Γιατί τα Θαυματουργά Χαρίσματα του Πνεύματος Έπαυσαν;
ΠΡΙΝ από δεκαεννέα αιώνες, ο αόρατος Θεός υπεστήριζε δυναμικά το ευαγγέλιον της σωτηρίας μέσω του Υιού του, Ιησού Χριστού. Με ποια μέσα;
Ο συγγραφεύς του βιβλίου προς Εβραίους, απευθυνόμενος σε Χριστιανούς οι οποίοι ήσαν κάτω από τη διαθήκη του Μωσαϊκού Νόμου, έδειξε πώς, λέγοντας: «Ο Θεός συνεπεμαρτύρει με σημεία και τέρατα, και με διάφορα θαύματα, και με διανομάς του αγίου πνεύματος, κατά την θέλησιν αυτού.» (Εβρ. 2:1-4) Ναι, μ’ αυτά τα μέσα ο Θεός έδειξε σαφώς ότι τώρα επολιτεύετο με την Χριστιανική εκκλησία που είχε προσφάτως εγκαθιδρυθή κάτω από τη νέα διαθήκη και ότι είχε απομακρύνει την εύνοιά του από την Ιουδαϊκή διευθέτησι κάτω από τη διαθήκη του Νόμου.
Αυτές ‘οι διανομές του αγίου πνεύματος’ περιελάμβαναν πολλές θαυματουργικές ικανότητες. Ο απόστολος Παύλος ωμίλησε γι’ αυτά τα θαυματουργικά χαρίσματα, και είπε ότι θα παρήρχοντο με τον καιρό. (1 Κορ. 13:8) Σήμερα δεν βλέπομε να ενεργή το πνεύμα του Θεού μέσω ατόμων μ’ έναν τόσο εντυπωσιακό, θαυματουργικό τρόπο, να εκτελή θεραπείες, να ομιλή σε διάφορες γλώσσες που ο ομιλητής δεν είχε ποτέ σπουδάσει προηγουμένως, να λέγη θεόπνευστες προφητείες, και άλλα. Γιατί όχι; Αν αυτά ήσαν αναγκαία στην εκκλησία τότε, γιατί δεν είναι και τώρα;
Ο λόγος είναι ότι, μολονότι η Χριστιανική εκκλησία σήμερα έχει πάρα πολύ ευλογηθή με την ενέργεια του πνεύματος του Θεού για να εκπληρώση την διακονία της, το πνεύμα ανταποκρίνεται σε πολλές ανάγκες της εκκλησίας μ’ ένα διαφορετικό, πιο ευρύ και μόνιμο τρόπο. Πώς γίνεται αυτό; Για απάντησι, είναι ανάγκη ν’ ανασκοπήσωμε τον σκοπό των χαρισμάτων που εχορηγούντο τότε και τι αυτά εξεπλήρωναν.
Η ΙΣΧΥΡΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟΝ ΑΙΩΝΑ
Όταν διαβάζωμε την αφήγησι η οποία αναφέρει τη δράσι των αποστόλων και των συντρόφων των, όπως αναγράφεται κυρίως στο Γραφικό βιβλίο των Πράξεων, δεν μπορεί παρά να μας κάμη εντύπωσι η δύναμις, η έντασις και η ενέργεια της λειτουργίας του αγίου πνεύματος. Από την Πεντηκοστή του έτους 33 μ.Χ. και έπειτα, «προσετίθεντο μάλλον πιστεύοντες εις τον Κύριον, πλήθη ανδρών τε και γυναικών.» (Πράξ. 5:14) Στη διάρκεια του πρώτου ιεραποστολικού ταξιδίου του Παύλου, το οποίο εκράτησε μόνο ενάμισυ έτος περίπου, αυτός και ο Βαρνάβας εταξίδευσαν στην Κύπρο και τη Μικρά Ασία. (Πράξ., κεφάλ. 13, 14) Σ’ αυτό το βραχύ χρονικό διάστημα εγκαθίδρυσαν εκκλησίες τη μία μετά την άλλη και διώρισαν τοπικούς άνδρες οι οποίοι ν’ αναλάβουν την επισκόπησι. Μερικές εκκλησίες είχαν σχηματισθή σε πολύ βραχύ χρονικό διάστημα. Σε μια μεταγενέστερη περιοδεία, ο Παύλος διέθεσε μόνο ενάμισυ χρόνο περίπου στη μεγάλη πόλι της Κορίνθου, διότι βρήκε πολλούς μαθητάς εκεί.—Πράξ. 18:11.
Γιατί το πνεύμα ενεργούσε τόσο δυναμικά, συνάγοντας εκατοντάδες, χιλιάδες, στη Χριστιανική εκκλησία σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα της πρώτης ιστορίας της;
Αυτό οφείλετο στο ότι υπήρχαν σχετικώς μόνο λίγα χρόνια στη διάρκεια των οποίων έπρεπε να εγκαθιδρυθή, να οικοδομηθή και να ενισχυθή η εκκλησία. Ο Ιησούς, στην παραβολή του για τον σίτο και τα ζιζάνια, είχε δείξει ότι αυτή η ισχυρή δραστηριότης θα ήταν περιωρισμένης διαρκείας. Θα τελείωνε όταν θα «εκοιμώντο οι άνθρωποι,» δηλαδή, όταν οι απόστολοι ‘θα είχαν κοιμηθή ή θα παρήρχοντο από τη σκηνή με τον θάνατο. Όταν συνέβη αυτό, ο άνθρωπος της ανομίας που είχε προλεχθή δεν θα είχε πλέον περιορισμούς και η μεγάλη αποστασία, ο στασιασμός εναντίον της αληθείας των αποστολικών διδασκαλιών και ενεργειών, θα άνθιζε σε πλήρη δύναμι. (Ματθ. 13:24-30, 36-43· 2 Θεσ. 2:3-8) Γι’ αυτό οι απόστολοι εργάσθηκαν άοκνα να οικοδομήσουν την εκκλησία για να είναι αυτή «στύλος και εδραίωμα της αληθείας» εναντίον των κυμάτων της θυέλλης της αποστασία τα οποία θα την κατέπιναν.—1 Τιμ. 3:15· 4:1· Πράξ. 20:29, 30· 2 Πέτρ. 2:1-3.
Γιατί, όμως, ήσαν αναγκαίες οι θαυματουργικές ενέργειες του πνεύματος; Θα θυμάστε ότι, τον πρώτο αιώνα, ακόμη και για ένα Ιουδαίο θα ήταν σπάνιο να κατέχη μια πλήρη σειρά των ρόλλων των Εβραϊκών Γραφών. Μεταξύ των ειδωλολατρών η Γραφή ήταν ουσιαστικώς άγνωστη. Όσον αφορά τις αφηγήσεις ευαγγελίων και τις επιστολές των Ελληνικών Γραφών, πολύ λίγες μόνο κυκλοφορούσαν. Κανένα από τα βιβλία της Γραφής δεν ήταν διηρημένο με εύχρηστο τρόπο σε κεφάλαια και εδάφια, όπως σήμερα. Ταμεία της Γραφής, Βιβλικά λεξικά και σχόλια δεν υπήρχαν. Επομένως γίνεται καταφανές ότι υπήρχε ανάγκη βοηθείας από τον Θεό, πέρα από την συνήθη. Ήταν λογικό ότι το πνεύμα του Θεού θα ενεργούσε μ’ ένα τρόπο που θα συνεπλήρωνε την ανάγκη των πολλών Χριστιανών μαθητών για Γραφική γνώσι και κατεύθυνσι. Αυτό το έκαμε με θαυματουργικά χαρίσματα, καθώς θα παρατηρήσωμε.
ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΙΚΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ
Αυτά τα χαρίσματα αναγράφονται εις 1 Κορινθίους 12:4-11. Εκεί ο απόστολος γράφει ότι το πνεύμα δεν ενεργούσε με τον ίδιο τρόπο επάνω σε όλα τα μέλη της εκκλησίας, αλλά, μάλλον, ότι εξεδήλωνε την λειτουργία του και την επίδρασί του με ποικιλία τρόπων. Έτσι εξήρτισε πλήρως την εκκλησία για να διδάσκη το ευαγγέλιο και να παραμένη σταθερή εναντίον της αποστασίας. Ας εξετάσωμε τα διάφορα χαρίσματα και τους σκοπούς των.
Το πρώτο που παρατίθεται είναι «ο λόγος σοφίας.» Σοφία είναι η ικανότης του να χρησιμοποιή κανείς τη γνώσι και την κατανόησι επιτυχώς για να φθάση σε ωρισμένους αντικειμενικούς σκοπούς. Αυτό το χάρισμα της σοφίας δεν ήταν η σοφία η οποία είχε προκύψει από πείρα, αλλά μια θαυματουργική σοφία, που ο κάτοχός της ήταν έτσι ικανός να βοηθήση την εκκλησία στην λήψι δυσκόλου φύσεως αποφάσεων.—Πράξ. 13:1-5.
Δεύτερο ήταν ο «λόγος γνώσεως.» Αυτή δεν ήταν γνώσις του Θεού και του Χριστού που ήταν ανάγκη να κατέχουν όλοι οι Χριστιανοί για να είναι μαθηταί. (Ιωάν. 17:3· Ρωμ. 10:14) Ήταν μια θαυματουργική γνώσις η οποία συνεπλήρωνε την έλλειψι αντιγράφων των Γραφών. Τους καθιστούσε επίσης με θαυματουργικό τρόπο άγρυπνους στις καταστάσεις οι οποίες επηρέαζαν την ευεξία της εκκλησίας.—Πράξ. 5:1-11.
Κατόπιν ήταν η «πίστις.» Και πάλι δεν επρόκειτο για την πίστι που έπρεπε να έχουν όλοι οι Χριστιανοί, διότι πίστις στον Θεό και στον Υιό του και στην απολυτρωτική θυσία ήταν οι πρώτιστες απαιτήσει για να γίνη κανείς Χριστιανός. (Ρωμ. 10:10· Πράξ. 2:38, 39) Μάλλον, αυτή ήταν μια θαυματουργική, θεόπνευστη πίστις, μια αδιάρρηκτη πεποίθησις η οποία καθηστούσε ικανό τον κάτοχό της να υπερνικήση όμοια με όρη εμπόδια και να μεταδίδη στην εκκλησία ενεργητικότητα και ζήλο για να προχωρή μα ακλόνητο τρόπο στο κήρυγμα του ευαγγελίου. Τι πολύτιμο μέλος της εκκλησίας θα ήταν εκείνος ο οποίος κατείχε αυτό το χάρισμα!
Κατόπιν υπήρχαν οι «ιάσεις» και άλλα «θαύματα.» (Πράξ. 3:1-8· 5:12-16· 13:6-12) Αυτά προσέφεραν στους απίστους σημεία που με δυναμικό τρόπο απεδείκνυαν ότι το πνεύμα του Θεού ήταν επάνω στην εκκλησία διευκολύνοντας έτσι το έργο της.
Το χάρισμα της «προφητείας» περιελάμβανε, εκτός από το να ομιλή κανείς για τα μεγαλεία του Θεού, επίσης και την θεόπνευστη ικανότητα να λέγη με ακρίβεια τα επερχόμενα. Αυτή η θεόπνευστη προφήτευσις γεγονότων φαίνεται να ήταν γενικά περιωρισμένη σε πράγματα που επηρέαζαν την εκκλησία την εποχή εκείνη, και την καθιστούσαν έτσι ικανή ν’ ανταποκριθή στις προβλεπόμενες καταστάσεις, όπως στην περίπτωσι της πείνης στον καιρό του Αυτοκράτορος Κλαυδίου, που προείπε ο Χριστιανός προφήτης Άγαβος.—Πράξ. 11:27-30.
Οι «διακρίσεις πνευμάτων» ή ‘διακρίσεις εμπνευσμένων εκφράσεων’ ήταν ένα χάρισμα που εξυπηρετούσε την ασφάλεια της εκκλησίας. Την εποχή εκείνη υπήρχαν πράγματι προφήται που είχαν εμπνευσμένο άγγελμα από το Θεό, μερικοί από τους οποίους ταξίδευαν όπως ο Βαρνάβας, ο Σίλας, ο Παύλος, και άλλοι. Με το χάρισμα της διακρίσεως των θεοπνεύστων εκφράσεων, η εκκλησία μπορούσε να προστατευθή από λαοπλάνους και ψευδείς προφήτας. Αν αυτοί εισέδυαν μέσα στην εκκλησία, το μέλος της εκκλησίας που κατείχε αυτό το χάρισμα μπορούσε να τους αναγνωρίση. Έτσι η εκκλησία μπορούσε να γνωρίζη αν έπρεπε να προσέξη στις «εμπνευσμένες εκφράσεις» (ΜΝΚ) ή όχι.—1 Ιωάν. 4:1.
‘Γλώσσες’ και «ερμηνεία γλωσσών» ήσαν σπουδαίο για να διαδοθή γρήγορα το ευαγγέλιο σ’ όλη την Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική καθώς και τις νήσους της θαλάσσης. Το χάρισμα των γλωσσών χρησίμευε επίσης ως ένα σημείο σ’ εκείνους που ήταν έξω από τη Χριστιανική εκκλησία. (1 Κορ. 14:22) Ο Παύλος, λόγω του διορισμού του ως αποστόλου των εθνών, ταξίδευε πολύ περισσότερο από τους άλλους, και συναντούσε άτομα που μιλούσαν διάφορες γλώσσες και διαλέκτους. Χωρίς αμφιβολία αυτό είναι μια αιτία για την οποία είχε προικισθή τόσο πλούσια με αυτό το δώρο, όπως λέγει ο ίδιος: «Λαλώ πλειοτέρας γλώσσας παρά πάντας υμάς.»—1 Κορ. 14:18.
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Τώρα, στην εποχή μας η αληθινή Χριστιανική εκκλησία έχει αναλάβει από την αποστασία η οποία είχε καλύψει τον Μεσαίωνα μ’ ένα πνευματικό σκοτάδι. Όπως ακριβώς ο Ισραήλ είχε επιστρέψει στη γη του το 537 π.Χ. τον καιρό του Βασιλέως Κύρου της Περσίας, έτσι ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε τον ανάσσοντα Βασιλέα του Ιησού Χριστό για να επαναφέρη τη Χριστιανική εκκλησία της συγχρόνου εποχής σε πνευματικά ευημερούσα κατάστασι. (Ησ. 1:25-27) Έχουν αποκατασταθή οι αληθινές διδασκαλίες σχετικά με το όνομα του Θεού, τη θέσι του Υιού του Ιησού Χριστού, τη βασιλεία του Θεού, το αντίλυτρο, την ανάστασι, και άλλα. Οι ψευδείς διδασκαλίες της Τριάδος, του πυρίνου άδου, της αθανασίας της ανθρωπίνης ψυχής και άλλες έχουν εκτεθή ως αντιγραφικές. Το κήρυγμα του ευαγγελίου της Βασιλείας κηρύττεται παγκοσμίως. Είναι αναγκαία τα θαυματουργικά χαρίσματα του πνεύματος για να μπορή η εκκλησία να εκτελέση το έργο της και να διατηρήση την καθαρότητά της, τη δικαιοσύνη και την ενότητά της;
Όχι, τέτοια χαρίσματα δεν χρειάζονται μ’ έναν απολύτως θαυματουργικό τρόπο, καθώς εγίνετο τον πρώτο αιώνα, διότι ο Θεός έχει προικίσει την εκκλησία με τα αναγκαία μ’ ένα διαφορετικό, πληρέστερο και πιο μόνιμο τρόπο. Ωστόσο, όπως στην ιστορία της πρώτης εκκλησίας, όλα τα μέλη της εκκλησίας δεν έχουν όλες τις ικανότητες, αλλά ο καθένας συμπληρώνει τους άλλους και έτσι το σώμα της εκκλησίας με όλες τις ικανότητές του να αντιπροσωπεύη με ακρίβεια τον Θεό και τον Χριστό. Αυτό επιτυγχάνεται με τη λειτουργία του πνεύματος του Θεού, το οποίο δίνει ποικιλία ικανοτήτων.
Όσον αφορά τη γνώσι, ο Θεός έχει προμηθεύσει ολόκληρο τον Λόγο του, τον οποίο μπορεί να κατέχη σήμερα σε έντυπη μορφή ακόμη και το πιο ταπεινό πρόσωπο. Η χρήσις του μπορεί να κάμη τον άνθρωπο του Θεού τελείως ικανό, πλήρως εξηρτισμένο για κάθε καλό έργο. (2 Τιμ. 3:16, 17) Επί πλέον, γνώσι μπορεί ν’ αποκτήσουν όλοι μέσω βοηθημάτων Γραφικής μελέτης όπως βιβλία που περιέχουν σχόλια, ταμεία και λεξικά της Γραφής, καθώς και με τη βοήθεια ανδρών οι οποίοι είναι μέσα στην εκκλησία και έχουν αποκτήσει γνώσι μέσω επιμελούς μελέτης.
Και η σοφία μπορεί ν’ αποκτηθή με όμοιο τρόπο. Δεν είναι ανάγκη να την αποκτήση κανείς με θαυματουργικό τρόπο. Η πείρα της πρώτης εκκλησίας όπως αναγράφεται στο βιβλίο των Πράξεων είναι διαθέσιμη, καθώς επίσης και η ιστορία της συγχρόνου εκκλησίας η οποία έχει αναρρώσει από την αποστασία. Δύσκολα μπορεί ν’ ανακύψη ένα πρόβλημα το οποίο να μη μπορή ν’ αντιμετωπισθή και υπερπηδηθή. Η εκκλησία των κεχρισμένων Χριστιανών στην εποχή μας ανεφέρθη από τον Ιησού Χριστό ως «πιστός και φρόνιμος δούλος.» (Ματθ. 24:45-47) Ώριμοι άνδρες οι οποίοι έχουν πολυετή πείρα στο να κατευθύνωνται από τον Λόγον και το πνεύμα του Θεού χρησιμοποιούν αυτή τη σοφία που απέκτησαν έτσι για να βοηθήσουν την εκκλησία να υπερνικά προβλήματα και να προχωρή το έργο της με τάξι και επιτυχή τρόπο.
Με όμοιο τρόπο, ισχυρή πίστις ενεργεί με δυναμικό τρόπο μέσα στην εκκλησία μέσω των περισσοτέρων από τα μέλη της. Είναι καρπός του πνεύματος που αναπτύσσεται με το να εξακριβώνη κανείς προσεκτικά το θέλημα του Θεού μέσω μελέτης της Γραφής και με το ν’ ακολουθή την κατεύθυνσι του πνεύματος. (Γαλ. 5:22) Μέσα από τις αναστατώσεις δύο παγκοσμίων πολέμων, μέσω της καμίνου του φλογερού μίσους και τις εναντιώσεως στη βασιλεία του Θεού και στην διακήρυξί της, μέσω αδιαφορίας, γελοιοποιήσεως και διωγμού, άνδρες πίστεως ωδήγησαν και ενέπνευσαν την εκκλησία για να μπορέση να εκπληρώση την αποστολή της.
Τα χαρίσματα θεραπείας και όμοια θαυματουργικά έργα δεν είναι αναγκαία σήμερα. Η αλλαγή του Θεού από την αρχαία Ιουδαϊκή στη Χριστιανική εκκλησία πιστοποιείται από την ιστορία, ενώ η αγάπη και η δραστηριότης της Χριστιανικής εκκλησίας, καθώς επίσης και πολλές εκπληρώσεις προφητειών προβάλλουν ως σύγχρονα αναγνωριστικά σημεία, ως αποδείξεις ότι η εύνοια του Θεού είναι επάνω σ’ αυτήν. Η παγκόσμια επέκτασις του κηρύγματος της Βασιλείας είναι επίσης ένα ισχυρό σημείο.—1 Κορ. 13:10-13· Ματθ. 24:14.
Η θεόπνευστη προφήτευσις σήμερα θα ήταν περιττή. Οι προφητείες που έχουν γραφή στη Βίβλο είναι πλήρεις για οδηγός στην εκκλησία σήμερα, και δεν υπάρχει ανάγκη να προστεθή τίποτε. (2 Τιμ. 3:16, 17· Αποκάλ. 22:18, 19) Συνεπώς, εφόσον ο Λόγος του Θεού προμηθεύει ένα τέλειο οδηγό, δεν υπάρχει ανάγκη να έχη κανείς το χάρισμα της διακρίσεως προφητειών με μια θαυματουργική έννοια, διότι δεν υπάρχουν τώρα θεόπνευστοι προφήται διωρισμένοι από τον Θεό. Αυτά που εξέρχονται «εκ του στόματος του δράκοντος, και εκ του στόματος του θηρίου, και εκ του στόματος του ψευδοπροφήτου,» ή από άλλους οι οποίοι λαλούν λεγόμενες «εμπνευσμένες εκφράσεις» (ΜΝΚ) αναγνωρίζονται γρήγορα και αποδεικνύονται ψευδείς μέσω του θεοπνεύστου Λόγου του Θεού.—Αποκάλ. 16:13, 14· 1 Ιωάν. 4:1.
«Αλλά τι θα λεχθή για τις γλώσσες και την ερμηνεία γλωσσών;» μπορεί να ρωτήση κάποιος. Ως απάντησις μπορούσε να τεθή το ερώτημα, «Κηρύττεται το ευαγγέλιον της Βασιλείας σε όλα τα έθνη και σε όλες τις κυριώτερες γλώσσες;» Ναι, σε 206 χώρες δίδεται η μαρτυρία και η Γραφή ή μέρος αυτής είναι διαθέσιμη σε 1400 και πλέον γλώσσες. Χιλιάδες εκπαιδευμένοι ιεραπόστολοι έχουν μάθει ξένες γλώσσες και έφεραν το ευαγγέλιο της Βασιλείας στους λαούς εκείνων των χωρών. Οι άνθρωποι που ακούουν με τη σειρά τους το διαδίδουν έξω, ακόμη και σε διαλέκτους τις οποίες δεν μιλούν οι ιεραπόστολοι, και έτσι ερμηνεύουν τον λόγο της αληθείας σε άλλους.
Μ’ αυτό τον τρόπο το πνεύμα του Θεού κατευθύνει το κήρυγμα του ευαγγελίου, με αποτέλεσμα ‘όχλος πολύς, τον οποίον ουδείς ηδύνατο να αριθμήση, εκ παντός έθνους και φυλών και λαών και γλωσσών’ να έχη εξελθη και να αινή τον Ιεχωβά Θεό και τον Βασιλέα του Ιησού Χριστό, και να ενώση τη φωνή του στη διακήρυξι ότι ο Βασιλεύς άρχισε να κυβερνά.—Αποκάλ. 7:9, 14.
Το πνεύμα επομένως ενεργεί πράγματι δυναμικά σήμερα, όπως ενεργούσε και στην πρώτη Χριστιανική εκκλησία. Στην πραγματικότητα, το έργο που εκτελεί θα μπορούσε να ονομασθή θαυματουργικό, από ανθρώπινη άποψι. Εκείνοι οι οποίοι εκτελούν αυτό το έργο πρέπει να έχουν το πνεύμα του Θεού για να το κάμουν αυτό, και αναγνωρίζουν ότι το πνεύμα του πράγματι φέρνει αυτά τ’ αποτελέσματα.
Εν τούτοις, τα πράγματα που επιτυγχάνει μπορεί να φαίνωνται ως φυσικό αποτέλεσμα ζητημάτων σε κάποιον ο οποίος δεν αναγνωρίζει το πνεύμα του Θεού ως την δύναμι η οποία ενεργοποιεί το λαό του σε δραστηριότητα. Η λειτουργία του πνεύματος στην εκκλησία του Θεού σήμερα δεν παρουσιάζεται ως ένα εντυπωσιακό πράγμα, διότι τα χαρίσματα που χρησιμοποιούνται είναι πνευματικά χαρίσματα που αναπτύσσονται σε μια μακρά περίοδο χρόνου από τους κατόχους του, ενώ τα θαυματουργικά χαρίσματα της πρώτης εκκλησίας εδίδοντο στιγμιαίως στους Χριστιανούς που εξέλεγε ο Θεός.—1 Κορ. 12:6, 11, 18· Πράξ. 19:5, 6.
Ως Χριστιανοί σήμερα, μπορούμε να είμεθα ευτυχείς ότι ο Θεός, με τη θαυμαστή του σοφία, ενήργησε μ’ αυτόν τον τρόπο ώστε η αλήθεια του να παραμείνη ζώσα στη γη. Πρέπει τώρα να ζητούμε με ζήλο την καλλιέργεια των καρπών του πνεύματος ώστε να μη ‘δεχθούμε την χάριν του Θεού ματαίως.’—2 Κορ. 6:1.