Ο Τρίτος Κόσμος—Κλείνει το Χάσμα του Αναλφαβητισμού;
Του ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Νιγηρία
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ από 800 εκατομμύρια άνθρωποι—το ένα τρίτο από τον ενήλικο πληθυσμό του κόσμου—δεν μπορούν να διαβάσουν αυτές τις λέξεις. Είναι αναλφάβητοι. Και στην Αφρική ο εγγράμματος πληθυσμός είναι μόνο γύρω στο 40 τοις εκατό. Παρ’ όλα αυτά, οι εκπαιδευτικές ευκαιρίες αυξάνουν στα Αφρικανικά έθνη. Η Νιγηρία, για παράδειγμα, έχει χιλιάδες πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια σχολεία, και περισσότερο από 20 πανεπιστήμια. Ωστόσο ο αναλφαβητισμός εξακολουθεί να παραμένει.
Η Βόρεια Αφρική επί χιλιάδες χρόνια είχε εγγράμματες κοινότητες. Η επιρροή των Μουσουλμάνων της Βόρειας Αφρικής επίσης έφερε τη γνώση των γραμμάτων στην Αφρική κάτω από τη Σαχάρα. Η γνώση της ανάγνωσης και της γραφής, ωστόσο, γενικά περιοριζόταν σ’ εκείνους που έκαναν θρησκευτικές μελέτες στα Αραβικά. Η μεγάλη πλειονότητα των άλλων ανθρώπων παρέμειναν αναλφάβητοι.
Ο Ευρωπαϊκός τρόπος ανάγνωσης και γραφής άρχισε να εισάγεται από τους Πορτογάλους εμπόρους από τον 16ο αιώνα ακόμη. Αλλά τον 19ο αιώνα ήταν η εποχή που καθιερώθηκαν τα Ρωμαιοκαθολικά και τα Προτεσταντικά ιεραποστολικά σχολεία, καθώς οι Αφρικανικοί τομείς έρχονταν κάτω από την αποικιοκρατική κυριαρχία. Όπως και στην Ευρώπη του καιρού εκείνου, το σχολείο περιοριζόταν σε λίγους μόνο. Η αγροτική κοινωνία ήταν απλώς αργή στο να αναγνωρίσει την αξία της εκμάθησης από βιβλία. Τα παιδιά ήταν ένα ζωτικό μέρος του εργατικού δυναμικού και οι κοινότητες ήταν απρόθυμες στο να τα αφήνουν να παρακολουθούν μαθήματα.
Παρείσδυση Θρησκευτικών Ζητημάτων
Οι Μουσουλμάνοι ηγέτες παρόμοια απέρριψαν τις απόπειρες να εισαχθούν ιεραποστολικά σχολεία, μη θέλοντας να έρθουν τα παιδιά τους κάτω από διαφορετική θρησκευτική επιρροή. Οι εμίρηδες της Βόρειας Νιγηρίας ακόμη αντιστάθηκαν στα κυβερνητικά σχολεία, μέχρις ότου η αποικιοκρατική διοίκηση συμφώνησε ότι δεν θα πρέπει να διδάσκεται η θρησκεία στα σχολεία αυτά. Ακόμη και τότε, τα κορίτσια αποκλείστηκαν από την εγγραφή στα σχολεία.
Προοδευτικά, ωστόσο, μπήκαν σε εφαρμογή οι βελτιώσεις και η επέκταση των σχολικών συστημάτων. Άρχισαν να υπάρχουν σχολεία για κορίτσια. Η εκπαίδευση έφτασε ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές. Αλλά ο κύριος όγκος του λαού παρέμεινε ασυγκίνητος. Τα πρόσφατα ανεξάρτητα Αφρικανικά έθνη κληρονόμησαν με αυτόν τον τρόπο έναν πληθυσμό στον οποίο οι μάζες ήταν είτε τελείως είτε εν μέρει αναλφάβητες.
Οι Πρόσφατες Επιτεύξεις
Οι περισσότερες κυβερνήσεις έχουν προωθήσει προγράμματα μαζικής εκπαίδευσης. Ο πληθυσμός της Τανζανίας των 20 περίπου εκατομμυρίων είναι τώρα κατά το 60 τοις εκατό εγγράμματος. Η Αιθιοπία επίσης αναφέρει ότι είχε καλά αποτελέσματα. Τα Δυτικοαφρικανικά προγράμματα, ωστόσο, έχουν κλονιστεί στις συχνές κυβερνητικές αλλαγές και στις ασταθείς οικονομικές συνθήκες. Ο Άλφρεντ Κουάκιε, διάκονος των Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Γκάνα, παρατηρεί ότι «οι εκπαιδευτικοί στόχοι είναι τόσο υποβαθμισμένοι ώστε το μέσο παιδί με δυσκολία μπορεί να διαβάσει και να γράψει σε οποιαδήποτε γλώσσα μετά από δέκα χρόνια στο σχολείο». Ο Αμπιόλα Μεντεγίνλο, απόφοιτος πανεπιστημίου της Νιγηρίας, παρόμοια θρηνολογεί ότι συχνά «οι απόφοιτοι των δευτεροβάθμιων σχολείων δεν μπορούν να προφέρουν τις βασικές Αγγλικές λέξεις».
Το σχέδιο της Γενικής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Νιγηρίας δείχνει με ποιο τρόπο τα δωρεάν εκπαιδευτικά σχέδια συχνά εξουδετερώνονται από την ανεπαρκή οικονομία καθώς και από τα ανύπαρκτα σχολικά κτίρια, διδακτικά μέσα και ικανούς δασκάλους. Πράγματι, από τότε που άρχισε το πρόγραμμα αυτό το 1976, οι μαθητές των πρωτοβάθμιων σχολείων αυξήθηκαν από 8,2 εκατομμύρια σε 16,5 εκατομμύρια το 1983. Ωστόσο, σύντομα μετά την αρχή του προγράμματος αυτού, οι τάξεις κατακλύστηκαν από μαθητές οι οποίοι έπρεπε είτε να πηγαίνουν στο σχολείο κατά βάρδιες είτε να κάνουν τα μαθήματά τους κάτω από τα δέντρα. Πολλοί έπρεπε να κάθονται πάνω σε πέτρες ή να φέρνουν από το σπίτι τα σκαμνιά τους και τα άλλα σχολικά εφόδια. Χιλιάδες δάσκαλοι χωρίς τα απαιτούμενα προσόντα στρατολογήθηκαν για να συμπληρώσουν τον αριθμό των σχετικά λίγων ικανών. Παρ’ όλα αυτά το χάσμα της στοιχειώδους παιδείας ανάμεσα στα παιδιά της Νιγηρίας μικραίνει.
Παρόμοια προβλήματα πλήττουν και τα προγράμματα επιμόρφωσης των ενηλίκων στη Νιγηρία. Έτσι κοινότητες, οικογένειες, και δάσκαλοι υποχρεώθηκαν να βάλουν σε εφαρμογή δικά τους προγράμματα επιμόρφωσης. Τα εγγράμματα μέλη μιας οικογένειας ενθαρρύνθηκαν να βοηθήσουν τα αναλφάβητα μέλη με τρόπο τέτοιο ώστε το ένα άτομο να βοηθάει το άλλο. Οι θρησκευτικές οργανώσεις, οι κοινωνικοί οργανισμοί, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης—ραδιόφωνο, τηλεόραση, και εφημερίδες—καλούνται να αρχίσουν προγράμματα που θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν.
Πώς, όμως, να διδάξεις ανθρώπους που μιλούν μόνο μια από τις 250 γλώσσες της Νιγηρίας εφόσον η ιδιαίτερη αυτή γλώσσα έχει λίγο ή καθόλου αναγνωστικό υλικό; Και ακόμη και αν οι άνθρωποι αυτοί πράγματι μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν, πώς θα μπορούσε η νέα αυτή ικανότητα να διατηρηθεί εάν δεν έχουν βιβλία ή εφημερίδες για να διαβάσουν στη γλώσσα τους; Αυτοί είναι οι λόγοι που πολλοί άνθρωποι δεν νοιάζονται να προσπαθήσουν να μάθουν, και που μερικοί που μαθαίνουν ξεπέφτουν και πάλι στον αναλφαβητισμό. Δεν πρέπει να απορούμε που εξακολουθούν να υπάρχουν 27 εκατομμύρια αναλφάβητοι ενήλικοι στη Νιγηρία. Εφόσον τα άτομα αυτά δεν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους στα μαθήματα του σχολείου τους, και τα παιδιά αυτά, επίσης, μπορεί εξίσου να οπισθοδρομήσουν στον αναλφαβητισμό όταν θα τελειώσουν το σχολείο και μετά.
Η Νιγηρία, παρ’ όλα αυτά, έχει τον μάλλον φιλόδοξο στόχο να εξαλείψει τον αναλφαβητισμό μέχρι το 1992. Το παρελθόν, ωστόσο, λίγες αιτίες έχει δώσει για μια τέτοια αισιοδοξία.
[Πλαίσιο στη σελίδα 9]
Η Μάχη της Ινδίας με τη Σχολική Διαφθορά
Η Ινδή δημοσιογράφος Σαλώμη Πάρικ έγραψε πρόσφατα: «Η παιδεία στην Ινδία αποκτάει σιγά-σιγά μια ατμόσφαιρα παζαριού. Είναι κάτι που αγοράζεται και πουλιέται, και η αδιαφορία και η διαφθορά που εμφανίζονται σαν αναγκαίες συνέπειες σε οποιαδήποτε κατάσταση ανεπάρκειας αυξάνονται κάθε χρόνο».
Ένας ανταποκριτής από την Ινδία παρόμοια αναφέρει: «Υπάρχει εκτεταμένη διαφθορά. Οι σχολικοί αξιωματούχοι εκμεταλλεύονται μια ακμάζουσα επιχείρηση αποδεχόμενοι δωροδοκίες και φανερές ‘δωρεές’ από γονείς που θέλουν να μπουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Η εξαπάτηση από μέρους των σπουδαστών γίνεται φανερά και αχαλίνωτα. Στις αγροτικές περιοχές, οι δάσκαλοι συχνά εξαφανίζονται από 10 ως 15 μέρες κάθε φορά έτσι ώστε να μπορούν να καλλιεργούν τα αγροκτήματά τους. Ξαναεμφανίζονται, ωστόσο, όταν θα περάσει ο επιθεωρητής για να ελέγξει το σχολείο. Οι επιθεωρητές αυτοί δέχονται κατόπιν μεγάλες δωροδοκίες από στάρι, ρύζι, και ζάχαρη τόσο από τους δασκάλους όσο και από τους χωρικούς. Με τη σειρά τους και αυτοί γράφουν πολύ καλές αναφορές σχετικά με το πώς εξαλείφεται ο αναλφαβητισμός από το χωριό!»
[Πλαίσιο στη σελίδα 9]
Το Γυμνάσιο και ο Τρίτος Κόσμος
Η συγγραφέας Τζιν Μέροφφ παρατηρεί ότι «δεν υπάρχουν αρκετά γυμνάσια για να εξυπηρετήσουν τον πληθυσμό σε πολλές χώρες του κόσμου. . . . Η αναλογία των εφήβων που πηγαίνουν στο γυμνάσιο είναι
19 τοις εκατό στην Αλγερία,
18 τοις εκατό στη Βραζιλία,
9 τοις εκατό στη Γκάμπια,
28 τοις εκατό στην Ινδία,
20 τοις εκατό στην Ινδονησία,
38 τοις εκατό στο Ιράκ,
15 τοις εκατό στην Κένυα,
17 τοις εκατό στο Πακιστάν,
26 τοις εκατό στην Ταϋλάνδη».
[Εικόνες στη σελίδα 9]
Σε σχολείο στο Βουτάν . . .
[Ευχαριστίες]
FAO Photo⁄F. Mattioli
. . . και στη Σουαζιλάνδη
[Ευχαριστίες]
FAO Photo⁄F. Botts