Καλλιέργεια Μαργαριταριών—Μια Ιδέα ‘Διαμάντι’!

Ο ΚΟΚΙΤΣΙ Μικιμότο ήταν βυθισμένος σε σκέψεις. Συλλογιζόταν τα στρείδια και αναρωτιόταν φωναχτά, «Πώς πρωτομπαίνουν εκεί μέσα τα μαργαριτάρια;»

«Τυχαία», απάντησε η αγαπημένη του σύζυγος Ούμε.

«Αν γίνεται τυχαία, τότε πώς μπορούμε εμείς να το κάνουμε να συμβεί από σκοπού;» συλλογίστηκε ο Μικιμότο. «Πρέπει να υπάρχει κάποιος τρόπος να σπέρνεις μαργαριτάρια και να τα κάνεις να μεγαλώνουν όπως γίνεται με το ρύζι και τα γογγύλια».a

Σε εξωτικά μέρη της Ανατολής και ειδικά στον Περσικό Κόλπο, η αλιεία αυτών των πολύτιμων πετραδιών της θάλασσας ήταν κάτι κοινό, αιώνες πριν να κουβεντιάσει αυτό το νεαρό ζευγάρι Ιαπώνων για την ‘καλλιέργεια’ των μαργαριταριών. Οι στρειδότοποι αφθονούσαν γύρω από το μικρό νησιωτικό σεϊχάτο του Μπαχρέιν. Κάθε Μάιο, άρχιζε η περίοδος αλιείας των μαργαριταριών με διάταγμα του σεΐχη. Οι δύτες ανοίγονταν με τις ξύλινες βάρκες τους, τραγουδώντας τραγούδια που έλεγαν για τα μαργαριτάρια, κι έψαχναν για τα λαμπερά πετράδια που ήταν αμπαρωμένα μέσα στα στρειδένια σπίτια τους.

Το Φυσικό Πετράδι της Θάλασσας

Έψαχναν για τα πετράδια της θάλασσας που ονομάζονται φυσικά μαργαριτάρια. Το μαργαριτάρι σχηματίζεται όταν ένα μικρό κομματάκι ύλης εισχωρήσει στο στρείδι που βρίσκεται στη θάλασσα. Το στρείδι τυλίγει τον εισβολέα με τα πολύτιμα σπάργανά του, μια μαργαρώδη ουσία που ονομάζεται μάργαρο. Σύντομα, ο πυρήνας δεν διακρίνεται πια. Έχει γίνει ένα στιλπνό πετράδι—ένα μαργαριτάρι, έτοιμο να χρησιμοποιηθεί.

Οι θεωρίες σχετικά με τα μαργαριτάρια είναι τόσο παλιές όσο και η αλιεία τους. Οι αρχαίοι Κινέζοι αποκαλούσαν το μαργαριτάρι «κρυμμένη ψυχή του στρειδιού». Οι Έλληνες φαντάζονταν ότι τα μαργαριτάρια σχηματίζονταν όταν εισχωρούσε στη θάλασσα μια αστραπή. Οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι τα μαργαριτάρια ήταν τα δάκρυα των στρειδιών. Όλα αυτά τονίζουν πόσο σπάνια είναι τα μαργαριτάρια και πόσο μυστήριο τα καλύπτει. Ακόμη και πρόσφατα, το 1947, από τα 35.000 στρείδια που μάζεψε ένα πλήρωμα μέσα σε μια εβδομάδα, μόνο τα 21 είχαν μαργαριτάρια και από αυτά μονάχα τα 3 ήταν εμπορεύσιμης ποιότητας.

Τα φυσικά μαργαριτάρια ήταν τα πιο περιζήτητα μετά τους πολύτιμους λίθους, μέχρις ότου τελειοποιήθηκε η τεχνική στίλβωσης των πετραδιών. Αναφέρεται ότι, όταν η ρωμαϊκή αυτοκρατορία βρισκόταν στην ακμή της, ο στρατηγός Βιτέλλιος χρηματοδότησε μια ολόκληρη εκστρατεία, πουλώντας «μόνο ένα από τα σκουλαρίκια της μητέρας του». Τον πρώτο αιώνα, ο Ιησούς παρομοίασε την πολύτιμη «βασιλεία των ουρανών» με ‘πολύτιμο μαργαριτάρι’. (Ματθαίος 13:45, 46) Ο Μάρκο Πόλο περιέγραψε τη συνάντησή του με το βασιλιά τού Μαλαμπάρ, ανάμεσα στα στολίδια του οποίου περιλαμβανόταν και ένα «κομπολόι» με 104 μαργαριτάρια και ρουμπίνια, που «άξιζε περισσότερο από όσο τα λύτρα για την εξαγορά μιας πόλης». Τα φυσικά μαργαριτάρια καλής ποιότητας ήταν σαν το χρυσό και οι δύτες ήταν οι χρυσοθήρες.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, το καταπληκτικό φυσικό μαργαριτάρι παρέμεινε δημοφιλές στους κύκλους των βασιλιάδων και των πλουσίων. Αλλά λόγω του υψηλού κόστους του, συνέχισε να είναι απρόσιτο για το λαό. Η κατάσταση όμως αυτή έμελλε να αλλάξει με την εμφάνιση του τεχνητού ή καλλιεργημένου μαργαριταριού.

Το Όνειρο του Μικιμότο

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, τα αποθέματα στρειδιών γύρω από την Ιαπωνία είχαν σχεδόν εξαντληθεί εξαιτίας της αλιείας φυσικών μαργαριταριών. Ο Κοκίτσι Μικιμότο, επειδή αγαπούσε τη θάλασσα που περιέβαλε το σπίτι του στον κόλπο Άγκο του Μάι Πρεφέκτσουρ, άρχισε να σκέφτεται σοβαρά το θέμα των στρειδιών. Η ικανότητά τους να παράγουν μαργαριτάρια του άναψε την περιέργεια. Υπήρχε άραγε τρόπος να παραχθούν μαργαριτάρια σε τέτοιες ποσότητες ώστε όποια γυναίκα θέλει, να μπορεί να αποκτήσει ένα μαργαριταρένιο περιδέραιο; Κι έτσι γεννήθηκε το όνειρό του.

Η ιδέα της τοποθέτησης μέσα στο στρείδι ενός μικροσκοπικού ξένου σώματος με σκοπό να φτιαχτεί ένα μαργαριτάρι, ήταν γνωστή από καιρό. Λέγεται ότι οι Κινέζοι, από το 12ο ή το 13ο αιώνα, έφτιαχναν μ’ αυτή τη μέθοδο μαργαριτάρια ακανόνιστου σχήματος ή ημισφαιρικά από μύδια του γλυκού νερού.

Στη δεκαετία του 1880 λοιπόν, ο Μικιμότο άρχισε να πειραματίζεται με στρείδια. Με τη βοήθεια των τοπικών ψαράδων, ρίχτηκε στη δουλειά και εμφύτευσε μικρά κομμάτια όστρακου σε χίλια στρείδια. Αλλά η επιτυχία δεν ήρθε· ούτε ένα στρείδι δεν έφτιαξε μαργαριτάρι. Αφού χρειάστηκε να καταπολεμήσει τη δική του απογοήτευση και την κοροϊδία του κόσμου, μάζεψε όλο του το κουράγιο και τα μέσα που διέθετε για να εμφυτεύσει σε 5.000 άλλα στρείδια κομματάκια από κοράλι, όστρακο, γυαλί ή από κόκαλο—και περίμενε. Στο μεταξύ αυτός και η Ούμε εισήγαγαν μικροσκοπικά, λαμπερά κομμάτια μάργαρου, κομμένα από όστρακα, σε μια άλλη μικρότερη ομάδα στρειδιών που καλλιεργούσαν κοντά στο σπίτι τους.

Τα στρείδια έχουν φυσικούς εχθρούς, και ένας από τους πιο θανατηφόρους διάλεξε εκείνη τη χρονιά για να χτυπήσει: Η κόκκινη παλίρροια, το δηλητηριώδες πορτοκαλοκόκκινο πλαγκτό, που πολλαπλασιάστηκε ταχύτατα και εξόντωσε τα στρείδια. Πέντε χιλιάδες στρείδια, στα οποία είχε εμφυτευτεί ξένο σώμα, και τέσσερα χρόνια σκληρής δουλειάς έπεσαν θύματα της παλίρροιας και το όνειρο του Μικιμότο έγινε εφιάλτης.

Η αφοσιωμένη Ούμε, με την ελπίδα να του τονώσει το ηθικό, παρότρυνε το σύζυγό της να ελέγξει τη μικρή ομάδα στρειδιών που είχε απομείνει σώα. Μια κι έκανε καλή μέρα, πήγε η ίδια και άρχισε να ασχολείται με τα στρείδια. Τη στιγμή που άνοιγε ένα, έβγαλε μια κραυγή. Ένα αστραφτερό λευκό μαργαριτάρι! Είχε ημισφαιρικό σχήμα και ήταν σχηματισμένο πάνω στο εσωτερικό του όστρακου. Το 1896, ο Μικιμότο κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τη μέθοδο με την οποία παρήγαγε το ημισφαιρικό αυτό μαργαριτάρι, αλλά δεν έπαψε να κυνηγάει το όνειρό του—το τελείως σφαιρικό, τεχνητό μαργαριτάρι.

Το Μυστικό του Στρειδιού Αποκαλύπτεται

Στο μεταξύ, άλλοι δυο άνθρωποι αγωνίζονταν με πάθος για το ίδιο πράγμα. Γύρω στο 1904, ο αυτοδημιούργητος επιστήμονας Τατσουχέι Μίσε παρουσίασε δείγματα σφαιρικού μαργαριταριού σε ειδικούς για θαλάσσια ζητήματα. Και το 1907, ο θαλάσσιος βιολόγος Τοκίτσι Νιτσικάγουα παρουσίαζε, και αυτός, στρογγυλά μαργαριτάρια. Καθώς ο ένας βελτίωνε τη μέθοδό του, έδινε καινούριες ιδέες στον άλλον. Τα κέντρα παραγωγής μαργαριταριών, σήμερα, χρησιμοποιούν σε μεγάλη κλίμακα, συνδυασμένες τις μεθόδους που ανάπτυξαν αυτοί οι άνθρωποι. Εντούτοις, η ευρεσιτεχνία για την παραγωγή του τελείως σφαιρικού τεχνητού μαργαριταριού ήταν προορισμένη να αποδοθεί τελικά στον Μικιμότο, το 1916. Τι να είχε γίνει άραγε;

Ο Μικιμότο, το 1905, έχασε πάλι τα στρείδια του, στα οποία είχε εμφυτευτεί πυρήνας, από τη φονική κόκκινη παλίρροια. Καθώς έψαχνε τα 850.000 ψόφια στρείδια που βρωμοκοπούσαν στις ακτές του κόλπου Άγκο, αυτός ο εξαντλημένος άνθρωπος ανακάλυψε κατά τύχη το μυστικό του στρειδιού. Βρήκε πέντε μαργαριτάρια, που είχαν τελείως σφαιρικό σχήμα· όλα τους σφηνωμένα βαθιά στη σάρκα του στρειδιού και όχι πάνω στο όστρακο. Τώρα κατάλαβε πού ήταν το λάθος του. Τα μαργαριτάρια που παρήγαγε ήταν όλα ημισφαιρικά επειδή τοποθετούσε τον πυρήνα ανάμεσα στο όστρακο και στη σάρκα του στρειδιού. Αυτά όμως ήταν στο βάθος, στην ‘καρδιά’ του στρειδιού, καλά τυλιγμένα με τη σάρκα του, πράγμα που τους επέτρεπε να καλυφθούν εντελώς με μάργαρο. Το αποτέλεσμα ήταν σφαιρικά μαργαριτάρια, τέλεια σε ομορφιά!

Το Κοινό Πείθεται

Μέχρι τη δεκαετία του 1920, τα καλλιεργημένα μαργαριτάρια είχαν αρχίσει να εισβάλλουν στη διεθνή αγορά. Αλλά το ερώτημα που παρέμενε αναπάντητο ήταν: Επρόκειτο για αληθινά μαργαριτάρια ή για απομιμήσεις; Ξεκίνησαν δικαστικές μάχες γι’ αυτό το ζήτημα, στην Αγγλία και στη Γαλλία. Αλλά οι επιστημονικές μελέτες, που έγιναν σ’ αυτές τις χώρες, οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η μόνη διαφορά ανάμεσα στα φυσικά και στα τεχνητά μαργαριτάρια έχει να κάνει με την αιτία που προκαλούσε το σχηματισμό τους. Έτσι, ο Μικιμότο πήρε άδειες να εξάγει τα μαργαριτάρια του, ακριβώς έτσι-ως αληθινά μαργαριτάρια. Και ο ίδιος κέρδισε άξια τον τίτλο του ‘Βασιλιά των Μαργαριταριών’.

Ο «Βασιλιάς των Μαργαριταριών» θα σημείωνε τη μεγαλύτερη επιτυχία του στην αγορά της ίδιας του της χώρας. Η Οικονομική Ύφεση είχε κάνει τους εμπόρους να κατακλύσουν την αγορά με απομιμήσεις μαργαριταριών, φτιαγμένες από γυάλινες χάντρες που είχαν καλυφθεί με ένα απόσταγμα από λέπια ψαριών. Αυτές οι αθέμιτες μέθοδοι θα προκαλούσαν μόνιμη βλάβη στην αγορά. Ο Μικιμότο όμως επενέβει και αγόρασε όλες τις απομιμήσεις που μπόρεσε να βρει. Μια μέρα λοιπόν του 1933 έκαψε ο ίδιος δημόσια, κατά προσέγγιση, 750.000 απομιμήσεις και λίγα κακοφτιαγμένα τεχνητά μαργαριτάρια. Οι αμφιβολίες σχετικά με τη γνησιότητα των τεχνητών μαργαριταριών χάθηκαν μαζί με τους καπνούς, και από τότε, αυτά τα μαργαριτάρια κρατάνε μια διόλου ευκαταφρόνητη θέση στην αγορά πολύτιμων λίθων.

Σήμερα, την ομορφιά των μαργαριταριών δεν τη χαίρονται πια αποκλειστικά οι βασιλιάδες και οι ζάμπλουτοι. Πολλές εργαζόμενες γυναίκες μπορούν να θαυμάζουν τα τέλεια σφαιρικά μαργαριτάρια πάνω στο βελούδο του κοσμηματοπωλείου, όμοια με φεγγάρια σε σκοτεινό ουρανό. Μπορούν ακόμη και να αγοράσουν μερικά—για τον απλό λόγο ότι είναι τεχνητά. Πρόκειται στ’ αλήθεια για μια ιδέα ‘διαμάντι’!—Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ιαπωνία.

[Υποσημειώσεις]

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 25]

K. Mikimoto & Company Ltd.

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 26]

K. Mikimoto & Company Ltd.