Ο Οίκος Καλών Τεχνών του Σίδνεϋ

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Αυστραλία

Η ΟΡΧΗΣΤΡΑ τελειώνει το κούρντισμα των οργάνων, τα φώτα χαμηλώνουν και απλώνεται σιωπή στα ακροατήριο. Η μπαγκέτα σηκώνεται και αρχίζει η εισαγωγή. Τότε ανοίγει η αυλαία και η Α΄ Πράξις μιας όπερας αρχίζει στο κτίριο της Όπερας του Σίδνεϋ.

Εν τούτοις, αυτός ο τόπος δεν είναι απλώς μια αίθουσα όπερας. Η περιοχή, εκτάσεως τεσσερισήμισυ έικερς (1,8 εκτάρια), περιλαμβάνει τέσσερις κύριες αίθουσες παραστάσεων, δύο εστιατόρια, μια βιβλιοθήκη, όλους τους απαραίτητους χώρους για πρόβες και ενδυμασίες, γραφεία διοικήσεως και χώρους αποθήκης—περίπου 900 αίθουσες συνολικά!

Τεχνολογία και Χαρακτηριστικά της Κατασκευής

Πιθανώς, για κανένα άλλο μεμονωμένο κτίριο στον κόσμο δεν δαπανήθηκαν τόσες χιλιάδες ώρες υπολογισμών με κομπιούτερ. Πράγματι, αφού επελέγη το σχέδιο οι μηχανικοί δαπάνησαν περίπου τρία χρόνια σχεδιάζοντας πώς να το κτίσουν. Περίπου 16 χρόνια μετά την εκπόνησι του σχεδίου, το Κτίριο της Όπερας του Σίδνεϋ εγκαινιάσθηκε επίσημα στις 20 Οκτωβρίου 1973.

Τοποθετημένο σ’ ένα πρόβολο ξηράς που προεκτείνεται μέσα στο όμορφο λιμάνι του Σίδνεϋ, το συγκρότημα μοιάζει με μια δέσμη 10 τεράστιων αστραφτερών λευκών κοχυλιών που υψώνονται στην κορυφή ενός κτιρίου με 22 πατώματα. Τα στόμια των κοχυλιών κλείνονται με συμπαγείς τοίχους από γυαλί στο χρώμα του κεχριμπαριού (τοπάζι)—2.000 υαλοπίνακες σε 700 διαφορετικά μεγέθη!

Τριάντα δύο χώρες έλαβαν μέρος στο διαγωνισμό για το προνόμιο να σχεδιάσουν αυτό το κτίριο όπερας και υπεβλήθησαν 233 προτάσεις σχεδίων. Το πρώτο βραβείο πήρε ο 38χρονος Δανός αρχιτέκτων Γιόρν Ούτζον, ο οποίος είχε την έμπνευσι να επινοήση το σχέδιο του για να εικονίζη τα ιστία των καραβιών που ωθούνται από τον άνεμο πλέοντας στο λιμάνι. Το σχέδιο του απαιτούσε την ανέγερσι τεσσάρων και πλέον έικερς (1,6 εκταρίων) μπετόν και την ανάρτησί του στον αέρα. Οι 10 σχηματισμοί του μπετόν που μοιάζουν με κοχύλια έχουν ακανόνιστες καμπυλότητες. Μηχανικοί στο Λονδίνο, της Αγγλίας, δοκίμασαν έξη πειραματικές μεθόδους κατασκευής, αλλά τις εγκατέλειψαν όλες. Πράγματι, τα θεμέλια άρχισαν πριν ακόμη γίνη γνωστό αν θα ήταν δυνατό να γίνη η κατασκευή, σύμφωνα με τη θαυμάσια αυτή ιδέα.

Τελικά, ο Δανός αρχιτέκτων υπέδειξε την αλλαγή του ακανόνιστου οχήματος των κοχυλιών σε γεωμετρικώς τέλεια σφαίρα—διαμέτρου 150 μέτρων (492 ποδών). Αυτό εσήμαινε ότι καθένα από το 10 κοχύλια, μολονότι διαφορετικό σε ύψος, θα ακολουθούσε την ίδια βασική καμπυλότητα. Το νέο σχέδιο απλοποίησε εξαιρετικά την κατασκευή.

Οι πλευρές από μπετόν, που σχηματίζουν τους τοίχους σε κάθε κοχύλι, λεπταίνουν από ένα πολύ στενό σημείο που είναι σ’ επαφή με το έδαφος και εκτείνονται καθώς ανυψώνονται προς τα πάνω κι επίσης κυρτώνονται προς τα μέσα για να σχηματίσουν την οροφή και τον τοίχο. Το βασικό σχέδιο τοίχων και οροφών μοιάζει με ό,τι βλέπει κανείς όταν κοιτάζη τις λάμες μιας ανοιγμένης βεντάλιας.

Πάνω από 1.000.000 κεραμικά πλακάκια αποτελούν το εξωτερικό κάλυμμα της μπετονένιας κατασκευής. Μερικά από τα πλακάκια έχουν λαμπερό λευκό χρώμα και άλλα έχουν απόχρωσι στο κρεμ. Η συμπαγής λευκή υπερκατασκευή τονίζεται ακόμη περισσότερο επειδή είναι τοποθετημένη πάνω σε μια περιφερειακή εξέδρα ή βάσι 180 μέτρων (600 ποδών) κατασκευασμένη από γρανίτη σε ροζ χρώμα, στο πρόσθιο τμήμα της οποίας υπάρχει μια εξωτερική σκάλα που θεωρείται η μεγαλύτερη σε χρήσι σκάλα στον κόσμο.

Από τότε που άνοιξε επισήμως, πάνω από 6.000.000 θεατρόφιλοι έχουν απολαύσει χιλιάδες παραστάσεις εδώ. Πολύ επαινείται η εξαιρετική τοποθεσία και η θελκτική ομορφιά του σχεδίου. Η ακουστική των αιθουσών παραστάσεων είναι, κατά γενική ομολογία, από τις καλύτερες του κόσμου. Ένας μουσικός είπε για την Αίθουσα Συναυλιών: «Πρέπει να προσέχωμε πολύ τι παίζομε εδώ—η ακουστική είναι πολύ καλή.»

Κάθε αίθουσα είναι σχεδιασμένη ακουστικώς κατά τέτοιο τρόπο ώστε ο ήχος ούτε να αλλοιώνεται ούτε να χρειάζεται ενίσχυσι. Ωστόσο, σε κάθε αίθουσα είναι ενσωματωμένο ένα πολύπλοκο ηχητικό σύστημα. Όταν χρειασθή, αυτό το σύστημα διανέμει ομαλά τον ήχο σε όλα τα καθίσματα, αναλλοίωτο και σε ίση έντασι. Για λόγους ακουστικής, δεν υπάρχουν χαλιά στο πάτωμα των δύο μεγάλων αιθουσών. Όταν ένα άτομο κάθεται ή σηκώνεται, δεν κάνει σχεδόν καθόλου θόρυβο. Αυτό συμβαίνει επειδή όλα τα καθίσματα ελέγχονται με υδραυλικό σύστημα.

Εκείνοι που αργούν για την παράσταση πρέπει να περιμένουν έξω ώσπου να γίνη κατάλληλο διάλειμμα. Αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να στενοχωρηθούν. Ένα σύστημα τηλεοράσεως με κλειστό κύκλωμα δίνει τη δυνατότητα στο κοινό που είναι έξω, στους καλλιτέχνες ή στο προσωπικό, να ακούνε και να παρακολουθούν τι γίνεται στα διάφορα θέατρα οποιαδήποτε στιγμή.

Ο αέρας είναι καθαρός και η θερμοκρασία είναι η πιο κατάλληλη. Κλιματιστικός εξοπλισμός αξίας περίπου 4,5 εκατομμυρίων δολλαρίων αλλάζει τον αέρα κάθε οκτώ λεπτά σε όλα τα θέατρα και κάθε δύο λεπτά στις κουζίνες.

Οι πολλοί διάδρομοι, κλιμακοστάσια και δωμάτια στα παρασκήνια και στο χώρο κάτω από την κύρια αίθουσα, μπερδεύουν τους συνηθισμένους θεατρόφιλους. Εδώ, επί παραδείγματι, ο διευθυντής μιας συμφωνικής ορχήστρας μπορεί να κουρντίζη ένα όργανο στο καμαρίνι του, παράγοντας τον ακριβή τόνο που θέλει μέσω της ρυθμιστικής συσκευής που υπάρχει στο δωμάτιό του. Με κλειστό κύκλωμα τηλεοράσεως, μπορεί να ρίξη μια πρώτη ματιά στο ακροατήριο ή να δη την ορχήστρα να συντονίζεται ή να κάνη πρόβα. Μπορεί ακόμη και να παρακολουθήση την παράστασι σε μια άλλη αίθουσα. Μετά την παράστασι του, μπορεί, αν θέλη, να αναπαυθή και να παρακολουθήση μια ταινία στη ρυθμιστική συσκευή. Η ίδια συσκευή περιλαμβάνει ένα τηλέφωνο, μέσω του οποίου μπορεί να τηλεφωνήση οπουδήποτε στον κόσμο.

Εξ αιτίας του λαβύρινθου των διαδρόμων, των κλιμακοστασίων και των αιθουσών, μερικοί καλλιτέχνες μπερδεύονται. Ένας μαέστρος είπε: «Δύο φορές έχασα τον δρόμο μου προς τη σκηνή. Μια φορά κατέληξα στο κυλικείο και την άλλη σ’ ένα ντουλάπι για σκούπες.»

Πολύ εντυπωσιακή είναι η Αίθουσα Συναυλιών με την οροφή της από σκαλιστή άσπρη σημύδα, που έχει ύψος 27 μέτρων (90 ποδών). Εδώ μπορεί ν’ ακούση κανείς συμφωνίες, μουσική δωματίου, έργα από χορωδίες ή λαϊκή μουσική. Η Αίθουσα Συναυλιών χρησιμοποιείται επίσης για συνελεύσεις. Υπάρχουν εγκαταστάσεις για μετάφρασι, σε πέντε γλώσσες. Επειδή αυτές οι εγκαταστάσεις λειτουργούν με σύστημα ασυρμάτου, δεν χρειάζονται πρίζες ή καλώδια που να συνδέουν τα ακουστικά κεφαλής.

Κρεμασμένα, αρκετά πάνω από την εξέδρα, είναι 21 μεγάλα ακρυλικά «ακουστικά σύννεφα» σε σχήμα τηγανίτας. Αυτά ανακλούν μέρος του ήχου πίσω στη σκηνή και δίνουν στην ορχήστρα το δικό της ακουστικό σύστημα, χωρίς παρεμβολή του ήχου που απευθύνεται στο ακροατήριο.

Το Μεγάλο Όργανο (Grand Organ) αξίας 400.000 δολλαρίων, που βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή, δίνει δραματικό τόνο στη σκηνή. Θα είναι το μεγαλύτερο μηχανικό όργανο στον κόσμο με 10.500 αυλούς. Μόνο 100 αυλοί από γυαλισμένο λευκοσίδηρο και 24 καμπάνες από μπρούντζο θα είναι ορατά από το ακροατήριο. Το όργανο θα βρίσκεται 9 μέτρα (80 πόδια) πάνω από το πάτωμα και θα έχη ύψος 15 μέτρων (50 ποδών). Ο οργανοπαίκτης θα πρέπει να βλέπη τον μαέστρο σε κλειστό κύκλωμα τηλεοράσεως.

Υπάρχουν επίσης και μικρότερα θέατρα. Το θέατρο Δράματος, με 544 θέσεις, έχει σκηνή που προσαρμόζεται. Το μπροστινό τμήμα της μπορεί να χαμηλώση για να σχηματίση θέσι για την ορχήστρα, δεύτερη είσοδο για τους ηθοποιούς ή θέσι για περισσότερα καθίσματα. Η σκηνή έχει επίσης δύο ομόκεντρες, περιστροφικές πλάκες ώστε τα σκηνικά να μπορούν να αλλάζουν σε δευτερόλεπτα. Ή, οι ηθοποιοί μπορούν απλώς να πάνε από το ένα σκηνικό στο άλλο, σαν να πήγαιναν από τη μια τοποθεσία στην άλλη. Όπως σε όλες τις αίθουσες, ο φωτισμός της σκηνής μπορεί να προγραμματισθή να ανάβη και να σβήνη αυτόματα. Μέχρι 200 αλλαγές φώτων μπορούν να αποθηκευθούν στην ταινία ενός κομπιούτερ για χρήσι όποτε επαναληφθή η παράστασις.

Το Θέατρο της Όπερας

Αυτό το βράδυ απολαύσαμε μια όπερα στο Θέατρο της Όπερας με τις 1.547 θέσεις. Δεν δυσκολευθήκαμε καθόλου να συγκεντρωθούμε, επειδή οι τοίχοι και η οροφή γύρω μας είναι σε χρώμα μαύρο, έτσι ώστε τίποτε να μη μας αποσπά οπτικώς την προσοχή. Υπήρχαν τέσσερις πράξεις, μ’ ένα μικρό διάλειμμα σε κάθε μια, καθώς άλλαζε το σκηνικό. Επειδή υπήρχε πολύ μικρός χώρος στα παρασκήνια, διερωτώμεθα πού εξαφανίζονταν όλα τα σκηνικά. Μάθαμε ότι μια ειδική εξέδρα ανυψώσεως ανυψώνει τα ελαφρότερα σκηνικά σ’ ένα χώρο πάνω από τη σκηνή ή ανεβάζει σκηνικά από ένα σημείο κάτω από τη σκηνή σε ύψος τριών πατωμάτων. Επειδή ένα μεγάλο μέρος της σκηνής περιστρέφεται, χρησιμοποιείται για να κάνη γρήγορες αλλαγές στο σκηνικό στη διάρκεια μιας πράξεως.

Ένα Νέο Διεθνές Σήμα

Στη διάρκεια της ημέρας, η περιοχή είναι γεμάτη ζωή με πρόβες, απογευματινές παραστάσεις, μεσημβρινές διαλέξεις, προβολές φιλμ, περιηγητές, ανθρώπους που γευματίζουν στο υπαίθριο παραθαλάσσιο εστιατόριο ακόμη και αθλητές του «τροχάδην» χρησιμοποιούν την ώρα του γεύματος την «Εξέδρα» για να διατηρούν τη φόρμα τους.

Αλλά ιδιαίτερα τη νύχτα, η δραστηριότητα φθάνει πραγματικά στο ζενίθ. Με φωτισμένες τις λευκές οροφές των 10 μεγάλων κοχυλιών, ανάμεσα στις αναλαμπές των φώτων από το λιμάνι, ολόκληρο το συγκρότημα φαίνεται σαν να ζη σε άλλο κόσμο. Ηλικιωμένοι και νέοι φθάνουν. στολισμένοι με κοσμήματα και γούνες ή απλώς ντυμένοι με πουκάμισα και τζηνς, για να ξεφύγουν για λίγες ώρες από τη βιασύνη και την πίεσι της ζωής, σ’ ένα κόσμο φαντασίας.

Το κτιριακό συγκρότημα έχει γίνει ένα νέο διεθνές σύμβολο για την Αυστραλία, μαζί με τη Γέφυρα του Λιμανιού του Σίδνεϋ, τα καγκουρώ και τις αρκούδες κοάλα. Μετά την επίσκεψί μας, μπορούμε πράγματι να συμφωνήσωμε ότι είναι μεγαλειώδες σε ιδέα και εκπληκτικό κατόρθωμα κατασκευής—κάτι που εξυμνεί τις δημιουργικές ικανότητες με τις οποίες έχει προικίσει ο Θεός τον άνθρωπο.