Nso ke Mme Nọmba Emi Ẹdude ke Bible Ẹda Ẹban̄a? Ndi Bible Enyịme Owo Ada Nọmba Etịn̄ Se Iditịbede?
Se Bible ọdọhọde
Ndusụk ini mme nọmba emi ẹdude ke Bible ẹsinyene se mmọ ẹdade ẹban̄a. Se ẹtịn̄de ẹban̄a ke itie N̄wed Abasi ke ẹsida ẹdiọn̄ọ m̀mê nọmba emi odude ke itien̄wed oro enyene se adade aban̄a m̀mê inyeneke. Se nọmba ifan̄ ke Bible emi ẹdade ẹban̄a n̄kpọ:
1 Edidianakiet. Ke uwụtn̄kpọ, Jesus ama ọbọn̄ akam ete Abasi anam kpukpru mbet imọ ‘ẹdi kiet,’ onyụn̄ adian do ete: “Kpa nte afo Ete abuanade n̄kpọ ye ami, ami nnyụn̄ mbuanade n̄kpọ ye afo.”—John 17:21; Matthew 19:6.
2 Ke itie ikpe, ikọ ntiense owo iba ke ẹkesida ẹsọn̄ọ se owo eketịn̄de. (Deuteronomy 17:6) Ikọ emi ẹketịn̄de ikaba ama owụt se ẹketịn̄de edi akpanikọ, ndien n̄kukụt emi ẹkekụtde ikaba owụt ke se ẹkekụtde iditreke nditịbe. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Joseph eketịn̄de se ndap Pharaoh Egypt ọwọrọde, enye ama ọdọhọ ete: “Sia Pharaoh akadabade ndap oro utịm ikaba, emi ọwọrọ ke ata Abasi ọsọn̄ọ n̄kpọ emi, ndien ata Abasi ọyọsọp anam enye osu.” (Genesis 41:32) Ke prọfesi, “nnụk iba” ẹkeme ndida mban̄a ndidem iba emi ẹdianade kiet ẹkara, nte eketịn̄de ẹnọ prọfet Daniel ẹban̄a ukara Media ye Persia.—Daniel 8:20, 21; Ediyarade 13:11.
3 Ukem nte ikọ ntiense owo ita ekenen̄erede ọsọn̄ọ ke se owo eketịn̄de edi akpanikọ, ikọ kiet emi ẹtịn̄de ikata owụt ke se ẹtịn̄de edi ata akpan n̄kpọ m̀mê ke edi akpanikọ.—Ezekiel 21:27; Utom 10:9-16; Ediyarade 4:8; 8:13.
4 Ẹda nọmba emi ẹtịn̄ ẹban̄a n̄kpọ ndidi ukem ukem m̀mê n̄kpọ ndisu nte ẹkeduakde. Ke uwụtn̄kpọ, “ofụm isọn̄ mbinan̄” ada aban̄a nsobo emi ẹditode edere, usụk, usiahautịn, ye usoputịn isịm kpukpru ebiet ke isọn̄.—Ediyarade 7:1; 21:16; Isaiah 11:12.
6 Sia itiaba esiwakde ndida mban̄a n̄kpọ emi ekemde ibat m̀mê n̄kpọ emi ọfọnde ama, itiokiet ekeme ndida mban̄a n̄kpọ emi mîkemke, n̄kpọ emi mîfọnke ima, mîdịghe ada aban̄a mme asua Abasi.—1 Chronicle 20:6; Daniel 3:1; Ediyarade 13:18.
7 Nọmba emi esiwak ndida mban̄a n̄kpọ emi ekemde ibat m̀mê n̄kpọ emi ọfọnde ama. Ke uwụtn̄kpọ, Abasi ọkọdọhọ nditọ Israel ẹsan̄a ẹkanade Jericho ini kiet ke usen itiaba. Ke ọyọhọ usen itiaba, enye ọkọdọhọ mmọ ẹsan̄a ẹkanade utịm ikatiaba. (Joshua 6:15) Ke Bible, oyokụt mme uwụtn̄kpọ en̄wen emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a nọmba emi. (Leviticus 4:6; 25:8; 26:18; Psalm 119:164; Ediyarade 1:20; 13:1; 17:10) Ke ini Jesus eketịn̄de adan̄a ini emi Peter ekpefende eyenete esie, enye ọkọdọhọ: “Idịghe, Tutu esịm utịm ikatiaba, edi, Tutu esịm utịm ike-ata ye efịteba.” Emi owụt ke inyeneke ibat ini emi anade ẹtre ndifen nnọ owo.—Matthew 18:21, 22.
10 Nọmba emi ada aban̄a ọyọhọ ibat n̄kpọ m̀mê kpukpru se isịnede ke n̄kpọ.—Exodus 34:28; Luke 19:13; Ediyarade 2:10.
12 Etie nte nọmba emi owụt nte ndutịm emi Abasi anamde ọfọnde ama. Ke uwụtn̄kpọ, ke n̄kukụt emi apostle John okokụtde, enye ama okụt obio emi enyenede “itiat idakisọn̄ duopeba, ndien ẹwet enyịn̄ duopeba, kpa enyịn̄ mme apostle . . . duopeba, ẹsịn ke mmọ.” (Ediyarade 21:14; Genesis 49:28) Duopeba ke ediwak itie, utọ nte 24 ye 144,000, ekeme ndiwụt n̄ko nte ndutịm emi Abasi anamde ọfọnde ama.—Ediyarade 4:4; 7:4-8.
40 Ndusụk ini, ibat isua m̀mê ibat usen emi Abasi ọkọnọde mme owo ufen m̀mê ekebierede ikpe ọnọ mmọ ekedi 40.—Genesis 7:4; Ezekiel 29:11, 12.
Nsio nsio usụn̄ emi ẹdomode ndida nọmba ntịn̄ se iditịbede
Se mme nọmba ke Bible ẹdade ẹban̄a idịghe ukem ye eke mme nọmba emi mme owo ẹsidade ẹtịn̄ se iditịbede. Mbon emi ẹsidade nọmba ẹtịn̄ se iditịbede ẹsiyom ndidiọn̄ọ mme ndedịbe n̄kpọ emi mme nọmba ẹdade ẹban̄a; edide ke nọmba kiet kiet, m̀mê se ẹnyenede ke ndidian nsio nsio nọmba. Ke uwụtn̄kpọ, mme Jew n̄ka Cabala ẹsinam ukem n̄kpọ emi. Mmọ ẹsida nọmba emi ekemde ye abisi kiet kiet ẹdomo ndidiọn̄ọ ndedịbe etop emi odude ke N̄wed Abasi Usem Hebrew. Ndida nọmba ndomo nditịn̄ se iditịbede edi ubreidiọn̄, ndien Abasi ọdọhọ ikûnam utọ n̄kpọ oro.—Deuteronomy 18:10-12.