Σεισμοί στην Καλιφόρνια—Πότε θα Έρθει ο «Μεγάλος»;

ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ σείστηκε. Αγωγοί αερίου έσπασαν. Κτίρια κατέρρευσαν. Φωτιές μαίνονταν. Μήπως ήταν ο πρόσφατος σεισμός του Λος Άντζελες; Όχι. Ήταν ο σεισμός που έπληξε το Σαν Φρανσίσκο στις 18 Απριλίου 1906. Εκείνος ο σεισμός και η τριήμερη πυρκαγιά που επακολούθησε κατέστρεψαν 512 οικοδομικά τετράγωνα στο κέντρο της πόλης και αφαίρεσαν περίπου 700 ζωές.

Τι προκαλεί τέτοιες καταστροφές;

Οι επιστήμονες προσπαθούν να δώσουν κάποια εξήγηση με τη βοήθεια της θεωρίας της τεκτονικής των πλακών. Λένε ότι ο φλοιός της γης βρίσκεται πάνω σε περίπου 20 άκαμπτες πλάκες πετρωμάτων οι οποίες κινούνται αργά, ολισθαίνοντας η μια κατά μήκος της άλλης, και σε ορισμένα σημεία η μια κάτω από την άλλη. Η Ειρηνική πλάκα ολισθαίνει αργά προς το βορρά, κατά μήκος της Βορειοαμερικανικής πλάκας. Η ζώνη ολίσθησης μεταξύ αυτών των δύο πλακών αποκαλείται το Ρήγμα του Αγίου Ανδρέα. Εκτείνεται προς το βορρά επί 1.050 χιλιόμετρα περίπου, από την άκρη του κόλπου της Καλιφόρνιας ώσπου χάνεται στον Ειρηνικό Ωκεανό κοντά στο Σαν Φρανσίσκο.

Αυτές οι πλάκες κινούνται πολύ αργά, περίπου με το ρυθμό που μεγαλώνουν τα νύχια σας—λίγα εκατοστά το χρόνο. Με το πέρασμα πολλών ετών συσσωρεύεται πίεση όταν οι πλάκες κολλούν καθώς προσπαθούν να ολισθήσουν η μια κατά μήκος της άλλης. Στη συνέχεια μπορεί να απελευθερωθούν με εκρηκτική δύναμη.

Το Ρήγμα του Αγίου Ανδρέα περνάει 53 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Λος Άντζελες και εισέρχεται στον Ειρηνικό Ωκεανό κοντά στο Σαν Φρανσίσκο. Είναι άραγε άξιο απορίας που οι κάτοικοι της Καλιφόρνιας ανησυχούν για το λεγόμενο «Μεγάλο» σεισμό;

Σαν Φρανσίσκο

Μετά το σεισμό του 1906, η βόρεια άκρη του Ρήγματος του Αγίου Ανδρέα παρέμεινε σχετικά ήρεμη. Κατόπιν, στις 5:04 μ.μ. στις 17 Οκτωβρίου 1989, όπως υπολογίζεται 50 εκατομμύρια Αμερικανοί ήταν καρφωμένοι στην τηλεόρασή τους για να παρακολουθήσουν τον τελικό του μπέιζμπολ από το Σαν Φρανσίσκο. Ξαφνικά, οι κάμερες άρχισαν να τρέμουν. Κάπου 100 χιλιόμετρα νότια του Σαν Φρανσίσκο οι δυο πλευρές του Ρήγματος του Αγίου Ανδρέα είχαν γλιστρήσει γρήγορα η μια κατά μήκος της άλλης, προκαλώντας ένα σεισμό που σκότωσε 63 άτομα, κατέστρεψε αυτοκινητόδρομους, συνέτριψε αυτοκίνητα και άφησε χιλιάδες άτομα άστεγα. Αλλά αυτή η δόνηση ήταν πολύ μικρότερης έντασης από το προβλεπόμενο μέγεθος 8 του αναμενόμενου «Μεγάλου» σεισμού.

Την άνοιξη του 1985, η Γεωλογική Επισκόπηση των Η.Π.Α. πρόβλεψε ότι ένας σεισμός μεγέθους 6 θα λάβαινε χώρα μέσα σε πέντε χρόνια από το 1988 κοντά στο μικρό χωριό Πάρκφιλντ, περίπου στη μέση της απόστασης μεταξύ του Λος Άντζελες και του Σαν Φρανσίσκο. Μελετώντας την κίνηση του εδάφους πριν από αυτόν τον αναμενόμενο σεισμό, έλπιζαν να μάθουν πώς να προβλέπουν τους σεισμούς και να μπορούν να δίνουν κάποια προειδοποίηση ίσως ώρες ή ακόμη και μέρες προτού πλήξει κάποιος σεισμός. Αυτή η μελέτη κόστισε 15 εκατομμύρια δολάρια (περ. 3,4 τρισ. δρχ.), αλλά ο σεισμός δεν συνέβη ποτέ. Όπως είπε κάποτε ο Γουίλιαμ Έλσγουορθ της Γεωλογικής Υπηρεσίας των Η.Π.Α., «η ερμηνεία των σεισμικών προτύπων είναι ανακριβής επιστήμη».

Ο Σεισμός στο Λάντερς

Έτσι, στις 28 Ιουνίου 1992 κανείς δεν περίμενε ότι ένας σεισμός μεγέθους 7,5 θα έπληττε μια αραιοκατοικημένη περιοχή κοντά στο Λάντερς, στην έρημο Μοχάβι της νότιας Καλιφόρνιας. Για αυτόν το σεισμό, το περιοδικό Τάιμ (Time) έγραψε: «Σε λίγα τρομακτικά δευτερόλεπτα, άλλαξε την πορεία δρόμων, άλλαξε την ευθυγράμμιση χώρων στάθμευσης και αναδιαμόρφωσε το τοπίο με αναρίθμητους παράξενους τρόπους, σαν από θαύμα αφαιρώντας μόνο μία ζωή». Για σεισμό αυτού του μεγέθους, η καταστροφή ήταν μικρή.

Άρα λοιπόν, ούτε αυτός ήταν ο «Μεγάλος» σεισμός. Στην πραγματικότητα, δεν ήταν ούτε καν πάνω στο Ρήγμα του Αγίου Ανδρέα αλλά πάνω σε ένα από τα μικρότερα ρήγματα που το περιβάλλουν.

Ωστόσο, είναι πιθανό ο σεισμός στο Λάντερς μαζί με έναν μικρότερο στο γειτονικό Μπιγκ Μπέαρ να ενεργοποίησαν κάποια γειτονικά τμήματα του Αγίου Ανδρέα. Οι επιστήμονες έχουν πει ότι οι κολλημένες πλάκες κατά μήκος του νοτιότερου τμήματος του Αγίου Ανδρέα έχουν 40 τοις εκατό πιθανότητες να ξεκολλήσουν απότομα μέσα στα επόμενα 30 χρόνια. Αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει τον προ πολλού επαπειλούμενο «Μεγάλο» σεισμό, μεγέθους 8, κάπου πέντε φορές ισχυρότερο από το σεισμό στο Λάντερς.

Λος Άντζελες

Κατόπιν, στις 17 Ιανουαρίου αυτού του έτους, το Λος Άντζελες ξύπνησε από μια δόνηση στις 4:31 π.μ. Περίπου 18 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της πυκνοκατοικημένης κοιλάδας Σαν Φερνάντο στο Λος Άντζελες, πιστεύεται ότι ένα κομμάτι βράχου ολίσθησε κάπου 5,5 μέτρα κατά μήκος ενός βαθιά θαμμένου ρήγματος. Αυτή η δόνηση που διήρκεσε 10 δευτερόλεπτα και είχε μέγεθος 6,6 αφαίρεσε τουλάχιστον 57 ζωές. Το τραγικό είναι ότι 16 άτομα πέθαναν σε μια πολυκατοικία που κατέρρευσε. Ένας άντρας που επέζησε ήταν παγιδευμένος επί οχτώ ώρες κάτω από 20 τόνους μπετόν σε ένα πεσμένο κτίριο στάθμευσης αυτοκινήτων. Η κατάρρευση ενός αυτοκινητόδρομου διέκοψε την κύρια οδική αρτηρία της πόλης προς το βορρά. Εκκλησίες, σχολεία, καταστήματα και ένα μεγάλο νοσοκομείο έκλεισαν. Όπως συμβαίνει συχνά, οι οικογένειες με το χαμηλότερο εισόδημα ήταν αυτές που υπέφεραν περισσότερο, επειδή ζούσαν σε παλαιότερα κτίρια τα οποία είχαν κατασκευαστεί προτού θεσπιστούν οι σύγχρονοι αντισεισμικοί κανονισμοί.

Αυτός ο σεισμός κατέδειξε τα προβλήματα που μπορεί να ανακύψουν με ακόμη μικρότερα τοπικά ρήγματα τα οποία βρίσκονται ακριβώς κάτω από κάποια μεγάλη πόλη. Όσον αφορά τους ανθρώπους, για αυτούς κάθε σεισμός είναι ο «Μεγάλος» αν κοιμούνται πάνω ακριβώς από το επίκεντρό του!

Η καταστροφή θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη αν δεν υπήρχαν αυστηροί τοπικοί οικοδομικοί κανονισμοί. Κάθε σεισμός διδάσκει μαθήματα που μπορεί να κάνουν τα πράγματα ευκολότερα την επόμενη φορά. Μερικά εναέρια τμήματα αυτοκινητόδρομων που είχαν ενισχυθεί έπειτα από προηγούμενους σεισμούς άντεξαν σε αυτόν· άλλα όχι. Αλλά η πραγματική δοκιμή θα έρθει αν ένας μεγαλύτερος σεισμός—ένας πραγματικά μεγάλος σεισμός—σημειωθεί κοντά σε κάποια μεγάλη πόλη. Ίσως και πάλι στο Λος Άντζελες;

Πρόκειται να Έρθει και Δεύτερος «Μεγάλος»;

‘Ωχ, όχι! Όχι άλλος! Ένας είναι υπεραρκετός!’ Ωστόσο, μερικοί γεωλόγοι βλέπουν άλλον ένα «μεγάλο» σεισμό στο εγγύς μέλλον. Το περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist) στις 22 Ιανουαρίου 1994 έγραψε: «Επικίνδυνες γραμμές ρηγμάτων που εκτείνονται κάτω από το Λος Άντζελες θα μπορούσαν να προκαλέσουν ένα ‘Μεγάλο’ σεισμό το ίδιο καταστροφικό με εκείνον που αναμένεται στο ρήγμα του Αγίου Ανδρέα, προειδοποιούν οι ειδικοί. . . . Η λεκάνη του Λος Άντζελες είναι ιδιαίτερα πλούσια σε σχεδόν οριζόντια ρήγματα, επειδή το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα—το οποίο στα περισσότερα σημεία διατρέχει την πολιτεία από βορρά προς νότο—στρίβει προς τα δυτικά στο Λος Άντζελες, προκαλώντας επιπρόσθετες πιέσεις σε εκείνο το σημείο. Με κάποιον τρόπο η μετακινούμενη γη που βρίσκεται πάνω στην Ειρηνική πλάκα πρέπει να περάσει πάνω από αυτή την καμπή και να συνεχίσει την πορεία της προς το βορρά».

Καθώς κινούνταν η Ειρηνική πλάκα, πιστεύουν οι γεωλόγοι, δημιουργήθηκε το δίκτυο των σχεδόν οριζόντιων ρηγμάτων στη λεκάνη του Λος Άντζελες, ένα από τα οποία ευθυνόταν για το σεισμό που έγινε αισθητός εκεί νωρίτερα φέτος. Αναφορικά με αυτόν το σεισμό το περιοδικό Νέος Επιστήμονας συμπλήρωσε την πρώτη του έκθεση με την ακόλουθη, έπειτα από μια εβδομάδα: «Οι επιστήμονες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το υπεύθυνο ρήγμα είναι ένα σχεδόν οριζόντιο ρήγμα—στο οποίο μια πλάκα βράχου ολισθαίνει πάνω από μια άλλη. Στη διάρκεια του σεισμού της περασμένης εβδομάδας, τα όρη Σάντα Σουζάνα στα βόρεια του επίκεντρου ανυψώθηκαν τουλάχιστον 40 εκατοστά και ταυτόχρονα μετακινήθηκαν 15 εκατοστά προς το βορρά».

Ο Κέρι Σέι, γεωλόγος του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, πιστεύει ότι τα μικρότερα σχεδόν οριζόντια ρήγματα που διασχίζουν τη λεκάνη του Λος Άντζελες θα μπορούσαν να είναι το ίδιο επικίνδυνα με τον ακόμη αναμενόμενο σεισμό μεγέθους 8 στο ρήγμα του Αγίου Ανδρέα. Ο Σέι κατόπιν ρωτάει έχοντας υπόψη το Λος Άντζελες: «Είναι δυνατό να συμβεί ένας πραγματικά ‘μεγάλος’ σεισμός, μεγέθους 8, με επίκεντρο στο κέντρο της πόλης;» Ένα τρομακτικό ερώτημα, αν σκεφτούμε τους εκατομμύρια ανθρώπους που μένουν εκεί!

Οι κάτοικοι της Καλιφόρνιας φαίνεται να ζουν με τους σεισμούς, όπως άλλοι άνθρωποι ζουν με τους τυφώνες, τις πλημμύρες και τους ανεμοστρόβιλους.

[Χάρτης στη σελίδα 16]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Γραμμές σχεδόν οριζόντιων ρηγμάτων στη λεκάνη του Λος Άντζελες

Ρήγμα του Αγίου Ανδρέα

Λος Άντζελες

ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Ζημιές σε αυτοκινητόδρομο από το σεισμό του 1994 στο Λος Άντζελες

[Ευχαριστίες]

Hans Gutknecht/Los Angeles Daily News

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Φλόγες αναπηδούν από έναν αγωγό αερίου τον οποίο έσπασε ο σεισμός του 1994

[Ευχαριστίες]

Tina Gerson/Los Angeles Daily News

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Η κατάρρευση αυτού του τμήματος του αυτοκινητόδρομου στο Λος Άντζελες ήταν επακόλουθο μιας δόνησης διάρκειας δέκα δευτερολέπτων και μεγέθους 6,6

[Ευχαριστίες]

Gene Blevins/Los Angeles Daily News