«Τι Είναι Αλήθεια;»

ΟΙ ΔΥΟ άντρες που στέκονταν ο ένας αντίκρυ στον άλλον δύσκολα θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί. Ο ένας πολιτικός, κυνικός, φιλόδοξος, πλούσιος, πρόθυμος να κάνει τα πάντα προκειμένου να προωθήσει τη δική του σταδιοδρομία. Ο άλλος δάσκαλος, ο οποίος αρνήθηκε πλούτη και γόητρο και ήταν έτοιμος να θυσιάσει τη ζωή του για να σώσει τη ζωή των άλλων. Είναι περιττό να πούμε ότι αυτοί οι δυο άντρες δεν έβλεπαν τα πράγματα από την ίδια οπτική γωνία! Ιδιαίτερα σε ένα ζήτημα διαφωνούσαν εντελώς—στο ζήτημα της αλήθειας.

Οι άντρες ήταν ο Πόντιος Πιλάτος και ο Ιησούς Χριστός. Ο Ιησούς στεκόταν ενώπιον του Πιλάτου ως καταδικασμένος εγκληματίας. Γιατί; Ο Ιησούς εξήγησε ότι ο λόγος πίσω από αυτό—στην πραγματικότητα, ο ουσιαστικός λόγος για τον οποίο είχε έρθει στη γη και είχε αναλάβει τη διακονία του—συνοψιζόταν σε ένα και μόνο πράγμα: στην αλήθεια. «Εγώ για αυτό έχω γεννηθεί και για αυτό έχω έρθει στον κόσμο», είπε, «ώστε να δώσω μαρτυρία για την αλήθεια».—Ιωάννης 18:37.

Η απόκριση του Πιλάτου ήταν ένα μνημειώδες ερώτημα: «Τι είναι αλήθεια;» (Ιωάννης 18:38) Επιζητούσε πράγματι να λάβει απάντηση; Πιθανώς όχι. Ο Ιησούς ήταν το είδος του ανθρώπου που μπορούσε να απαντήσει σε οποιαδήποτε ερώτηση του απευθυνόταν με ειλικρίνεια, αλλά αυτός δεν απάντησε στον Πιλάτο. Η Αγία Γραφή λέει δε ότι αφού ο Πιλάτος απηύθυνε την ερώτησή του έφυγε αμέσως από την αίθουσα ακροάσεων. Ο Ρωμαίος κυβερνήτης πιθανότατα απηύθυνε την ερώτηση με κυνική δυσπιστία, σαν να έλεγε: «Αλήθεια; Τι είναι αυτό; Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα!»a

Η σκεπτικιστική διάθεση με την οποία αντιμετώπιζε ο Πιλάτος την αλήθεια δεν είναι ασυνήθιστη σήμερα. Πολλοί πιστεύουν ότι η αλήθεια είναι σχετική—με άλλα λόγια, ότι αυτό που είναι αληθινό για έναν άνθρωπο μπορεί να είναι αναληθές για κάποιον άλλον, ώστε και οι δύο μπορεί να «έχουν δίκιο». Αυτή η πεποίθηση είναι τόσο διαδεδομένη ώστε υπάρχει μια λέξη για αυτήν—«σχετικισμός». Μήπως βλέπετε με αυτόν τον τρόπο το ζήτημα της αλήθειας; Αν ναι, είναι δυνατόν να έχετε υιοθετήσει αυτή την άποψη χωρίς να την έχετε εξετάσει διεξοδικά; Ακόμη και αν δεν συμβαίνει αυτό, γνωρίζετε πόσο πολύ επηρεάζει αυτή η φιλοσοφία τη ζωή σας;

Επίθεση στην Αλήθεια

Ο Πόντιος Πιλάτος σε καμιά περίπτωση δεν ήταν το πρώτο άτομο που αμφισβήτησε την ιδέα περί απόλυτης αλήθειας. Μερικοί αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι ουσιαστικά αφιέρωσαν τη ζωή τους στο να διδάσκουν τέτοιου είδους αμφιβολίες! Πέντε αιώνες πριν από τον Πιλάτο, ο Παρμενίδης (ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της ευρωπαϊκής μεταφυσικής) υποστήριζε ότι η αληθινή γνώση ήταν ανέφικτη. Ο Δημόκριτος, ο οποίος αναγνωρίζεται ως «ο μεγαλύτερος από τους αρχαίους φιλοσόφους», ισχυριζόταν: «Η αλήθεια είναι θαμμένη βαθιά. . . . Δεν γνωρίζουμε τίποτα με βεβαιότητα». Ο Σωκράτης, πιθανώς ο πιο σεβαστός από όλους αυτούς, είπε ότι το μόνο που πραγματικά γνώριζε ήταν πως δεν γνώριζε τίποτα.

Αυτή η επίθεση εναντίον της αντίληψης ότι είναι δυνατόν να γνωρίσει κάποιος την αλήθεια έχει συνεχιστεί ως τις ημέρες μας. Μερικοί φιλόσοφοι, για παράδειγμα, λένε ότι εφόσον η γνώση φτάνει σε εμάς μέσω των αισθήσεών μας, οι οποίες μπορούν να εξαπατηθούν, καμιά γνώση δεν είναι εξακριβωμένα αληθινή. Ο Γάλλος φιλόσοφος και μαθηματικός Ρενέ Ντεκάρτ αποφάσισε να ερευνήσει όλα τα πράγματα τα οποία πίστευε ότι γνώριζε με βεβαιότητα. Απέρριψε όλες τις αλήθειες εκτός από μία την οποία θεωρούσε αδιαμφισβήτητη: «Κόγκιτο έργκο σουμ», δηλαδή «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω».

Ο Πολιτισμός του Σχετικισμού

Ο σχετικισμός δεν περιορίζεται στους φιλοσόφους. Διδάσκεται από τους θρησκευτικούς ηγέτες, ενσταλάζεται στα σχολεία και τον διαδίδουν τα μέσα ενημέρωσης. Ο Επισκοπελιανός επίσκοπος Τζον Σ. Σπονγκ είπε πριν από λίγα χρόνια: «Πρέπει να . . . ξεφύγουμε από τη σκέψη ότι εμείς έχουμε την αλήθεια και ότι οι άλλοι πρέπει να αποδεχτούν την άποψή μας, και να φτάσουμε στο σημείο να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι κανένας μας δεν μπορεί να συλλάβει την απόλυτη αλήθεια». Ο σχετικισμός του Σπονγκ, όπως και τόσο πολλών κληρικών σήμερα, απορρίπτει με ευκολία τις ηθικές διδασκαλίες της Αγίας Γραφής για χάρη της φιλοσοφίας που λέει «ο καθένας με τις απόψεις του». Για παράδειγμα, προσπαθώντας να κάνει τους ομοφυλόφιλους να νιώθουν πιο «άνετα» στην Επισκοπελιανή Εκκλησία, ο Σπονγκ έγραψε ένα βιβλίο στο οποίο ισχυρίζεται ότι ο απόστολος Παύλος ήταν ομοφυλόφιλος!

Σε πολλές χώρες, τα σχολικά συστήματα φαίνεται ότι παράγουν έναν παρόμοιο τρόπο σκέψης. Ο Άλαν Μπλουμ έγραψε στο βιβλίο του Το Κλείσιμο της Αμερικανικής Διάνοιας (The Closing of the American Mind): «Ο καθηγητής μπορεί να είναι απόλυτα βέβαιος για ένα πράγμα: σχεδόν ο κάθε φοιτητής που μπαίνει στο πανεπιστήμιο πιστεύει, ή λέει ότι πιστεύει, πως η αλήθεια είναι σχετική». Ο Μπλουμ διαπίστωσε ότι, αν έθετε υπό αμφισβήτηση την άποψη των φοιτητών του αναφορικά με αυτό το ζήτημα, αυτοί θα αντιδρούσαν με έκπληξη, «σαν να αμφισβητούσε το γεγονός ότι 2 + 2 = 4».

Η ίδια νοοτροπία προωθείται με αναρίθμητους άλλους τρόπους. Για παράδειγμα, οι δημοσιογράφοι της τηλεόρασης και των εφημερίδων συχνά φαίνεται ότι ενδιαφέρονται περισσότερο να ψυχαγωγήσουν το κοινό τους παρά να παρουσιάσουν την αλήθεια σε σχέση με κάποια ιστορία. Μερικές ειδησεογραφικές εκπομπές έχουν μάλιστα τροποποιήσει ή παραποιήσει διάφορα φιλμ για να τα κάνουν να φαίνονται πιο δραματικά. Στον τομέα της ψυχαγωγίας δε, επιχειρείται μια ισχυρότερη επίθεση στην αλήθεια. Οι αξίες και οι ηθικές αλήθειες σύμφωνα με τις οποίες έζησαν οι γονείς μας και οι παππούδες μας θεωρούνται από πολλούς ξεπερασμένες και συνήθως γελοιοποιούνται απροκάλυπτα.

Φυσικά, μερικοί θα πρόβαλλαν το επιχείρημα ότι μεγάλο μέρος αυτού του σχετικισμού φανερώνει ευρύτητα πνεύματος και επομένως έχει θετική επίδραση στην ανθρώπινη κοινωνία. Συμβαίνει όμως αυτό στ’ αλήθεια; Τι θα πούμε δε για την επίδραση που έχει πάνω σας; Μήπως πιστεύετε ότι η αλήθεια είναι σχετική ή ανύπαρκτη; Αν ναι, η αναζήτησή της μπορεί να σας φαίνεται χάσιμο χρόνου. Μια τέτοια άποψη θα επηρεάσει το μέλλον σας.

[Υποσημειώσεις]