Τι Έχει Συμβεί στο Χώμα Μας;

ΟΙ ΕΝΟΙΚΟΙ διαμερισμάτων πολυκατοικιών που υψώνονται πάνω από την άσφαλτο και τους τσιμεντένιους δρόμους των μεγαλουπόλεων, το βλέπουν σπάνια. Κάτοικοι μονοκατοικιών με μικρό κήπο που βρίσκονται σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, του δίνουν πολύ λίγη σημασία. Για εκείνους που ζουν στα προάστια, αποτελεί μια βρώμικη ενόχληση όταν τα λασπωμένα παπούτσια αφήνουν πατημασιές μέσα στο σπίτι.

Ο καθένας έχει τη δική του άποψη γι’ αυτό. Τα αγόρια το σκάβουν. Τα κοριτσάκια φτιάχνουν πίτες από λάσπη μ’ αυτό. Οι μητέρες το απεχθάνονται. Οι κατασκευαστές πλυντηρίων κερδίζουν μεγάλα ποσά εξαιτίας του. Οι χειριστές εκσκαφέων βγάζουν το καθημερινό ψωμί τους μετακινώντας το. Οι αγρότες το οργώνουν, το καλλιεργούν και φυτεύουν σ’ αυτό. Χρησιμοποιείται σαν χώρος απόρριψης δηλητηριωδών χημικών ουσιών, πράγμα που το αχρηστεύει για πολλές μελλοντικές γενεές. Το ανθρώπινο γένος έγινε απ’ αυτό. Όταν αφήνουμε την τελευταία μας πνοή, μας θάβουν σ’ αυτό.

Απ’ όλους τους πιο πολύτιμους πόρους της γης, κανένας δεν υποβάλλεται σε τόση κατάχρηση και κακομεταχείριση καθώς και κανένας δεν λαβαίνεται τόσο πολύ σαν κάτι το δεδομένο, όσο το χώμα μας. Σε περιφρόνηση κάθε λογικής, έχει οργωθεί, φυτευθεί, αναμειχθεί με λιπάσματα και μολυνθεί σε υπερβολικό βαθμό.

Το έχουν θεωρήσει σαν ανεξάντλητη πηγή, τόσο πλούσια, όσο η άμμος που είναι στο χείλος της θάλασσας. Πρωτοπόροι και άποικοι που πήγαν σε νέες περιοχές αγόρασαν γη φτηνά. Την απογύμνωσαν από τα δέντρα της και την άλλη φυτική της ζωή καθώς όργωναν σε ίσια αυλάκια προς τα πάνω και προς τα κάτω τις βουνοπλαγιές και φύτευαν το σπόρο τους. Μετά ήρθαν οι βροχές, και τα οργωμένα αυλάκια έγιναν ρυάκια που μετατράπηκαν σε ρεματιές χειμάρρων καταχαρακώνοντας το έδαφος, και παρασύροντας το καλλιεργήσιμο επιφανειακό στρώμα στα ποτάμια και από εκεί στη θάλασσα. Όταν δεν υπήρχε πια καλή γη, προχωρούσαν σε άλλα μέρη και με το αδιάσειστο ταλέντο τους να μη μαθαίνουν τίποτα από τα λάθη τους, κατάφεραν να σημαδευτεί το πέρασμά τους από μια σειρά με κατεστραμμένα εδάφη. Εν τω μεταξύ εξακολουθούσαν να έρχονται άποικοι και να οργώνουν το επιφανειακό έδαφος που ήταν πια πολύ λεπτό για καλλιέργεια. Μέσα σε μια γενεά η γη είχε ερημωθεί.

Οι κτηνοτρόφοι άφηναν τα μεγάλα κοπάδια τους να βοσκούν την ακαλλιέργητη γη μέχρι που γινόταν χέρσα. Κατόπιν ήρθαν οι ξηρασίες. Το διαβρωμένο έδαφος, η χέρσα γη και οι δυνατοί άνεμοι δημιούργησαν τη μεγάλη λεκάνη κονιορτού στη δεκαετία του 1930 που κατέστρεψε απέραντες εκτάσεις αγροτικής γης σε πέντε πολιτείες της Μεσοδυτικής Αμερικής. Οι άνεμοι σήκωσαν στον αέρα σύννεφα σκόνης σε ύψος χιλιάδων μέτρων και κάλυψαν τον ορίζοντα από το ένα άκρο του ως το άλλο. Η σκόνη περνούσε μέσα από τις χαραμάδες των θυρών και των παραθύρων. Σχημάτιζε μεγάλους σωρούς στους δρόμους και στους αγρούς και κάλυπτε αποθήκες, τρακτέρ και άλλα γεωργικά εργαλεία.

Εκατομμύρια στρέμματα αγροκτημάτων καταστράφηκαν από τη διάβρωση του εδάφους. Το πολύτιμο καλλιεργήσιμο χώμα, του οποίου ένα πάχος μόλις 2,5 εκατοστών (1 ίντσα) χρειάζεται, όπως λένε οι εμπειρογνώμονες, πολλές εκατοντάδες χρόνια για να γίνει, τώρα, σε διάστημα λίγων μηνών, το είχε πάρει το νερό και ο άνεμος.

Τελικά, ο άνθρωπος έμαθε από τα λάθη του. Ιδρύθηκαν εθνικά συστήματα προστασίας του περιβάλλοντος για να βοηθήσουν τους αγρότες να σώσουν τη γη τους από τη διάβρωση. Καθιερώθηκε ο τρόπος καλλιέργειας με εναλλασσόμενες λουρίδες. Όργωναν βαθιά αυλάκια που διέτρεχαν τα ανυψωμένα εδάφη κυκλικά αντί να γίνεται το όργωμα προς τα πάνω και προς τα κάτω στις βουνοπλαγιές. Αυτή η μέθοδος επέτρεψε στο νερό να συγκεντρώνεται στα αυλάκια και να απορροφάται από το έδαφος αντί να αφήνεται να κυλάει και να φεύγει μεταφέροντας και το επιφανειακό στρώμα του εδάφους μαζί του. Οι υπεύθυνοι για την προστασία του περιβάλλοντος διέσχιζαν συνεχώς τη χώρα δείχνοντας στους αγρότες την ανάγκη για καλλιέργεια με εναλλασσόμενες λουρίδες, κι έτσι έσωζαν εκατομμύρια στρέμματα επιφανειακού εδάφους από την καταστροφή.

Ήταν αυτός, όμως, ο τέλειος τρόπος που χρειαζόταν για την αναχαίτιση του καρκίνου της διάβρωσης του εδάφους της γης; Καθώς το 1986 πλησιάζει να λήξει, κάπου 50 χρόνια μετά την περίφημη εποχή της δημιουργίας της λεκάνης κονιορτού, βρίσκει μήπως αυτούς που διαχειρίζονται την καλή γη του Θεού να φροντίζουν το έδαφος σωστά; Τι δείχνουν οι εκθέσεις απ’ όλο τον κόσμο;

Αυξανόμενες Απώλειες Επιφανειακού Εδάφους

Στην Αμερική, η απώλεια χώματος αποτελεί τώρα μια ακόμη μεγαλύτερη κρίση. «Από τα σημερινά 1.700 εκατομμύρια στρέμματα [421 εκατομμύρια έηκερς] παραγωγικών αγρών», γράφει το περιοδικό National Wildlife, στην Αγγλική (Νάσιοναλ Γουάιλντλάιφ) του Φεβρουαρίου/Μαρτίου 1985, «τα 390 εκατομμύρια στρέμματα [97 εκατομμύρια έηκερς] αντιμετωπίζουν διάβρωση που προχωρεί με ταχύτητα μεγαλύτερη της διπλάσιας από το όριο ανοχής—ένα όριο που επιτρέπει στο χώμα να αντικατασταθεί φυσιολογικά. Άλλα 360 εκατομμύρια στρέμματα [89 εκατομμύρια έηκερς] πάσχουν από διάβρωση σε βαθμό ίσο μέχρι διπλάσιο του ορίου ανοχής. Συνολικά, σχεδόν το 40 τοις εκατό των αγροκτημάτων μας χάνουν χώμα συνεχώς. Στην Αϊόβα, μερικά επιφανειακά καλλιεργήσιμα εδάφη που είχαν πάχος 30 εκατοστών [1 πόδι], σήμερα είναι μόνο 15 εκατοστά [6 ίντσες]. Το ένα δέκατο της πλούσιας σιτοπαραγωγικής περιοχής Παλούζ της ανατολικής Ουάσιγκτον έχει χάσει όλο το καλλιεργήσιμο χώμα της. Σε τμήματα του βόρειου Μιζούρι, το μισό του καλλιεργήσιμου χώματος έχει φύγει, και στη γη εκεί η διάβρωση προχωρεί με ταχύτητα πέντε φορές μεγαλύτερη από την ταχύτητα αντικατάστασης του χώματος».

Η διάβρωση του εδάφους δεν είναι πάντοτε αποτέλεσμα των ανέμων, όπως ήταν στην περίπτωση της εποχής της δημιουργίας της λεκάνης κονιορτού, και όπως συμβαίνει σε μεγάλο μέρος της Αφρικής σήμερα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες ειδικά, η περισσότερη διάβρωση είναι αποτέλεσμα απορροής της βροχής. Σύμφωνα με το υπουργείο Γεωργίας των Η.Π.Α., οι εκθέσεις από υπολογισμούς για το έτος 1977 δείχνουν ότι παρασύρθηκαν 6,4 εκατομμύρια τόννοι καλλιεργήσιμου επιφανειακού εδάφους από τα αγροκτήματα, τους βοσκότοπους, τα δάση και από τις περιοχές όπου γίνονται έργα. Το μεγαλύτερο μέρος της απώλειας χώματος επιταχύνθηκε από ανθρώπινες δραστηριότητες. «Τα οχήματα ανώμαλου εδάφους έχουν αφαιρέσει μέσα σε λίγα χρόνια περισσότερο χώμα από μέρη της Καλιφόρνιας απ’ όσο η φύση θα αντικαταστήσει σε 1.000 χρόνια», λέει μια αυθεντία.

Και τι έγινε με το μάθημα που πήραμε πριν από μισό αιώνα—το μάθημα για τις καλλιέργειες με εναλλασσόμενες λουρίδες και ανεμοφράχτες που εμποδίζουν την απορροή του νερού; Στη δεκαετία του 1970, για να αντιμετωπιστεί η ζήτηση σιτηρών από ξένες αγορές, και ιδιαίτερα από τη Σοβιετική Ένωση, οι Αμερικανοί αγρότες ενθαρρύνθηκαν να οργώνουν από «τον ένα φράχτη μέχρι τον άλλο». Ανταποκρίθηκαν αμέσως ανεβάζοντας στο ανώτατο όριο την παραγωγή σιτηρών και, παραμερίζοντας τελείως όλες τις προφυλάξεις, ισοπέδωσαν τις λουρίδες φυσικής βλάστησης και τις σειρές των δέντρων που χρησίμευαν σαν ανεμοφράχτες και τα οποία κρατούσαν το έδαφος σε έλεγχο. Όργωσαν άχρηστη γη, προς τα πάνω και προς τα κάτω τις βουνοπλαγιές, και εγκατέλειψαν την εκ περιτροπής μέθοδο καλλιέργειας (αμειψισπορά)—μια αποδειγμένη μέθοδο για τη συγκράτηση του χώματος. Δεκαέξι εκατομμύρια στρέμματα (4 εκατομμύρια έηκερς) ξερών βοσκότοπων, που πολλοί εμπειρογνώμονες τα θεωρούσαν πολύ άνυδρα για να καλλιεργηθούν, τα χαράκωσαν κι αυτά με τα άροτρα.

Και πραγματικά, οι αγρότες απόλαυσαν μια τεράστια σοδειά σιτηρών, και μαζί μ’ αυτήν και μεγαλύτερα έσοδα. Αλλά, αλίμονο, τα μεγάλα κέρδη αντισταθμίστηκαν από το θρήνο των ίδιων αγροτών όταν αυτοί αντιλήφθηκαν ότι η διάβρωση στα κτήματά τους κατέτρωγε πολλούς τόννους χώμα από κάθε στρέμμα. Εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν αναφέρουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες χάνουν το καλλιεργήσιμο έδαφός τους με ρυθμό έξι δισεκατομμύρια τόννους το χρόνο.

«Οι συνέπειες τέτοιων ενεργειών ίσως να είναι τρομερές για τα επόμενα χρόνια», γράφει το περιοδικό National Wildlife. «Ο κόσμος μας είναι ήδη ένας πεινασμένος κόσμος. Αν, όπως πιστεύουν οι εμπειρογνώμονες, στο ένα τρίτο του καλλιεργήσιμου εδάφους η διάβρωση προχωρεί γρηγορότερα απ’ ό,τι μπορεί να αναπληρώσει η φύση, τότε μειώνεται η παραγωγικότητα. Μπορεί να καλλιεργούμε τον ίδιο αριθμό στρεμμάτων, αλλά καθώς το στρώμα του χώματος γίνεται όλο και πιο λεπτό θα συνάγουμε όλο και λιγότερη τροφή απ’ αυτό».

Μια Παγκόσμια Κρίση

Σύμφωνα με μια έκθεση του 1985 από το Worldwatch Institute (Γουέρλντγουατς Ίνστιτιουτ), η γη χάνει παγκοσμίως πάνω από 25 δισεκατομμύρια τόννους καλλιεργήσιμου επιφανειακού εδάφους το χρόνο. Οι εκθέσεις δείχνουν ότι στη χώρα της Αιθιοπίας, που μαστίζεται από πείνα, πάνω από ένα δισεκατομμύριο τόννοι καλλιεργήσιμου χώματος της γης παρασύρεται από το νερό κάθε χρόνο. «Ένας εφιάλτης για το περιβάλλον ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας . . . , αποτέλεσμα των ενεργειών εκατομμυρίων Αιθιόπων που αγωνίζονται να επιβιώσουν», αναφέρει η Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των Η.Π.Α. Και προσθέτει: «Ξύνουν την επιφάνεια της διαβρωμένης γης προκαλώντας μεγαλύτερη διάβρωση σ’ αυτή, κόβουν τα δέντρα για να χρησιμοποιηθούν σαν καύσιμη ύλη και αφήνουν την ύπαιθρο απογυμνωμένη».

«Η έλλειψη αρκετής γης στις χώρες των Άνδεων—Βολιβία, Χιλή, Ισημερινός και Περού—είναι ολοφάνερη από την προώθηση της καλλιέργειας χωρίς ενδιάμεσες λουρίδες (ισοϋψείς), αλλά προς τα πάνω και προς τα κάτω στις βουνοπλαγιές», αναφέρει το Γουέρλντγουατς Ίνστιτιουτ. «Είναι φανερό, ακόμη και στον τυχαίο παρατηρητή, ότι ένα μεγάλο μέρος του χώματος των απότομων, φρέσκο-οργωμένων βουνοπλαγιών θα παρασυρθεί σε λίγο από το νερό και θα πέσει στις κοίτες των ρυακιών που βρίσκονται παρακάτω, αφήνοντας μόνο ένα γυμνό βράχο και πολλούς πεινασμένους ανθρώπους». Η Βραζιλία δείχνει μια παρόμοια τάση για εκτεταμένη διάβρωση.

Η μακρινή Κίνα έχει προσβληθεί από σοβαρή απώλεια καλλιεργήσιμου χώματος—πέντε δισεκατομμύρια τόννοι απ’ αυτό παρασύρονται από τη βροχή και πέφτουν στα ποτάμια και στα ρυάκια της κάθε χρόνο. Η Ινδία χάνει έξι δισεκατομμύρια τόννους καλλιεργήσιμου χώματος κάθε χρόνο, πράγμα που επηρεάζει 1.500 εκατομμύρια στρέμματα (370 εκατομμύρια έηκερς). «Είναι γενικά παραδεκτό ότι στην Ιταλία έχουν εγκαταλειφθεί, στα περασμένα δέκα χρόνια, 20 εκατομμύρια στρέμματα [4,9 εκατομμύρια έηκερς]», δηλώνει μια Ευρωπαϊκή έκθεση. «Παράλληλα», λέει το Γουέρλντγουατς, «μέρος της πτώσης της συγκομιδής δημητριακών στη Γιουγκοσλαβία και στη Βουλγαρία τις περασμένες δυο δεκαετίες, οφείλεται στη μετακίνηση που έγινε από τα διαβρωμένα και καταπονημένα εδάφη προς τις αγροτικές περιοχές με βραχώδη εδάφη». Και ό,τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο, το ίδιο συμβαίνει και στη Σοβιετική Ένωση—διάβρωση εδάφους σε βαθμό επιδημίας—και χειροτερεύει συνεχώς, παραδέχεται το Εργαστήριο Ερευνών για τη Διάβρωση του Εδάφους του Πανεπιστημίου της Μόσχας.

Τι Σημαίνει η Απώλεια Εδάφους για Σας

Είτε ζείτε σε μια ασφυκτικά γεμάτη από ανθρώπους μεγαλούπολη, είτε σε αγρόκτημα, είναι βέβαιο ότι θα πληρώσετε για την απώλεια του καλλιεργήσιμου εδάφους. «Αν ενδιαφερόμαστε να μάθουμε ποιες θα είναι οι τιμές των τροφίμων στο τέλος του αιώνα», λέει το Γουέρλντγουατς Ίνστιτιουτ, «θα πρέπει να ρίξουμε μια ματιά στο ρυθμό διάβρωσης τώρα. Όσο λιγότερο χώμα θα έχουμε, τόσο περισσότερο θα κοστίζουν τα τρόφιμα».

Καθώς οι κάτοικοι της γης πλησιάζουν σταθερά τα πέντε δισεκατομμύρια και η πίεση από την αύξηση του πληθυσμού έχει επιπτώσεις στο έδαφος, το χώμα θα προχωρεί ασταμάτητα προς την εξαφάνισή του. Στην Κίνα, για παράδειγμα, όπου η απώλεια καλλιεργήσιμης γης αποτελεί αυξανόμενο πρόβλημα, «οι αρχές προσπαθούν τώρα να εξοικονομήσουν έδαφος ενθαρρύνοντας την αποτέφρωση αντί της ταφής σε παραδοσιακούς τύμβους, σαν αυτούς που βλέπει κανείς σ’ ολόκληρη την ύπαιθρο», γράφει ο Λέστερ Ρ. Μπράουν στο βιβλίο State of the World—1985, στην Αγγλική (Στέιτ οβ δε Γουέρλντ). «Σ’ αυτή την πυκνοκατοικημένη χώρα οι ζωντανοί συναγωνίζονται τους νεκρούς για ένα κομμάτι γης».

Σε χώρες όπου ο πληθυσμός αυξάνει αλματωδώς και η απώλεια καλλιεργήσιμου εδάφους είναι τρομερά υψηλή, τα αποτελέσματα μπορούν να είναι καταστροφικά. Πουθενά δεν είναι αυτό τόσο έκδηλο, όσο στην Αφρική, όπου η παραγωγή σιτηρών βρίσκεται σε συνεχή και γρήγορη πτώση και η πείνα είναι μια συνεχής απειλή. Σύμφωνα με εκθέσεις που δημοσιεύτηκαν στο βιβλίο State of the World—1985, η Αφρική ήταν βασικά αυτάρκης στην παραγωγή τροφής μέχρι το 1970. Εντούτοις, το 1984, 140 εκατομμύρια άνθρωποι περίπου—από το σύνολο των 531 εκατομμυρίων—τράφηκαν με σιτηρά που στάλθηκαν από το εξωτερικό.

Οι συνθήκες αναμένεται να χειροτερέψουν στα επόμενα χρόνια. Τι έφερε αυτή την αλλαγή μέσα σε 14 μόνο χρόνια; «Η πτώση κατά ένα μεγάλο μέρος αποδίδεται σε τρεις βασικές τάσεις», γράφει το State of the World—1985, «η ταχύτερη αύξηση πληθυσμού από οποιαδήποτε άλλη ήπειρο στην ιστορία, η εκτεταμένη διάβρωση των εδαφών της και η μετατροπή τους σε ερήμους, καθώς και η αποτυχία από μέρους Αφρικανικών κυβερνήσεων να δώσουν στη γεωργία την υποστήριξη που χρειάζεται».

Υπολογίζεται ότι 1,5 δισεκατομμύριο άνθρωποι, δηλαδή το ένα τρίτο του πληθυσμού της γης, ζουν σε χώρες όπου οι καρποφόρες εκτάσεις και το καλό χώμα ελαττώνονται γοργά. «Φαίνεται απίστευτο ότι κάτι τόσο βασικό σαν το χώμα που πατάμε θα μπορούσε να εξαφανίζεται με τέτοια ταχύτητα που, στο τέλος του αιώνα, θα υπάρχει 32 τοις εκατό λιγότερο για κάθε άτομο, απ’ όσο υπάρχει τώρα», γράφει το περιοδικό New Scientist, στην Αγγλική (Νιου Σάιεντιστ). Καθώς το χώμα μας και τα χωράφια μας τα παίρνει ο άνεμος και η βροχή, ο κόσμος θα το βρίσκει όλο και πιο δύσκολο να θρέψει το ραγδαία αυξανόμενο πληθυσμό του.

Οι εμπειρογνώμονες δεν βρίσκουν λύση. Το πρόβλημα χειροτερεύει. Μόνο ο Ιεχωβά μπορεί να αναζωογονήσει τη γη ώστε να παράγει τα προϊόντα της στο πλήρες. Αυτός ο καιρός θα έρθει σύντομα, και όπως υπόσχεται ο Λόγος του, θα είναι ένας μεγαλειώδης παράδεισος από το ένα άκρο του ορίζοντα ως το άλλο, ναι, μέχρι τα πέρατά της.—Ψαλμός 72:1-8, 16.

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Καλλιέργεια σε εναλλασσόμενες λουρίδες εδάφους για την καλή συντήρηση του εδάφους και του νερού

[Ευχαριστίες]

Εθνική Αρχειοθήκη των Η.Π.Α.

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 8]

Εθνική Αρχειοθήκη των Η.Π.Α.

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 9]

Εθνική Αρχειοθήκη των Η.Π.Α.