SIDS—Στα Ίχνη Συμπτωμάτων και Αιτιών

«Στα 1.000 μωρά που έρχονται στον κόσμο ζωντανά υπολογίζεται ότι τα 2 πεθαίνουν από SIDS· αυτό έχει σαν αποτέλεσμα 7.500 με 10.000 θανάτους το χρόνο».—«The New England Journal of Medicine», 30 Απριλίου 1987.

ΜΟΛΙΣ τα τελευταία χρόνια έγινε γνωστό το SIDS ως όρος που προσδιορίζει κάποιο αίτιο θανάτου. Στα στατιστικά στοιχεία των περασμένων εποχών, το SIDS χανόταν μέσα στη σωρεία των άλλων αιτιών που επικρατούσαν για το βρεφικό θάνατο. Σήμερα, η πρόοδος στην ιατρική επιστήμη έχει εξαλείψει πάρα πολλά από τα αίτια βρεφικού θανάτου που υπήρχαν παλιά, πράγμα που έχει φέρει το SIDS στην επιφάνεια—τόσο πολύ μάλιστα που πρόσφατα, το 1979, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έφτιαξε κατηγορία ‘Αιφνίδιου βρεφικού θανάτου’ στη δική της International Classification of Diseases (Διεθνή Ταξινόμηση των Ασθενειών). Ωστόσο, μερικοί γιατροί, ειδικευμένοι στο θέμα αυτό, πιστεύουν ότι περιπτώσεις που ανήκουν στην κατηγορία που σήμερα ονομάζουμε SIDS μπορούν να βρεθούν και στο παρελθόν, από την εποχή των Βιβλικών χρόνων!

Αναφέρουν την περίπτωση των δύο γυναικών που παρουσιάστηκαν μπροστά στον βασιλιά Σολομώντα, υποστηρίζοντας η καθεμιά ότι το δικό της μωρό ήταν το ζωντανό και όχι εκείνο που είχε πεθάνει εξαιτίας του ότι η μητέρα «εκοιμήθη επ’ αυτόν». (1 Βασιλέων 3:16-27) Όπως γράφει ο παθολόγος Μπέρναρντ Νάιτ: «Μέχρι πρόσφατα πίστευαν πως η αιτία που βρίσκονταν τα μωρά νεκρά στην κούνια ήταν ότι κάτι τα είχε πλακώσει». Ωστόσο, υπάρχει ένας παράγοντας, λόγω του οποίου φαίνεται αμφίβολο να ανήκει η περίπτωση, που περιγράφει η Αγία Γραφή, στην κατηγορία του SIDS—το μωρό πέθανε όταν ήταν μόλις τριών ημερών, και «ο πραγματικός αιφνίδιος βρεφικός θάνατος δεν εμφανίζεται τόσο νωρίς», σύμφωνα με τον Νάιτ.

Είναι αλήθεια ότι μερικά μωρά έχουν πεθάνει από ασφυξία όταν τα πλάκωσε κατά λάθος η μητέρα τους που κοιμόταν· όμως είναι επίσης αλήθεια ότι πολλές από τις περιπτώσεις που σημειώθηκαν ανά τους αιώνες, οφείλονταν σ’ αυτό που σήμερα ονομάζουμε σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου.

Το Μυστήριο του SIDS

Το SIDS είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Για παράδειγμα, στη Βρετανία υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 1.000 με 2.000 βρεφικοί θάνατοι εντάσσονται στην κατηγορία του SIDS. Ο μέσος όρος στις αναπτυγμένες χώρες είναι περίπου ένα μωρό στα 500. Αν πάρουμε σαν δεδομένο τα 83 εκατομμύρια, που υπολογίζεται ότι είναι η ετήσια αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, το ποσοστό αυτό αντιπροσωπεύει τουλάχιστον 166.000 θανάτους το χρόνο. Όμως παράλληλα, φανερώνει και τα εκατομμύρια των ανήσυχων γονέων, που μέσα τους φωλιάζει αυτός ο κρυφός φόβος. Όπως ομολόγησε η Φύλις, μια 30χρονη μητέρα στη Νέα Υόρκη: «Κάθε φορά που βάζω το μωρό μου να κοιμηθεί, προσεύχομαι να ξυπνήσει πάλι».

Το SIDS εξακολουθεί να προβληματίζει τους ιατρικούς ερευνητές και τους παθολόγους. Πρόσφατα, ένα άρθρο στο περιοδικό Pediatrics εξέταζε το SIDS στα δίδυμα. Εξετάστηκαν τριάντα δύο περιπτώσεις, και «παρά τις πλήρεις νεκροψίες δεν ανακαλύφτηκε κανένα αίτιο θανάτου». Πανεπιστημιακές κλινικές στην Αμβέρσα, στο Παρίσι και στη Ρουένη, διεξήγαγαν έρευνες σε δέκα ακόμη περιπτώσεις SIDS σε δίδυμα. Τα αποτελέσματα; «Μετά την πλήρη αυτοψία, το αίτιο του SIDS παρέμεινε ανεξήγητο». Το μυστηριώδες αίτιο ή τα μυστηριώδη αίτια εξακολουθούν να υπάρχουν.

Ωστόσο, όπως δείχνει κάποια άλλη έκθεση, από τα 42 ζευγάρια δίδυμων που υποβλήθηκαν σε σύγκριση, στα 11 «τα μωρά που τελικά έπεσαν θύματα του SIDS ήταν 300 και πλέον γραμμάρια ελαφρύτερα από το αδελφάκι τους, που τελικά επέζησε». Το πόρισμα έδειχνε ότι τα μόνα στοιχεία που ξεχώριζαν τα βρέφη που έπεσαν θύματα του SIDS από τα βρέφη που επέζησαν ήταν ο «χαμηλός μέσος όρος ύψους και βάρους που είχαν όταν γεννήθηκαν, το ότι είχε προηγηθεί εμφάνιση κυάνωσης [υποκύανη χροιά του δέρματος και των βλεννογόνων που οφείλεται στην ανεπαρκή οξυγόνωση του αίματος] ή χλωμάδα κατά τη διάρκεια του ύπνου και ο υπερβολικός ιδρώτας που εμφανιζόταν κατά περιόδους στη διάρκεια της νύχτας».

Μια ομάδα γιατρών εξηγούσαν στην έκθεσή τους, η οποία αφορούσε 16 περιπτώσεις SIDS στην Αγγλία: «Το SIDS συνήθως κάνει την εμφάνισή του μεταξύ του πρώτου και του έκτου μήνα του παιδιού, με μεγαλύτερη συχνότητα ανάμεσα στο δεύτερο και στον τέταρτο μήνα. . . . Άλλοι παράγοντες, οι οποίοι έχει αναφερθεί στο παρελθόν ότι συνδέονται με το SIDS, είναι η συνήθεια της μητέρας να καπνίζει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, το νεαρό της ηλικίας της μητέρας όταν γεννιέται το παιδί, το ότι είναι ανύπαντρο το ζευγάρι, η μεγάλη οικογένεια [και] η χαμηλή κοινωνική θέση που συνοδεύεται από εξίσου χαμηλό εισόδημα». Και προσθέτουν: «Αναφέρεται επίσης, ότι το SIDS χτυπάει συχνότερα τα αρσενικά βρέφη και εμφανίζεται περισσότερο τους φθινοπωρινούς και τους χειμωνιάτικους μήνες». Αλλά, ο Μπέρναρντ Νάιτ προειδοποιεί: «Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι ο αιφνίδιος βρεφικός θάνατος μπορεί να χτυπήσει και χτυπάει την κάθε οικογένεια, άσχετα με τη θέση που κατέχει στην κοινωνική ιεραρχία».

Παθολογοανατόμοι Προσπαθούν να Διαλευκάνουν το Μυστήριο

Όταν ένα βρέφος πεθαίνει χωρίς να υπάρχει κάποια φανερή αιτία, ο ιατροδικαστής ή ο κλινικός γιατρός προσφεύγει συνήθως στον παθολογοανατόμο για να εξετάσει το πτώμα και να κάνει την αυτοψία. Αυτό γίνεται για να εξακριβωθεί η ακριβής αιτία του θανάτου και να χρησιμοποιηθεί η γνώση αυτή για να προληφθούν μελλοντικές περιπτώσεις. Τι βρήκαν οι παθολογοανατόμοι σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις;

Όλα αυτά τα χρόνια, οι έρευνες είχαν στραφεί σε διάφορες κατευθύνσεις. Κάποτε απόδιδαν το SIDS σε ασφυξία που οφειλόταν στα μαξιλάρια, στα σκεπάσματα ή στη στάση του σώματος. Αυτή η εκδοχή απορρίφτηκε, όταν αποδείχτηκε ότι τα μωρά συνήθως καταφέρνουν να απελευθερώνονται από κάθε στάση που τα απειλεί με ασφυξία. Όσο για τα σκεπάσματα, συνήθως έχουν πόρους που επιτρέπουν την αναπνοή. Κατόπιν, επικράτησε η σκέψη ότι η αιτία ήταν το τάισμα από το μπουκάλι και η χρήση του αγελαδινού γάλατος. Όμως και τα παιδιά που θήλαζαν από τη μητέρα τους πέθαιναν από SIDS. Για πολύ καιρό, το απόδιδαν στην άπνοια, δηλαδή στο σταμάτημα της αναπνοής. Τώρα αυτή δεν θεωρείται πια βασική αιτία.

Πριν από μερικά χρόνια, ορισμένοι παθολόγοι «πίστευαν ακράδαντα πως βασική αιτία του θανάτου ήταν η μόλυνση που μεταδιδόταν με την αναπνοή . . . Τώρα [το 1983], επικρατεί κατά γενικό κανόνα η άποψη ότι η μόλυνση είναι μάλλον η αφορμή παρά η βασική αιτία· εντούτοις δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κάποια ελαφριά φλεγμονώδης κατάσταση στο αναπνευστικό σύστημα ευθύνεται για μεγάλο αριθμό κρουσμάτων του SIDS».—Sudden Death in Infancy.

Ο καθηγητής Νάιτ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «τώρα φαίνεται ξεκάθαρα πως δεν υπάρχει μόνο ένα αίτιο για το ‘θάνατο της κούνιας’», αλλά ότι «υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που σε δεδομένη στιγμή συνδυάζονται σε κάποιο συγκεκριμένο μωρό, και προξενούν το θάνατο. Μερικούς από αυτούς τους παράγοντες τους γνωρίζουμε και άλλους όχι». Έτσι, οι έρευνες συνεχίζονται με σκοπό την ανεύρεση περισσότερων στοιχείων. Πρόσφατα όμως, έγινε μια καινούρια ανακάλυψη.

Αλλαγή Αιμοσφαιρίνης—Αίτιο ή Σύμπτωμα;

Αυτή η εξέλιξη αναφέρθηκε στο περιοδικό The New England Journal of Medicine της 30ής Απριλίου 1987, το οποίο δήλωνε: «Παρατεταμένη άνοδος των επιπέδων της εμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης (αιμοσφαιρίνη F) σε βρέφη, στα οποία παρουσιάστηκε το SIDS, θα μπορούσε να σημαίνει ότι η τροφοδότηση των ευαίσθητων περιοχών των ιστών με οξυγόνο δεν γινόταν σε φυσιολογικά πλαίσια».a Το άρθρο έδειχνε ότι μετά τη γέννηση ενός μωρού, η εμβρυϊκή αιμοσφαιρίνη αντικαθίσταται συνήθως από την αιμοσφαιρίνη Α, η οποία παράγεται από το σώμα του μωρού—και συνεπώς μεταφέρει η ίδια το οξυγόνο στο σώμα του μωρού. Σε ένα σημαντικό αριθμό θυμάτων του SIDS, ανακαλύφτηκε ότι εξακολουθούσε να υπάρχει η λιγότερο ενεργής εμβρυϊκή αιμοσφαιρίνη, σε ποσοστό υψηλότερο του φυσιολογικού. Επομένως, τι συμπέρασμα έβγαλαν οι γιατροί;

«Η ερμηνεία που δίνουμε σ’ αυτή την ανακάλυψη είναι ότι τα βρέφη, στα οποία παρουσιάζεται το SIDS, τα χαρακτηρίζει μια αξιοσημείωτη καθυστέρηση όσον αφορά την αντικατάσταση της αιμοσφαιρίνης F σε αιμοσφαιρίνη Α—φαινόμενο που ίσως αντανακλά μια βαθύτερη χρόνια κατάσταση». Γιατί συμβαίνει αυτό; «Ο λόγος στον οποίο οφείλεται αυτή η υπερβολική διάρκεια της αιμοσφαιρίνης F είναι ακαθόριστος».

Αν και δεν θεώρησαν αυτό το γεγονός αίτιο του SIDS, το θεώρησαν όμως χρήσιμο σημάδι για να εντοπίζουν τα βρέφη που ίσως είναι πιο ευάλωτα στο SIDS, «ειδικά αυτά που έχουν περάσει την 50ή βδομάδα από τη στιγμή της σύλληψης».

Οι γιατροί που ξεκίνησαν αυτήν τη μελέτη δήλωσαν ότι «μελέτες που έγιναν σχετικά με το SIDS υποδηλώνουν ότι υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα σ’ αυτό και στο χαμηλό βάρος του παιδιού κατά τη γέννηση, όπως επίσης και στην πρόωρη γέννηση, στην καθυστερημένη σωματική ανάπτυξη και στη συνήθεια της μητέρας να καπνίζει».

Αυτό το τελευταίο σημείο αξίζει να σχολιαστεί ιδιαίτερα. Ο Δρ Μπέρναρντ Νάιτ, του Πανεπιστημίου της Ουαλλίας, στο Κάρντιφ έγραψε: «Έχει καταδειχτεί ότι υπάρχει αρκετά μεγάλη σχέση μεταξύ καπνίσματος και SIDS, αλλά και πάλι, είναι δύσκολο να πει κανείς αν αυτό είναι ένας άμεσος κρίκος ή αν σχετίζεται απλώς με κοινωνικούς παράγοντες». Παρ’ όλα αυτά, οι στατιστικές που ανάφερε είναι αποκαλυπτικές. Σε μια έρευνα που έγινε σε 50.000 γεννήσεις στην πόλη Κάρντιφ, το ποσοστό του SIDS για τις μητέρες που δεν κάπνιζαν ή που είχαν σταματήσει το κάπνισμα ήταν 1,18 στα 1.000 μωρά που γεννιόνταν ζωντανά. Αλλά για τις μητέρες που κάπνιζαν περισσότερα από 20 τσιγάρα τη μέρα, το ποσοστό ανερχόταν σε 5,62 στα 1.000 μωρά που γεννιόνταν ζωντανά—πενταπλάσιος αριθμός!

Ορισμένες μητέρες ρωτούν: «Τι μπορούμε να πούμε για το θηλασμό; Παρέχει περισσότερη προστασία κατά του SIDS;» Ο Δρ Μπέργκμαν, που έχει διακριθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες στον τομέα της έρευνας για το SIDS, δήλωσε: «Τυχαίνει να είμαι υπέρ του θηλασμού και πιστεύω ότι υπερτερεί για πολλούς και διάφορους λόγους· όμως δεν νομίζω ότι θα άρεσε στους γονείς, που ξαφνικά έχασαν μωρά μέσα από την κούνια, να τους πούμε πως αν αυτά είχαν θηλάσει γάλα από τη μητέρα τους, ίσως να ήταν σήμερα στη ζωή».

Έχοντας υπόψη όσα προαναφέρθηκαν, υπάρχει τίποτα που μπορούν να κάνουν οι γονείς για να αποτρέψουν την απειλή του SIDS; Μπορεί να προληφθεί;

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Γονείς Γίνονται Αντικείμενο Καχυποψίας

Το μυστήριο που περιβάλλει τους θανάτους από SIDS μερικές φορές έχει προξενήσει στους γονείς άσκοπο πόνο και ταλαιπωρίες. Πώς συμβαίνει αυτό; Επειδή όσοι είναι εκτός οικογένειας, περιλαμβανομένης της αστυνομίας και του ιατρικού προσωπικού, θεωρούν το θάνατο εξαιρετικά ύποπτο, ιδιαίτερα όταν χτυπάει ταυτόχρονα τα δίδυμα. Και σύμφωνα με μια έρευνα που έγινε σε 47.000 και πλέον γεννήσεις στο Κάρντιφ, στην Ουαλλία, από το 1965 μέχρι το 1977 ο κίνδυνος για SIDS ήταν πενταπλάσιος στα δίδυμα. Ο Δρ Τζων Ε. Σμάιλεκ, που γράφει στο ιατρικό περιοδικό Pediatrics, ανάφερε δυο σπάνιες περιπτώσεις που έλαβαν χώρα η μία στο Γουέιν Κάουντυ, στο Μισούρι και η άλλη στο Ντιτρόιτ, στο Μίτσιγκαν των Η.Π.Α., με διαφορά πέντε χρόνων η μια από την άλλη.

Εξηγεί: «Η ανακοίνωση του θανάτου των πρώτων δίδυμων οδήγησε σε μια ατμόσφαιρα καχυποψίας σε βάρος των γονέων . . . από μέρους των μελών της ιατρικής κοινότητας και άλλων ατόμων μη ειδικών, που δεν γνώριζαν τίποτα για την ύπαρξη αυτού του φαινομένου [SIDS]». Αυτό είναι ευνόητο, αν θυμηθούμε ότι το SIDS είδε το φως της δημοσιότητας μόλις το 1975, όταν η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών υποστήριξε προγράμματα για την πληροφόρηση και την καθοδήγηση σχετικά με το θέμα. Όταν, πέντε χρόνια αργότερα, συνέβη στο Ντιτρόιτ μια παρόμοια περίπτωση SIDS σε δίδυμα, αντιμετωπίστηκε με πολύ λιγότερη καχυποψία. Οι γιατροί και το κοινό είχαν ήδη αρχίσει να ενημερώνονται πάνω στο θέμα.

Σήμερα γνωρίζουμε πολύ περισσότερα σχετικά μ’ αυτό το θέμα· ωστόσο, ο Δρ Σμάιλεκ παραδέχεται: «Αν και τώρα το SIDS είναι ευρέως αποδεκτό ως μια κατάσταση την οποία οι γονείς δεν έχουν τη δύναμη ούτε να προβλέψουν ούτε να προλάβουν, ο ταυτόχρονος θάνατος των δίδυμων βρεφών είναι ένα φαινόμενο που εξακολουθεί να προκαλεί αμηχανία και καχυποψία».

Αλλά γιατί τα δίδυμα είναι πιο ευάλωτα στο SIDS; Ο παθολόγος Μπέρναρντ Νάιτ απαντά: «Πολύ συχνά αυτά γεννιούνται πρόωρα, και όταν γεννιούνται, έχουν συχνά βάρος λιγότερο του κανονικού. Ακόμα πιο συχνά, χρειάζεται να περάσουν το πρώτο μέρος της ζωής τους σε μονάδες ειδικής φροντίδας στα μαιευτήρια. . . . Όλοι αυτοί οι παράγοντες τα καθιστούν πιο τρωτά στον αιφνίδιο βρεφικό θάνατο».

[Εικόνα στη σελίδα 4]

«Δεν υπάρχει μόνο μια αιτία για το ‘θάνατο της κούνιας’».—Καθηγητής Νάιτ

[Εικόνα στη σελίδα 7]

«Ο ταυτόχρονος θάνατος των δίδυμων βρεφών είναι ένα φαινόμενο που εξακολουθεί να προκαλεί αμηχανία και καχυποψία»