‘Τα Παιδιά Είναι Πολύτιμα, Αλλά οι Γιοι Είναι Απαραίτητοι’
Με πληθυσμό 850 εκατομμύρια και πλέον και με γεννητικότητα 31 γεννήσεις ανά 1.000 κατοίκους, η Ινδία βλέπει να γεννιούνται περίπου 26 εκατομμύρια καινούρια μωρά κάθε χρόνο, αριθμός που ισοδυναμεί με τον πληθυσμό του Καναδά. Δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι ένα από τα πιο επείγοντα κυβερνητικά προγράμματα είναι να ελεγχθεί η γρήγορη επέκταση του πληθυσμού της χώρας. Πόσο επιτυχημένο είναι αυτό το πρόγραμμα; Ποια είναι μερικά από τα εμπόδια που αντιμετωπίζει;
«ΠΡΙΝ από τα 20, Όχι! Μετά τα 30, Οπωσδήποτε Όχι! Μόνο Δυο Παιδιά—Ωραία!» είναι η συμβουλή την οποία δίνει μια από τις πολύχρωμες αφίσες που κοσμούν σε όλο το μήκος του το διάδρομο στα κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού της Βομβάης, στην Ινδία. Μια άλλη αφίσα απεικονίζει μια ταλαιπωρημένη μητέρα, περιστοιχισμένη από πέντε παιδιά. Η αφίσα προειδοποιεί: «Μην το Μετανιώσετε Αργότερα!» Το μήνυμα είναι σαφέστατο: Δυο παιδιά ανά οικογένεια είναι αρκετά. Αλλά, δεν είναι εύκολο να πείσεις τους ανθρώπους να δεχτούν και να ενεργήσουν σύμφωνα με την κυβερνητική υπόδειξη για δυο παιδιά ανά οικογένεια.
«Οι Ινδουιστές θεωρούν ευτυχισμένο έναν άνθρωπο ανάλογα με το πόσα παιδιά έχει. Πράγματι, στις τάξεις τους τα παιδιά θεωρούνται η ευλογία του σπιτικού. Αλλά, όσο πολυμελής κι αν είναι μια οικογένεια, ο άντρας δεν σταματάει να προσεύχεται για την αύξησή της», αναφέρει το βιβλίο Ήθη, Έθιμα και Τελετές των Ινδουιστών (Hindu Manners, Customs and Ceremonies). Ωστόσο, από θρησκευτική άποψη, το αρσενικό παιδί είναι εκείνο που έχει μεγαλύτερη αξία για τον πατριάρχη του σπιτικού. «Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία από το να μην έχει αφήσει πίσω του ένα γιο ή έναν εγγονό ο οποίος θα εκτελέσει τα τελευταία καθήκοντα που σχετίζονται με την κηδεία του», εξηγεί περαιτέρω το βιβλίο. «Η έλλειψη αυτής της δυνατότητας θεωρείται ικανή να εμποδίσει κάθε πρόσβαση σ’ έναν Τόπο Αιώνιας Γαλήνης μετά θάνατον».
Οι γιοι είναι επίσης αναγκαίοι για να εκτελούν την τελετή της λατρείας των προγόνων, ή αλλιώς σράντχα. «Τουλάχιστον ένας γιος ήταν σχεδόν απαραίτητος», γράφει ο Α. Λ. Μπέσαμ στο βιβλίο Το Θαύμα που το Έλεγαν Ινδία (The Wonder That Was India). «Το ανεπτυγμένο οικογενειακό αίσθημα της Ινδουιστικής Ινδίας ενίσχυσε την επιθυμία για γιους, χωρίς τους οποίους η γενεαλογική γραμμή θα εξαφανιζόταν».
Εκτός από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, ένας πολιτιστικός παράγοντας ο οποίος επηρεάζει την επιθυμία για γιους είναι η παραδοσιακή διευθέτηση της διευρυμένης οικογένειας που ισχύει στην Ινδία, σύμφωνα με την οποία οι παντρεμένοι γιοι εξακολουθούν να μένουν με τους γονείς τους. «Οι κόρες παντρεύονται και πηγαίνουν να μείνουν με τα πεθερικά τους, αλλά οι γιοι παραμένουν στο σπίτι μαζί με τους γονείς τους· και οι γονείς αναμένουν από τους γιους τους να τους φροντίσουν στα γηρατειά τους», εξηγεί η Δρ Λαλίτα Σ. Τσόπρα του Τμήματος Υγείας και Οικογενειακής Ευημερίας του Δημοτικού Συμβουλίου της Βομβάης. «Εκεί έγκειται η ασφάλειά τους. Οι γονείς αισθάνονται ασφαλείς όταν έχουν δυο γιους. Λογικά, λοιπόν, αν ένα ζευγάρι έχει φτάσει το προτεινόμενο όριο των δυο παιδιών, και είναι και τα δυο κορίτσια, είναι πολύ πιθανόν ότι θα συνεχίσουν την προσπάθεια για την απόκτηση ενός γιου».
Αν και θεωρητικά όλα τα παιδιά θεωρούνται δώρα από τον Θεό, η πραγματικότητα της καθημερινής ζωής υπαγορεύει κάτι διαφορετικό. «Το ότι τα κορίτσια παραμελούνται από ιατρική άποψη είναι φανερό», αναφέρει το περιοδικό Ίντιαν Εξπρές (Indian Express). «Το αν θα επιβιώσουν ή όχι δεν είναι και πολύ σημαντικό για την επιβίωση της οικογένειας». Το δημοσίευμα παραθέτει μια έρευνα που έγινε στη Βομβάη, η οποία αποκαλύπτει ότι από τα 8.000 έμβρυα που θανατώθηκαν μέσω έκτρωσης έπειτα από εξέταση καθορισμού του φύλου, τα 7.999 ήταν θηλυκά.
Ένας Επίπονος Αγώνας
«Μέσα στην οικογένεια ο άντρας είναι γενικά εκείνος που αποφασίζει πόσα παιδιά θα γεννηθούν και πόσο μεγάλη θα γίνει η οικογένεια», εξηγεί σε μια συνέντευξη ο Δρ Σ. Σ. Σάμπνις, ανώτερος υγειονομικός υπάλληλος του Δημοτικού Συμβουλίου της Βομβάης. Ακόμα κι αν μια γυναίκα θέλει να κανονίσει πότε θα κάνει παιδιά ή να περιορίσει τον αριθμό των μελών της οικογένειάς της, δέχεται πιέσεις από το σύζυγό της ο οποίος μπορεί να αντιτίθεται σε κάτι τέτοιο. «Γι’ αυτόν το λόγο στέλνουμε ομάδες από δυο άτομα, έναν άντρα και μια γυναίκα, σε κάθε σπίτι στις φτωχογειτονιές, με την ελπίδα ότι ο άντρας υγειονομικός υπάλληλος θα μπορέσει να συζητήσει με τον πατέρα του σπιτιού και θα τον ενθαρρύνει να περιορίσει το μέγεθος της οικογένειας, βοηθώντας τον να διακρίνει πως όταν έχει λιγότερα παιδιά μπορεί να τα φροντίσει καλύτερα». Αλλά, όπως είδαμε, τα εμπόδια είναι πολλά.
«Στις τάξεις των φτωχότερων ανθρώπων, το ποσοστό της βρεφικής θνησιμότητας είναι υψηλό εξαιτίας των κακών συνθηκών διαβίωσης», λέει ο Δρ Σάμπνις. «Έτσι, υπάρχει οπωσδήποτε η επιθυμία να αποκτήσουν πολλά παιδιά, γνωρίζοντας ότι μερικά θα πεθάνουν». Ωστόσο, η φροντίδα των παιδιών είναι μηδαμινή. Αυτά περιφέρονται χωρίς επιτήρηση, ζητιανεύουν ή ίσως ψάχνουν στα σκουπίδια για φαγητό. Και οι γονείς; «Δεν ξέρουν πού είναι τα παιδιά τους», λέει με θλίψη ο Δρ Σάμπνις.
Οι διαφημίσεις στην Ινδία συχνά απεικονίζουν ένα ευτυχισμένο, ευκατάστατο ζευγάρι το οποίο απολαμβάνει τη ζωή με τα δυο παιδιά του, συνήθως ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, που είναι φανερό ότι τα φροντίζουν καλά. Αυτό το τμήμα της κοινωνίας—η μεσαία τάξη—δέχεται ευνοϊκά την ιδέα για την απόκτηση δυο παιδιών. Εντούτοις, αυτή η ιδέα δεν λαβαίνεται καθόλου υπόψη από τους φτωχούς, οι οποίοι κάνουν τον εξής συλλογισμό: ‘Αν οι γονείς μας ή οι παππούδες μας είχαν 10 ή 12 παιδιά, γιατί να μην μπορούμε να έχουμε κι εμείς; Γιατί θα πρέπει να περιοριστούμε στα δυο παιδιά;’ Εδώ, ανάμεσα στην πλειονότητα των πάμφτωχων Ινδών, δίνεται μια επίπονη μάχη στον πόλεμο για τον έλεγχο του πληθυσμού. «Ο πληθυσμός τώρα αποτελείται από νέους που είναι σε ηλικία τεκνοποίησης», συλλογίζεται η Δρ Τσόπρα. «Φαίνεται πως η μάχη είναι χαμένη. Έχουμε τεράστιο όγκο δουλειάς μπροστά μας».