Η Καθολική Εκκλησία στην Ισπανία—Γιατί Διέρχεται Κρίση;
«Σπέρνουν άνεμο, θα θερίσουν ανεμοστρόβιλο».—Ωσηέ 8:7, «Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ» («The Jerusalem Bible»).
ΣΤΙΣ 20 Μαΐου 1939, στο ναό της Σάντα Μπάρμπαρα, στη Μαδρίτη, ο Στρατηγός Φράνκο παρουσίασε το νικηφόρο σπαθί του στον Αρχιεπίσκοπο Γκομά, πριμάτο της Ισπανίας. Ο στρατός και η εκκλησία γιόρτασαν μαζί το θρίαμβο που ο πάπας χαρακτήρισε «ποθητή Καθολική νίκη». Ο εμφύλιος πόλεμος είχε τελειώσει, και προφανώς χάραζε μια καινούρια αυγή για τον Ισπανικό Καθολικισμό.
Η θριαμβεύτρια εκκλησία έλαβε γενναιόδωρες κρατικές επιχορηγήσεις, έλεγχο στην εκπαίδευση και μεγάλη εξουσία λογοκρισίας σε οτιδήποτε δεν συνέβαλλε στον εθνικό Καθολικισμό. Όμως, η επιτυχημένη στρατιωτικοθρησκευτική σταυροφορία είχε σπείρει επίσης τους σπόρους για την παρακμή της εκκλησίας.
Στα μάτια πολλών Ισπανών, η εκκλησία είχε ανάμειξη στις ωμότητες των νικηφόρων δυνάμεων. Είναι αλήθεια ότι στα αμέσως μεταπολεμικά χρόνια, η πλειονότητα του λαού πήγαινε στη Λειτουργία. Για να βρει κανείς δουλειά ή να πάρει προαγωγή ήταν σοφό να είναι καλός Καθολικός. Αλλά είχε καλλιεργηθεί γνήσια πίστη με τη στρατιωτική ισχύ και την πολιτική πίεση;
Ύστερα από σαράντα χρόνια, μια σειρά κρίσεων επρόκειτο να δώσει την απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα.
Κρίση στην Πίστη: Το 1988, μόνο 3 στα 10 άτομα στην Ισπανία ήταν τακτικά και ενεργά μέλη της Καθολικής θρησκείας, και οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούσαν τον εαυτό τους «λιγότερο θρησκευόμενο απ’ ό,τι ήταν πριν από δέκα χρόνια». Μια έρευνα που διεξάχθηκε για το Ελ Γκλόμπο (El Globo), ένα ισπανικό εβδομαδιαίο περιοδικό, έδειξε ότι παρ’ όλο που η πλειονότητα των Ισπανών πιστεύουν στον Θεό, λιγότεροι από τους μισούς είναι πεπεισμένοι ότι υπάρχει ζωή μετά θάνατο. Η διαπίστωση που προκάλεσε τη μεγαλύτερη έκπληξη απ’ όλες ήταν ότι το 10 τοις εκατό εκείνων που θεωρούσαν τον εαυτό τους ενεργό μέλος του Καθολικισμού είπαν ότι δεν πίστευαν σ’ έναν Θεό ο οποίος είναι ξεχωριστό πρόσωπο.
Κρίση στο Ιερατικό Λειτούργημα: Η Ισπανία έστελνε ιερείς στις τέσσερις γωνιές της γης. Πριν από τριάντα χρόνια, χρίονταν 9.000 ιερείς το χρόνο. Τώρα, ο αριθμός αυτός έχει μειωθεί σε χίλιους, και πολλές μεγάλες ιερατικές σχολές έχουν μείνει χωρίς μαθητές. Σαν αποτέλεσμα, ο μέσος όρος ηλικίας των Ισπανών ιερέων αυξάνεται—16 τοις εκατό είναι τώρα άνω των 70 ετών, ενώ μόνο 3 τοις εκατό είναι κάτω των 30.
Κρίση στους Χρηματικούς Πόρους: Το νέο σύνταγμα της Ισπανίας διαχωρίζει την Εκκλησία από την Πολιτεία. Παλιότερα, πλούσιες κρατικές επιχορηγήσεις δίνονταν αυτόματα στην Καθολική Εκκλησία. Η τωρινή κυβέρνηση έχει εισαγάγει ένα καινούριο σύστημα, σύμφωνα με το οποίο ένα μικρό ποσοστό από τους φόρους που πληρώνει το κάθε άτομο διατίθεται είτε στην εκκλησία είτε σε κάποιο αξιόλογο κοινωνικό σκοπό, ανάλογα με την επιθυμία του φορολογουμένου. Το εκπληκτικό ήταν ότι μονάχα ο 1 στους 3 Ισπανούς φορολογουμένους επέλεξε την εκκλησία ως παραλήπτη των χρημάτων του. Αυτό ήταν πλήγμα για τις Καθολικές αρχές, που είχαν υπολογίσει ότι τα διπλάσια σχεδόν άτομα θα παραχωρούσαν αυτόν το «θρησκευτικό φόρο» στην εκκλησία. Κι αυτό σημαίνει πως η εκκλησία έχει ακόμα πολύ δρόμο μπροστά της για να γίνει αυτοσυντήρητη.
Στο μεταξύ απ’ ό,τι φαίνεται, η κυβέρνηση θα πρέπει, χωρίς μεγάλη προθυμία, να συνεχίσει την επιχορήγηση της εκκλησίας με ποσά της τάξης των 120 εκατομμυρίων δολαρίων (περ. 20,16 δισ. δρχ.) το χρόνο. Αυτή η κατάσταση δεν χαροποιεί όλους τους Καθολικούς. Ένας Ισπανός θεολόγος, ο Κασιάνο Φλοριστάν, τόνισε ότι «η εκκλησία που δεν λαβαίνει επαρκείς συνεισφορές από τους πιστούς ή δεν έχει πιστούς ή δεν είναι εκκλησία».
Κρίση στην Υπακοή: Η κρίση αυτή επηρεάζει και τους ιερείς και τους ενορίτες. Οι νεότεροι ιερείς και θεολόγοι συχνά ενδιαφέρονται περισσότερο για κοινωνικά παρά για θρησκευτικά ζητήματα. Οι «προοδευτικές» τάσεις τους έρχονται σε σύγκρουση με τη συντηρητική Ισπανική ιεραρχία, αλλά και με το Βατικανό. Τυπικό παράδειγμα αποτελεί ο Χοσέ Σαντσέθ Λούκε, ένας ιερέας από τη Μάλαγα, ο οποίος πιστεύει ότι «η Εκκλησία δεν έχει το μονοπώλιο της αλήθειας» και ότι θα έπρεπε να «προσανατολίζει τους πολίτες, χωρίς όμως να τους εξουσιάζει».
Πολλοί Ισπανοί Καθολικοί έχουν παρόμοια άποψη—μόνο το ένα τρίτο των Ισπανών Καθολικών συμφωνούν γενικά με ό,τι λέει ο πάπας. Και οι Ισπανοί επίσκοποι έχουν ακόμα λιγότερες συμπάθειες. Από τους Καθολικούς που απάντησαν σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση, το ένα τέταρτο δήλωσαν ότι «τους είναι εντελώς αδιάφοροι» οι επίσκοποι, ενώ το 18 τοις εκατό είπαν ότι έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να τους καταλάβουν.
«Δεύτερο Κήρυγμα του Ευαγγελίου»
Ενόψει αυτής της ανησυχητικής κατάστασης, οι Ισπανοί επίσκοποι δημοσίευσαν το 1985 μια ασυνήθιστη σειρά ομολογιών. Μεταξύ άλλων, παραδέχτηκαν:
«Το αληθινό πρόσωπο του Θεού
το καλύψαμε αντί να το αποκαλύψουμε».
«Ίσως να δέσαμε με αλυσίδες
το Λόγο του Θεού».
«Δεν εξηγήσαμε όλοι μας
το ανόθευτο μήνυμα του Ιησού».
«Εμπιστευτήκαμε ελάχιστα στον Θεό
και υπερβολικά στις δυνάμεις
αυτού του κόσμου».a
Οι επίσκοποι αναγνώρισαν επίσης ότι η χώρα γινόταν ολοένα και πιο κοσμική ή αδιάφορη προς τη θρησκεία. Αυτοί πρότειναν να γίνει «δεύτερο κήρυγμα του ευαγγελίου» στην Ισπανία. Εντούτοις, ελάχιστοι ανταποκρίθηκαν στην έκκλησή τους. Δυο Καθολικές που πήγαν από πόρτα σε πόρτα βρέθηκαν μπροστά σε μια έκπληξη. Διέθεταν περισσότερο χρόνο για να εξηγούν στους οικοδεσπότες ότι δεν ήταν Μάρτυρες του Ιεχωβά απ’ όσο διέθεταν στην επίδοση του Καθολικού αγγέλματος που ήθελαν να μεταδώσουν.
Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, γιατί τον περασμένο χρόνο οι Μάρτυρες του Ιεχωβά διέθεσαν 18 εκατομμύρια ώρες και πλέον, κάνοντας επισκέψεις στα σπίτια των ανθρώπων στην Ισπανία ως μέρος ενός γνήσιου κηρύγματος του ευαγγελίου σ’ όλη τη χώρα. Όλοι οι Μάρτυρες—όπως κι οι Χριστιανοί του πρώτου αιώνα—νιώθουν πως έχουν την υποχρέωση να ‘κάνουν έργο ευαγγελιστή’. (2 Τιμόθεον 4:5, Αναθεωρημένη Στερεότυπη Μετάφραση [Revised Standard Version], Καθολική Έκδοση) Και παρ’ όλο που διαπιστώνουν ότι είναι διαδεδομένη η απάθεια προς την εκκλησία, το ευαγγέλιο που μεταδίδουν, δηλαδή τα καλά νέα σχετικά με τη Βασιλεία του Θεού, βρίσκει πολλά ευήκοα αφτιά.
Ο Μπενίτο είναι ένας ηλικιωμένος άντρας που επισκέφτηκαν οι Μάρτυρες. Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος, αυτός βρέθηκε στην περιοχή που ελεγχόταν από τους στρατιωτικούς επαναστάτες. Τον υποχρέωσαν να καταταγεί στρατιώτης, αλλά εκείνος ένιωθε μέσα του ότι ήταν λάθος να πάρει όπλο στα χέρια του. Αρνιόταν να δεχτεί ότι αυτός ήταν «ιερός πόλεμος». Αντί να σκοτώσει συνανθρώπους του, αυτοπυροβολήθηκε σκόπιμα στο χέρι ώστε να του είναι αδύνατο να τραβήξει τη σκανδάλη.
Έπειτα από σαράντα χρόνια, εκείνος και η γυναίκα του άρχισαν να μελετούν την Αγία Γραφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ο Μπενίτο ενθουσιάστηκε όταν έμαθε ότι ο ίδιος ο Θεός παροτρύνει τους ανθρώπους να ‘σφυρηλατήσουν τα μαχαίρια τους σε υνιά’, ακριβώς όπως τον είχε υποκινήσει η συνείδησή του να κάνει πριν από πολλά χρόνια. (Ησαΐας 2:4) Παρά το ότι η υγεία του χειροτέρευε, δεν πέρασε πολύς καιρός και άρχισε κι εκείνος να κάνει έργο ευαγγελιστή.
«Ωραία Σαπουνόφουσκα»
Η Γκλόρια ήταν μια Καθολική που είχε αφοσιωθεί στο να λατρεύει τον Θεό με το δικό της τρόπο. Επί χρόνια είχε αφιερώσει τη ζωή της στην εκκλησία ως καλόγρια-ιεραπόστολος στη Βενεζουέλα. Είχε απογοητευτεί όμως, όταν δεν κατάφερε να βρει απαντήσεις στα ερωτήματα που την απασχολούσαν σχετικά με εκκλησιαστικές δοξασίες, όπως η Άσπιλη Σύλληψη της Μαρίας, το καθαρτήριο και η Τριάδα.
Όποτε ζητούσε εξηγήσεις, της έλεγαν ότι αυτά αποτελούσαν μυστήριο. ‘Γιατί ο Θεός κάνει τα πράγματα τόσο δυσνόητα;’ αναρωτιόταν. Σε μια περίπτωση, κάποιος της υπενθύμισε ότι, αν ζούσε την εποχή της Ιεράς Εξέτασης, θα την έκαιγαν. ‘Και μάλλον έτσι είναι’, σκέφτηκε.
Εξαιτίας αυτών των αντιδράσεων, ένιωθε δυσπιστία όταν την επισκέφτηκαν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Όταν όμως συνειδητοποίησε ότι όλα όσα δίδασκαν αυτοί επιβεβαιώνονταν από τις Γραφές και ότι μπορούσε επιτέλους να καταλάβει το άγγελμα του Θεού για το ανθρώπινο γένος, πέταξε από χαρά. Τώρα αφιερώνει πολύ από το χρόνο της στο κήρυγμα των καλών νέων της Βασιλείας του Θεού.
«Τώρα, όταν σκέφτομαι όλες τις θρησκευτικές τελετές της Καθολικής Εκκλησίας», λέει η Γκλόρια, «τις συγκρίνω με μια ωραία σαπουνόφουσκα, που λαμπυρίζει σε πολλά χρώματα, αλλά είναι άδεια—αν προσπαθήσεις να την εξετάσεις περισσότερο, αμέσως εξαφανίζεται».
Ο Μπενίτο, η Γκλόρια και χιλιάδες Μάρτυρες του Ιεχωβά σαν αυτούς στην Ισπανία, έχουν βρει αληθινή πνευματική αναζωογόνηση στρεφόμενοι στα ανόθευτα νερά της αλήθειας που περιέχονται στις Άγιες Γραφές. Αυτού του είδους η αναζωογόνηση έλειπε από τον αρχαίο εκείνο θεσμό της Ιβηρικής, την Ισπανική εκκλησία—τόσο πλούσια σε παραδόσεις, αλλά τόσο φτωχή σε πνευματικό περιεχόμενο· τόσο ισχυρή επί αιώνες, αλλά τώρα τόσο ανήμπορη να μετριάσει την απάθεια που χαρακτηρίζει το ποίμνιό της το οποίο ολοένα και μειώνεται.
Ο Ιησούς Χριστός είπε κάποτε, αναφερόμενος στην ανάγκη που υπάρχει να αναγνωρίζει κανείς και να αποφεύγει θρησκευτικά λάθη: «Προσέχετε . . . από των ψευδοπροφητών, οίτινες έρχονται προς εσάς με ενδύματα προβάτων, έσωθεν όμως είναι λύκοι άρπαγες. Από των καρπών αυτών θέλετε γνωρίσει αυτούς. . . . Άρα από των καρπών αυτών θέλετε γνωρίσει αυτούς».—Ματθαίος 7:15-20.
Αφήνουμε τον αναγνώστη να κρίνει μόνος του τους καρπούς του Ισπανικού Καθολικισμού.
[Υποσημειώσεις]
a Άλλη μια ομολογία έγινε σε μια κοινή συνέλευση ιερέων και επισκόπων το 1971. Μολονότι δεν εγκρίθηκε από τα απαιτούμενα δύο τρίτα της πλειοψηφίας, περισσότεροι από τους μισούς προσυπέγραψαν την εξής δήλωση: «Ταπεινά αναγνωρίζουμε και ζητούμε συγνώμη για το ότι δεν γνωρίζαμε, όταν ήταν απαραίτητο, με ποιον τρόπο να είμαστε αληθινοί ‘διάκονοι συμφιλίωσης’ ανάμεσα στο λαό μας που σπαραζόταν από έναν αδελφοκτόνο πόλεμο».
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 12]
Καθολικοί επίσκοποι έκαναν έκκληση για ένα δεύτερο κήρυγμα του ευαγγελίου στην Ισπανία. Ελάχιστοι ανταποκρίθηκαν στην έκκλησή τους
[Εικόνα στη σελίδα 9]
Μόνο 3 στους 10 Ισπανούς πηγαίνουν τακτικά στην εκκλησία
[Εικόνα στη σελίδα 10]
Ο Ναός της Σαγκράδα Φαμίλια στη Βαρκελώνη δεν έχει τελειώσει ακόμα, έπειτα από εκατό χρόνια κατασκευής και εκκλήσεων για δωρεές
[Ευχαριστίες]
Photo: Godo-Foto