Αθώα Θύματα του Πυρηνικού Αιώνα

ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΑ, 1 Ιουλίου 1946, η ακτινοβολούσα ήρεμη λιμνοθάλασσα ενός λίγο γνωστού κοραλλιογενούς νησιού στα νησιά Μάρσαλ, 3.200 χιλιόμετρα περίπου (2.000 μίλια) νοτιοδυτικά της Χαβάη, συγκλονίστηκε από μια εκτυφλωτική έκρηξη. Σηκώθηκε ένα ραδιενεργό σύννεφο σαν μανιτάρι ύψους δέκα χιλιομέτρων (6 μιλίων) και το Μπικίνι κέρδισε στη στιγμή φήμη σαν η τοποθεσία τής πρώτης δοκιμής πυρηνικής βόμβας σε καιρό ειρήνης.

Το Μπικίνι αποτελούνταν από μερικά μικρά, τροπικά νησιά και, νησίδες γύρω από μια λιμνοθάλασσα σε σχήμα οβάλ 775 τετραγωνικών χιλιομέτρων (299 τετραγωνικά μίλια). Πέντε μήνες μετά την ερήμωση των πόλεων της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι από πυρηνικές βόμβες, η κυβέρνηση των ΗΠΑ διάλεξε το Μπικίνι σαν την τοποθεσία για περαιτέρω πυρηνικές δοκιμές, και έγιναν δημόσιες ανακοινώσεις στο κοινό γι’ αυτό στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο μόνο ύστερα από λίγες εβδομάδες ειπώθηκε στους κατοίκους του Μπικίνι ότι θα έπρεπε να φύγουν.

Οι 167 νησιώτες δεν ήθελαν να φύγουν, αλλά συμφώνησαν όταν τους είπαν ότι οι δοκιμές ήταν «για το καλό της ανθρωπότητας και για να τερματίσουν όλους τους παγκόσμιους πολέμους». Σύντομα χιλιάδες στρατιωτικό και επιστημονικό προσωπικό, καθώς επίσης και εκατοντάδες πλοία και αεροπλάνα, άρχισαν να φθάνουν στο κατάφυτο από φοινικόδεντρα κοραλλιογενές νησί. Εν τω μεταξύ, οι κάτοικοι του Μπικίνι με λύπη προετοιμάζονταν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, αρχίζοντας μια μακρά οδύσσεια, για πολλούς απ’ αυτούς, που δεν έχει τελειώσει ακόμη.

Στους κατοίκους του Μπικίνι ειπώθηκε ότι θα μπορούσαν να επιστρέψουν στο σπίτι τους στο τέλος των δοκιμών, γι’ αυτό διάλεξαν να εγκατασταθούν στο Ρόνγκερικ το κοραλλιογενές νησί, 200 χιλιόμετρα (125 μίλια) ανατολικά. Αλλά το Ρόνγκερικ δεν ήταν σαν το Μπικίνι. Αυτό το άλλοτε ακατοίκητο κοραλλιογενές σύμπλεγμα 17 νησιών καταλάμβανε μόνο 1,3 τετραγωνικά χιλιόμετρα (μισό τετραγωνικό μίλι) στεριάς, συγκρινόμενο με τα έξι τετραγωνικά χιλιόμετρα (2 τετραγωνικά μίλια) του Μπικίνι. Τα 142 τετραγωνικά χιλιόμετρα (55 τετραγωνικά μίλια) της λιμνοθάλασσας δεν μπορούσε ούτε καν να συγκριθεί με τα 774 τετραγωνικά χιλιόμετρα (299 τετραγωνικά μίλια) του Μπικίνι. Το μοναδικό πηγάδι περιείχε μόνο γλυφό νερό. Οι καρύδες ήταν κακής ποιότητας. Και πολλά είδη ψαριών που τρώγονταν στο Μπικίνι ήταν δηλητηριασμένα στο Ρόνγκερικ. Σε λιγότερο από δύο μήνες μετά την άφιξη, οι κάτοικοι του Μπικίνι ζήτησαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Αυτό ήταν, ατυχώς, αδύνατον.

Οι ιθαγενείς από το κοραλλιογενές νησί Ρόνγκελαπ έμαθαν για τη θλίψη τους και προσπάθησαν να τους βοηθήσουν φέρνοντας τους ψάρια και άλλα τρόφιμα σε εξωσκάλμιες βάρκες. Αλλά η κατάσταση στο Ρόνγκερικ συνέχισε να χειροτερεύει. Μια καταστρεπτική φωτιά κατέστρεψε το 30 τα εκατό των δέντρων καρύδας, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη έλλειψη τροφής. Πολλές ιατρικές εκθέσεις που έγιναν στη διάρκεια των επόμενων δύο μηνών επιβεβαίωσαν ότι οι ιθαγενείς του Μπικίνι «λιμοκτονούσαν», και η αναχώρηση τους από το Ρόνγκερικ είχε «καθυστερήσει πάρα πολύ».

Τελικά μεταφέρθηκαν για δεύτερη φορά, σ’ ένα προσωρινό στρατόπεδο στη ναυτική βάση του Κουατζαλεΐν, που βρίσκεται επίσης στα νησιά Μάρσαλ. Αρκετούς μήνες αργότερα, ψήφισαν προτιμώντας να μεταφερθούν στο Κίλι. Αυτό ήταν ένα μόνο νησί με επιφάνεια 0,86 τετραγωνικά χιλιόμετρα (ένα τρίτο του τετραγωνικού μιλίου). Αλλά είχε ένα πράγμα που το σύστηνε—ήταν ακατοίκητο. Γιατί ήταν αυτό σπουδαίο;

Οι κάτοικοι των Μάρσαλ δεν έχουν δικαιώματα στα κοραλλιογενή νησιά εκτός από εκείνα του κοινωνικού τους ομίλου. Ούτε αγοράζουν και πουλούν τη γη όπως κάνουν οι άνθρωποι σε άλλα έθνη. Επειδή η γη και η θάλασσα παρέχουν τα αναγκαία για τη συντήρηση τους, οι κάτοικοι των νησιών Μάρσαλ είναι απρόθυμοι να εγκατασταθούν για να ζήσουν σε άλλα νησιά. Σε οποιοδήποτε κοραλλιογενές νησί που κατοικείται κι αν πήγαιναν θα ήταν σαν φτωχοί συγγενείς, που θα εξαρτιόνταν από την φιλανθρωπία των κατοίκων. Οι κάτοικοι του Μπικίνι δεν το ήθελαν αυτό· γι’ αυτό, πήγαν στο Κίλι.

Αλλά οι συνθήκες διαβίωσης ήταν φτωχές. Το Κίλι περιβάλλεται από μια στενή βραχώδη ξέρα που πέφτει απότομα στα βαθιά νερά. Αν και ευδοκιμούν οι καρύδες και η βροχή είναι αρκετή, δεν υπάρχουν ψάρια στους ύφαλους ούτε οστρακόδερμα, γιατί τα κύματα χτυπούν κατευθείαν στη βραχώδη ξέρα. Τα κανώ είναι άχρηστα γιατί δεν υπάρχει τρόπος να τα χρησιμοποιήσουν στη φουρτουνιασμένη θάλασσα. Στη διάρκεια της εποχής των αληγών ανέμων, ο ωκεανός είναι τόσο τρικυμιώδης ώστε τα καράβια που φέρνουν τις προμήθειες δεν μπορούν να φτάσουν στο νησί. Ένας ιθαγενής του Μπικίνι που ζει τώρα στο Ματζούρο σχολίασε: «Η ζωή στο Ρόνγκερικ και στο Κίλι ήταν πολύ δύσκολη. Ήταν χειρότερη από το να είσαι φυλακή γιατί τα νησιά ήταν πολύ μικρά και δεν υπήρχε αρκετή τροφή»,

Στο Μεταξύ . . .

Ένα σύμπλεγμα από 40 κοραλλιογενή νησάκια που λέγεται Ενιβετόκ, που βρίσκεται επίσης στα Μάρσαλς, διαλέχτηκε για περαιτέρω δοκιμές πυρηνικών όπλων. Γι’ αυτό, πήραν τους κατοίκους τους και τους μετέφεραν στο Ούτζελανγκ, 200 χιλιόμετρα (124 μίλια) νοτιοδυτικά. Αυτό το νησί, παρεμπιπτόντως, είχε επίσης προτιμηθεί από τους κατοίκους του Μπικίνι, που ήδη έχτιζαν εκεί νέα σπίτια όταν με χωρίς πολλή προειδοποίηση, οι αρχές εγκατέστησαν εκεί τους ιθαγενείς από το Ενιβετόκ. Δημιουργήθηκε πολλή πικρία στους ιθαγενείς του Μπικίνι γι’ αυτό το ζήτημα.

Μετά έφτασαν οι υδρογονικές βόμβες, η πρώτη από τις οποίες δοκιμάστηκε στο Ενιβετόκ το 1952. Ένα νησί και μέρη δύο άλλων κονιορτοποιήθηκαν εντελώς. Μια καταστροφική δοκιμή (που ειρωνικά ονομάστηκε Μπράβο) έγινε την 1 Μαρτίου 1954, στο Μπικίνι. Αυτή η μεγαλύτερη υδρογονική βόμβα που ανακοινώθηκε ήταν ίσως 700 φορές ισχυρότερη από την πρώτη ατομική βόμβα που ρίχτηκε στο Μπικίνι. Μια εκτυφλωτική λάμψη φωτός που ακολουθήθηκε από μια πύρινη μάζα που είχε θερμοκρασία δεκάδων εκατομμυρίων βαθμών ξεπετάχτηκε προς τα πάνω με ταχύτητα 483 χιλιόμετρα (300 μίλια) την ώρα. Μέσα σε λίγα λεπτά, το τεράστιο σύννεφο που έμοιαζε με μανιτάρι ανέβηκε 30.500 μέτρα (100.000 πόδια).

Η λιμνοθάλασσα ταράχτηκε από ανέμους πολλών εκατοντάδων χιλιομέτρων την ώρα. Εκατοντάδες εκατομμύρια τόνοι από τους ύφαλους τα νησιά και τη λιμνοθάλασσα των νησιών Μπικίνι κονιορτοποιήθηκαν και πετάχτηκαν στο αέρα. Δυνατοί άνεμοι έφεραν τη θανατηφόρα ραδιενεργό σκόνη 130 χιλιόμετρα (80 μίλια) μακριά, που έπεσε σαν χιόνι σε 23 Ιάπωνες ψαράδες σ’ ένα καραβάκι που ονομαζόταν Τυχερός Δράκων. Περισσότερο από 160 χιλιόμετρα (100 μίλια) μακριά, στα κατοικημένα κοραλλιογενή νησιά του Ρόνγκερικ και του Ρόνγκελαπ—του οποίου οι κάτοικοι φέρθηκαν τόσο στοργικά στους εξόριστους κατοίκους του Μπικίνι—η αμμώδης, ραδιενεργός σκόνη έπεσε και σχημάτισε στρώμα πάχους 5 εκατοστό μέτρων (2 ίντσες). Σχεδόν 440 χιλιόμετρα (275 μίλια) μακριά, στο κοραλλιογενές νησί Ούτιρικ, η σκόνη έπεσε σαν ομίχλη. Συνολικά, επηρεάστηκαν άμεσα 11 νησιά και 3 κοραλλιογενή συμπλέγματα νησιών.

Σύντομα μετά από αυτό, στους Ιάπωνες ψαράδες και στους κατοίκους τού Ούτιρικ και του Ρόνγκελαπ άρχισαν να φαίνονται τα αποτελέσματα της μεγάλης ραδιενέργειας στην οποία είχαν εκτεθεί. Φαγούρα, φλόγωση στο δέρμα, ναυτία και εμετός. Ένας από τους Ιάπωνες ψαράδες πέθανε λίγο μετά, και τα επόμενα δύο χρόνια η Ιαπωνική κυβέρνηση έλαβε δύο εκατομμύρια δολάρια αποζημίωση για δύο άλλα ασθενή μέλη του πληρώματος και για τη ζημιά στη βιομηχανία του τόνου.

Όταν τελείωσαν οι δοκιμές, είχαν γίνει 23 εκρήξεις στο Μπικίνι και 43 στο Ενιβετόκ που κυμαίνονταν από 18 κιλοτόννους μέχρι 15 μεγατόννους! Αν και υπήρχαν διαλείμματα μεταξύ των δοκιμών, κατά μέσο όρο εκρηγνυόταν ένα πυρηνικό όπλο κάθε δεύτερη μέρα όταν άρχισε η σειρά των δοκιμών.

Τι Συνέβη Μετά;

Λίγο μετά το τέλος των δοκιμών ο καθένας νόμιζε ότι οι ιθαγενείς του Μπικίνι θα μπορούσαν να πάνε σπίτι τους. Μετά από μια προκαταρκτική έρευνα από την Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας το 1969, το Μπικίνι ανακηρύχθηκε ασφαλές. Όλα τα συντρίμμια που σχετίζονταν με τις δοκιμές θάφτηκαν σε τρεις τοποθεσίες που βρίσκονταν λιγότερο από 2 χιλιόμετρα έξω προς την λιμνοθάλασσα. Στους κατοίκους του Μπικίνι ειπώθηκε: «Δεν έχει απομείνει σχεδόν καμιά ραδιενέργεια και δε βρίσκουμε να υπάρχει οποιαδήποτε επίδραση είτε στα φυτά είτε στα ζώα». Το καθάρισμα και η επανεγκατάσταση σχεδιάστηκε να γίνει σε μια περίοδο οχτώ ετών.

Αλλά το από πολύ καιρό όνειρο έγινε εφιάλτης. Και αντί για τα πλούσια νησιά που είχαν αφήσει, εκείνοι που επέστρεψαν βρήκαν ένα συντριμμένο κοραλλιογενές νησί που είχε καλυφτεί με πυκνούς, άχρηστους θάμνους, λίγα δέντρα και πολλούς τόνους από συντρίμμια των δοκιμών. Μερικοί έκλαψαν πικρά. Ωστόσο, με οικονομική βοήθεια άρχισαν να δουλεύουν για να ξαναφυτέψουν φοινικοκαρυές και άλλα φυτά, και να οικοδομήσουν σπίτια.

Αλλά τα προβλήματα τους δεν τελείωσαν. Ραδιολογικές δοκιμές που έγιναν το 1972 και το 1975 αποκάλυψαν υψηλότερα επίπεδα ραδιενέργειας απ’ ό,τι είχαν νομίσει πριν. Μερικά πηγάδια ήταν πολύ ραδιενεργά κι έτσι τα νερό τους δεν ήταν πόσιμο. Ορισμένα τρόφιμα απαγορεύτηκαν. Υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας βρέθηκαν στα σώματα τους. Έτσι, άλλη μια φορά, οι ιθαγενείς του Μπικίνι έπρεπε να φύγουν—πίσω στο Κίλι. Οι 50.000 φοινικοκαρυές και τα 40 νέα σπίτια ήταν μέρος των τριάμισι εκατομμυρίων δολαρίων του σχεδίου αποκατάστασης που εγκαταλείφθηκε. Επιστημονικές μελέτες στο Μπικίνι που έγιναν το 1983 δείχνουν ότι αν δε γίνει ολοκληρωτικό καθάρισμα θα περάσουν τουλάχιστον 110 χρόνια για να μπορέσει να ζήσει κάποιος εκεί.

Τι Γίνεται με τα Άλλα θύματα;

Μια έκρηξη 18 κιλοτόνων το 1958 απέτυχε να εκραγεί αλυσιδωτά και έτσι σκόρπισε θανατηφόρο πλουτώνιο 237 πάνω από το νησί Ρουνίτ, ένα από τα 40 νησιά του Ενιβετόκ. Τα υπολείμματα μαζεύτηκαν αργότερα, θάφτηκαν στον κρατήρα της βόμβας και σκεπάστηκαν με ένα στρώμα μπετόν πλάτους 113 μέτρων (370 ποδιών) και πάχους 48 εκατοστών του μέτρου (19 ιντσών). Σκεπάζει 84.000 κυβικά μέτρα (110.000 κυβικές γιάρδες) μερικών από τα πιο επικίνδυνα απορρίμματα στον κόσμο. Σύμφωνα με μια έκθεση, θα παραμείνει για «πάντα» ένας κίνδυνος. Μόνο τρία νησιά από τα κοραλλιογενή μπορούν να κατοικηθούν, ενώ οι κάτοικοι θα τρέφονται κυρίως από τρόφιμα που θα εισάγονται μέχρις ότου ωριμάσουν οι τοπικές φοινικοκαρυές τα αρτόδεντρα και τα δέντρα αραρούτι. Το 1980, 500 ιθαγενείς του Ενιβετόκ επέστρεψαν, αλλά λιγότερο από 2 χρόνια αργότερα, 100 από αυτούς έφυγαν λόγω των δύσκολων συνθηκών. Το οργανωμένο καθάρισμα και η αποκατάσταση στοίχισαν 218 εκατομμύρια δολάρια.

Εν τω μεταξύ, στα κοραλλιογενή νησιά που γέμισαν με ραδιενεργά κατάλοιπα, η αναλογία των παραμορφώσεων του θυρεοειδούς, του καταρράκτη, της καθυστέρησης στην ανάπτυξη, των θνησιγενών παιδιών και των αποβολών μεταξύ των κατοίκων, είναι πολύ υψηλότερη από ό,τι στους άλλους κατοίκους των νησιών Μάρσαλ. Πολλοί από τους 250 κατοίκους των νησιών Μάρσαλ που εκτέθηκαν στην έκρηξη «Μπράβο» του 1954 έχουν όγκους στο θυρεοειδή. Και όλοι οι 250 έχουν προβλήματα θυρεοειδούς. Φαίνεται ότι είναι ασυνήθιστα ευαίσθητοι στα κρυολογήματα, στη γρίπη και στις ασθένειες του λάρυγγα. Οι περισσότεροι από αυτούς κουράζονται εύκολα και σχεδόν όλοι ανησυχούν για την υγεία τους.

Ένας κυβερνητικός ηγέτης είπε: «Κάθε άτομο που έχει εκτεθεί αναρωτιέται, ‘Θα είμαι καλά αύριο; Θα είναι τα παιδιά μου φυσιολογικά;’ Και όταν αρρωστήσει, αναρωτιέται. Είναι αυτή μια συνηθισμένη αρρώστια, ή το φάντασμα της βόμβας έρχεται για να με θανατώσει τώρα—ύστερα από τόσα χρόνια;» Ένας άντρας θρήνησε στο κοραλλιογενές νησί Ούτιρικ, «πολλά από τα μωρά μου που ήταν υγιή όταν γεννήθηκαν πέθαναν προτού γίνουν ενός έτους . . . Έχασα συνολικά τέσσερα παιδιά. Ο γιος μου ο Γουίντον γεννήθηκε ακριβώς ένα χρόνο μετά την έκρηξη της βόμβας, και από τότε έκανε δυο εγχειρίσεις στο λάρυγγα για καρκίνο του θυρεοειδούς».

«Η Ελπίδα Αναβλήθηκε . . .»

Το μέλλον των εξόριστων από το Μπικίνι δεν είναι ακόμη βέβαιο. Η Χαβάη, η τελευταία εκλογή τους για επανεγκατάσταση, εξετάζεται από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, Οι περισσότεροι από αυτούς ζουν ακόμη στο νησί Κίλι. Οι εμπειρίες τους δείχνουν πόσο τραγικός είναι ο ανταγωνισμός των πυρηνικών όπλων. Στοιχίζει πολύ περισσότερο σε χρήματα και προσπάθεια από όσο μπορεί να διαθέσει η ανθρώπινη φυλή, και ακόμη σε καιρό ειρήνης προκαλεί θύματα, που περιλαμβάνουν αθώους παρατηρητές που ζουν μακριό, πολύ μακριά από τις ισχυρές χώρες που ανταγωνίζονται η μία την άλλη για πυρηνική υπεροχή.

Η Βίβλος λέει: «Η ελπίς αναβαλλόμενη ατονίζει την καρδίαν». (Παροιμίαι 13:12) Αυτή ήταν η εμπειρία των κατοίκων του Μπικίνι που βασίστηκαν σε ανθρώπους. Παρ’ όλ’ αυτά, για πολλά χρόνια τώρα, ένα άγγελμα έχει μεταδοθεί από το ραδιόφωνο από το Ματζούρο σε όλα τα νησιά Μάρσαλ που τους καλεί να προσέξουν, όχι τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών αλλά τη Βασιλεία του Θεού σαν τη πηγή πραγματικής ασφάλειας. Αυτό είναι πραγματικά «για το καλό της ανθρωπότητας και για να τερματίσει όλους τους παγκόσμιους πολέμους», Σύντομα εκείνη η Βασιλεία θα ‘καταπαύσει τους πολέμους ως των περάτων της γης’, και «θα διαφθείρη τους διαφθείροντας την γην».—Ψαλμός 46:9· Αποκάλυψις 11:18.

Όταν οι Μπικινέζοι που ζουν στο Κίλι πηγαίνουν στο Ματζούρο για να αγοράσουν διάφορες προμήθειες ή για να κάνουν δουλειές, λαβαίνουν αυτό το άγγελμα προσωπικά από πολλούς δραστήριους Μάρτυρες του Ιεχωβά εκεί. Η γνώση ότι ο καιρός είναι πολύ κοντά οπότε η Βασιλεία του Θεού θα φέρει παραδεισιακές συνθήκες και πάλι στη γη θα τους βοηθήσει να λάβουν πείρα τού υπόλοιπου μέρους αυτού του εδαφίου που αναφέρθηκε πιο πάνω: «Το δε ποθούμενον, όταν έρχηται, είναι δένδρον ζωής». Κάτω από εκείνη τη Βασιλεία, δε θα υπάρχει πια η πυρηνική απειλή—ούτε κι άλλα θύματα.