Η Εκπληκτική Μελία

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΝΙΓΗΡΙΑ

«ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ του χωριού»—έτσι αποκαλούν οι Ινδοί το δέντρο μελία. Επί αιώνες οι άνθρωποι σε αυτή τη χώρα στρέφονται στη μελία για να βρουν ανακούφιση από τον πόνο, τον πυρετό και τις λοιμώξεις. Πιστεύοντας ότι η μελία βοηθάει στον καθαρισμό του αίματός τους, πολλοί Ινδοί ξεκινούν τη χρονιά τους τρώγοντας μερικά φύλλα μελίας. Επίσης καθαρίζουν τα δόντια τους με κλαδάκια μελίας, χρησιμοποιούν χυμό από φύλλα μελίας σε δερματικές παθήσεις και πίνουν τσάι μελίας σαν τονωτικό.

Τα πρόσφατα χρόνια οι επιστήμονες έχουν εκδηλώσει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη μελία. Ωστόσο, μια επιστημονική έκθεση με τίτλο Μελία—Ένα Δέντρο για την Επίλυση Παγκόσμιων Προβλημάτων (Neem—A Tree for Solving Global Problems) συνιστά επιφυλακτικότητα: «Μολονότι οι πιθανότητες μοιάζουν σχεδόν ατελείωτες, τίποτα σχετικά με τη μελία δεν είναι ακόμη οριστικό. Οι επιστήμονες που πιστεύουν στις δυνατότητες του φυτού παραδέχονται ότι σε αυτό το στάδιο τα στοιχεία τα οποία θα υποστήριζαν τις προσδοκίες τους είναι υποθετικά». Εντούτοις, η έκθεση δηλώνει επίσης: «Δύο δεκαετίες ερευνών έχουν αποκαλύψει ελπιδοφόρα αποτελέσματα σε τόσο πολλούς τομείς ώστε αυτό το αινιγματικό είδος ίσως αποφέρει τεράστια οφέλη σε φτωχές αλλά και σε πλούσιες χώρες. Ακόμη και οι πιο επιφυλακτικοί ερευνητές λένε ότι “η μελία αξίζει να ονομαστεί θαυματουργό φυτό”».

Ο Ρόλος που Παίζει ως Δέντρο

Η μελία συναντάται σε τροπικές περιοχές και ανήκει στην οικογένεια των δέντρων μελιίδες. Το ύψος της φτάνει μέχρι τα 30 μέτρα και η περίμετρός της μπορεί να ξεπεράσει τα 2,5 μέτρα. Επειδή σπάνια μένει χωρίς φύλλα, παρέχει σκιά όλο το χρόνο. Αναπτύσσεται γρήγορα, χρειάζεται λίγη φροντίδα και ευημερεί ακόμη και σε φτωχά εδάφη.

Την έφεραν στη Δυτική Αφρική στις αρχές του αιώνα για να παρέχει σκιά και για να ανακόψει την εξάπλωση της Σαχάρας προς το νότο. Οι δασοκόμοι φύτεψαν επίσης το δέντρο στα νησιά Φίτζι, στον Μαυρίκιο, στη Σαουδική Αραβία, στην Κεντρική και Νότια Αμερική και σε νησιά της Καραϊβικής. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν πειραματικές εκτάσεις στις νότιες περιοχές της Αριζόνας, της Καλιφόρνιας και της Φλόριντας.

Εκτός από το ότι παρέχει σκιά όλο το χρόνο σε ζεστά κλίματα, η μελία μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για καυσόξυλα. Επίσης, το ξύλο της που είναι ανθεκτικό στους τερμίτες είναι χρήσιμο στις οικοδομές και στην ξυλουργική. Έτσι, κρίνοντας μόνο με βάση τη χρησιμότητά της ως δέντρου, η μελία τα πάει πολύ καλά. Αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή.

Τα Έντομα τη Μισούν

Επειδή οι άνθρωποι στην Ινδία γνωρίζουν από παλιά ότι τα φύλλα της μελίας διώχνουν τα ενοχλητικά έντομα, βάζουν φύλλα μελίας σε κρεβάτια, σε βιβλία, σε δοχεία, σε ντουλάπια και σε αποθήκες. Το 1959 ένας Γερμανός εντομολόγος και οι μαθητές του έκαναν έρευνες σχετικά με τη μελία αφού είδαν με τα μάτια τους μια τρομερή πληγή ακρίδων στο Σουδάν κατά την οποία δισεκατομμύρια ακρίδες καταβρόχθισαν τα φύλλα όλων των δέντρων εκτός της μελίας.

Από τότε, οι επιστήμονες έμαθαν ότι το πολύπλοκο χημικό οπλοστάσιο της μελίας είναι αποτελεσματικό για πάνω από 200 είδη εντόμων καθώς και για διάφορα ακάρεα, νηματώδεις, μύκητες, βακτήρια, ακόμη και για ορισμένους ιούς. Σε κάποιο πείραμα, ερευνητές έβαλαν φύλλα σόγιας σε ένα δοχείο με ιαπωνικά σκαθάρια. Είχαν ψεκάσει το μισό από κάθε φύλλο με εκχυλίσματα μελίας. Τα σκαθάρια καταβρόχθισαν τα κομμάτια των φύλλων που δεν είχαν ψεκαστεί αλλά δεν άγγιξαν τα τμήματα που είχαν ψεκαστεί. Μάλιστα, προτίμησαν να πεθάνουν από την πείνα παρά να φάνε έστω και ένα κομματάκι των ψεκασμένων φύλλων.

Τέτοια πειράματα δείχνουν ότι είναι πιθανό να δημιουργηθεί ένα φτηνό, μη τοξικό και εύκολο στην παρασκευή προϊόν το οποίο θα αντικαταστήσει ορισμένα συνθετικά παρασιτοκτόνα. Στη Νικαράγουα, για παράδειγμα, οι αγρότες αναμειγνύουν αλεσμένους σπόρους μελίας με νερό—80 γραμμάρια σπόρων ανά λίτρο νερού. Μουσκεύουν τους αλεσμένους σπόρους 12 ώρες, τους στραγγίζουν και κατόπιν ψεκάζουν με το νερό τα φυτά.

Τα προϊόντα της μελίας δεν σκοτώνουν αμέσως τα περισσότερα έντομα. Τα σταγονίδια της μελίας μεταβάλλουν τις βιολογικές διεργασίες του εντόμου, έτσι ώστε τελικά αυτό δεν μπορεί να τραφεί, να αναπαραχθεί ή να μεταμορφωθεί. Αλλά ενώ τα προϊόντα της μελίας δρουν κατά των εντόμων, δεν φαίνεται να βλάπτουν τα πουλιά, τα θερμόαιμα ζώα ή τους ανθρώπους.

«Το Φαρμακείο του Χωριού»

Επίσης, υπάρχουν και άλλα οφέλη για τους ανθρώπους. Οι σπόροι και τα φύλλα περιέχουν ενώσεις οι οποίες έχουν αντισηπτική, αντιιϊκή και αντιμυκητική δράση. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η μελία ίσως μπορεί να καταπολεμήσει τις φλεγμονές, την υπέρταση και τα έλκη. Λέγεται ότι φάρμακα από εκχυλίσματα μελίας καταπολεμούν το διαβήτη και την ελονοσία. Άλλα πιθανά οφέλη περιλαμβάνουν τα εξής:

Εντομοαπωθητικά. Ένα συστατικό της μελίας, το οποίο ονομάζεται σαλανίνη, απωθεί επιτυχώς ορισμένα έντομα που τσιμπάνε. Ένα απωθητικό από έλαιο μελίας για μύγες και κουνούπια κυκλοφορεί ήδη στην αγορά.

Στοματική υγιεινή. Εκατομμύρια Ινδοί κόβουν ένα κλαδάκι μελίας κάθε πρωί, μασάνε την άκρη για να το μαλακώσουν και κατόπιν το χρησιμοποιούν για να τρίψουν τα δόντια και τα ούλα τους. Έρευνες έχουν δείξει ότι αυτό είναι ωφέλιμο, επειδή ορισμένες ενώσεις του φλοιού έχουν ισχυρές αντισηπτικές ιδιότητες.

Αντισυλληπτικές ιδιότητες. Το έλαιο της μελίας είναι ισχυρό σπερματοκτόνο και έχει αποδειχτεί αποτελεσματικό στη μείωση της γεννητικότητας σε πειραματόζωα. Πειράματα με πιθήκους δίνουν ενδείξεις ότι ενώσεις της μελίας θα μπορούσαν επίσης να κάνουν πιθανό να παρασκευαστεί ένα χάπι ελέγχου των γεννήσεων για άντρες.

Προφανώς, η μελία δεν είναι ένα απλό δέντρο. Μολονότι δεν έχουν συγκεντρωθεί όλα τα στοιχεία, η μελία υπόσχεται πολλά—για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των παρασίτων, για τη βελτίωση της υγείας, για την αναδάσωση και, ίσως, για τον έλεγχο του υπερπληθυσμού. Δεν είναι καθόλου παράξενο που αποκαλούν την εκπληκτική μελία «δώρο του Θεού στους ανθρώπους»!

[Εικόνες στη σελίδα 23]

Η μελία, και στην ένθετη φωτογραφία ένα φύλλο της