Γιατί Αναμιγνύεται η Θρησκεία;

Θρησκεία—Μια Δύναμη Για Ειρήνη Ή Για Πόλεμο;

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ το γεγονός ότι η ανάμιξη των θρησκειών στον πόλεμο είναι αναντίρρητη πραγματικότητα, το αναπόφευκτο ερώτημα είναι: Γιατί; Πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι το σφάλμα βρίσκεται όχι στις θρησκείες, αλλά σε κείνους που δεν μπορούν να κάνουν αυτά που διδάσκουν οι θρησκείες. Νομίζουν ότι αν περισσότεροι άνθρωποι εφάρμοζαν το θρησκευτικό τους πιστεύω στην καθημερινή τους ζωή, η ειρήνη θα ήταν εφικτή.

Ενώ μπορεί μέχρις ενός σημείου να αληθεύει αυτό, δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι πολλοί από εκείνους που εμπλέκονται σε θρησκευτικούς πολέμους, το κάνουν αυτό με τόσο ζήλο και πεποίθηση, ώστε μπροστά τους να ωχριούν οι στρατιώτες του συνηθισμένου πολέμου.

Στο διάβα των αιώνων, η έννοια του «άγιου», ή του «δίκαιου», πολέμου είχε πολύ μεγάλη επιρροή στους οπαδούς πολλών θρησκειών. Οι Σταυροφορίες του Χριστιανικού λεγόμενου κόσμου και, από την άλλη μεριά, ο ιερός πόλεμος των Ισλαμιστών είναι προεξέχοντα παραδείγματα. Οι υποκινητές των Σταυροφοριών συνήθως αναφέρονται στην Αγία Γραφή για να υποστηρίξουν τα επιχειρήματά τους. Αλλά αναγνωρίζεται από τους ιστορικούς ότι «στην πρώτη Εκκλησία επικρατούσε η άποψη ότι ο πόλεμος είναι οργανωμένη ανομία με την οποία η Εκκλησία και οι οπαδοί του Χριστού δεν έχουν τίποτα να κάνουν.»—Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας και της Ηθικής του Χάστινγκς.

Όμως, σε μεταγενέστερους χρόνους, εξέχοντες Εκκλησιαστικοί ηγέτες, όπως ο Αυγουστίνος και ο Θωμάς Ακινάτης, υποστήριξαν σθεναρά την υπόθεση του «δίκαιου» πολέμου. «Ο Αυγουστίνος (στις αρχές του 5ου αιώνα) δημιούργησε την πρώτη μεγάλη σύνθεση της Χριστιανικής πίστης και της πρακτικής του πολέμου», γράφει ο θεολόγος καθηγητής Ρόμπερτ Κάλβερ στο Η Χριστιανοσύνη Σήμερα. Αυτή «έγινε η σταθερή στάση όλων των κυριότερων κλάδων της εκκλησίας από εκείνη τη μέρα μέχρι σήμερα»

Το δόγμα του «δίκαιου» ή «δικαιολογημένου», πολέμου αρχίζει με το αξίωμα ότι οι ηγέτες έχουν το θεόδοτο καθήκον και τη δύναμη να διατηρούν το νόμο και την τάξη στην ατελή κοινωνία με βίαια μέσα—αστυνομία, δικαστήρια, φυλακές και αγχόνες—όταν είναι αναγκαίο. Εφόσον τα πράγματα είναι έτσι, τότε αισθάνονται επίσης δικαιωμένοι που χρησιμοποιούν στρατό, το ναυτικό, και οτιδήποτε άλλο, για να διατηρήσουν την εθνική ειρήνη και την ασφάλεια όταν αυτό είναι αναγκαίο.

Εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε γιατί αυτό το δόγμα έγινε δεκτό με μεγάλη εύνοια από την άρχουσα τάξη. Αλλά επίσης απόκτησε και λαϊκή αποδοχή, γιατί απελευθέρωσε το μέσο άτομο από το φορτίο να παίρνει συνειδητές αποφάσεις. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει είναι να υπακούει σε αυτό που του λέει το κράτος. Πράγματι, η συνεργασία του μπορεί να το κάνει να αισθάνεται ότι επιτελεί το θέλημα του Θεού ή ότι ο Θεός βρίσκεται με το μέρος του. Μήπως έτσι δεν αισθάνεται ουσιαστικά κάθε στρατιώτης στον πόλεμο;

Παρανόηση της Χιλιετούς Βασιλείας

«Η αναζήτηση της Χιλιετηρίδας, συχνά με την ηγεσία κάποιας μεσσιανικής φυσιογνωμίας, πυροδότησε πολυάριθμα επαναστατικά κινήματα, πολλά από τα οποία έχουν φέρει σημαντικές πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις», γράφει ο Γκούντερ Λιούι στο Θρησκεία και Επανάσταση.

Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον και διαφωτιστικό παράδειγμα, είναι η Εξέγερση των Τάιπινγκ το 1850-1864 στην Κίνα, σε μια περίοδο καταπιέσεως από τους ξένους και εσωτερικής διαφθοράς. Η αίρεση ήταν ένα παράξενο μίγμα Κομφουκιανισμού και Χριστιανικού ευαγγελισμού. Ο ηγέτης, ο Χουνγκ Χσου-Χουάν, υποστήριζε ότι, σαν γιος του Θεού και αδελφός του Ιησού, είχε σταλεί από τον Θεό στη γη για να καθιδρύσει την Τάιπινγκ Τιέν-Κούο, την Ουράνια Βασιλεία της Μεγάλης Ειρήνης. Το κίνημα τελικά εισχώρησε σε 16 από τις 18 επαρχίες, κατέλαβε κάπου 600 πόλεις και επίσης την Νάνκινγκ, κάνοντάς την τήν «ουράνια πρωτεύουσα» πάνω στη γη. Ονομάστηκε «το μεγαλύτερο προσύγχρονο μαζικό κίνημα της ιστορίας,» και με την πτώση του συμπαρέσυρε πιθανώς 40.000.000 ζωές.

Σε άλλους τόπους και σε άλλους καιρούς υπήρχαν οι Μακκαβαίοι και οι ζηλωτές του Ιουδαϊσμού, οι πολιτικοί Βουδιστές καλόγεροι της Μπούρμας και της Κεϋλάνης, οι άνθρωποι της Πέμπτης Μοναρχίας στην Πουριτανική επανάσταση του 17ου αιώνα στην Αγγλία, οι Μαγδιστές του Ισλάμ στο Σουδάν, οι οποίοι οδήγησαν στην επονείδιστη κατάληψη του Χαρτούμ—και ο κατάλογος μπορεί να συνεχιστεί.

Οι θρησκευτικοί ηγέτες εξακολουθούν να ζητούν την συνεργασία όλων των θρησκειών για να επιτευχθεί η παγκόσμια ειρήνη. Τελικά νομίζουν ότι εάν απλώς μπορούσαν να εξαλείψουν τις θρησκευτικές τους διαφορές, η ειρήνη θα ήταν εξασφαλισμένη. Αλλά τα γεγονότα δείχνουν ότι ελάχιστοι πόλεμοι γίνονται αποκλειστικά και μόνο για δογματικές διαφορές. Μάλλον, οι πόλεμοι έχουν να κάνουν πολύ με κοινωνικές, οικονομικές, εδαφικές, πολιτικές και πολυάριθμες άλλες διαφορές. Αλλά, αντί να εμποδίζουν τέτοιους πολέμους, οι θρησκείες αναμιγνύονται στα προβλήματα αυτά και, στα χέρια ορισμένων παραπλανημένων κληρικών, διαποτίζουν τα πλήθη ‘των πιστών’ με ζήλο και με πάθος ώστε να πάρουν τα όπλα.

Είναι φανερό, ότι η θρησκεία έχει αποτύχει σαν δύναμη για ειρήνη. Αλλά τι θα πούμε για τον λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή; Είναι αυτή πραγματικά μια δύναμη για ειρήνη;

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

«Οι θρησκευτικοί πόλεμοι τείνουν να είναι εξαιρετικά βίαιοι. Όταν οι άνθρωποι πολεμούν για την κατοχή εδαφών για οικονομικούς σκοπούς, φτάνουν στο σημείο όπου ο πόλεμος δεν αξίζει το κόστος και έτσι συμβιβάζονται. Όταν η αιτία είναι θρησκευτική, ο συμβιβασμός και η συμφιλίωση φαίνεται να είναι κάτι το αμαρτωλό.»—Ρότζερ Σκιν, καθηγητής κοινωνικής ηθικής, Σεμινάριο Θεολογικής Ενώσεως.