Συνείδηση—Βάρος ή Προσόν;
‘Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ μου με ενοχλεί!’ Από καιρό σε καιρό, σχεδόν όλοι μας νιώθουμε τύψεις συνείδησης. Αυτά τα αισθήματα ίσως ποικίλλουν από απλή ταραχή μέχρι οδυνηρό πόνο. Η ταραγμένη συνείδηση μπορεί μάλιστα να προκαλέσει κατάθλιψη ή βαθιά αίσθηση ανεπάρκειας.
Από αυτή την άποψη, λοιπόν, δεν είναι βάρος η συνείδηση; Μερικοί ίσως πιστεύουν ότι είναι. Παλιότερες γενιές στοχαστών συνήθως θεωρούσαν τη συνείδηση έμφυτη, εγγενή λειτουργία. Πολλοί πίστευαν ότι ήταν ένας ηθικός οδηγός που είχε δοθεί απευθείας από τον ίδιο τον Θεό. Έτσι, η συνείδηση έφτασε στο σημείο να αποκαλείται «η παρουσία του Θεού στον άνθρωπο», «η αρχική μας φύση», ακόμη και «η φωνή του Θεού».
Ωστόσο, τα πρόσφατα χρόνια, έχει γίνει δημοφιλής ο ισχυρισμός ότι η συνείδηση είναι κατά κύριο λόγο μια επίκτητη λειτουργία—ένα προϊόν γονικής και κοινωνικής επιρροής. Παραδείγματος χάρη, μερικοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι ένα παιδί μαθαίνει να αποφεύγει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά κυρίως από το φόβο της τιμωρίας, και πιστεύουν ότι αυτό που αποκαλούμε συνείδηση είναι απλώς η αφομοίωση των προσωπικών αξιών και πεποιθήσεων των γονέων μας. Άλλοι επισημαίνουν το ρόλο που παίζει γενικά η κοινωνία στη μετάδοση αξιών και κανόνων. Μερικοί θεωρούν ότι οι τύψεις συνείδησης δεν είναι παρά η σύγκρουση ανάμεσα σε αυτό που θα θέλαμε να κάνουμε και σε αυτό που μια καταπιεστική κοινωνία απαιτεί να κάνουμε!
Παρ’ όλες τις θεωρίες, οι άνθρωποι επανειλημμένα έχουν αντιταχθεί στους γονείς, στην οικογένεια και σε ολόκληρη την κοινωνία επειδή τους το υπαγόρευσε η συνείδησή τους. Μερικοί μάλιστα ήταν διατεθειμένοι να θυσιάσουν τη ζωή τους για χάρη της συνείδησης! Και παρά τις έντονες διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στους πολιτισμούς του κόσμου, πράξεις όπως ο φόνος, η κλοπή, η μοιχεία, το ψέμα και η αιμομειξία θεωρούνται εσφαλμένες σχεδόν σε όλη τη γη. Δεν καταδεικνύει αυτό ότι η συνείδηση είναι έμφυτη, εγγενής;
Συνείδηση—Η Άποψη της Αγίας Γραφής
Η πραγματική αυθεντία σε αυτό το θέμα είναι ο Ιεχωβά Θεός. Στο κάτω κάτω, «αυτός [ο Θεός] έκαμεν ημάς, και ουχί ημείς». (Ψαλμός 100:3) Εκείνος κατανοεί πλήρως την ψυχοσύνθεσή μας. Ο Λόγος του Θεού, η Αγία Γραφή, εξηγεί ότι ο άνθρωπος πλάστηκε «κατ’ εικόνα» Θεού. (Γένεσις 1:26) Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε με την αίσθηση του ορθού και του εσφαλμένου· από την αρχή, η συνείδηση ήταν αναπόσπαστο μέρος της φύσης του ανθρώπου.—Παράβαλε Γένεσις 2:16, 17.
Ο απόστολος Παύλος το επιβεβαιώνει αυτό στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους, γράφοντας: «Όποτε οι εθνικοί, που δεν έχουν [το] νόμο [του Θεού], κάνουν από τη φύση τους τα πράγματα του νόμου, αυτοί οι άνθρωποι, μολονότι δεν έχουν νόμο, είναι νόμος για τον εαυτό τους. Είναι αυτοί οι ίδιοι που καταδεικνύουν ότι η ουσία του νόμου είναι γραμμένη στις καρδιές τους, ενώ η συνείδησή τους δίνει μαρτυρία μαζί με αυτούς και, μεταξύ των δικών τους σκέψεων, κατηγορούνται ή ακόμη και δικαιολογούνται». (Ρωμαίους 2:14, 15) Προσέξτε ότι πολλοί οι οποίοι δεν είχαν ανατραφεί σύμφωνα με το θεϊκό Νόμο που δόθηκε στους Ιουδαίους ακολουθούσαν, ωστόσο, μερικές από τις αρχές του νόμου του Θεού, όχι από κοινωνική πίεση, αλλά «από τη φύση τους»!
Αντί, λοιπόν, να αποτελεί βάρος, η συνείδηση είναι ένα θεϊκό δώρο, ένα προσόν. Ομολογουμένως, μπορεί να μας προξενήσει πόνο. Όταν όμως της δίνουμε κατάλληλη προσοχή, μπορεί επίσης να μας ανταμείψει με αισθήματα βαθιάς ικανοποίησης και εσωτερικής ειρήνης. Μπορεί να μας καθοδηγήσει, να μας προστατέψει και να μας υποκινήσει. Η Βίβλος του Ερμηνευτή (The Interpreter’s Bible) σχολιάζει: «Η διανοητική και η συναισθηματική υγεία μπορούν να διαφυλαχτούν μόνο όταν το άτομο προσπαθεί να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα σε αυτό που κάνει και σε εκείνο που θεωρεί ότι θα έπρεπε να κάνει». Πώς μπορεί κάποιος να γεφυρώσει αυτό το χάσμα; Είναι δυνατόν να διαπλάσουμε και να εκπαιδεύσουμε τη συνείδησή μας; Αυτά τα ερωτήματα θα εξεταστούν στο επόμενο άρθρο.