Είναι Καιρός να Πούμε Αντίο;
ΕΝΑΣ ασυνήθιστος πόλεμος μαίνεται στην Αφρική. Το αντικείμενο της διαμάχης δεν είναι εδάφη, πολιτικά ιδανικά ή θρησκευτικά πιστεύω. Ο απολογισμός του σε ανθρώπινες ζωές, παρ’ όλο που είναι τραγικός, είναι μηδαμινός σε σύγκριση με τους περισσότερους πολέμους. Κι όμως, αυτή η μάχη έχει τραβήξει την προσοχή κρατών απ’ όλο τον κόσμο. Είναι ένας πόλεμος που γίνεται για τους ελέφαντες.
Τον πόλεμο τον διεξάγουν οι φύλακες των άγριων ζώων στα πάρκα κατά των λαθροθηρών. Στο πλευρό των φυλάκων των άγριων ζώων βρίσκονται ο νόμος, οι κυβερνήσεις τους και τα άτομα που έχουν ταχθεί υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος. Οι λαθροθήρες έχουν στο πλευρό τους τα σύγχρονα όπλα και κίνητρό τους την ανάγκη και την πλεονεξία—το ελεφαντόδοντο φέρνει χρήμα, και συχνά πλούτο που ούτε να ονειρευτούν δεν μπορούν οι άνθρωποι στις φτωχότερες χώρες. Και οι δυο πλευρές ‘ρίχνουν στο ψαχνό’. Γιατί τόσο ενδιαφέρον για τους ελέφαντες; Είναι πραγματικά η απειλή κατά της ζωής τους τόσο σοβαρή;
Ο Απολογισμός της Λαθροθηρίας
Εξετάστε τα ακόλουθα: Στη δεκαετία του 1930 υπήρχαν περίπου δέκα εκατομμύρια ελέφαντες στην Αφρική. Το 1979 υπήρχαν 1,3 εκατομμύρια. Τώρα, έπειτα από δέκα χρόνια, ο αριθμός αυτός περιορίστηκε στο μισό. Υπολογισμοί δείχνουν ότι ο αριθμός των αφρικανικών ελεφάντων σήμερα φτάνει τις 625.000. Γιατί αυτή η απότομη πτώση; Η λαθροθηρία φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης. Αποτελεί έγκλημα που γινόταν από παλιά και το οποίο στους σύγχρονους καιρούς, χάρη στην τεχνολογία, αναπτύσσεται με ταχύ ρυθμό.
Στο παρελθόν, οι λαθροθήρες της Αφρικής ήταν ιθαγενείς οπλισμένοι με τόξα και βέλη ή με δόρατα και είχαν την τάση να φεύγουν τρέχοντας στη θέα ενός άοπλου φύλακα. Σήμερα, τόσο οι φύλακες των άγριων ζώων όσο και οι λαθροθήρες είναι οπλισμένοι, συχνά όμως, περισσότερο οι λαθροθήρες. Χρόνια ολόκληρα πολιτικών αναταραχών στην Αφρική άφησαν στο πέρασμά τους πάμπολλα όπλα, τα οποία εύκολα μπορούν να προμηθευτούν οι εγκληματίες. Οι σημερινοί λαθροθήρες πηγαίνουν κατά συμμορίες και κυνηγούν ελέφαντες με υψηλής ισχύος αυτόματα όπλα. Μέσα σε λίγα λεπτά, μπορούν να πυροβολήσουν και να σωριάσουν κάτω αρκετούς ελέφαντες, να μαζέψουν τους χαυλιόδοντες, κόβοντας το μπροστινό μέρος του κεφαλιού μ’ ένα αλυσοπρίονο, και να συνεχίσουν το κυνήγι. Καθώς οι τιμές του ελεφαντόδοντου αυξάνονται ραγδαία σ’ ολόκληρο τον κόσμο, οι λαθροθήρες μπορούν να βγάλουν χιλιάδες δολάρια σε μια μέρα· ακόμα και οι αχθοφόροι τους μπορούν να βγάλουν εκατοντάδες δολάρια. Όπως το έθεσε το περιοδικό Νέα των Η.Π.Α. και Παγκόσμιες Ειδήσεις (U.S.News & World Report): «Αυτοί δεν είναι πια ιθαγενείς, αλλά επιτηδευμένοι, αδίστακτοι επαγγελματίες που διευθύνουν μια επιχείρηση στην οποία διακινούνται πάρα πολλά χρήματα».
Η επιχείρηση αυτή έχει αποδειχτεί υπερβολικά καλή. Από το 1973, ο πληθυσμός των ελεφάντων έχει μειωθεί κατά 85 τοις εκατό στην Κένυα, 53 τοις εκατό στην Τανζανία, και 89 τοις εκατό στην Ουγκάντα. Για την ακρίβεια, κάθε χρόνο περίπου 70.000 αφρικανικοί ελέφαντες σφαγιάζονται για το ελεφαντόδοντό τους. Πρόσφατα, η Ζιμπάμπουε και η Κένυα έδωσαν στους φύλακες των άγριων ζώων την εντολή να πυροβολούν τους λαθροθήρες, μόλις τους βλέπουν. Το πρόβλημα είναι ότι οι λαθροθήρες ανταπαντούν με πυροβολισμούς—και μάλιστα με περισσότερα πυρά. Σκοτώνουν φύλακες και πολίτες χωρίς κανένα δισταγμό. Το φθινόπωρο του 1988, μια συμμορία λαθροθηρών επιτέθηκε στην έδρα ενός υπεύθυνου για τη φύλαξη των άγριων ζώων, έδεσε και χτύπησε τους φύλακες και κατόπιν σκότωσε τους πέντε λευκούς ρινόκερους του πάρκου, από το είδος των οποίων δεν υπήρχαν άλλοι σε κανένα πάρκο της Κένυας. Φυσικά, οι λαθροθήρες πήραν μόνο τα κέρατα. Άφησαν τα τεράστια πτώματα των σπάνιων ζώων να σαπίσουν.
Γιατί Πρέπει να Σωθούν οι Ελέφαντες;
Οι φύλακες των άγριων ζώων πεθαίνουν στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν τους ελέφαντες. Στο μεταξύ, έχει αρχίσει να γίνεται μια διεθνής προσπάθεια για την προστασία τους, με στόχο να αποτραπεί η εξάλειψη των ελεφάντων, πράγμα που είναι πολύ πιθανό να συμβεί πριν από το τέλος του αιώνα. Πολλοί όμως μπορεί να αναρωτιούνται: ‘Γιατί όλη αυτή η φασαρία για τους ελέφαντες;’ Στο κάτω-κάτω, η εξάλειψη δεν είναι κάτι καινούριο σ’ αυτόν τον πλανήτη. Οι δεινόσαυροι είναι ένα ξακουστό παράδειγμα σχετικά μ’ αυτό. Γιατί λοιπόν να ανησυχούμε για το αν θα εξαλειφθούν οι ελέφαντες;
Για πολλούς, η απάντηση βρίσκεται στη μεγαλοπρέπεια του ίδιου του πλάσματος. Το πλάσμα αυτό αποτελεί αριστούργημα σχεδίου. Αναμφίβολα, όποιος έχει παρατηρήσει μια αγέλη ελεφάντων στην άγρια φύση θα ένιωθε ένα οδυνηρό αίσθημα απώλειας μαθαίνοντας την πιθανότητα που υπάρχει να εξαλειφτούν. Ο τρόπος με τον οποίο εκπαιδεύουν και προστατεύουν τα μικρά τους, η εκπληκτική επιδεξιότητα της προβοσκίδας τους, ακόμα και το επιβλητικό μέγεθός τους—όλα αυτά μαρτυρούν με εξαίρετο τρόπο την ύπαρξη ενός ασύγκριτα σοφού Σχεδιαστή.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Οι ελέφαντες παίζουν επίσης αποφασιστικό ρόλο στα οικοσυστήματα στα οποία ζουν. Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πλάσμα—εκτός από τον άνθρωπο—ο ελέφαντας αλλάζει και διαμορφώνει το περιβάλλον του. Εντούτοις, σε αντίθεση με τον άνθρωπο, οι ελέφαντες καθιστούν το περιβάλλον πιο κατοικήσιμο για τα υπόλοιπα πλάσματα. Πώς; Το μυστικό είναι η απεριόριστη όρεξή τους. Ένας ελέφαντας τρώει περίπου 140 κιλά βλάστησης κάθε μέρα!
Σε ζούγκλες με πυκνή βλάστηση, οι ελέφαντες σπάνε μεγάλα κλαδιά και μικρά δεντράκια, αφήνοντας περισσότερο χώρο για το φως, ώστε αυτό να διαπερνά το θόλο των πυκνών φυλλωμάτων. Το φως βοηθάει την ανάπτυξη της βλάστησης που βρίσκεται κοντά στο έδαφος, παρέχοντας έτσι τροφή για μικρότερα ζώα, από το βουβάλι που ζει στα δάση και τους γορίλες, μέχρι τους ποταμόχοιρους. Στις αχανείς αφρικανικές πεδιάδες, ή αλλιώς σαβάνες, οι ελέφαντες προσφέρουν μια παρόμοια υπηρεσία: Αναζητώντας την τροφή τους συμβάλλουν στο να αναπτύσσονται οι βοσκότοποι μαζί με τους δασότοπους, όπου συντηρείται μια μεγαλύτερη ποικιλία φυτοφάγων πλασμάτων, από καμηλοπαρδάλεις και ζέβρες μέχρι γαζέλες και γκνου, που αλλιώς θα εξαλείφονταν.
Ωστόσο, αυτή η περίπλοκη αλυσίδα αλληλεξάρτησης είναι εύθραυστη. Μπορεί να σπάσει είτε όταν μια περιοχή χάνει πάρα πολλούς ελέφαντες είτε όταν σε μια περιοχή συνωστίζονται πάρα πολλοί ελέφαντες. Ο άνθρωπος κάνει και τα δυο—αποδεκατίζει τους ελέφαντες έξω από τα πάρκα και συντελεί στο συνωστισμό τους μέσα σ’ αυτά. Έτσι, η δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονται οι ελέφαντες δείχνει καθαρά τι είναι αυτό που κάνει τις μορφές εξάλειψης που προκαλεί ο άνθρωπος διαφορετικές: αυτές δεν αποτελούν μέρος ενός μεγαλειώδους σκοπού ή σχεδίου. Αντίθετα, έχουν ως αίτιο την ιδιοτέλεια και δείχνουν ότι οι άνθρωποι σκέφτονται πολύ λίγο τις συνέπειες. Επιπλέον, φανερώνουν ότι ο ατελής και ιδιοτελής άνθρωπος δεν είναι κατάλληλος για να διαχειρίζεται αυτόν τον πλανήτη.
Ο Αγώνας που Γίνεται για να Σωθούν
Υπάρχουν άτομα που αγωνίζονται για να αναχαιτίσουν την πλημμύρα των σφαγών. Διάφοροι οργανισμοί προστασίας του περιβάλλοντος και πολλές κυβερνήσεις καταβάλλουν ύστατες προσπάθειες για να προστατέψουν τον ελέφαντα. Αλλά δεν συμφωνούν όλοι μεταξύ τους ως προς το πώς θα το κάνουν αυτό. Μια ομάδα αποφάσισε να μην απαγορεύσει το διεθνές εμπόριο του ελεφαντόδοντου, πιστεύοντας ότι το μόνο που θα κατάφερνε μια τέτοια απαγόρευση θα ήταν να δώσει ώθηση στο παράνομο εμπόριο και να δυσκολέψει ακόμα περισσότερο τον έλεγχό του. Άλλωστε, η απαγόρευση που τέθηκε στο εμπόριο των κεράτων του ρινόκερου δεν κατάφερε να επιβραδύνει την ορμητική πορεία του ρινόκερου προς την εξάλειψη. Παρ’ όλα αυτά, τον Ιούνιο του 1989, αρκετές ομάδες προστασίας του περιβάλλοντος απαίτησαν να σταματήσει το εμπόριο του ελεφαντόδοντου. Ύστερα από τρεις μέρες, ο πρόεδρος των Η.Π.Α., Τζορτζ Μπους, κήρυξε εκτός νόμου τις εισαγωγές ελεφαντόδοντου. Φαίνεται ότι επίκειται μια παγκόσμια απαγόρευση στο εμπόριο του ελεφαντόδοντου.
Μια ομάδα προστασίας του περιβάλλοντος ελπίζει να καταφέρει να διασώσει περίπου 200.000 ή 300.000 ελέφαντες, χρησιμοποιώντας μερικές δεκάδες περιοχές για την προστασία τους. Ελπίζει να περιορίσει το εμπόριο του ελεφαντόδοντου, κάνοντας εκκλήσεις στο προσωπικό συμφέρον του ανθρώπου, πείθοντας τους ντόπιους κατοίκους ότι οι ελέφαντες μπορούν να φέρουν περισσότερο χρήμα σε μια περιοχή, όταν περιοριστεί η λαθροθηρία. Μ’ αυτό το πρόγραμμα έχουν φανεί μερικά σημάδια επιτυχίας.
Όμως πόσο ασφαλείς μπορούν να είναι οι ελέφαντες αν η επιβίωσή τους εξαρτάται από το προσωπικό συμφέρον του ανθρώπου; Άλλωστε, δεν είναι το προσωπικό συμφέρον του ανθρώπου αυτό που τους απειλεί ευθύς εξαρχής; Μάλιστα, το εμπόριο του ελεφαντόδοντου εξακολουθεί να ανθεί, θυσιάζοντας αυτά τα γιγάντια πλάσματα για να προμηθεύει στον κόσμο σφραγίδες, κοσμήματα και μπιχλιμπίδια—το 80 τοις εκατό των οποίων υπολογίζεται ότι φτιάχνονται από ελεφαντόδοντο που αποκτήθηκε παράνομα. Η κυβέρνηση της Κένυας χρειάστηκε να θέσει σε διαθεσιμότητα ή να απολύσει περίπου 40 φύλακες των άγριων ζώων, οι οποίοι κατηγορούνται ότι δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στον πειρασμό όλου αυτού του χρήματος και συνεργάστηκαν κρυφά με τους λαθροθήρες. Ποιος θα αρνιόταν ότι αυτή η γενιά έχει δει την ανθρωπότητα να υποκύπτει πολύ πιο βαθιά στο προσωπικό συμφέρον; Καθώς το ενδιαφέρον των ανθρώπων στρέφεται ολοένα και περισσότερο γύρω από τον εαυτό τους, ο κόσμος γίνεται ολοένα και λιγότερο ασφαλής.
Ευτυχώς, η Αγία Γραφή προσφέρει μια πολύ καλύτερη ελπίδα για τον πλανήτη μας και για τα άγρια ζώα που βρίσκονται σ’ αυτόν. Μας λέει ότι ο Δημιουργός θα αποκαταστήσει σύντομα στη γη τις συνθήκες οι οποίες περιλαμβάνονταν στον αρχικό του σκοπό—το σκοπό για έναν παγγήινο παράδεισο, όπου θα επικρατεί ειρήνη. Επιτέλους, ο πόλεμος που διεξάγει ο άνθρωπος με τους ελέφαντες και με όλα τα θαυμάσια πράγματα του περιβάλλοντος, θα τελειώσει.—Ησαΐας 11:6-9.
[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 16]
Courtesy of Clive Kihn