Βάζοντας ένα Τέλος στις ‘Αναβολές’
ΜΟΛΙΣ τελειώσατε το βραδινό φαγητό. Λέτε στον εαυτό σας ότι το βράδι αυτό θα φτιάξετε την τουαλέτα σας, ή το γκαράζ, ή το γραφείο σας, ή, τέλος, ότι θα ασχοληθείτε μ’ ένα από αυτά τα σχέδια που θέλετε να κάνετε εδώ και εβδομάδες ή ακόμη εδώ και μήνες.
Αλλά προτού «αρχίσετε, σκέφτεστε, γιατί να μην ξεκουραστείτε για ένα λεπτό; Στο τέλος-τέλος, μόλις τελειώσατε το φαγητό. Έτσι κάθεστε στον καναπέ και ανοίγετε την τηλεόραση—«μόνο για λίγα λεπτά». Προτού ακόμη το καταλάβετε, παρακολουθείτε το νυχτερινό δελτίο ειδήσεων. Το βράδι έφυγε. Εκείνο που θέλατε να κάνετε πρέπει για άλλη μια φορά να περιμένει.
Αν βλέπετε τον εαυτό σας μέσα στην παραπάνω περιγραφή, μπορείτε τουλάχιστον να παρηγορηθείτε από το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι κάνουν το ίδιο. Η αναβολή, η αναβλητικότητα, η αργοπορία, ή όπως αλλιώς θέλετε να το ονομάσετε αυτό, είναι ασφαλώς μια από τις πιο κοινές ανθρώπινες αδυναμίες. Με δυσκολία θα βρείτε κάποιον που έστω και μια φορά να μην είπε στον εαυτό του, «Ξέρω ότι θα έπρεπε να το είχα κάνει αυτό, αλλά . . .»
«Θα το Κάνω Μια Άλλη Φορά»
Η αναβλητικότητα γίνεται φανερή στη ζωή μας με πολλές προφάσεις, μερικές από τις οποίες είναι τραγικές, και μερικές από τις οποίες δεν είναι και τόσο σοβαρές. Πράγματι, οι επιστήμονες που ασχολούνται με τη συμπεριφορά πιστεύουν ότι, επειδή πολλές φορές η αναβολή δεν είναι και τόσο σοβαρή, είναι εύκολο ναι μας δημιουργηθεί αυτή η συνήθεια.
Για παράδειγμα, μπορεί να έχετε κάθε καλή πρόθεση να στείλετε ένα ευχαριστήριο σημείωμα σε φίλους που μείνατε σπίτι τους σε κάποιο πρόσφατο ταξίδι. Αλλά ο χρόνος περνάει. Προτού το καταλάβετε ακόμη, έχουν περάσει εβδομάδες και μήνες, και το σημείωμά σας εξακολουθεί ακόμη να μην έχει σταλεί. Αλλά δεν φαίνεται να προέρχεται μια πραγματική βλάβη από το γεγονός αυτό. «Θα το κάνω μια άλλη φορά», λέτε στον εαυτό σας. Και αυτή είναι η αρχή για να χαθεί η μάχη.
Μερικές φορές μπορεί να μην υπάρχει πάντα ευκαιρία για μια «άλλη φορά». Μια 25χρονη γυναίκα, η οποία επί χρόνια δίσταζε να δείξει τη στοργή της στην αδελφή της, έγραψε: «Πολλές φορές ήθελα να την αγκαλιάσω και να τη φιλήσω, αλλά ποτέ δεν άφησα τον εαυτό μου να της δείξει πώς αισθανόμουν . . . Στις 25 Φεβρουαρίου η αδελφή μου πέθανε. Ο κόσμος μου κατέρρευσε. Πόσο λυπημένη είμαι που δεν έμαθε ποτέ πόσο πολύ την αγαπούσα! . . . Όταν υπάρχει αγάπη ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, . . . δείξτε την! Μην την αναβάλλετε για αργότερα. Μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά.»
Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι δεν είναι όλες οι καθυστερήσεις κατ’ ανάγκη επιβλαβείς. Μερικοί μπορεί να προτιμούν να χρησιμοποιούν τον όρο «καθυστέρηση για μελέτη» αντί για «αναβολή». Η επεξεργασία των ιδεών και η αποκρυστάλλωση των σχεδίων απαιτεί χρόνο. Η αναβολή μιας απόφασης μέχρι κάποιον ευθετότερο χρόνο, μπορεί πράγματι, να είναι μια καλή απόφαση.
Μια πιο σοβαρή μορφή αναβλητικότητας, αν και πολλοί δεν την αναγνωρίζουν σαν τέτοια, είναι η μόνιμη αργοπορία. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το να αργεί κανείς στα ραντεβού, στις κοινωνικές συναναστροφές, στα επαγγελματικά ραντεβού, ή απλώς το να αργεί στην εργασία. Ή μπορεί να περιλαμβάνει την καθυστέρηση στο να ετοιμάζει τα πράγματα στην ώρα τους ή στο να ανταποκρίνεται στις τελευταίες προθεσμίες. Αυτό θα μπορούσε να κοστίσει σε κάποιον τους φίλους του, την δουλειά του και ακόμη, όπως λένε, και το γάμο του.
Γιατί τα Πράγματα Αναβάλλονται
Εφόσον η αναβολή έχει να κάνει με το χρόνο, η πρώτη εξήγηση που έρχεται στη διάνοια είναι ότι αυτοί που αναβάλλουν τα πράγματα δεν έχουν συνείδηση του χρόνου ή δεν γνωρίζουν πώς να χειρίζονται το χρόνο τους. Έτσι, οι επόπτες σε μεγάλες επιχειρήσεις συχνά διδάσκουν στους υπαλλήλους τους ορισμένες τεχνικές σχετικά με το χειρισμό του χρόνου. Αλλά συχνά, προς απογοήτευση τους, ανακαλύπτουν ότι, όταν βάζουν τις νεομαθημένες τεχνικές για την αξιοποίηση του χρόνου σ’ εφαρμογή, τα περισσότερα από τα αναβλητικά άτομα εξακολουθούν να αναβάλλουν ως συνήθως. Φαίνεται λοιπόν πως υπάρχει και άλλη αιτία.
Στο βιβλίο Λήψη Αποφάσεων, οι συγγραφείς του Ίρβιν Τζάνις και Λέον Μαν έγραψαν: «Αυτός που πρέπει να πάρει απόφαση κάτω από πίεση πάνω σ’ ένα ζωτικό ζήτημα το οποίο θα επηρεάσει τη μελλοντική ευημερία του, κατά κανόνα θα το βρει πάρα πολύ δύσκολο να αποφασίσει, γιατί υπάρχει ενδεχόμενα απρόσμενος κίνδυνος και κόστος ανεξάρτητα από την πορεία της ενέργειας που θα διαλέξει να ακολουθήσει. Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσει το οδυνηρό αυτό δίλημμα είναι να αποφύγει να πάρει απόφαση.»
Το αίσθημα της ακαταλληλότητας και της ανεπάρκειας είναι ένας άλλος λόγος που πολλοί άνθρωποι εκδηλώνουν αναβλητικότητα. «Η αναβολή ενεργεί σαν προφυλακτήρας όταν δεν έχεις αναπτυγμένη την αίσθηση της αυτοαξίας», λέει η ψυχολόγος Τζέην Μπούρκα. Αντί να ριψοκινδυνέψουν τη δυνατότητα να κάνουν κάτι που δεν θα είναι σωστό, αναβάλλουν όλο το ζήτημα. Ο φόβος τους για την επίκριση τους εμποδίζει ακόμη και ν’ αρχίσουν κάτι.
Οι εμπειρογνώμονες που έχουν μελετήσει το πρόβλημα της αναβλητικότητας υποδεικνύουν και άλλες αιτίες που πιθανόν να είναι πιο δυσδιάκριτες. Ένας κατώτερος μπορεί να στασιάζει ενάντια στους κανόνες, στις προθεσμίες και στις άλλες απαιτήσεις του ανωτέρου του με το να αναβάλλει τα πράγματα. Το να αναβάλλει τα πράγματα μέχρι το τελευταίο λεπτό μπορεί να είναι ο τρόπος για να δικαιολογηθεί κανείς για το έργο κακής ποιότητας που έχει κάνει, ώστε να μπορεί να πει: «Αν είχα μόνο λίγο περισσότερο χρόνο!» Άλλοι τρομοκρατούνται τόσο πολύ είτε από την ποσότητα του έργου που έχουν να κάνουν, είτε από το χρόνο που απαιτεί για να εκπληρωθεί, ώστε νομίζουν ότι δεν υπάρχει κανένα νόημα ακόμη και να το αρχίσουν.
Πράγματι, υπάρχουν πολλοί λόγοι που οι άνθρωποι πάσχουν από αναβλητικότητα, και καθένας από μας επηρεάζεται διαφορετικά. Έτσι τι μπορεί να γίνει για να ξεπεραστούν οι ύπουλες επιδράσεις της αναβλητικότητας και της μόνιμης αργοπορίας;
Πώς να Βάλουμε Ένα Τέλος στην ‘Αναβολή’
Αν έχετε διαβάσει ποτέ καθόλου βιβλία για τη θεραπεία της αναβλητικότητας, προφανώς έχετε σημειώσει ότι τα περισσότερα από αυτά είναι γεμάτα από προτροπές όπως «Κάνε το αμέσως τώρα!» «Σήκω και άρχισε!» και λοιπά. Αλλά ελάχιστοι αναγνώστες υποκινούνται αρκετά ώστε να κάνουν κάτι περισσότερο από το να σηκωθούν απλώς και να βάλουν το βιβλίο πίσω στο ράφι. Γιατί; Γιατί τα περισσότερα από τα βιβλία αυτά της «αυτοβελτίωσης» προσεγγίζουν το θέμα από μια εγωιστική πλευρά. Γιατί να ανησυχείς γι’ αυτά που λένε οι άλλοι; Προχώρα και κάνε αυτό που θέλεις εσύ.
Το πρόβλημα με την προσέγγιση αυτή είναι ότι θα προκύψει μεγαλύτερη αναβλητικότητα και περισσότερη αργοπορία επειδή θα σταματήσει να σε ενδιαφέρει τι θα πούνε οι άλλοι. Επιπρόσθετα, αν ένα άτομο εκτελεί πραγματικά με ευσυνειδησία καθετί που υποτίθεται ότι το ωφελεί, το πιθανότερο είναι ότι το άτομο αυτό δεν είναι καταρχή αναβλητικό.
Βάζοντας τις Προτεραιότητες Σας
Εφόσον η αναβλητικότητα, όπως είδαμε, είναι μια μορφή αποφυγής, για να την ξεπεράσει κανείς πρέπει να μπορέσει να δει το λόγο και το αξιόλογο του έργου που πρόκειται να κάνει, καθώς και τη σχετική σημασία του ανάμεσα στα πολλά πράγματα που πρέπει ή θέλει να κάνει κανείς. Αυτό είναι ακριβώς που οι εμπειρογνώμονες της διαχείρισης αποκαλούν το να καθορίζεις τις προτεραιότητες σου.
Ποια είναι τα αληθινά σημαντικά πράγματα στη ζωή για σας; Σε ποιο πράγμα θα δίνατε προτεραιότητα; Για πολλούς σήμερα, η ατομική πρόοδος και το να είναι κανείς πρώτος παίρνουν την πρώτη θέση στη ζωή τους. Ωστόσο, τα αρχεία των κέντρων επαγγελματικών συμβούλων περιέχουν πολλές ιστορίες φιλόδοξων άντρων και γυναικών με καριέρες που υπόσχονταν πολλά και ξαφνικά σκάλωσαν κάπου, έγιναν άτομα που ανέβαλαν σοβαρά τις υποθέσεις κι ακόμη έβαλαν σε κίνδυνο το μέλλον τους. Ο ανταγωνισμός και η πίεση για μεγαλύτερη απόδοση προξένησαν μέσα τους αμφιβολίες για την ικανότητα τους. Άρχισαν να χρονοτριβούν, να αναβάλλουν, να μην κάνουν τίποτα. Όπως είπε ένας νεαρός δικηγόρος: «Είναι ο φόβος ότι θα σε επικρίνουν, ότι θα γελάσουν μαζί σου. Καλύτερα να μην τους δείξεις τίποτα παρά να τους δείξεις κάτι το ανόητο.»
Ο αρχαίος Βασιλιάς Σολομώντας ήταν ασφαλώς ένας από αυτούς που είχαν φτάσει στην κορυφή. Αλλά να τι είπε για τις επιδιώξεις αυτές: «Προσέτι εγώ εθεώρησα πάντα μόχθον και πάσαν επίτευξιν έργου, ότι δια τούτο ο άνθρωπος φθονείται υπό του πλησίον αυτού· και τούτο ματαιότης και θλίψις πνεύματος.» (Εκκλησιαστής 4:4) Ασφαλώς είναι εύκολο να αναβάλλει κανείς κάτι που είναι «ματαιότης και θλίψις πνεύματος» όταν αρχίζει να αισθάνεται ότι «φθονείται υπό του πλησίον αυτού.»
Βέβαια η αυτοπροώθηση μπορεί να σε παρακινεί μόνο μέχρι ενός σημείου. Συνεπώς, για να θεωρηθεί κάτι πραγματικά σημαντικό, ώστε να μην αναβάλλεται, πρέπει να περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από το ατομικό συμφέρον. Πρέπει να έχει ευρύτερο και αληθινά αξιόλογο σκοπό.
Έτσι την επόμενη φορά που θα αναρωτηθείτε γιατί ορισμένα πράγματα που θέλατε να κάνετε τα αναβάλλετε τόσο συχνά, σταθείτε και αναρωτηθείτε: Είναι τα πράγματα αυτά αληθινά σημαντικά; Εξυπηρετούν έναν χρήσιμο σκοπό; Κι αν ναι, τι είναι εκείνο που με εμποδίζει να τα κάνω;
Εξετάστε τις Συνήθειές Σας
Ζούμε σ’ έναν κόσμο που κινείται γρήγορα και για τους περισσότερους από μας η ζωή είναι γεμάτη από πολλά πράγματα που πρέπει να κάνουμε. Μερικά από αυτά είμαστε υποχρεωμένοι να τα κάνουμε. Άλλα θα θέλαμε να τα κάνουμε. Άλλα πάλι τα κάνουμε από συνήθεια. Αυτοί που πάσχουν από σοβαρή μορφή αναβλητικότητας αναβάλλουν τα πράγματα της πρώτης κατηγορίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι αναβάλλουν τα πράγματα της δεύτερης κατηγορίας. Αλλά πολύ συχνά είναι τα πράγματα της τρίτης κατηγορίας εκείνα που μας κάνουν να καθυστερούμε και μας δημιουργούν τη συνήθεια να αναβάλλουμε.
Πάρτε, για παράδειγμα, το ζήτημα της μόνιμης καθυστέρησης σαν μια μορφή αναβλητικότητας. Εκείνοι που διαρκώς αργούν γνωρίζουν τη σημασία αυτού που πρέπει να κάνουν, και ακόμη απολαμβάνουν να κάνουν αυτό που κάνουν από τη στιγμή που θα το αρχίσουν. Αλλά πάντοτε καθυστερούν. Οι εμπειρογνώμονες στον τομέα αυτό πιστεύουν ότι η συνήθεια αυτή μαθαίνεται νωρίς στη ζωή, συνήθως από τους γονείς και τα αδέλφια. Στην αρχή μεταφέρεται στο σχολείο, κατόπιν στην εργασία και κατόπιν σε άλλους τομείς της ζωής. Για τους ανθρώπους αυτούς το θέμα δεν είναι να μάθουν πώς να χειρίζονται το χρόνο τους. «Πρέπει να αρχίσουν να αλλάζουν τη σκέψη τους από το ‘κάλλιο αργά παρά ποτέ’ στο ‘κάλλιο νωρίς παρά αργά,’» λέει ο ψυχολόγος Πιέρ Χάμπερ.
Ενδιαφέροντα είναι αυτά που σημείωσαν ο Τόνυ και η Ρόμπι Φάνινγκ, μια ομάδα συμβούλων αντρογύνων, στο βιβλίο τους Κάντε τα Όλα: «Το να καθυστερείς δεν έχει να κάνει τίποτα με το χρόνο· είναι απλώς ένα θέμα αναβολής στις προθεσμίες.» Οι μόνιμα αργοπορημένοι θα αργοπορήσουν έστω κι αν έχουν περισσότερο χρόνο για να κάνουν τα πράγματα τους. Για να διακόψουν αυτή τη συνήθεια οι Φάνινγκς προτείνουν να μετακινούν το χρονικό όριο μέσα στη διάνοια τους. Αν πρέπει να είναι σε μια συνάντηση στις 7.00΄ το απόγευμα, ας την τοποθετήσουν μέσα στη διάνοια τους στις 6.30΄ ή στις 6.45΄. Μπορεί και πάλι να αργήσουν, αλλά θα είναι στη ώρα τους για τη συνάντηση.
Μπορούμε να Βρούμε Βοήθεια
Πολλοί είναι εκείνοι που επειδή δεν έχουν αληθινό κίνητρο, αναβάλλουν την προσπάθεια να απαλλαχτούν από μερικές βλαβερές συνήθειες. Κάποιος που κάπνιζε μέχρι τρία πακέτα τσιγάρα τη μέρα επί 11 χρόνια, αφηγήθηκε την πείρα του: «Έκανα τουλάχιστον δέκα σοβαρές απόπειρες για να κόψω το κάπνισμα, αλλά όλες ανεπιτυχείς. Κάθε φορά που προσπαθούσα να κόψω το κάπνισμα περνούσα μια περίοδο αγωνίας . . . και πάντα κατέληγα ξανά στο κάπνισμα.» Ένας άλλος, που ήταν συστηματικός χαρτοπαίχτης επί δέκα χρόνια, είπε: «Προσπάθησα πολλές φορές να κόψω τη συνήθεια αυτή αλλά το πολύ που μπορούσα να τη σταματήσω ήταν για δύο μέρες.» Οι επανειλημμένες αποτυχίες τους τούς έκαναν να αναβάλλουν και πάλι την προσπάθεια. Τελικά, όμως, και οι δύο τους βρήκαν το κίνητρο που χρειάζονταν.
Ο τέως καπνιστής αφηγείται: «Μελετώντας τη Βίβλο με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά βρήκα πολλά Γραφικά εδάφια που πραγματεύονταν τόσο τη σωματική όσο και την πνευματική καθαρότητα. Επίσης, υπάρχει η βασική αρχή να δείχνουμε αγάπη ο ένας στον άλλον και να συμπεριφερόμαστε στους άλλους όπως θα θέλαμε να μας συμπεριφέρονται εκείνοι. Πώς θα μπορούσε να κάθεται κανείς και να φυσάει καπνό στο πρόσωπο των άλλων και να ισχυρίζεται από την άλλη ότι ακολουθεί την αρχή αυτή;»
Τι αποτελέσματα είχε το καινούργιο αυτό κίνητρο γι’ αυτόν; «Αποφάσισα ότι θα έπρεπε να σταματήσω το κάπνισμα μια και για πάντα,» είπε. «Ζητούσα τη βοήθεια του Ιεχωβά κάθε φορά που νόμιζα ότι ήθελα τσιγάρο. Προς έκπληξή μου, το πράγμα ήταν ευκολότερο από ό,τι περίμενα.»
Και τι θα πούμε για το χαρτοπαίχτη; «Η σύζυγος μου άρχισε να μελετάει τη Βίβλο,» είπε. «Με προσκάλεσε στη μελέτη και δέχτηκα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι σύντομα συνειδητοποίησα ότι η χαρτοπαιξία είναι κακή.» Η Βιβλική αλήθεια του έδωσε το απαιτούμενο κίνητρο. Μέσα σε τρεις μήνες κατόρθωσε αυτό που ανέβαλλε επί δέκα χρόνια.
«Όστις παρατηρεί τον άνεμον, δεν θέλει σπείρει· και όστις θεωρεί τα νέφη δεν θέλει θερίσει,» λέει η Βίβλος στον Εκκλησιαστή 11:4. Έτσι είτε πάσχετε από σοβαρή αναβλητικότητα είτε από συνηθισμένη αργοπορία, η πορεία της σοφίας είναι να ρίξετε μια σοβαρή ματιά στις προτεραιότητες σας και στις συνήθειες σας. Κατόπιν βάλτε ένα τέλος στην αναβολή των πραγμάτων.
[Εικόνα στη σελίδα 9]
Προτού ακόμη το καταλάβετε, το βράδι έχει φύγει. Η εργασία που θέλατε να χάνετε θα πρέπει να περιμένει
[Εικόνα στη σελίδα 10]
Το να είσαι πάντοτε αργοπορημένος είναι κακή συνήθεια
[Εικόνα στη σελίδα 11]
Η πίεση μπορεί να οδηγήσει σε αναβλητικότητα