Διαμάντια—Είναι Πράγματι «Αιώνια»;

ΟΙ εστεμμένες κεφαλές της Ευρώπης, τόσο οι βασιλιάδες όσο και οι βασίλισσες, συνήθιζαν να στολίζονται με διαμάντια. Το Βασιλικό Σκήπτρο της Αγγλίας (δείτε τη φωτογραφία) καυχιέται ότι έχει το μεγαλύτερο διαμάντι του κόσμου. Το Αυτοκρατορικό Στέμμα περιέχει το δεύτερο μεγαλύτερο του κόσμου, που περιβάλλεται από 2.800 μικρότερα. Ο Ρωσικός θησαυρός που βρίσκεται σε παλιά σπίτια της Μόσχας περιλαμβάνει ένα ονομαστό διαμάντι που λέγεται ότι άξιζε όσο τα λίτρα για έναν βασιλιά. Κάποτε ο Αγά Χαν, που από τους Μουσουλμάνους Ισμαηλίτες θεωρείται σαν ημίθεος, γέμισε μια ζυγαριά με το βάρος του σε διαμάντια, 110 κιλά (243 πάουντ).

Κάποτε πίστευαν ότι η παρουσία ενός διαμαντιού θα έκανε τους παραβάτες να ομολογήσουν τις αμαρτίες τους. Επιπρόσθετα, πίστευαν ότι τα διαμάντια μπορούσαν να εξουδετερώσουν τα δηλητήρια, να σταματήσουν το παραμιλητό, και την περιττή ανησυχία. Μπορούσαν να συγκρατήσουν τα βίαια αισθήματα και τις σκέψεις για φόνο και, πάνω απ’ όλα, να ενισχύσουν την αγάπη. Μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν ένα αλάθητο τεστ για την πιστότητα. Τοποθετούνταν πάνω στο στήθος του συντρόφου που κοιμόταν, και με αυτόν τον τρόπο μπορούσε να κάνει το κοιμώμενο άτομο να αποκαλύψει τα πιο κρυφά μυστικά του. Θεωρούνταν ότι είχαν τη δύναμη να διώχνουν τα φαντάσματα, να προξενούν λογομαχίες και τρόμους, και να φέρνουν τον θάνατο.

Ναι, τα διαμάντια είναι αυτά που έχουν όλη αυτή την υπεροχή και στα οποία έχει αποδοθεί όλη αυτή η δύναμη. Αλλά απ’ όλη αυτή τη δεισιδαιμονία και τη λαογραφία που έχει περιβάλει τα διαμάντια και τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι επιδιώκουν να τα αποκτήσουν, ένας λόγος παραμένει ο ίδιος—είναι ένα σύμβολο κοινωνικής υπεροχής.

Έχετε στην κατοχή σας ένα διαμάντι; Κοιτάξτε το στο φως. Προσέξτε την λαμπρότητά του και τη λάμψη του. Γυρίστε το αργά-αργά. Παρατηρήστε τη μικροσκοπική φωτιά που φαίνεται σαν να καίει σε καθεμιά από τις έδρες του. Από όλους τους πολύτιμους λίθους που ανακαλύφθηκαν από τον άνθρωπο, το διαμάντι έχει τη μεγαλύτερη διάθλαση και διάχυση φωτός. Και αυτή τη στιγμή κρατάτε στο χέρι σας την πιο σκληρή ουσία που είναι γνωστή στον άνθρωπο, φυσική ή τεχνητή.

Όμως εδώ βρίσκεται κάτι το ανεξήγητο: Πάρτε ένα κομμάτι μολύβδου από οποιοδήποτε συνηθισμένο μολύβι και κρατήστε το στο φως. Μήπως λαμποκοπά; Μήπως φαίνεται καμιά φωτιά να καίει μέσα του; Παρατηρείτε καμιά λαμπρότητα διαμαντιού; Σας εντυπωσιάζει άραγε η σκληρότητά του; Και όμως το διαμάντι και ο μόλυβδος του μολυβιού έχουν κάτι πολύ κοινό μεταξύ τους—είναι φτιαγμένα από το ίδιο στοιχείο—τον άνθρακα. Το ίδιο συμβαίνει και με τον γραφίτη, και ωστόσο ο γραφίτης είναι τόσο μαλακός ώστε μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν λιπαντικό.

Και όμως παρ’ όλο που τα διαμάντια είναι η πιο σκληρή γνωστή ουσία, μπορούν να θρυμματισθούν και να γίνουν σκόνη. Παρ’ όλο που μερικοί πιστεύουν ότι το να καταπιεί κανείς σκόνη διαμαντιού ίσως να είναι μοιραίο γι’ αυτόν, άλλοι έχουν αποδώσει στην πράξη αυτή μαγικές και θεραπευτικές ιδιότητες.

Οι χρήσεις του διαμαντιού στη βιομηχανία, ωστόσο, είναι ασυναγώνιστες. Εξετάστε το εξής, για παράδειγμα: Ο πιο σκληρός χάλυβας μπορεί να χαράξει μια εγκοπή μήκους 8 χιλιομέτρων (5 μιλίων) σε μήκος συνηθισμένου μπρούντζου προτού χρειαστεί να τροχιστεί. Ένα εργαλείο από βολφραμικό καρβύδιο θα παραμείνει κοφτερό επί 34 χιλιόμετρα (21 μίλια), ενώ το διαμάντι θα κάνει μια εγκοπή μήκους 1.900 χιλιομέτρων (1.200 μιλίων). Μια χοντρή ράβδος χαλκού μπορεί να γίνει μια λεπτή μεταλλική κλωστή, περνώντας μέσα από μια μικροσκοπική τρύπα διαμαντιού επί 24.000 χιλιόμετρα (15.000 μίλια), προτού χρειαστεί να υποστεί βελτίωση το διαμάντι. Τα εργαλεία που έχουν διαμάντι στην άκρη τους συχνά είναι τα μόνα πράγματα που μπορούν να κόψουν τα πιο σκληρά σημερινά μέταλλα. Η αξία των βιομηχανικών διαμαντιών είναι αναμφισβήτητη.

Ένα Σύμβολο Κοινωνικής Υπεροχής

Ωστόσο, αν έχετε στην κατοχή σας ένα διαμάντι, ή σαν στολίδι ή σαν επένδυση, αυτό δεν είναι βιομηχανικής ποιότητας. Κόπηκε και διαμορφώθηκε και γυαλίστηκε ειδικά για να γοητεύει εσάς και άλλους με την ακτινοβολούσα λάμψη του. Για την πλειονότητα των πολλών εκατομμυρίων γυναικών που έχουν στην κατοχή τους διαμάντια, το πρώτο διαμάντι που απόκτησαν θα ήταν πιθανώς το δαχτυλίδι του αρραβώνα. Επειδή οι νεαροί είναι εκείνοι που αγοράζουν πάνω από το 90 τοις εκατό των δαχτυλιδιών του αρραβώνα, οι περισσότερες αγορές γίνονται με την ιδέα ότι το διαμάντι είναι ένα δώρο αγάπης—όσο πιο μεγάλο και πιο δαπανηρό είναι το διαμάντι, τόσο μεγαλύτερη είναι η αγάπη.

Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι τουλάχιστον το 80 τοις εκατό όλων των δαχτυλιδιών αρραβώνα που πουλιούνται είναι στολισμένα με διαμάντια. Αλλά γιατί να μην έχουν ένα ρουμπίνι ή ένα σμαράγδι; Ασφαλώς αυτές οι πέτρες είναι συχνά πολύχρωμες. Και εξάλλου έχει πει ποτέ κανείς ότι τα ρουμπίνια και τα σμαράγδια είναι «αιώνια»; Ή ότι το ζαφείρι ή το τοπάζι είναι «ο καλύτερος φίλος του κοριτσιού»;

Το γεγονός ότι τα διαμάντια έχουν γίνει γενικά το σύμβολο της αγάπης, του έρωτα και του γάμου δεν ήταν κάτι το απροσχεδίαστο. Είναι το αποτέλεσμα της έντεχνης και επιδέξιας διαφημιστικής εκστρατείας ότι ο γάμος και τα διαμάντια είναι αλληλένδετα. Ιδιαίτερα από το 1947 η επιδέξια αυτή προσέγγιση έχει χρησιμοποιηθεί στα κινηματογραφικά έργα, στα περιοδικά, και στην τηλεόραση.

Το διαφημιστικό πρόγραμμα είχε μακροπρόθεσμους στόχους—να οδηγηθούν ακόμη και οι πιο φτωχοί μισθοσυντήρητοι στην κατοχή διαμαντιών. Μια διαφημιστική αντιπροσωπεία έγραψε: «Λέμε στον κόσμο για τα διαμάντια που φοράνε οι αστέρες του κινηματογράφου και του θεάτρου, οι σύζυγοι και οι κόρες των πολιτικών ηγετών, και κάθε γυναίκα η οποία μπορεί να κάνει τη γυναίκα του μπακάλη και την αγαπημένη του μηχανικού να πει, ‘Θα ήθελα να είχα κι εγώ το ίδιο που έχει κι αυτή’». Με το διαμάντι πάνω στο δάχτυλό της ακόμη και η «γυναίκα του μπακάλη» μπορεί να βρει τη θέση της δίπλα στις ευκατάστατες γυναίκες καθώς περπατάει στην αγορά.

Αλλά τι θα πούμε για τον μηχανικό ή για τον μπακάλη ο οποίος πρέπει να προμηθεύσει το νέο αυτό σύμβολο κοινωνικής υπεροχής στη σύντροφό του; Το διαμάντι θα πρέπει να το δει κανείς με τον διπλό ρόλο του που χαρίζει εξίσου μεγάλη κοινωνική επιρροή και στον άντρα. «Προωθήστε το διαμάντι σαν ένα υλικό απόκτημα που μπορεί να αντανακλά, με πολύ προσωπικό τρόπο, την επιτυχία . . . ενός άντρα στη ζωή», ήταν η πρόσθετη δήλωση των διαφημιστικών εταιριών.

Ενώ η παρακίνηση για διαμάντια ήδη υπήρχε στις Ηνωμένες Πολιτείες, και υπήρχε περίπου από την αρχή του αιώνα, τώρα καθοριζόταν ότι η διαφημιστική αυτή εκστρατεία θα έπρεπε να φτάσει και πέρα από τη θάλασσα ως την Ιαπωνία. Από το 1968 ως το 1981 ο αριθμός των αρραβωνιασμένων Ιαπώνων που αγόραζαν δαχτυλίδια αρραβώνων με διαμάντι αυξήθηκε από 5 τοις εκατό σε 60 τοις εκατό.

Ποια ήταν η πραγματική δύναμη που υπήρχε πίσω από αυτήν την εντατική εκστρατεία για διαμάντια; Ήταν, και είναι, ο πιο ισχυρός οικονομικός συνασπισμός στην ιστορία του εμπορίου. Ο ισχυρός βραχίονάς του, που έχει μεγάλη επιρροή, καλύπτει όλη την υδρόγειο. Από την αρχή του, στο τέλος του 19ου αιώνα, είχε έναν και μοναδικό αντικειμενικό στόχο—να ελέγχει την προσφορά και την τιμή των διαμαντιών.

Καταρχήν, τα διαμάντια δεν είναι τόσο σπάνια όσο ίσως πιστεύουν μερικοί. Σήμερα τα διαμάντια βγαίνουν από αδαμαντορυχεία σε τρεις ηπείρους και με τεράστιες μηχανές σκάβονται κατά τόννους, ενώ η Αφρική προμηθεύει ένα μεγάλο ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής. Τα νέα επιτεύγματα στα αδαμαντορυχεία της Αυστραλίας καυχιούνται για μια δυνατότητα 20 ως 50 εκατομμυρίων καρατιών το χρόνο. (Το καράτι είναι μια μονάδα βάρους που ισοδυναμεί με 200 χιλιοστά του γραμμαρίου ή 1/142 της ουγγιάς.) Σήμερα τα βιομηχανικά διαμάντια κατασκευάζονται σε τεράστιες μηχανές.

Ωστόσο, αυτό δεν συνέβαινε πάντα. Τριάντα χρόνια πριν από την αρχή του εικοστού αιώνα, τα διαμάντια ήταν πράγματι σπάνια—μικρές μόνο ποσότητες ανακαλύπτονταν στην Ινδία και στη Βραζιλία. Όταν βρέθηκαν μεγάλα διαμάντια σε ένα απομακρυσμένο μέρος της Νότιας Αφρικής, αυτό έφερε κατά σωρούς τους τυχοδιώκτες στη μικρή εκείνη περιοχή, πράγμα που οδήγησε στην κατάσταση να βλέπει κανείς 50.000 άντρες μέσα σε μια νύχτα να σκάβουν τη γη ψάχνοντας για διαμάντια. Με την πάροδο του χρόνου, έσκαψαν τον μεγαλύτερο ανθρωποποίητο κρατήρα του κόσμου—το αδαμαντορυχείο Κίμπερλεϋ 463 μέτρα (1.520 πόδια) μήκος και 1.098 μέτρα (3.601 πόδια) βάθος. Κατόπιν βρέθηκαν και άλλα αδαμαντορυχεία, και αυτές οι άλλοτε σπάνιες πέτρες άρχισαν να εξορύσσονται κατά τόννους. Οι επενδυτές διαμαντιών είδαν ότι το μέλλον τους άρχισε να εμφανίζεται δυσοίωνο. Η τιμή των διαμαντιών εξάπαντος θα έπεφτε.

Ωστόσο διορατικοί άνθρωποι είδαν την ανάγκη της δημιουργίας ενός φορέα για την κατανομή της παγκόσμιας παραγωγής διαμαντιών. Ένα τέτοιο μονοπώλιο θα πρέπει να αγοράζει όλα τα διαμάντια που υπάρχουν, να ελέγχει την παροχή τους προς τους αποκλειστικούς αντιπροσώπους, και ως εκ τούτου να ελέγχει την τιμή. Σχηματίστηκε ο κεντρικός οργανισμός για το σκοπό αυτό και πήρε το όνομα De Beers Consolidated Mines, Ltd., της Νότιας Αφρικής. Σήμερα η De Beers διακινεί το 80 τοις εκατό της παγκόσμιας απόδοσης ακατέργαστων διαμαντιών.

Όταν η Ρωσία ανακάλυψε διαμάντια στη Σιβηρία το 1960 και άρχισε να τα εξορύσσει σε μεγάλη κλίμακα—δέκα εκατομμύρια καράτια το χρόνο—η De Beers συνειδητοποίησε τον κίνδυνο που υπήρχε για να πέσουν οι τιμές αν τα διαμάντια της Ρωσίας θα διοχετεύονταν ξαφνικά στην παγκόσμια αγορά. Έπεισαν τη Μόσχα να πουλάει ουσιαστικά όλη της την παραγωγή διαμαντιών στο συνδικάτο De Beers. Έγινε επίσης και μια συμφωνία με το νέο αδαμαντορυχείο της Αυστραλίας.

Όταν, ωστόσο, ο οικονομικός αυτός συνασπισμός απορροφάει περισσότερα διαμάντια από όσο πουλιούνται για να διατηρήσει το μονοπώλιό του, τότε αντιμετωπίζει σοβαρό κίνδυνο. Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό συμβαίνει, και φοβούνται ότι πολύ σύντομα πλησιάζει το τέλος του εκπληκτικού αυτού οικονομικού συνασπισμού. Υποδεικνύουν ότι η υπεραφθονία των διαμαντιών θα κάνει τις τιμές να πέσουν, και ότι το άλλοτε πολύτιμο διαμάντι θα υποβιβαστεί σε ημιπολύτιμο λίθο.

Δεν Είναι η Επένδυση που Ήταν Άλλοτε

Πολλοί είναι εκείνοι που έχουν αγοράσει διαμάντια και διαμαντένια δαχτυλίδια με την ιδέα ότι είναι όπως τα χρήματα στην τράπεζα ή οι αποταμιεύσεις, από τις οποίες παίρνουν τόκο. Σε δύσκολες οικονομικές περιστάσεις, πολλοί έχουν αναγκαστεί να προσπαθήσουν να πουλήσουν τα δαχτυλίδια τους, και απλώς ανακάλυψαν ότι το δαχτυλίδι τους των 250 δολαρίων περιείχε ένα διαμάντι μόνο 20 δολαρίων σε μια διακόσμηση 100 δολαρίων.

Όπως και καθετί άλλο που πουλιέται προκειμένου να αποκτηθεί κέρδος, υπάρχει μια υπερτίμηση. Για τα διαμάντια η υπερτίμηση μπορεί να ποικίλει από 100 μέχρι 200 τοις εκατό. Πολλά κεντρικά αδαμαντοπωλεία έχουν αυστηρή τακτική σχετικά με την εξαγορά διαμαντιών. Συχνά δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν την αμηχανία που φέρνει η παραδοχή ότι το διαμάντι δεν ήταν μια τόσο καλή επένδυση όσο ισχυρίζονταν.

Στα περισσότερα διαμάντια που βρίσκονται στα δαχτυλίδια υπάρχουν ραγίσματα, και ένα σχεδόν αόρατο ράγισμα μπορεί να μειώσει την αξία του διαμαντιού στο μισό. Οι μελλοντικοί αγοραστές θα το τονίσουν αυτό πάρα πολύ πρόθυμα. Αν έχετε ένα ακριβό διαμάντι, ωστόσο, και σκέφτεστε να το πουλήσετε, να βρείτε έναν έντιμο εκτιμητή διαμαντιών και να του το δώσετε να το εξετάσει. Αλλά το να το πουλήσετε στην τιμή που θα υπολογιστεί θα είναι πρόβλημα.

Αν σκοπεύετε να νυμφευθείτε και σκέφτεστε να αγοράσετε δαχτυλίδι αρραβώνα με διαμάντι, να το αγοράσετε επειδή αληθινά σας αρέσει η ομορφιά του, η λάμψη του και η φωτεινή του λαμπρότητα και όχι επειδή σήμερα έχει καταντήσει να είναι ένα σύμβολο κοινωνικής υπεροχής. Αύριο πιθανόν να έχει πολύ μικρή αξία.