Σμαράγδια—Εξαιρετικά Πολύτιμα Πετράδια

ΠΕΡΙΖΗΤΗΤΑ για το λαμπερό πράσινο χρώμα τους, τα σμαράγδια έχουν στολίσει τα κοσμήματα του στέμματος και τους θρόνους μερικών από τις αρχαιότερες βασιλικές δυναστείες της ιστορίας. Σήμερα, όπως και στο παρελθόν, αποτελούν σύμβολο πλούτου και δύναμης.

Παγκόσμια, τα σμαράγδια συνήθως θεωρούνται πετράδια μεγαλύτερης αξίας από τα διαμάντια. Κατά κανόνα, μόνο τα ρουμπίνια θεωρούνται πιο πολύτιμα. Ωστόσο, όπως ισχυρίζεται η γεωλόγος Τέρι Όταγουεϊ, «μια σύγκριση με βάση τα καράτια δείχνει ότι τα σμαράγδια άριστης ποιότητας είναι τα πιο ακριβά πετράδια στον κόσμο». Ανάλογα με την ποιότητά του, ένα σμαράγδι που χωράει στην παλάμη του χεριού σας και ζυγίζει τρία γραμμάρια θα μπορούσε να αξίζει ένα εκατομμύριο δολάρια (περ. 300 εκατ. δρχ.)!

Η αξία των σμαραγδιών οφείλεται εν μέρει στη σπανιότητά τους. Είναι ποικιλία ενός κρυστάλλου που ονομάζεται βήρυλλος. Τα σμαράγδια σχηματίζονται όταν συνδυάζονται κοινά στοιχεία όπως είναι το αργίλιο και το πυρίτιο με το βήρυλλο, ένα σπάνιο στοιχείο. Μικρά ποσοστά ιχνοστοιχείων, χρωμίου ή βαναδίου, δίνουν στα σμαράγδια την εκτυφλωτική πράσινη απόχρωσή τους.

Εξορύσσονται από την Αρχαιότητα

Επί χιλιάδες χρόνια, σχεδόν όλο το παγκόσμιο απόθεμα σμαραγδιών προερχόταν από την Αίγυπτο. Τα φημισμένα ορυχεία της Κλεοπάτρας, τα οποία βρίσκονται σε μια τοποθεσία περίπου 700 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Καΐρου, τα εκμεταλλεύτηκαν εντατικά πρώτα οι Αιγύπτιοι και αργότερα οι Ρωμαίοι και οι Τούρκοι. Πόσο επίπονο εγχείρημα πρέπει να ήταν αυτό! Ο αδυσώπητος ήλιος της ερήμου και η ψιλή μαύρη σκόνη που υπήρχε στα υπόγεια ορυχεία πρέπει να προξενούσαν μεγάλες κακουχίες στους εργάτες. Επιπλέον, όλα τα εφόδια έπρεπε να μεταφέρονται με καραβάνια μέσω του ποταμού Νείλου, πράγμα που στην καλύτερη περίπτωση σήμαινε ταξίδι μιας εβδομάδας. Παρά τις τεράστιες αυτές δυσκολίες, τα ορυχεία λειτουργούσαν σχεδόν χωρίς διακοπή από το 330 Π.Κ.Χ. περίπου μέχρι το 1237 Κ.Χ.

Κατά την αρχαιότητα, τα σμαράγδια ήταν περιζήτητα τόσο για την ομορφιά τους όσο και για τις υποτιθέμενες μαγικές, θεραπευτικές ιδιότητές τους. Τα σμαράγδια εκθειάζονταν ως θεραπεία για πολλές και διάφορες ασθένειες. Επίσης επικρατούσε η αντίληψη ότι μπορούσαν να επηρεάσουν τη γονιμότητα και την ερωτική επιθυμία των γυναικών. Όπως ήταν φυσικό, αναπτύχθηκε ένα ανθηρό και επικερδές εμπόριο ανάμεσα στην Αίγυπτο και σε άλλα έθνη, το οποίο έφτανε μέχρι την Ινδία.

Αυτό το μονοπώλιο κράτησε μέχρις ότου οι Ισπανοί κονκισταδόρες έφτασαν στη Νότια Αμερική στις αρχές του 16ου αιώνα. Λίγο καιρό αργότερα, ο Χιμένεθ δε Κεσάδα κατέλαβε την περιοχή που τώρα είναι γνωστή ως Κολομβία. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1558, οι Ισπανοί εντόπισαν ένα ορυχείο στο Μούσο. Τα σμαράγδια που βρήκαν εκεί ήταν εκπληκτικά τόσο από πλευράς ποιότητας όσο και από πλευράς μεγέθους.

Οι Ισπανοί πήραν αμέσως τον έλεγχο του ορυχείου και υποδούλωσαν τον ντόπιο πληθυσμό, χρησιμοποιώντας τον για την εξαντλητική, επικίνδυνη εργασία της εξόρυξης πετραδιών. Μέσα σε μερικά χρόνια, ένας πραγματικός πακτωλός μεγάλων, σχεδόν αψεγάδιαστων σμαραγδιών έφτασε στην Ευρώπη, και πολλά από αυτά πέρασαν στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων, των Σάχηδων της Περσίας, ακόμη και μελών βασιλικών οικογενειών της Ινδίας. Αυτές οι πέτρες λαξεύονταν και εγχαράσσονταν, και έγιναν η βάση για πολλές ανεκτίμητες συλλογές κοσμημάτων.

Τα Υψηλά Μέτρα Ασφαλείας Δεν Είναι Αρκετά

Σήμερα, οι φτωχότεροι άνθρωποι του κόσμου εξορύσσουν με κόπο αυτά τα πετράδια από μια τραχιά και σκληρή γη, πράγμα που οδήγησε τον δημοσιογράφο Φρεντ Γουόρντ στην εξής παρατήρηση: «Μια από τις τραγικότερες ειρωνείες της αγοράς σμαραγδιών είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που εξορύσσουν τα πετράδια δεν μπορούν καν να διανοηθούν πως θα αποκτήσουν κάποτε αρκετά χρήματα για να φορέσουν κάποιο από αυτά». Εφόσον για τους εργάτες ο πειρασμός να κρύψουν μια πέτρα και να τη βγάλουν έξω κρυφά είναι σχεδόν ακατανίκητος, τα περισσότερα ορυχεία διαθέτουν δικές τους μονάδες ασφαλείας. Φρουροί με πολυβόλα παρακολουθούν επισταμένα τους εργάτες καθώς αυτοί κοπιάζουν σκάβοντας και ξύνοντας τη γη.

Ωστόσο, παρά τα μέτρα αυτά, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου εμπορίου σμαραγδιών παραμένει παράνομο. «Τα περισσότερα σμαράγδια κινούνται ανεπίσημα, αδασμολόγητα, αόρατα σε μια παγκόσμια αγορά που ο εμπορικός κόσμος αποκαλεί μαύρη. Σχεδόν κάθε σμαράγδι υψηλής ποιότητας έχει γίνει αντικείμενο λαθρεμπορίου σε κάποια φάση της ιστορίας του», γράφει το περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ (National Geographic).

Αγοραστές, Προσέξτε!

Λόγω του τρόπου με τον οποίο σχηματίζονται, οι κρύσταλλοι των σμαραγδιών έχουν πολλές φυσικές, εσωτερικές ατέλειες οι οποίες ονομάζονται εγκλείσματα. Όταν αυτές οι ατέλειες φτάνουν ως την εξωτερική επιφάνεια της πέτρας έχουν τη μορφή ρωγμών, με αποτέλεσμα να χαλάνε τη στιλπνή υφή της πέτρας και να ρίχνουν πολύ την αξία της. Επί εκατονταετηρίδες οι έμποροι συγκαλύπτουν αυτές τις ατέλειες της επιφάνειας με εμβάπτιση των καθαρισμένων και στιλβωμένων πετραδιών σε καυτό έλαιο από ξύλο κέδρου ή φοίνικα. Η θερμότητα εξωθεί τις φυσαλίδες αέρα από τις ρωγμές που περιέχονται στις πέτρες και επιτρέπει τη διείσδυση του ελαίου, πράγμα που καλύπτει αποτελεσματικά τις ατέλειες αυτές. Στη συνέχεια, τα πετράδια που έχουν υποστεί αυτή την επεξεργασία πουλιούνται ως σμαράγδια άριστης ποιότητας. Ωστόσο, έπειτα από ένα δυο χρόνια το έλαιο εξατμίζεται και οι ατέλειες αποκαλύπτονται, απογοητεύοντας και αφήνοντας εμβρόντητους τους πελάτες.

Ο υποψήφιος αγοραστής θα πρέπει επίσης να προσέχει τις απομιμήσεις. Μια πολύ κοινή τακτική από την εποχή του Μεσαίωνα ήταν η χρήση στιλβωμένου πράσινου γυαλιού το οποίο είχε υποβληθεί σε ανάλογη κοπή ώστε να μοιάζει με σμαράγδι. Όλα αυτά τα χρόνια πολλοί ανυποψίαστοι άνθρωποι έχουν εξαπατηθεί πιστεύοντας ότι κατείχαν ένα γνήσιο κομμάτι ενώ αυτό δεν ήταν παρά μια απομίμηση. Το περιοδικό Νάσιοναλ Τζεογκράφικ παρατηρεί: «Δεν είναι μόνο το κοινό που ξεγελιέται αλλά ακόμη και οι ίδιοι οι επαγγελματίες». Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές μέθοδοι με τις οποίες ένας αξιόπιστος ειδικός (γεμολόγος) μπορεί να εγγυηθεί τη γνησιότητα ενός σμαραγδιού.

Αν και η απληστία του ανθρώπου έχει αμαυρώσει κάπως την εικόνα των σμαραγδιών, αυτά εξακολουθούν να είναι όμορφα και σπάνια, πετράδια μεγάλης αξίας. Παραμένουν δε ένα πολύτιμο θαύμα της δημιουργίας του Θεού.

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 25]

Όλα τα σμαράγδια: S. R. Perren Gem and Gold Room, Royal Ontario Museum· Ancient Egypt Gallery, Royal Ontario Museum