Φυτελέφας—Μπορεί να Σώσει τους Ελέφαντες;

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟΝ ΙΣΗΜΕΡΙΝΟ

ΕΙΝΑΙ δύο φίλοι εντελώς διαφορετικοί. Ο ένας ζυγίζει λίγα γραμμάρια· ο άλλος αρκετούς τόνους. Ο ένας είναι φυτό· ο άλλος ζώο. Ζουν σε διαφορετικές ηπείρους. Εντούτοις, ο μικροσκοπικός καρπός του νοτιοαμερικανικού φυτελέφα θα μπορούσε να σώσει τον ισχυρό αφρικανικό ελέφαντα από την ανελέητη σφαγή. Τι ακριβώς είναι ο καρπός του φυτελέφα, και πώς έχει γίνει φίλος του ελέφαντα;

Ένας Παράξενος Φοίνικας

Αυτοί οι καρποί προέρχονται από ένα συγκεκριμένο είδος φοίνικα, ο οποίος βρίσκεται κυρίως στο βόρειο τμήμα της Νότιας Αμερικής. Αυτά τα δέντρα που αργούν να μεγαλώσουν έχουν όμορφα φύλλα τα οποία ξεκινούν από το έδαφος. Για πολλά χρόνια ο κορμός δεν φαίνεται καθόλου. Ένας φυτελέφας με κορμό ύψους 2 μέτρων είναι τουλάχιστον 35 ως 40 ετών. Μεγάλα ινώδη τσαμπιά αναπτύσσονται κάτω ακριβώς από τα φύλλα. Συνήθως το κάθε τσαμπί ζυγίζει γύρω στα 10 κιλά και αποτελείται από ξυλώδεις καρπούς κολλημένους μεταξύ τους. Ο κάθε καρπός γενικά περιέχει τέσσερα ως εννιά σπέρματα, παρόμοια στο σχήμα και στο μέγεθος με αβγό κότας. Στο πρώτο στάδιο, οι κοιλότητες των σπερμάτων περιέχουν ένα υγρό που σβήνει τη δίψα και μοιάζει με το γάλα της καρύδας. Στο δεύτερο στάδιο, το υγρό πήζει και μετατρέπεται σε εδώδιμη γλυκιά ζελατίνη. Στο τρίτο και τελευταίο στάδιο, η ζελατίνη ωριμάζει και γίνεται μια σκληρή, λευκή ουσία που μοιάζει πολύ με το ζωικό ελεφαντόδοντο.

Γιατί Είναι Φίλος του Ελέφαντα

Εφόσον ο καρπός του φυτελέφα αποτελεί υποκατάστατο του ελεφαντόδοντου μπορεί ορθά να χαρακτηριστεί φίλος του ελέφαντα. Το ανελέητο λαθρεμπόριο ζωικού ελεφαντόδοντου απειλεί την επιβίωση του αφρικανικού ελέφαντα. Ωστόσο, ο καρπός του φυτελέφα παρέχει ένα πρακτικό υποκατάστατο, μια και το φυτικό ελεφαντόδοντο μοιάζει με το ζωικό αντίστοιχό του, είναι εξαιρετικά σκληρό, μπορεί να γίνει πολύ γυαλιστερό και απορροφά εύκολα τις βαφές. Ο καρπός αυτός και το ζωικό ελεφαντόδοντο μοιάζουν τόσο πολύ ώστε οι τεχνίτες συχνά αφήνουν λίγο από τον καφέ φλοιό του στα προϊόντα τους για να αποδεικνύουν ότι δεν χρησιμοποιούν πραγματικό ελεφαντόδοντο—ένα διεθνώς απαγορευμένο προϊόν.

Το φυτικό ελεφαντόδοντο δεν ανακαλύφτηκε πρόσφατα. Ήδη από το 1750, ο Νοτιοαμερικανός μοναχός Χουάν ντε Σάντα Γκερτρούντις ανέφερε στις αφηγήσεις του τους καρπούς του φυτελέφα και τους παρομοίασε με «μαρμάρινους βόλους» που χρησίμευαν στη λάξευση αγαλματιδίων. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Ισημερινός, η κύρια πηγή του φυτελέφα, εξήγε χιλιάδες τόνους κάθε χρόνο, κυρίως για την κατασκευή κουμπιών. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η εμφάνιση των νέων και φτηνών πλαστικών ουσιαστικά έθεσε τέλος στο εμπόριο του φυτελέφα. Ενδεικτικό της σημερινής αναβίωσης του φυτικού ελεφαντόδοντου είναι ότι σε μια πρόσφατη 18μηνη περίοδο εξάχθηκαν 1.650 τόνοι από τον Ισημερινό στη Γερμανία, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ιαπωνία, στην Ιταλία και σε άλλες 18 χώρες.a Πώς γίνεται σήμερα η επεξεργασία των καρπών, και σε τι χρησιμοποιούνται;

Οι Πολλές Χρήσεις του Φυτελέφα

Τα σπέρματα τα απλώνουν στο ύπαιθρο να στεγνώσουν κάτω από τον τροπικό ήλιο για έναν ως τρεις μήνες ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε νερό. Κατόπιν τα ξεφλουδίζουν με μηχανικό τρόπο, τα ταξινομούν σύμφωνα με το μέγεθός τους και τα κόβουν σε φέτες για να χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή κουμπιών. Μάλιστα, τα «φιλντισένια» κουμπιά από φυτελέφα στολίζουν μερικά από τα πιο καλά ρούχα στον κόσμο. Ωστόσο, ο καρπός του φυτελέφα δεν χρησιμοποιείται μόνο για κουμπιά. Κοσμήματα, πιόνια του σκάκι, γλωσσίδες για πνευστά μουσικά όργανα, πλήκτρα πιάνου και χερούλια για ομπρέλες είναι μερικά από τα ποικίλα προϊόντα που φτιάχνονται από φυτελέφα.

Αλλά ο φυτελέφας προσφέρει ακόμα περισσότερα! Η λεπτή σκόνη που απομένει μετά την επεξεργασία του χρησιμοποιείται για να εμπλουτίζει ζωοτροφές. Επίσης χρησιμεύει ως εύφλεκτη ύλη για την κατασκευή κάρβουνου. Με τα φύλλα κατασκευάζεται αδιάβροχο υλικό για στέγες. Επιπλέον, το μάζεμα και η επεξεργασία, καθώς και η εξαγωγή του φυτελέφα, δίνουν δουλειά σε πολλούς ανθρώπους.

Πάνω από όλα, το φυτικό ελεφαντόδοντο μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη διατήρηση του αφρικανικού ελέφαντα. Αν, λοιπόν, σας αρέσει η πολυτέλεια του ελεφαντόδοντου, δεν χρειάζεται να το αναζητήσετε στις σαβάνες της Αφρικής. Στραφείτε στα βροχερά δάση της Νότιας Αμερικής όπου το ελεφαντόδοντο είναι τόσο άφθονο ώστε μεγαλώνει στα δέντρα! Ναι, στραφείτε στο φυτελέφα, που είναι φίλος του ελέφαντα.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνες στη σελίδα 24, 25]

1. Φυτελέφας

2. Τσαμπιά με τους καρπούς του φυτελέφα

3. Εγκάρσια τομή που αποκαλύπτει τα σπέρματα

4. Το σπέρμα στεγνώνει και μετατρέπεται σε σκληρό καρπό

5. Κουμπιά από φυτικό ελεφαντόδοντο

6. Κοσμήματα από φυτικό ελεφαντόδοντο με ένθετο μάργαρο

7. Αγαλματίδια από φυτικό ελεφαντόδοντο