Αρκεί η Υλική Ευημερία;

Η επιθυμία για υλική ευημερία δεν είναι εσφαλμένη σαν αρχή. Είναι όμως αρκετή για να φέρει πραγματική ευτυχία; Μήπως ο καπιταλισμός, ο κομμουνισμός και ο σοσιαλισμός έχουν ξεχάσει το βασικό συστατικό της πραγματικής ευτυχίας; Και μήπως αυτή η σημαντική έλλειψη θα μπορούσε να δικαιολογήσει τουλάχιστον, κατά ένα μέρος, γιατί αυτά τα συστήματα απέτυχαν να δημιουργήσουν πραγματικά ευτυχισμένους ανθρώπους;

Δεν μπορούμε ν’ αρνηθούμε την ειλικρίνεια εκείνων που αφιερώνουν όλη τους τη ζωή σε προσπάθειες που σκοπεύουν στην επιτυχία του καπιταλισμού, του κομμουνισμού ή του σοσιαλισμού. Καθένα απ’ αυτά τα συστήματα πέτυχε ν’ ανυψώσει το βιοτικό επίπεδο ορισμένων ανθρώπων σ’ ορισμένες χώρες. Έχουν όμως φέρει γνήσια ευτυχία στις περισσότερες απ’ αυτές τις χώρες; Έχουν βάλει τέρμα στο έγκλημα, τη βία και τον πόλεμο; Έχει κανένα απ’ αυτά τα συστήματα εξαλείψει τις αυτοκτονίες, τη χρήση ναρκωτικών ή τον αλκοολισμό; Μήπως οι ευτυχισμένοι άνθρωποι αυτοκτονούν, βρίσκουν «διέξοδο» στα ναρκωτικά ή «πνίγουν τα βάσανά τους» στο ποτό;

Τα διάφορα αυτά ανθρώπινα συστήματα διακηρύττουν ότι η πρόθεσή τους είναι να δημιουργήσουν ένα τρόπο ζωής που θεωρείται ότι είναι ο καλύτερος για όλους ή τουλάχιστον για τους περισσότερους. Αποδίδουν ανάλογα λιγότερη ή περισσότερη σημασία στην ελευθερία ή την ισότητα σαν βασικά στοιχεία που συμβάλλουν στην ανθρώπινη ευτυχία. Ο καπιταλισμός είναι πρόθυμος να θυσιάσει την ισότητα υπέρ της ελευθερίας. Ο κομμουνισμός βάζει την ισότητα πάνω από την ελευθερία. Η σοσιαλδημοκρατία προσπαθεί να επωφεληθεί κι από τους δύο κόσμους όσο το δυνατόν περισσότερο. Κανένα όμως απ’ αυτά τα συστήματα δεν κατάφερε ν’ αλλάξει την ανθρώπινη φύση. Η ανθρώπινη ιδιοτέλεια βγάζει στην επιφάνεια τις χειρότερες ιδιότητες των κεφαλαιοκρατών, κάνοντας πολλούς απ’ αυτούς άδικους εκμεταλλευτές. Έχει μεταβάλει επίσης τους κομμουνιστικούς πειραματισμούς σε κρατικό καπιταλισμό, όπου ο απλός λαός γίνεται αντικείμενο εκμεταλλεύσεως απ’ το κράτος κι όχι απ’ τον κάθε κεφαλαιοκράτη ή τις τεράστιες εταιρίες. Τέλος έχει καταστρέψει τα σοσιαλιστικά ουτοπιστικά όνειρα.

Η Τεχνολογία Δεν Αρκεί

Μέχρι πρόσφατα οι πολιτικοί και οικονομικοί ιδεολόγοι όλων των αποκλίσεων στήριζαν τις ελπίδες τους στην επιστημονική πρόοδο και τεχνολογία. Διαβάζουμε: «Η νέα τεχνολογία φάνηκε να ταιριάζει σαν γάντι στο καπιταλιστικό σύστημα ελευθέρων συναλλαγών και να εγγυάται μια γρήγορη πραγματοποίηση του ιδανικού των ωφελιμιστικών φιλοσόφων για «το μεγαλύτερο καλό της πλειονότητας». Ακόμα κι ο Μαρξ και ο Ένγκελς είδαν την τεχνολογία σαν καλή, παρόλο που έβλεπαν το ζήτημα από ριζικά διαφορετική πολιτική σκοπιά.»—Βρεταννική Εγκυκλοπαίδεια.

Ναι, από τον πιο πορωμένο καπιταλιστή μέχρι τον πιο επαναστάτη κομμουνιστή, οι άνθρωποι χαιρέτισαν την τεχνολογία σαν το κλειδί της μελλοντικής ευτυχίας του ανθρώπινου γένους. Τα νέα και καλύτερα μηχανήματα θα εξάλειφαν τη μιζέρια. Οι ώρες εργασίας θα λιγόστευαν αφήνοντας στους ανθρώπους περισσότερο ελεύθερο χρόνο για ταξίδια, πνευματική καλλιέργεια, ή αναψυχή. Πώς μπορούσε αυτό να κατέληγε σε κάτι άλλο εκτός από ευτυχία;

Στην εποχή μας, όμως, η αισιοδοξία έχει υποχωρήσει. Η τεχνολογία έχει δημιουργήσει τόσα προβλήματα όσα έχει λύσει ή μήπως έχει δημιουργήσει περισσότερα; Το βιβλίο από το οποίο παραθέσαμε πιο πάνω συνεχίζει και λέει για τα «κοινωνικά μειονεκτήματα της τεχνολογικής προόδου όπως τα θανατηφόρα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, τη μόλυνση του αέρα και του νερού, τον υπερπληθυσμό και τον υπερβολικό θόρυβο». Αναφέρει επίσης το σοβαρό πρόβλημα της «τεχνολογικής τυραννίας πάνω στην ανθρώπινη προσωπικότητα και τα παραδοσιακά πρότυπα ζωής.»

Ποιος στην εποχή μας μπορεί να ισχυρισθεί σοβαρά ότι η τεχνολογία βελτίωσε την οικογενειακή ζωή, έδωσε στους ανθρώπους ικανοποιητικές εργασίες ή έκανε τον πλανήτη μας ένα ασφαλέστερο τόπο για να ζει κανείς; Αναντίρρητα, κάτι περισσότερο απ’ την τεχνολογία χρειάζεται για να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους.

«Ουχί με Άρτον Μόνον»

Ενώ η τεχνολογική επανάσταση έπαιρνε τον δρόμο της, ορισμένοι οξυδερκείς άνδρες πρόβλεψαν τους κινδύνους τους. Ο Βρεταννός πολιτικός Γουίλλιαμ Γλάδστων (1809-1898) προειδοποίησε ενάντια στην «αυξανόμενη κυριαρχία των υλικών πραγμάτων σε βάρος των πνευματικών» κι ενάντια στη «δύναμη του σιωπηρού, ανομολόγητου και ασυνείδητου υλισμού.» Ο Αμερικανός αρθρογράφος, Ραλφ Γουάλντο Έμερσον (1803-1882) έδωσε την ακόλουθη ποιητική προειδοποίηση ενάντια στον αυξανόμενο υλισμό: «Τα υλικά πράγματα κάθησαν πάνω στο σαμάρι και καβαλλίκεψαν την ανθρωπότητα».

Ο Ρ. Χ. Τόουνυ στο βιβλίο του Η Θρησκεία και η Άνοδος του Καπιταλισμού καταγγέλλει την «κολακευτική ψευδαίσθηση της προόδου, που έφερε η κατάκτηση του υλικού περιβάλλοντος, από μια φυλή υπερβολικά εγωκεντρική και επιπόλαιη, για να καθορίσει το σκοπό, για τον οποίο θα χρησιμοποιηθούν οι θρίαμβοί της». Επικρίνει την υπόθεση «πως η απόκτηση υλικού πλούτου είναι ο υπέρτατος στόχος της ανθρώπινης προσπάθειας και το τελικό κριτήριο της ανθρώπινης επιτυχίας». Επιπρόσθετα, τονίζει την ανάγκη για «ένα σύστημα αξιών . . . που να βασίζεται σε κάποια αντίληψη για τις απαιτήσεις της ανθρώπινης φύσης στο σύνολό της, για την οποία η ικανοποίηση των οικονομικών αναγκών είναι οπωσδήποτε ζωτική, αλλά η οποία απαιτεί εξίσου και την ικανοποίηση άλλων αναγκών».

Ναι, για να βρει ο άνθρωπος πραγματική ευτυχία πρέπει να έχει ένα «πρότυπο αξιών». Η τωρινή όμως κατάσταση του κόσμου δείχνει, πέρα από κάθε αμφιβολία, ότι η ανθρώπινη φιλοσοφία, η πολιτική οικονομία, η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν αποτύχει να δώσουν στον άνθρωπο ένα αξιόπιστο σύνολο αξιών. Καλά θα κάνουν λοιπόν, οι άνθρωποι να μην περιφρονούν το μοναδικό βιβλίο που προμηθεύει πράγματι ένα αξιόπιστο πρότυπο αξιών—τη Βίβλο.

Στις Εβραϊκές και στις Ελληνικές Γραφές βρίσκουμε την ακόλουθη βασική αλήθεια: «Με άρτον μόνον δεν θέλει ζήσει ο άνθρωπος, αλλά με πάντα λόγον εξερχόμενον δια στόματος Θεού.» (Ματθ. 4:4· Δευτ. 8:3) Η Βίβλος δίνει την έμφαση εκεί που πρέπει—στις πνευματικές αξίες. Θέτοντας μια βασική προϋπόθεση της ευτυχίας δηλώνει: «Ευτυχισμένοι εκείνοι που έχουν συναίσθηση της πνευματικής τους ανάγκης.»—Ματθ. 5:3, ΜΝΚ.

Ο άνθρωπος έχει αποδειχθεί ανίκανος να εκπληρώσει μια τέτοια πνευματική ανάγκη. Δίνοντας τη μεγαλύτερη προτεραιότητα στην τεχνολογία και τις υλιστικές επιδιώξεις έχει βρεθεί αντιμέτωπος με μια κρίση που συνοψίζεται ως εξής: «Παρά την ευφυΐα του, ο άνθρωπος συμπεριφέρεται στην κοινωνία με τέτοια απερισκεψία για το περιβάλλον του που μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκαταστροφή. Ώστε αμφισβητείται κατά πόσο η τεχνολογία είναι ευλογία ή κατάρα (αιτία δυστυχίας, θανάτου, ή καταστροφής). Η ιστορία της τεχνολογίας οδήγησε από τα πρώτα τεχνολογικά επιτεύγματα του ανθρώπου, τον πρώτο κατασκευαστή εργαλείων, στο σταυροδρόμι όπου στέκεται τώρα ο άνθρωπος, στο τελευταίο τρίτο του 20ου αιώνα, αντιμέτωπος με το δίλημμα ν’ αυτοκαταστραφεί ή να ζήσει μια χιλιετηρίδα περιπετειώδους αναπτύξεως κι επεκτάσεως.»—Βρεταννική Εγκυκλοπαίδεια.

Μια Χιλιετία Πραγματικής Ευημερίας

Η Βίβλος δεν παρέχει μόνο άμεσα τις πνευματικές αξίες που είναι το κύριο συστατικό της ευτυχίας, αλλά δίνει και μια θαυμάσια ελπίδα μιας χιλιετίας ειρήνης, δικαιοσύνης και υλικής ευημερίας εδώ ακριβώς στη γη. (Βλέπε σελ. 13.) Πολλοί περισσότεροι από δύο εκατομμύρια Μάρτυρες του Ιεχωβά σε 205 χώρες, που οι κυβερνήσεις τους αντιπροσωπεύουν όλη την κλίμακα των οικονομικών και πολιτικών συστημάτων—από τον καπιταλισμό μέχρι το κομμουνισμό—βρήκαν άμεση ευτυχία με την εφαρμογή στην πράξη των ηθικών αξιών της Βίβλου, εναποθέτοντας την ελπίδα τους για ειρήνη και δικαιοσύνη στη βέβαιη υπόσχεση του Θεού για μια νέα τάξη.—2 Πέτρ. 3:13.

Στο παρελθόν, πολλοί απ’ τους σημερινούς Μάρτυρες του Ιεχωβά είχανε εναποθέσει την εμπιστοσύνη τους στα πολιτικά και οικονομικά συστήματα, που εφευρέθηκαν από ανθρώπους, ή νόμισαν ότι κάτι μπορούσε να γίνει για την αναμόρφωσή τους. Μερικοί ήταν ένθερμοι υποστηρικτές της ελεύθερης καταθλιπτικής επιχειρησιακής δραστηριότητας. Άλλοι πίστευαν ότι ο σοσιαλισμός του κράτους της ευημερίας θα έλυνε τα προβλήματα της ανθρωπότητας. Άλλοι επίσης ήταν μαχητικοί κομμουνιστές. Ένας απ’ αυτούς τους κομμουνιστές που ζει στη Γαλλία, γράφει: «Πίστευα πως όλοι οι άνθρωποι της εργατικής τάξεως μπορούσαν να επιτύχουν την υλική ευτυχία εφαρμόζοντας το Μαρξισμό. Για 12 περίπου χρόνια ήμουνα ενεργό μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Πουλούσα την Ουμανιτέ (Γαλλική κομμουνιστική εφημερίδα) στους δρόμους και κολλούσα προπαγανδιστικές αφίσσες στους τοίχους αργά τη νύχτα. Είχα την πεποίθηση ότι ο κομμουνισμός είναι ο μόνος τρόπος να μπει ένα τέλος στην εκμετάλλευση του ανθρώπου απ’ τον άνθρωπο. Τελικά, όμως, βαρέθηκα το Κόμμα. Πάντα από εμάς τους ίδιους λίγους ζητούσαν να κάνουμε τη δουλειά. Οι υπόλοιποι απλώς αγόραζαν την κάρτα του Κόμματος».

Εξηγώντας γιατί έγινε Μάρτυρας του Ιεχωβά, προσθέτει: «Οι Μάρτυρες μπόρεσαν να δώσουν απάντηση σε όλα μου τα ερωτήματα. Κατάλαβα ότι οι υποσχέσεις του Θεού είναι πιο ρεαλιστικές απ’ αυτές του κομμουνιστικού Κόμματος. Γέμισα χαρά που συνάντησα ανθρώπους που πραγματικά αγαπούσαν ο ένας τον άλλον. Έμαθα τώρα ότι ο παράδεισος που είχα ελπίσει να δω με τον κομμουνισμό θα ερχόταν με τη βασιλεία του Θεού».

Άλλοι Μάρτυρες έμαθαν, με σκληρό τρόπο, ότι σίγουρα η υλική ευημερία δεν αρκεί για να φέρει ευτυχία. Δοκίμασαν την αλήθεια του Βιβλικού αυτού αξιώματος: «Διότι ρίζα πάντων των κακών είναι η φιλαργυρία». (1 Τιμ. 6:10) Αυτό αποδείχτηκε πως ισχύει και για τους πλούσιους και για τους φτωχούς. Άσχετα με το κοινωνικό τους επίπεδο, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ακολουθούν τη Βιβλική συμβουλή που λέει: «Γύμναζε σεαυτόν εις την ευσέβειαν . . . η ευσέβεια είναι προς πάντα ωφέλιμος, έχουσα επαγγελίαν της παρούσης ζωής και της μελλούσης.»—1 Τιμ. 4:7, 8.

Η «μέλλουσα ζωή» που προσφέρει η Βίβλος πάνω σε μια παραδεισένια γη είναι μια αιωνιότητα πνευματικής και υλικής ευημερίας, μια αιώνια ζωή ευτυχίας γι’ αυτούς που αποδεικνύονται πιστοί στον «μακάριο Θεό», τον Ιεχωβά. (1 Τιμ. 1:11· Αποκ. 21:1-5) Αυτό είναι μια ελπίδα που ούτε ο καπιταλισμός, ούτε ο κομμουνισμός, ούτε ο σοσιαλισμός μπορούν να τολμήσουν να προσφέρουν.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 11]

«Ακόμη και οι Μαρξ και Ένγκελς . . . διέκριναν στην τεχνολογία μόνο καλό»