Όμορφες Χάντρες από Μπουκάλια

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΝΙΓΗΡΙΑ

ΒΙΑΖΕΣΤΕ. Πάτε να πιάσετε ένα μπουκάλι από το τραπέζι, αλλά γλιστράει από το χέρι σας, πέφτει στο πάτωμα και σπάει. Αναστενάζετε, μαζεύετε με τη σκούπα τα σπασμένα κομμάτια και τα πετάτε στο σκουπιδοτενεκέ. Για εσάς, αυτό είναι το τέλος του ζητήματος.

Αν ζούσατε στην Μπίντα της Νιγηρίας, αυτό θα μπορούσε να είναι απλώς η αρχή. Γιατί; Επειδή οι τεχνίτες του λαού Νούπε που ζει εκεί μπορούν να πάρουν κάποιο σπασμένο μπουκάλι και να φτιάξουν από αυτό ένα όμορφο κολιέ με χάντρες. Αυτή είναι μια τέχνη που πηγαίνει από γενιά σε γενιά—μια τέχνη που λίγο έχει αλλάξει στο διάβα των αιώνων.

Κατασκευή Χαντρών στην Μπίντα

Το εργαστήριο είναι μια μικρή, στρογγυλή καλύβα φτιαγμένη από ξερή λάσπη. Στο κέντρο του πατώματος βρίσκεται ένας πήλινος φούρνος. Μέσα στο φούρνο, οι τεχνίτες ρίχνουν ξύλα και τους βάζουν φωτιά. Φουντώνουν τη φωτιά χρησιμοποιώντας χειροκίνητα φυσερά. Καθώς προσθέτουν περισσότερα ξύλα, μια κόκκινη φλόγα υψώνεται πάνω από την κορυφή του φούρνου. Κρεμάνε ένα μπουκάλι σε μια ράβδο πάνω από το φούρνο, και σύντομα το γυαλί μαλακώνει και κρέμεται λιωμένο.

Ο χαντροποιός φτιάχνει τις χάντρες μία μία. Τοποθετεί μια αιχμηρή ράβδο πάνω από τη φωτιά δίπλα στη ράβδο από την οποία κρέμεται το γυαλί. Μόλις η αιχμηρή άκρη πάρει λαμπερό κόκκινο χρώμα, τη μετακινεί προς την κρεμασμένη μάζα του λιωμένου γυαλιού. Κατόπιν, περιστρέφοντας τη ράβδο με τα δάχτυλά του, τυλίγει γύρω της λίγο γυαλί σε μέγεθος χάντρας.

Έπειτα, χρησιμοποιώντας ένα μακρύ, πλατύ μαχαίρι, λειαίνει το γυαλί και του δίνει σχήμα χάντρας. Αν είναι πολύ επιδέξιος, μπορεί να εργαστεί με αρκετά χρώματα γυαλιού ώστε, με διάφορες στρώσεις, να δημιουργήσει σχέδια σε κάθε χάντρα που φτιάχνει. Τελικά, χρησιμοποιεί το μαχαίρι για να βγάλει απαλά τη χάντρα από τη ράβδο και να τη μεταφέρει σε μια σκάφη με στάχτη όπου θα κρυώσει. Η χάντρα είναι τώρα έτοιμη. Η οπή που έχει δημιουργηθεί από τη ράβδο γίνεται η οπή από την οποία κρεμάνε τη χάντρα. Το μόνο που μένει είναι να πλύνουν τη χάντρα και κατόπιν να την περάσουν σε νήμα μαζί με άλλες χάντρες για να φτιάξουν ένα κολιέ.

Εκμάθηση της Τέχνης

Πώς μαθαίνει κάποιος την τέχνη της κατασκευής χαντρών; Τα παιδιά των Νούπε αρχίζουν παρακολουθώντας. Μέχρι να φτάσουν στην ηλικία των δέκα χρονών, βοηθούν στο μάζεμα και στο κόψιμο των καυσόξυλων.

Το επόμενο βήμα είναι να μάθουν να χειρίζονται τα φυσερά. Τα φυσερά είναι δυο ενωμένοι υφασμάτινοι σάκοι, ο καθένας από τους οποίους είναι κολλημένος σε ένα ξύλο. Για να δουλέψει τα φυσερά, ο «φυσητής» πρέπει να κρατάει από ένα ξύλο στο κάθε χέρι και να τα κουνάει γρήγορα πάνω κάτω. Χρειάζεται και δύναμη και συντονισμένες κινήσεις. Πρέπει να είναι αρκετά δυνατός ώστε να τρομπάρει συνεχώς τα φυσερά σε όλη τη διάρκεια της εργασίας για την κατασκευή χαντρών, και αυτή μπορεί να κρατήσει ώρες ολόκληρες!

Πρέπει επίσης να κάνει αρκετά συντονισμένες κινήσεις ώστε να διατηρεί ένα γρήγορο, σταθερό ρυθμό, τρομπάροντας τα φυσερά ακριβώς με τη σωστή ταχύτητα. Αν τρομπάρει πολύ αργά, η θερμότητα της φωτιάς δεν θα μαλακώσει το γυαλί σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορεί να δουλευτεί. Αν τρομπάρει πολύ γρήγορα, η θερμότητα που παράγεται μπορεί να κάνει το γυαλί να πέσει από τη ράβδο μέσα στη φωτιά.

Συνήθως, ένας μαθητευόμενος χαντροποιός χειρίζεται τα φυσερά επί πέντε χρόνια. Τελικά, μαθαίνει πώς να φτιάχνει χάντρες. Μέρος της δυσκολίας αυτής της εργασίας είναι το να μάθει να υπομένει τη ζέστη της φωτιάς, η οποία, μαζί με την τροπική ζέστη του ήλιου, μπορεί να αποτελέσει δοκιμασία.

Μαθαίνει προοδευτικά. Αφότου ο μαθητευόμενος θα έχει βοηθήσει επί κάποιο διάστημα έναν έμπειρο χαντροποιό στο χειρισμό των ράβδων, μαθαίνει να σχηματίζει μικρές, απλές χάντρες. Με τον καιρό, προοδεύει μέχρι του σημείου να φτιάχνει μεγαλύτερες χάντρες, καθώς και χάντρες στολισμένες με σχέδια που δημιουργούνται από στρώσεις γυαλιού άλλου χρώματος. Οι έμπειροι χαντροποιοί κάνουν την εργασία να φαίνεται εύκολη, αλλά απαιτείται χρόνος για να αποκτήσει κάποιος την επιδεξιότητα που χρειάζεται ώστε να παραγάγει μια σειρά από χάντρες, μία χάντρα τη φορά, και να έχουν όλες ομοιόμορφο μέγεθος, σχήμα και σχέδιο.

Η κατασκευή χαντρών είναι απολαυστική τέχνη. Οι χαντροποιοί χαίρονται όταν βλέπουν ανθρώπους σε όλη τη χώρα να στολίζονται με τις πολύχρωμες χάντρες τους—μικροσκοπικές χάντρες για τα παιδιά, λεπτοδουλεμένες χάντρες για τις γυναίκες και βαριές τελετουργικές χάντρες για τους άντρες. Είναι απολαυστικό επίσης όταν, στη διάρκεια εορτών, οι άνθρωποι μαζεύονται γύρω από το εργαστήριο για να τραγουδήσουν και να χορέψουν στο ρυθμό των φυσερών.

Το βιβλίο Ιστορία της Δυτικής Αφρικής (History of West Africa) λέει: «Η καλλιτεχνική παραγωγή των Νούπε σε . . . γυαλί . . . παραμένει μια από τις καλύτερες σε αυτή την ήπειρο». Με αυτό συμφωνούν και άλλοι. Κάποιος Χριστιανός ιεραπόστολος είπε: «Αγοράζαμε χάντρες από την Μπίντα καθώς και από άλλα μέρη για να τις προσφέρουμε στους φίλους και στην οικογένειά μας όταν πηγαίναμε διακοπές. Όταν φτάναμε στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι φίλοι μας διάλεγαν κάθε φορά τις χάντρες από την Μπίντα!»

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Πυράκτωση γυαλιού σε ένα φούρνο