Ο Πάπας—Γιατί Τόσο Δημοφιλής;

«Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄ στη χώρα της Ισπανίας έμοιαζε μ’ ένα τυφώνα λαϊκών συναισθημάτων, ενθουσιασμού και θέρμης . . . για να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα των αριθμών . . . η επίσκεψη του Ιωάννη Παύλου Β΄ έσπασε όλα τα ρεκόρ της χώρας».—ABC, Καθημερινή εφημερίδα της Μαδρίτης.

Φυσικά, η δημοτικότητα του πάπα μπορεί να εξηγηθεί με απλά λόγια—είναι ο πνευματικός ηγέτης 600 και πλέον εκατομμυρίων Καθολικών σ’ όλο τον κόσμο, γιαυτό σε κάθε σχεδόν χώρα όπου υπάρχουν Καθολικοί είναι βέβαιο πως το ακροατήριο του είναι μεγάλο. Αλλά η εξήγηση αυτή είναι μια υπεραπλούστευση του φαινομένου. Ποιοι λοιπόν είναι οι παράγοντες που εξηγούν τη δημοτικότητα του πάπα σ’ αυτό το σημείο της ιστορίας;

«Δεν του Διαφεύγει Κανένα Τέχνασμα»

Μέρος της απάντησης μπορεί ίσως να βρεθεί στο γεγονός ότι από την αρχή ενεργούσε σαν ηθοποιός. Ο Λόρδος Λόνγκφορντ, στην επίσημη βιογραφία που έγραψε για τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄, λέει: «Και αυτές τις ικανότητες του ηθοποιού θυμούνται πολύ καλά οι σχολικοί του φίλοι. Ένας επισκέπτης διευθυντής τού είπε: ‘Μια μέρα θα γίνεις μεγάλος ηθοποιός’». Η βιογραφία συνεχίζει: «Δεν μπορεί να υπάρξει καμιά αμφιβολία ότι αυτή η τέχνη του ζωντανού λόγου . . . διαπότισε και ενέπνευσε τον Κάρολο Βοζτίλα [το πραγματικό όνομα του πάπα] από τότε που ήταν παιδί».

Αλλά τι επίδραση είχε αυτό στη σχέση του με το κοινό; Ο βιογράφος Λόρδος Λόνγκφορντ προσθέτει: «Το ότι τα προηγούμενα λόγια αποδείχθηκαν αληθινά, φαίνεται από την καταπληκτική εντύπωση που δημιούργησε ο Πάπας σε πολλές και διαφορετικές γλώσσες, σε αναρίθμητα εκατομμύρια σ’ όλο τον κόσμο». Ο Καθολικός συγγραφέας και ιερέας Άντριου Μ. Γκρίλεϊ έγραψε: «Στις πρώτες έξι εβδομάδες της εργασίας του χρησιμοποίησε τέτοια ικανότητα που έχει μόνο ένας επαγγελματίας ηθοποιός και ένας επαγγελματίας πολιτικός. Δεν μπορεί κανένας να μη θαυμάσει το πόσο άψογος ήταν στην παράσταση του».

Ασφαλώς ο πάπας αυτός ξέρει να κάνει και συγκινητικές και θεατρικές κινήσεις για να κερδίσει τις μάζες. Για παράδειγμα, στη Ρώμη μπροστά σ’ ένα πλήθος 200.000, «όταν ένα παιδάκι έτρεξε να του προσφέρει λουλούδια, ένας αυστηρός μονσινιόρος προσπάθησε να το απομακρύνει. Αλλά ο πάπας άρπαξε το μικρό παιδάκι και το έσφιξε στην αγκαλιά του». Ο Γκρίλεϊ προσθέτει: «Μπορείς να πεις, όπως κάποιος μου είπε, ότι σπούδασε θέατρο. Δεν του διαφεύγει κανένα τέχνασμα». Ο ιερέας Γκρίλεϊ παραδέχτηκε: «Ασφαλώς δεν του διαφεύγει».

«Η Μεγαλύτερη Παράσταση, η Μεγαλύτερη Γιορτή που Έγινε Ποτέ»

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της επιτυχίας του πάπα είναι η ψυχολογία των μαζών. Ένας συγγραφέας του περιοδικού Νιούσγουηκ χαρακτήρισε τον πάπα σαν «ταλαντούχο μέλος θιάσου που μπορεί να διασκεδάσει ένα τεράστιο πλήθος όπως ένας ηθοποιός συναρπάζει ένα ακροατήριο». Ένα παράδειγμα αυτής της επιδεξιότητας έλαβε χώρα όταν ο πάπας έφτασε στο Μεξικό το 1979. Όπως ανέφερε το βιβλίο Ο Άντρας που Ηγείται της Εκκλησίας, στο αεροδρόμιο τον υποδέχτηκε «μια πλήρης ορχήστρα μαριάκις—επαγγελματίες ντόπιοι μουσικοί» οι οποίοι «έπαιξαν με ρυθμό το μεγάλο Μεξικάνικο σουξέ, ‘Θιελίτο Λίντο’ . . . Ήταν κάτι το συνηθισμένο αλλά ο κόσμος εντυπωσιάστηκε. Αυτή η επίσκεψη του Ποντίφικα θα ήταν η μεγαλύτερη παράσταση, η μεγαλύτερη γιορτή που έγινε ποτέ. Η εντύπωση που έκανε το θέαμα στον Ιωάννη Παύλο Β΄ ήταν η ίδια με την εντύπωση που έκανε αυτός στους Μεξικανούς. Κατέβηκε αγέρωχα τη σκάλα και έπεσε κάτω με τα χέρια και τα γόνατα για να φιλήσει το Μεξικάνικο χώμα. (Έκανε μια συνηθισμένη κίνηση . . . Μα ποτέ δε μειώθηκε η δύναμη της)».

Το αποτέλεσμα όλων αυτών πάνω στα πλήθη σ’ όλο τον κόσμο περιγράφεται θαυμάσια από τον Καθολικό συγγραφέα Πήτερ Χέμπλεθγουέητ: «Ποια μηνύματα πήραν απ’ αυτόν τον συναρπαστικό καινούργιο πάπα; . . . Μέσα στον ενθουσιασμό που δημιούργησαν στο κοινό τα ταξίδια του Ιωάννη Πάπα Β΄, οι άνθρωποι ξέχασαν ή παρέλειψαν να προσέξουν αυτό που έλεγε πραγματικά ο πάπας . . . Ο λόγος που ο πάπας μπορούσε να τα καταφέρνει πάντα ήταν το ότι η πρωτοτυπία του και η χαρισματική παρουσία του εντυπωσίαζαν περισσότερο, παρά αυτά που πραγματικά έλεγε». Ναι, καθώς οι μάζες απολαμβάνουν την παράσταση φαίνεται να τους διαφεύγει η σημασία αυτών που τους λέει άμεσα ο Πάπας. Αλλά σε πολλούς Καθολικούς οι οποίοι δεν έχουν προκαταλήψεις, οι ομιλίες του πάπα είναι πολύ άνοστες και συντηρητικές.

‘Συνεργάτης με Κυβερνητικούς και Πολιτικούς’

Μια άλλη αιτία για τη δημοτικότητα του πάπα είναι το γεγονός ότι ζούμε σε μια γενιά που έχει συνηθίσει να ειδωλοποιεί ανθρώπους. Οι άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο έχουν τους τηλεοπτικούς τους και κινηματογραφικούς τους αστέρες, τα είδωλά τους στον αθλητισμό και τους πολιτικούς τους σωτήρες. Γιατί λοιπόν να μην έχουν και θρησκευτικά είδωλα; Αν οι Προτεστάντες έχουν τον Μπίλλυ τους Γκράχαμ και τον «Αιδεσιμότατο» Μούν γιατί οι Καθολικοί να μην έχουν τον Ιωάννη τους Παύλο Β΄; Σε περίπτωση που θα σκεφτόταν κάποιος πως αυτό είναι υπερβολή, παρατηρήστε τι αναφέρει ο Καθολικός συγγραφέας Χεμπλεθγουέητ στο βιβλίο του Το Έτος με τους Τρείς Πάπες: «Όταν κάποιος γίνει πάπας αρχίζει μια διαδικασία μυθοποίησης, και στην οποία είναι δύσκολο να αντισταθεί κανείς. Η προηγούμενη ζωή του δημοσιεύεται για να δείξει ότι από πολύ καιρό πριν προοριζόταν γι’ αυτό το αξίωμα στο οποίο τελικά φτάνει [στον παπισμό]. Μέσα σε μια νύχτα γίνεται παγκόσμια προσωπικότητα, λαμβάνει μέρος σε συνομιλίες με μέλη της κυβέρνησης και πολιτικούς και με τους αρχηγούς όλων των εκκλησιών».—Τα πλάγια γράμματα δικά μας.

Έτσι, δίνεται η ευκαιρία στον πάπα να χώνεται μέσα στη δημοσιότητα λόγω της διαρκούς επαφής και επικοινωνίας του με «κυβερνητικά μέλη και πολιτικούς». Γίνεται επίσης παγκόσμια τηλεοπτική προσωπικότητα. Επειδή είναι ακόμη και ο αρχηγός ενός κοσμικού κράτους, της πόλης του Βατικανού, γίνεται δεκτός με πολλές τιμές από τους αρχηγούς κρατών και τους πολιτικούς κυβερνήτες—ακόμη και από τους κομμουνιστές! Ναι, «μολονότι η πόλη του Βατικανού είναι μικρή σε μέγεθος, ωστόσο, λέγεται ότι έχει μεγαλύτερη επιρροή κι από την Ιταλία ακόμη» αναφέρει η Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια.

Αλλά και άλλοι παράγοντες έχουν παίξει μεγάλο ρόλο στη δημόσια προβολή του σημερινού πάπα. Ο Καθολικός συγγραφέας Ροβάνε Πασκόε κάνει κάποιον υπαινιγμό λέγοντας: «Μολονότι ο Πάπας δεν έχει ή ίσως επειδή δεν έχει στρατιωτικές μονάδες είναι το μόνο πρόσωπο που μπορεί να αποκαλεστεί παγκόσμιος ηγέτης. Σ’ έναν αιώνα πολιτικών πυγμαίων αυτός έχει αναλάβει την ηθική ηγεσία του κόσμου». Αυτό υπονοεί ότι οι πολιτικές προσωπικότητες του κόσμου είναι τόσο χαμηλές σε ηθικό ανάστημα που κάνουν τον πάπα να φαίνεται σαν γίγαντας!

Ο Πάπας, η Πολιτική και η Πολωνία

Ένα άλλο στοιχείο που έκανε αγαπητό αυτόν τον πάπα στις μάζες είναι το ότι χρησιμοποίησε φανερά τον εθνικισμό και ανακατεύτηκε σε πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Συγκρούστηκε με αρκετές κυβερνήσεις και πολιτικούς ηγέτες. Εδώ ακριβώς βρίσκεται μια φανερή αντίφαση ανάμεσα στις εντολές που δίνει στον κλήρο ν’ απέχουν από την πολιτική και στις δικές του ομιλίες οι οποίες τον έχουν αναμίξει σε πολιτικά ζητήματα.

Για παράδειγμα, ο Λόρδος Λόνγκφορντ είπε ότι στη διάρκεια της επίσκεψης του πάπα στις Φιλιππίνες «ο πάπας προειδοποίησε την αντικυβερνητική πτέρυγα της εκκλησίας να μην επέμβει στην πολιτική, υπενθυμίζοντας σ’ αυτούς τους ρόλους τους μέσα στην κοινωνία: ‘Είστε ιερείς και θρησκεία. Δεν είστε κοινωνικοί ή πολιτικοί ηγέτες ούτε αξιωματούχοι μιας κοσμικής δύναμης’». Ωστόσο στην ομιλία που έκανε στη Συνδιάσκεψη των Βραζιλιάνων Επισκόπων λέγεται πως είπε ότι ‘μολονότι η Εκκλησία θα μπορούσε να συνδεθεί με κάποια επαναστατική κοινωνική αναμόρφωση, δε θα μπορούσε να δικαιολογηθεί η πολιτική βία’. Στη διάρκεια των 13 ημερών που έμεινε στη Βραζιλία, όπως είπε ο Λόνγκφορντ, ο πάπας «παρότρυνε τους φτωχούς να κάνουν καθετί που περνάει από τα χέρια τους για να εξασφαλίσουν από την κυβέρνηση τα δικαιώματα τους. Η επίσκεψη του σύμφωνα με το περιοδικό Δε Γιούνιβερς, ήταν ‘μια κατηγορία εναντίον της εγκληματικής αμέλειας της Βραζιλιάνικης κυβέρνησης’».

Η πολιτική δύναμη του πάπα αποδεικνύεται από την πρόσφατη επίσκεψη του στην Πολωνία, η οποία σύμφωνα με ειδήσεις του τύπου, είχε προσεχτικά σχεδιαστεί με σκοπό να λυθούν τα κρίσιμα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα της Πολωνίας. Ο Γουίλλιαμ Σαφάιρ του περιοδικού Δε Νιου Γιορκ Τάιμ έγραψε: «Η Εκκλησία και το κράτος έφτασαν σε κάποια μυστική συμφωνία, και δόθηκε η πολιτική ευλογία που τόσο πολύ επιδίωκε . . . ο εκλεγμένος από τη Μόσχα Πολωνός ηγέτης. Μερικές φορές για να παραμείνει στη θέση της η εκκλησία απαιτείται να διαπραγματεύεται με ολοκληρωτικούς».

Το γεγονός ότι η επίσκεψη του πάπα στην Πολωνία είχε και πολιτικό κίνητρο υποστηρίζεται και από κάτι άλλο. Ο πρόεδρος Ρήγκαν πήρε συνέντευξη από τον Καρδινάλιο Κρόλ της Φιλαδέλφειας, ο οποίος είχε συνοδεύσει τον πάπα όταν επισκέφθηκε την Πολωνία. Γιατί; Επειδή «Ο κ. Ρήγκαν ήθελε να μάθει τις εντυπώσεις του Καρδινάλιου για το ποια ήταν η κατάσταση στην Πολωνία, μετά την επίσκεψη του πάπα, με τις έντονες πολιτικές της επιπτώσεις». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας). Ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι τα ταξίδια του πάπα δεν είχαν πολιτικές προεκτάσεις, γεγονός που τον κάνει δημοφιλή στις μάζες, αν όχι πάντα στους κυβερνήτες;

Ένα πράγμα είναι να καταλάβουμε τους λόγους για τους οποίους είναι δημοφιλής σήμερα· αλλά μια πιο σπουδαία ερώτηση είναι, γιατί τα παγκόσμια ταξίδια του έχουν γίνει απαραίτητα τώρα; Ποιο μήνυμα έχει παρουσιάσει; Πόσο βαθιές είναι οι επιδράσεις του; Τα επόμενα άρθρα θα εξετάσουν αυτά τα ζητήματα.

[Εικόνα στη σελίδα 5]

‘Ο πάπας παίρνει μέρος σε συζητήσεις με κυβερνητικούς και πολιτικούς’