Chapter 13

N̄kpanam Didie Ntre Ndinen̄ede Mfụhọ?

“Ke ini mbon en̄wen ẹnyenede mfịna, mmesin̄wam mmọ ẹkọk mfịna mmọ nnyụn̄ nnam mmọ ẹfiak ẹkop inemesịt. Edi ama ekem, mmesinyọn̄ ufọk n̄kesịne ke ubet mi ntua eyet. Ediwak owo isifiọkke ke se isiwọrọde mi edi oro.”—Kellie.

“Ke ini n̄kopde mfụhọ, nsitie ke idemmi. Edieke owo okotde mi ufọk m̀mê edinam, mmesiyom ntak nnọ owo oro mbak ndika. Nsiyakke mbonubon mi ẹfiọk ke esịt inemke mi. Mmọ ẹsikere ke n̄kpọ inamke mi.”—Rick.

NDI akanam etie fi ke idem nte eketiede Kellie m̀mê Rick? Edieke edide ntre, kûsọsọp ukere ke enyene se inamde fi. Se idude edi ke kpukpru owo ẹsikop mfụhọ ke ini ke ini. Idem mme anam-akpanikọ iren ye iban ke Bible ẹma ẹsikop mfụhọ.—1 Samuel 1:6-8; Psalm 35:14.

Ndusụk ini, afo emekeme ndifiọk se inamde ofụhọ; ke mme ini eken ekeme ndidi usufiọkke. Anna emi edide isua 19 ọdọhọ ete: “Idịghe n̄kpọ etetịbe ọnọ fi ndien afo ofụhọ. Emekeme ndifụhọ ini kiet ekededi, idem ke ini mûnyeneke mfịna. Ekeme ndikpa fi idem, edi se isitịbede edi oro!”

Inamke n̄kpọ m̀mê nso inam ofụhọ—idem ekpededi ufiọkke ntak—nso ke ekeme ndinam ke ini mfụhọ oyomde ndikan fi ubọk? Domo ndinam se itienede mi:

1. Tịn̄ nte etiede fi ke idem. Ke ini Job okosobode afanikọn̄, enye ama ọdọhọ ete: “Nyetịn̄ ikọ ke iyatesịt ukpọn̄ mi!”—Job 10:1.

Kellie ọdọhọ ete: “Esinen̄ede efere mi ke idem ke ini nsiande mbon en̄wen nte etiede mi ke idem. Ọwọrọ osụk enyene mme owo emi ẹfiọkde se ifịnade mi. Mmọ ẹkeme ndin̄wam mi n̄kûfụhọ aba—oro etie nte owo ndisụhọde urụk nsịn ke obube ndụri mi nsio!”

Ekikere oro ẹnọde: Ke idak emi, wet enyịn̄ ufan fo kiet emi ekemede ndisian enye nte etiede fi ke idem ke ini mfụhọ oyomde ndikan fi ubọk.

․․․․․

2. Wewet nte etiede fi ke idem. Ke ini ofụhọde tutu uwem inemke fi aba, domo ndiwewet nte etiede fi ke idem. Ke mme psalm oro David akadade odudu spirit Abasi ewet, enye ama esiwet nte mfụhọ ekemende enye emen. (Psalm 6:6) Ndiwewet nte etiede fi ke idem ekeme ndin̄wam fi ‘ekpeme ata ọniọn̄ ye ukeme ukere n̄kpọ.’—Mme N̄ke 3:21.

Heather ọdọhọ ete: “Ke ini ekikere etịmerede mi ke ntak mfụhọ, ndiwewet nte etiede mi ke idem esinam ekikere ana mi sụn̄. Edieke ewetde nte etiede fi ke idem onyụn̄ ọfiọkde ntak emi etiede fi ntre ke idem, udunen̄ekede ufụhọ aba.”

Ekikere oro ẹnọde: Kot nyụn̄ wet n̄kpọ yọhọ chart oro odude ke page 93 man ọfiọk nsio nsio nti usụn̄ emi ekemede ndikan n̄kpọsọn̄ idaha oro osobode. Emi ayanam efere fi ke idem.

3. Bọn̄ akam ban̄a n̄kpọ emi. Bible ọdọhọ ke edieke ọbọn̄de akam aban̄a se ifịnade fi, ke ‘emem Abasi emi akande kpukpru ekikere eyekpeme fi esịt ye ekikere.’—Philippi 4:6, 7.

Esther ọdọhọ ete: “Mma ndomo ndifiọk se ikanamde nnen̄ede mfụhọ ntre, edi n̄kekemeke. Mma mben̄e Jehovah an̄wam mi n̄kop inemesịt. Ama akak mi ndisitie mfụhọ mfụhọ ke ini mînyeneke se itịbede inọ mi. Ke akpatre, n̄kesifuhọke aba. Yak owo ndomokiet okûdedei ada akam ke ekpri n̄kpọ!”

Ekikere oro ẹnọde: Da Psalm 139:23, 24 nte uwụtn̄kpọ, nyụn̄ bọn̄ akam nọ Jehovah ke ukem usụn̄ oro. Tịn̄ ofụri se idude fi ke esịt nọ enye, nyụn̄ dọhọ enye an̄wam fi ọfiọk se inamde fi ofụhọ.

Ke adianade ye mme ekikere oro ẹnọde ke enyọn̄ emi, afo oyokụt nti item ke Ikọ Abasi, kpa Bible. Ndikot mme mbụk Bible man ọfiọk nti ikọ oro ẹdude do ekeme ndinam esịt enem fi. (Psalm 1:1-3) Ke ini okotde ikpehe oro ẹkotde “Owo Emi Ekpekpebede” ke n̄wed emi ye ke Ọyọhọ Eboho 2, oyokụt nti ekikere oro ẹnọde ẹban̄a nte ọkpọbọde ufọn oto edikot Bible. Ke page 227 ke Ọyọhọ Eboho 2, oyokụt nte apostle Paul akakande ndiọi ekikere oro enye ekesinyenede ndusụk ini ke ntak unana mfọnmma.

Ke Ini Mûkemeke Nditre Mfụhọ

Ryan ọdọhọ ete, “Ndusụk usenubọk, esitie mi nte n̄kpadahake nda ke bed mbak ndinyụn̄ nsobo mfịna usen oro.” Eke Ryan idịghe ikpîkpu mfụhọ; esie edi udọn̄ọ, ndien idịghe enye ikpọn̄ ọdọn̄ọ utọ udọn̄ọ emi. Ndụn̄ọde oro ẹnamde owụt ke otu uyen inan̄, owo kiet esidọn̄ọ udọn̄ọ emi ke usụn̄ kiet m̀mê eken mbemiso enye edide akwa owo.

Didie ke ekeme ndifiọk m̀mê mfụhọ fo edi udọn̄ọ? Ndusụk idiọn̄ọ udọn̄ọ emi ẹsidi owo ndinen̄ede n̄kpụhọde nte enye esidude uwem onyụn̄ anamde n̄kpọ, nditre ndidian idem ye mbon en̄wen, ndinana udọn̄ ke ata ekese n̄kpọ, ndinen̄ede n̄kpụhọde nte enye esidiade n̄kpọ ye nte esidede idap, ye ndisiwak ndikere ke imọ iwọrọke n̄kpọ m̀mê ndibiom idem ikpe ke ini mîkpanaha anam ntre.

Nte ededi, ke otu mme idiọn̄ọ oro ẹsiakde mi, kiet m̀mê se ikande oro ẹkeme nditịbe nnọ owo ekededi. Edi edieke mmọ ẹsụk ẹkade iso ẹfịna fi ke n̄kpọ nte urua iba m̀mê akande oro, sian ete ye eka fo man mmọ ẹda fi ẹbịne abiausọbọ. Abiausọbọ ekeme ndin̄wam fi ọfiọk m̀mê mfụhọ fo edi udọn̄ọ.a

Edieke mfụhọ fo edide udọn̄ọ, kûyak oro anam fi bụt. Ediwak mbon oro ẹkedọn̄ọde utọ udọn̄ọ emi ẹma ẹbọ usọbọ ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndikop inem uwem—ndusụk ẹkop inem ke usụn̄ oro mmọ mîkokopke ke anyan ini! Edide mfụhọ fo edi udọn̄ọ m̀mê idịghe, ti mme ikọ ndọn̄esịt oro ẹdude ke Psalm 34:18: “Jehovah emekpere mmọ eke esịt obụn̄ọde; enye onyụn̄ anyan̄a mmọ eke spirit mmọ anuahade.”

[Ikọ Idakisọn̄]

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Jehovah emekpere mmọ eke esịt obụn̄ọde; enye onyụn̄ anyan̄a mmọ eke spirit mmọ anuahade.”—Psalm 34:18.

ITEM

Ke ini ofụhọde, wet nte etiede fi ke idem nyụn̄ wet se ekerede ke enye anam ofụhọ. Ke ọfiọn̄ kiet ama ekebe, kot se ekewetde. Ndi ekikere fo okpụhọde? Edieke edide ntre, wet se ikan̄wamde fi.

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Idiọkke nditua eyet, ekpededi afo edi erenowo. Isan̄ kiet, Edidem David ama ọdọhọ ete: “Mmanam n̄kpana mi ọfiọrọ ke ofụri okoneyo; mmanam mmọn̄eyet mi ọtọ emen bed mi.”—Psalm 6:6.

SE NDINAMDE

Man n̄kûfụhọ aba, se ndinamde edi: ․․․․․

Ndisan̄a ye mme ufan mi emi ayan̄wam mi ntre ndifụhọ: ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Ndi nditua eyet ekeme ndinyene ufọn?

● Didie ke ndidu ye mbon en̄wen ekeme ndin̄wam fi akan mfụhọ?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 96]

“Ke ini n̄kopde mfụhọ, nsitiehe ke idemmi. Edi akpanikọ ke ekeme ndiyom ndu ikpọn̄ man ntịm n̄kere n̄kpọ nnyụn̄ ntua eyet edieke n̄kemede. Edi ke oro ebede, mmesifiọk ke ana ndu n̄kpere mme owo man n̄keme ndifre se ededi oro akanamde n̄kop mfụhọ.”​—Christine

[Chart/​Mme Ndise ke page 93]

Utomufọk

Nte Akpakande Mfụhọ Wet n̄kpọ yọhọ chart emi

Se itịbede Se mûkpanamke Se akpanamde

․․․․․ → ․․․․․ → ․․․․․

․․․․․ → ․․․․․ → ․․․․․

[Ndise ke page 95]

Edieke esịnde ukeme onyụn̄ enyịmede ẹn̄wam fi, ẹkeme ndidụri fi nsio ke ọkpọsọn̄ mfụhọ

Ibuot 14

Ndi Ndiwot Idem Ikpakam Ifọnke Mi Ikan?

“N̄KPA mi ọfọn akan uwem.” Anie eketịn̄ ikọ emi? Ndi ekedi owo emi mînịmke Abasi ke akpanikọ? Owo emi ama ọkọkpọn̄ Abasi? Owo emi Abasi ama ọkọkpọn̄? Idịghe ndomokiet ke otu emi. Jonah eketịn̄ ikọ emi. Enye ekedi owo emi okponode Abasi ke ofụri esịt, edi nnanenyịn akanam enye etịn̄ ikọ emi.—Jonah 4:3.

Bible idọhọke ke Jonah okoyom ndiwot idem. Kpa ye oro, se enye eketịn̄de ke mbrenyịn do owụt in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke ndusụk ini mfụhọ ekeme ndikan idem asan̄autom Abasi ubọk.—Psalm 34:19.

Ndusụk uyen ẹsinen̄ede ẹfụhọ tutu mmọ ẹkere ke ufọn idụhe mmimọ ndika iso ndu uwem. Ekeme nditie mmọ ke idem nte eketiede eyenan̄wan isua 16 emi ekerede Laura, emi ọkọdọhọde ete: “Ke ediwak isua, mma nsifụhọ ediwak ini. Mma nsikere ke akpana n̄wot idem.” Edieke edide ọmọfiọk owo emi ọdọhọde ke imọn̄ iwot idem—mîdịghe edieke afo ke idemfo ekerede ndinam ntre—nso ke akpanam? Yak itịm idụn̄ọde se ikpanamde owo enyene utọ ekikere oro.

Se Isinamde Owo Ọduọk Idotenyịn

Nso ikpanam owo oyom ndiwot idem? Ediwak n̄kpọ ẹkeme ndidi ntak. Ntak kiet edi ke nnyịn idu uwem ke “ndiọkeyo emi ọsọn̄de ndiyọ,” ndien mme mfịghe uwem emi ẹnen̄ede ẹfịna ediwak uyen. (2 Timothy 3:1) Ntak en̄wen edi nte ke unana mfọnmma ekeme ndinam ndusụk owo ẹnyene ukwan̄ ekikere ẹban̄a idemmọ ye mme n̄kpọ oro ẹkande mmọ ẹkụk. (Rome 7:22-24) Ndusụk ini, mmọ ẹsinyene ekikere emi ke ntak oro ẹkenamde n̄kpọ ye mmọ ke idiọk usụn̄. Ke mme idaha eken, ekeme ndidi udọn̄ọ edi ntak. Ke idụt kiet, ẹdọhọ ke n̄kpọ nte owo usụkkiet ke otu owo duop oro ẹkewotde idem ẹma ẹnyene udọn̄ọ ibuot.a

Nte ededi, idụhe owo oro afanikọn̄ mîsisịmke. Ke akpanikọ, Bible ọdọhọ ke “kpukpru n̄kpọ oro ẹbotde ke ẹmụm mmụm ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹdu ke ubiak ọtọkiet.” (Rome 8:22) Emi ẹsịne mme uyen. Ke nditịm ntịn̄, ndiọi n̄kpọntịbe nte mbon oro ẹtienede mi ẹkeme ndinen̄ede mfịna mme uyen:

● N̄kpa iman m̀mê ufan

● Mfịna ke ubon

● Editre ndibe n̄wed

● Owo oro uyen okoyomde ndidọ ndikpọn̄ enye

● Edinam n̄kpọ ye owo ke idiọk usụn̄ (esịnede mfiomo m̀mê edisabade owo)

Ke akpanikọ, ebebịghi awawara, ekpere ndidi kpukpru mme uyen ẹyesobo kiet ke otu mme n̄kpọ oro ẹsiakde ke enyọn̄ emi m̀mê akande oro. Ntak emi ndusụk uyen ẹkemede ndiyọ mme n̄kpọntịbe emi n̄kan mbon eken? Ntaifiọk ẹdọhọ ke mme uyen oro ẹsiyomde ndiwot idem ẹsidi mbon oro ẹkerede ke idụhe owo oro ekemede ndin̄wam mmimọ, n̄ko ke idụhe nte ẹdikọkde mfịna mmimọ. Ke nditịn̄ ke usụn̄ en̄wen, mme uyen oro ikwe n̄kpọ ndomokiet oro owụtde ke n̄kpọ ọyọfọn nte ini akade. Idịghe nte ke mmọ ẹnen̄ede ẹyom ndiwot idem; mmọ ẹkam ẹyom usụn̄ nditre ubiak oro mmọ ẹkopde.

Ndi Usụn̄ Ndomokiet Idụhe?

Ekeme ndidi ọmọfiọk owo emi enen̄erede oyom nditre ubiak oro enye okopde tutu enye asian fi ke imọn̄ iwot idem. Edieke edide ntre, nso ke akpanam?

Edieke ufan fo ofụhọde tutu oyom ndiwot idem, dọhọ enye oyom un̄wam. Ekem, tịn̄ nọ akwa owo oro ọfiọkde se ẹkpenamde, edide ufan fo enyịme m̀mê inyịmeke. Kûkere ke nditịn̄ nnọ owo ayanam enye ọtọhọ ye afo. Emekeme ndinyan̄a ufan fo edieke etịn̄de mfịna esie ọnọ owo!

Nso ke akpanam edieke edide afo ke idemfo oyom ndiwot idem? Kûdịp owo se idude fi ke esịt. Tịn̄ nte etiede fi ke idem nọ owo—ete m̀mê eka fo, ufan fo, mîdịghe owo en̄wen emi amade fi, emi edinyụn̄ akpan̄de utọn̄ okop se ifịnade fi onyụn̄ ada se etịn̄de ke akpan n̄kpọ. Edikam ọfọn ye afo edieke asiande owo se ifịnade fi.b

Edi akpanikọ ke nditịn̄ mfịna fo nnọ owo idinamke enye okụre. Edi ndisian ufan fo se ifịnade fi ekeme ndinam ọfiọk nte ekpesede se itịbede inọ fi. Emi akam ekeme ndin̄wam fi okụt nti usụn̄ oro ekemede ndise mban̄a mfịna fo.

N̄kpọ Ẹsikpụhọde

Ke ini okopde mfụhọ, ti ete ke inamke n̄kpọ m̀mê se iwọrọde fi ọdiọk adan̄a didie, ke n̄kpọ oyokpụhọde nte ini akade. Isan̄ kiet, David andiwet psalm emi okosobode ata ediwak afanikọn̄, ama ọbọn̄ akam ọnọ Abasi ete: “Afo ọmọwọn̄ọde mfụhọ mi esịn ke unek.”—Psalm 30:11.

Edi akpanikọ ke David ikekereke ke unek oro edidi ke nsinsi. Se iketịbede inọ enye ama anam enye ọfiọk ke mfịna uwem etie nte mmọn̄ inyan̄—esitọ, ekem ekebe. Ndi mfịna fo etie ntre? Ekeme nditie nte ke ndusụk mfịna ẹmọn̄ ẹmen fi ẹmen. Edi kam nyene ime. N̄kpọ ẹsikpụhọde, ndien ẹsiwak ndifọfọn. Mfịna fo ekeme ndisụhọde ubọk ke usụn̄ oro mûkodorike enyịn. Afo omonyụn̄ ekeme ndidifiọk usụn̄ en̄wen oro ọkpọyọde mfịna fo, oro mûkọfiọkke. Se idude edi ke mme mfịna emi ẹnamde fi ofụhọ idikaha iso ke nsinsi.—2 Corinth 4:17.

Ufọn Akam

Akam edi akakan nneme oro afo ekemede ndinyene. Emekeme ndibọn̄ akam ukem nte David ete: “O Abasi, dụn̄ọde mi nyụn̄ fiọk esịt mi. Domo mi se, nyụn̄ fiọk ekikere mi, nyụn̄ se m̀mê idiọk ekikere odu mi ke esịt, ndien da mi san̄a ke nsinsi usụn̄.”—Psalm 139:23, 24.

Akam idịghe sụk n̄kpọ emi ẹkpedade ẹyọ mfịna. Enye edi ata nneme emi afo enemede ye Ete fo emi odude ke heaven, kpa Ete emi oyomde fi ‘an̄wan̄a esịt fo’ ọnọ imọ. (Psalm 62:8) Kere ban̄a akpanikọ emi ẹtịn̄de ẹban̄a Abasi mi:

● Enye ọfiọk mme n̄kpọ oro ẹnamde fi ofụhọ.—Psalm 103:14.

● Enye ọfiọk fi akan nte afo ọfiọkde idemfo.—1 John 3:20.

● ‘Enye ekere aban̄a fi.’—1 Peter 5:7.

● Enye “ọyọkwọhọde kpukpru mmọn̄eyet” ke enyịn fo efep ke obufa ererimbot esie.—Ediyarade 21:4.

Edieke Edide Udọn̄ọ Edi Ntak

Nte ima iketetịn̄, udọn̄ọ ekeme ndinam owo oyom ndiwot idem. Edieke oro etịbede ọnọ fi, kûyak bụt anam fi etre ndiyom un̄wam. Jesus ọkọdọhọ ke mbon oro idem mîsọn̄ke ẹsiyom abiausọbọ. (Matthew 9:12) Esịt eyenem fi ndifiọk ke ẹkeme ndikọk ediwak ke otu udọn̄ọ emi. Ndien emekeme ndifiak n̄kop idem inem ke ini ẹsọbọde fi.c

Bible ọdọn̄ kpukpru nnyịn esịt ete ke “baba andidụn̄ kiet ididọhọke ite: ‘Ndọdọn̄ọ.’” ke obufa ererimbot Abasi. (Isaiah 33:24) Abasi ọdọhọ ke ini oro, “owo iditịghi aba mme akpa n̄kpọ, mmọ idinyụn̄ idụkke owo esịt.” (Isaiah 65:17) Kan̄a ke emi, nam ofụri se ekekeme man ọyọ mme mfịna uwem emi; nyene idotenyịn nte ke ama ekem ini Abasi, mfụhọ eyebe efep.—Ediyarade 21:1-4.

KOT N̄KPỌ EFEN EFEN BAN̄A IBUOTIKỌ EMI KE IBUOT 9 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Ẹben̄e Abasi se mbufo ẹyomde; ndien emem Abasi emi akande kpukpru ekikere eyekpeme mbufo esịt ye ekikere ke Christ Jesus.”​—Philippi 4:6, 7.

ITEM

Ke ini idem ememde fi, wọrọ san̄a sịn̄ede idem. Ndiwọrọ n̄kesịn̄ede idem ekeme ndinam esịt ana fi sụn̄ onyụn̄ anam fi afiak okop idem inem.

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Idịghe mbon oro ẹwotde idem kpọt ke n̄kpọ ẹsitak; ẹsitak n̄ko mbonima mmọ oro mmọ ẹkpade ẹkpọn̄.

SE NDINAMDE

Ke ini etiede mi ke idem nte ke n̄wọrọke n̄kpọ ye nte ke owo imaha mi, nyaka mbịne (wet enyịn̄ owo emi ekemede nditịn̄ ikọ idịbi fo nnọ)

Eti n̄kpọ kiet oro etịbede ke uwem mi oro nsidatde esịt mban̄a ini ekededi oro ntide edi

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi

AFO EKERE DIDIE?

● Idem ata ikpọ mfịna ẹsidi ke ibio ini kpọt. Didie ke ndikere mban̄a oro ekeme ndin̄wam fi?

● Didie ke owo oro owotde idem esiyak mfịna esie ọnọ owo en̄wen?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 104]

“Ndusụk ini, mma nsinen̄ede mfụhọ tutu nyom n̄kpa, edi idahaemi mmafiak ntọn̄ọ ndikop inem uwem sia mma n̄kọbọ ke akam nnyụn̄ mbọ usọbọ.”​—Heidi

[Ekebe ke page 100]

Edieke Etiede Nte Mfịna Ọmọn̄ Emen Fi Emen

Ama odu mme ini oro eketiede ndusụk mme anam-akpanikọ iren ye iban eyo Bible ke idem nte ke mfịna ọmọn̄ emen mmọ emen. Kere ban̄a ndusụk uwụtn̄kpọ.

Rebekah ọkọdọhọ ete: “Edieke etiede ntem, ntak emi ndude uwem?”​—Genesis 25:22.

Moses ọkọdọhọ ete: “Mbọk kam wowot mi, . . . kûyak mi ntie n̄kụt afanikọn̄ mi.”​—Numbers 11:15.

Elijah ọkọdọhọ ete: “O Jehovah, bọ mi ukpọn̄ mi, koro ami mmemfọnke n̄kan mme ete ete mi.”​—1 Ndidem 19:4.

Job ọkọdọhọ ete: “Afo akpakam edịp mi ke Udi, . . . ndien afo enịm ini ọnọ mi onyụn̄ eti mi!”​—Job 14:13.

Ke kpukpru mme idaha oro ẹsiakde ke enyọn̄ emi, n̄kpọ ama edifọn—ndien eketịbe ke usụn̄ oro mme asan̄autom Abasi emi mîkodorike enyịn. Nịm ete ke ekeme ndidi se iditịbede inọ fi edi oro!

[Ndise ke page 102]

Unana idotenyịn etie nte idiọkenyọn̄​—eyebe efep nte ini akade