Αλλαγή Νοοτροπίας Όσον Αφορά τους Ηλικιωμένους
ΣΕ ΠΟΙΑ ηλικία θεωρείστε ηλικιωμένοι; Φαίνεται πως η απάντηση εξαρτάται από το ποιον ρωτάτε. Οι έφηβοι θα κατέτασσαν ευχαρίστως σε αυτή την κατηγορία οποιονδήποτε είναι άνω των 25.
Από την άλλη μεριά, οι τραγουδιστές της όπερας φτάνουν στη μέγιστη απόδοσή τους πολύ αργότερα στη ζωή. Επίσης, ένα άρθρο στην αυστραλιανή εφημερίδα Δε Σαν-Χέραλντ (The Sun-Herald) ισχυρίζεται σχετικά με εκείνους που επιδιώκουν να φτάσουν ψηλά στον επαγγελματικό τομέα: «Η σημερινή πραγματικότητα είναι ότι, αν δεν τα έχετε καταφέρει ως τα 40, δεν θα τα καταφέρετε ποτέ».
Κοινοί Ισχυρισμοί
Μερικοί μπορεί να ισχυρίζονται ότι οι ηλικιωμένοι είναι επιρρεπείς στα ατυχήματα, μαθαίνουν αργά και υφίστανται ραγδαία σωματική φθορά. Είναι άραγε δίκαιοι τέτοιοι ισχυρισμοί; Σύμφωνα με στατιστικές της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, «ένας στους τρεις ανθρώπους που πεθαίνουν σε τροχαία δυστυχήματα είναι ηλικίας κάτω των 25 ετών». Εκτός αυτού, ο πιο ραγδαίος ρυθμός σωματικής φθοράς παρατηρείται σε άτομα ηλικίας από 30 ως 40 ετών, και δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η διανοητική ικανότητα ενός υγιούς ατόμου φθίνει με τα χρόνια.
Τι θα λεχθεί για τον ισχυρισμό ότι οι ηλικιωμένοι είναι απαραίτητα και άρρωστοι; «Σύμφωνα με έναν κοινό μύθο, τα γηρατειά είναι συνώνυμα με την ασθένεια», αναφέρει Το Ιατρικό Περιοδικό της Αυστραλίας (The Medical Journal of Australia). Η αλήθεια είναι ότι πολλοί άνθρωποι μεγάλης ηλικίας απολαμβάνουν σχετικά καλή υγεία και δεν θεωρούν τον εαυτό τους ηλικιωμένο. Μερικοί αισθάνονται όπως ο Αμερικανός πολιτικός Μπέρναρντ Μπάρουκ, ο οποίος είπε: «Για εμένα, τα γηρατειά απέχουν πάντα δεκαπέντε χρόνια από την ηλικία μου».
Γιατί, λοιπόν, γίνονται οι ηλικιωμένοι αντικείμενο διακρίσεων και, μερικές φορές, ακόμη και κατάφωρων προκαταλήψεων; Η απάντηση σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη νοοτροπία που επικρατεί όσον αφορά τα γηρατειά.
Νοοτροπία Όσον Αφορά τους Ηλικιωμένους
«Οι Αμερικανοί είναι μεθυσμένοι με τη νεότητα και έχουν διαστρεβλώσει την άποψη των μέσων μαζικής επικοινωνίας για τους ηλικιωμένους», ισχυρίζεται ο Μαξ Φράνκελ στο Περιοδικό της Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times Magazine). «Οι άνθρωποι προχωρημένης ηλικίας ουσιαστικά έχουν εκτοπιστεί από τον κόσμο των μέσων μαζικής επικοινωνίας», σχολιάζει με λύπη. Αυτό ίσως εξηγεί τη σημερινή παράδοξη κατάσταση που επισήμανε το περιοδικό Δε Ουνέσκο Κούριερ (The UNESCO Courier): «Ποτέ . . . μια κοινωνία δεν έχει κάνει τόσο πολλά για τα ηλικιωμένα μέλη της. Αυτοί ωφελούνται απολαμβάνοντας οικονομική και κοινωνική προστασία, αλλά η εικόνα που έχει η κοινωνία για εκείνους είναι φοβερά αρνητική».
Ακόμη και οι ιατρικοί κύκλοι δεν είναι απρόσβλητοι από αυτή την προκατάληψη. Σύμφωνα με Το Ιατρικό Περιοδικό της Αυστραλίας, «πολλοί γιατροί, καθώς και το κοινό γενικά, πιστεύουν ότι για τους ανθρώπους άνω των 65 ετών είναι πια πολύ αργά για προληπτική φροντίδα. . . . Αυτή η αρνητική νοοτροπία . . . έχει οδηγήσει στον αποκλεισμό των ηλικιωμένων από πολλές σημαντικές μελέτες».
Το ίδιο περιοδικό υποστηρίζει: «Η αρνητική νοοτροπία όσον αφορά τους ηλικιωμένους, σύμφωνα με την οποία χαρακτηρίζονται “γερόντια”, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για να τους παρέχεται κατώτερη ιατρική περίθαλψη. Πολλά κοινά, πλην όμως επουσιώδη, λειτουργικά προβλήματα, όπως είναι η ελαττωμένη όραση και ακοή, παραβλέπονται ή γίνονται αποδεκτά ως φυσιολογικό επακόλουθο των γηρατειών. . . . Η αλλαγή νοοτροπίας όσον αφορά τους ηλικιωμένους είναι καθοριστικής σημασίας για την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού προγράμματος πρόληψης».
«Ίσως έχει έρθει ο καιρός να αναθεωρήσουμε ριζικά τον παραδοσιακό ορισμό όσον αφορά το τι είναι γηρατειά, τουλάχιστον στις αναπτυγμένες χώρες», συστήνει το βρετανικό ιατρικό περιοδικό Δε Λάνσετ (The Lancet). Γιατί είναι σημαντικό αυτό; Το περιοδικό εξηγεί: «Ένας τροποποιημένος ορισμός μπορεί να ανατρέψει τις απαισιόδοξες, δυσοίωνες και ζοφερές προβλέψεις που χρησιμοποιούνται πολύ συχνά για να ενισχύσουν τις προκαταλήψεις σχετικά με τα “αυξανόμενα κύματα” υπερηλίκων οι οποίοι απορροφούν “δυσανάλογα ποσά” από τον πενιχρό προϋπολογισμό για την υγεία».
Ένα Αυξανόμενο Κύμα Γκριζομάλληδων
Η αλήθεια είναι ότι το κύμα των γκριζομάλληδων έχει ήδη καταφθάσει—και δεν είναι ένα απλό κύμα αλλά μια παλίρροια που ανεβαίνει ορμητικά. «Παγκόσμια, οι άνθρωποι άνω των 65 ετών θα έχουν τετραπλασιαστεί ανάμεσα στα έτη 1955 και 2025, και η αναλογία τους σε σχέση με το συνολικό πληθυσμό θα έχει διπλασιαστεί», αναφέρει το περιοδικό Δε Ουνέσκο Κούριερ.
Ο αριθμός των ηλικιωμένων στην Ινδία είναι ήδη μεγαλύτερος από ολόκληρο τον πληθυσμό της Γαλλίας. Λέγεται δε ότι, στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι 76 εκατομμύρια επονομαζόμενοι «μπέιμπι μπούμερς»—εκείνοι που γεννήθηκαν το 18ετές διάστημα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο—θα πάρουν σύνταξη μέσα στα επόμενα πενήντα χρόνια. Μολονότι αυτή η τάση προς έναν γηράσκοντα παγκόσμιο πληθυσμό δημιουργεί ανησυχίες σε πολλούς οικονομολόγους και εργαζόμενους στο χώρο της υγείας, μας αναγκάζει επίσης να αναθεωρήσουμε μερικές από τις προκαθορισμένες απόψεις μας σχετικά με τα γηρατειά.
Καινούριο Σενάριο
Μερικοί ίσως συγκρίνουν τη ζωή με ένα τρίπρακτο θεατρικό έργο. Ο νεανικός ενθουσιασμός και η εκπαίδευση είναι αυτά που αναμένεται να κυριαρχούν στην πρώτη πράξη. Οι ευθύνες που συνδέονται με τη φροντίδα της οικογένειας και η αδυσώπητη πίεση της εργασίας είναι τα στοιχεία τα οποία συνθέτουν την ατμόσφαιρα της δεύτερης πράξης. Για την τρίτη πράξη, οι ηθοποιοί παροτρύνονται να αποσυρθούν και να καθήσουν σε μια καρέκλα, μακριά από τους προβολείς, και να περιμένουν αποκαρδιωμένοι ωσότου πέσει η αυλαία.
Ωστόσο, για διάφορους λόγους, ένας από τους οποίους είναι και η αξιοσημείωτη πρόοδος που σημειώθηκε στον τομέα της ιατρικής περίθαλψης και της υγιεινής τον 20ό αιώνα, το χρονικό διάστημα κατά το οποίο παραμένουν οι «ηθοποιοί» στα παρασκήνια στη διάρκεια της «τρίτης πράξης» έχει αυξηθεί τώρα ως και 25 χρόνια. Πολλοί δεν είναι πια ικανοποιημένοι με αυτή την εκτόπιση από την ενεργό δράση στην απραξία. Οι αυξανόμενοι αριθμοί αυτών των δραστήριων ηλικιωμένων αρχίζουν να αξιώνουν τη συγγραφή ενός καινούριου σεναρίου.
Τεράστια Συμβολή
Η ευρέως επικρατούσα άποψη ότι οι περισσότεροι ηλικιωμένοι εξαρτώνται από τους άλλους απλούστατα δεν αληθεύει. Το Περιοδικό της Νιου Γιορκ Τάιμς ανέφερε ότι, στις Ηνωμένες Πολιτείες, «η πλειονότητα των ηλικιωμένων είναι αυτοσυντήρητοι καταναλωτές της μεσαίας τάξης οι οποίοι διαθέτουν περισσότερους πόρους από τα νεαρά αντρόγυνα . . . και [ότι] οι κοινωνιολόγοι διακρίνουν την ανάδυση μιας δυναμικής ομάδας . . . εύπορων ανθρώπων μεγάλης ηλικίας». Ο Φίλιπ Κότλερ, καθηγητής μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο Νορθγουέστερν στις Ηνωμένες Πολιτείες, έκανε κάποιο σχόλιο σε σχέση με αυτό. «Εκείνοι που προωθούν προϊόντα στην αγορά», είπε, «θα βλέπουν σύντομα τους εύπορους καταναλωτές άνω των 55 ετών ως τον πλέον προσοδοφόρο δημογραφικό στόχο».
Η συμβολή των δραστήριων ηλικιωμένων είναι πολύ μεγαλύτερη από την αγοραστική τους δύναμη. Η εφημερίδα Δε Σάντεϊ Τέλεγκραφ (The Sunday Telegraph) του Σίντνεϊ επισήμανε ότι, στην Αυστραλία, «οι γιαγιάδες είναι αυτές που προσφέρουν τώρα βοήθεια στις μισές από τις περιπτώσεις μη επαγγελματικής φροντίδας των παιδιών από τρίτους λόγω εργασίας των γονέων, ενώ πάνω από το ένα τρίτο των εργαζόμενων γυναικών αφήνουν τη φροντίδα των παιδιών τους στη “γιαγιά” όταν αυτές εργάζονται».
Σε μέρη όπως η γαλλική πόλη Τρουά, η συσσωρευμένη σοφία των ηλικιωμένων θεωρείται πολύτιμο κεφάλαιο. Αυτή η σοφία αξιοποιείται καθώς τέτοια άτομα χρησιμοποιούνται σε ώρες εκτός του σχολείου για να διδάσκουν στα παιδιά τέχνες όπως είναι η ξυλουργική, η υαλουργία, η λιθοκοπία, η οικοδόμηση και τα υδραυλικά. Εκτός από εκείνους που διδάσκουν, πολλοί ηλικιωμένοι πηγαίνουν επίσης στο σχολείο για να αποκτήσουν γνώσεις σε διάφορους τομείς.
Σύμφωνα με το περιοδικό Δε Ουνέσκο Κούριερ του Ιανουαρίου 1999, «ο Διεθνής Σύλλογος Πανεπιστημίων της Τρίτης Ηλικίας που εδρεύει στο Παρίσι» αναφέρει ότι «υπάρχουν πάνω από 1.700 πανεπιστήμια για ηλικιωμένους παγκόσμια». Σχετικά με αυτά τα πανεπιστήμια, το περιοδικό λέει: «Μολονότι η διάρθρωση καθώς και ο τρόπος διοίκησής τους ποικίλλουν πολύ από χώρα σε χώρα, τα πανεπιστήμια για ηλικιωμένους συνήθως τρέφουν μια κοινή επιθυμία: να βοηθούν αυτούς τους ανθρώπους να συμβάλλουν με πλήρη τρόπο στην πολιτιστική και κοινωνική ζωή». Αναφέρθηκε ότι ένα τέτοιο ίδρυμα στην Ιαπωνία έχει 2.500 σπουδαστές!
«Η συνολική συμβολή των ηλικιωμένων στις οικογένειες και στις κοινότητές τους είναι τεράστια, αν και είναι δύσκολο να αξιολογηθεί ποσοτικά εφόσον μεγάλο μέρος της δεν μπορεί να αποτιμηθεί σε χρήματα», λέει ο Αλεξάντρ Καλάς, επικεφαλής της ομάδας του Προγράμματος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για τα Γηρατειά και την Υγεία. Όπως υποστηρίζει ο ίδιος: «Οι χώρες . . . πρέπει να θεωρούν τους γηράσκοντες πληθυσμούς τους όχι ως πρόβλημα αλλά ως ενδεχόμενη λύση σε προβλήματα . . . , πρωτίστως δε ως ένα κεφάλαιο προς αξιοποίηση».
Αναμφίβολα, η ικανότητα να απολαμβάνουμε τα προχωρημένα μας χρόνια μπορεί να επηρεαστεί από τις αντιλήψεις και τις προκαταλήψεις των άλλων, αλλά σε μεγάλο βαθμό καθορίζεται επίσης από τη δική μας στάση απέναντι στη ζωή. Τι μπορείτε να κάνετε εσείς προσωπικά για να παραμείνετε δραστήριοι, διανοητικά και σωματικά, ακόμη και αν το σώμα σας γερνάει; Παρακαλούμε διαβάστε το πλαίσιο στις σελίδες 12 και 13, και παρατηρήστε ποιο λένε μερικοί ηλικιωμένοι ότι είναι το μυστικό τους για να παραμένουν δραστήριοι και να απολαμβάνουν τη ζωή.
Προσπαθήστε να Έχετε Δραστήρια Ζωή
Όπως θα δείτε, ένα κοινό χαρακτηριστικό αυτών των δραστήριων ηλικιωμένων είναι το γεγονός ότι διατηρούν ένα πρόγραμμα εργασίας που έχει νόημα—είτε πρόκειται για επαγγελματική είτε για εθελοντική απασχόληση. Επίσης ασκούνται τακτικά, διατηρούν ενεργό ενδιαφέρον για ανθρώπους όλων των ηλικιών και ικανοποιούν τις βασικές πνευματικές τους ανάγκες. Όπως ίσως παρατηρείτε, αυτά τα μυστικά για ευτυχισμένη, δραστήρια ζωή μπορούν να ωφελήσουν μικρούς και μεγάλους.
Προς το παρόν, η δυσάρεστη αλήθεια είναι ότι, ακόμη και ενώ διαβάζετε αυτό το άρθρο, και εσείς οι ίδιοι μεγαλώνετε. (Εκκλησιαστής 12:1) Είναι σοφό, λοιπόν, να λάβετε υπόψη το συμπέρασμα που διατυπώνει το Δελτίο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (Bulletin of the World Health Organization): «Όπως η υγεία βοηθάει κάποιον να είναι δραστήριος, έτσι και η δραστήρια ζωή συμβάλλει όσο τίποτε άλλο στο να είναι κάποιος υγιής».
[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 12, 13]
Παραμένουν Δραστήριοι και Απολαμβάνουν τη Ζωή
◼ ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ: Πιτ Βέντζελ, 77 χρονών, εθελοντής σε ολοχρόνια βάση.
«Αναγνωρίζω ότι για τη διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης είναι σημαντική η τακτική άσκηση. Τα τελευταία χρόνια, έχω έναν μικρό κήπο και τον φροντίζω. Αισθάνομαι άλλος άνθρωπος έπειτα από αυτή την άσκηση. Για να είμαι όσο πιο παραγωγικός γίνεται, προσπαθώ να κατευθύνομαι από την αρχή: “Η αναποφασιστικότητα είναι ο κλέφτης του χρόνου. Η αναβλητικότητα είναι ο κύριος συνένοχός της”».
[Εικόνα]
«Αναγνωρίζω πόσο σημαντική είναι η τακτική άσκηση».—Πιτ
◼ ΙΑΠΩΝΙΑ: Γιοσιχάρου Σιοζάκι, 73 χρονών, εργάζεται ως κτηματομεσίτης.
«Υποφέρω από λουμπάγκο, υπέρταση, καθώς και από τη νόσο του Μενιέρ. Πηγαινοέρχομαι με ποδήλατο από το γραφείο στο σπίτι τέσσερις ημέρες την εβδομάδα. Η συνολική διαδρομή είναι δώδεκα χιλιόμετρα. Αυτό είναι καλή άσκηση για εμένα, επειδή δεν μου δημιουργεί πρόβλημα στη μέση και ταυτόχρονα ενισχύει τους μυς των ποδιών μου. Επιδιώκω να διατηρώ ειρηνικές σχέσεις με τους άλλους, περιλαμβανομένων και των γειτόνων μου. Προσπαθώ να μην ψάχνω για τις αδυναμίες και τα λάθη των άλλων. Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι ανταποκρίνονται πιο γρήγορα στην ενθάρρυνση παρά στην επίκριση».
[Εικόνα]
«Προσπαθώ να μην ψάχνω για τις αδυναμίες των άλλων».—Γιοσιχάρου
◼ ΓΑΛΛΙΑ: Λεόν Σαλονί, 84 χρονών, ολοχρόνια κήρυκας των καλών νέων.
«Όταν πήρα σύνταξη το 1982, δυσκολεύτηκα επειδή μου άρεσε η εργασία που έκανα ως κομμώτρια. Δεν είχα υποχρεώσεις και έτσι έγινα σκαπάνισσα, όπως ονομάζονται οι ολοχρόνιοι κήρυκες των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Οι πολλές Γραφικές μελέτες που διεξάγω με ενδιαφερόμενα άτομα με βοηθούν να παραμένω δραστήρια από διανοητική άποψη. Δεν έχω αυτοκίνητο, και έτσι περπατώ πολύ. Αυτό με διατηρεί υγιή».
[Εικόνα]
«Το ότι διεξάγω πολλές Γραφικές μελέτες με διατηρεί δραστήρια από διανοητική άποψη».—Λεόν
◼ ΒΡΑΖΙΛΙΑ: Φρανσίσκο Λαπαστίνα, 78 χρονών, εθελοντής σε ολοχρόνια βάση.
«Δεν προσβάλλομαι εύκολα όταν κάποιος με πληγώνει ή με αγνοεί. Σκέφτομαι ότι μπορεί να αντιμετωπίζει πιέσεις και προβλήματα. Όλοι μας έχουμε ορισμένες ημέρες που δεν είμαστε τόσο κοινωνικοί. Προσπαθώ να μην τρέφω μνησικακία και να θυμάμαι ότι και οι άλλοι χρειάζεται να ανέχονται εμένα. Αυτό με έχει βοηθήσει να αποκτήσω πολλούς αληθινούς φίλους».
[Εικόνα]
«Προσπαθώ να μην τρέφω μνησικακία».—Φρανσίσκο
◼ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ: Ντον Μακ Λιν, 77 χρονών, εξακολουθεί να εργάζεται 40 ώρες την εβδομάδα.
«Τέσσερα χρόνια μετά την εγχείρηση μπάι-πας που έκανα, η υγεία μου εξακολουθεί να είναι θαυμάσια. Δεν υιοθέτησα την άποψη ότι αυτή η εγχείρηση με άφησε οριστικά ανάπηρο. Εξακολουθώ να κάνω περιπάτους καθημερινά, όπως έκανα εδώ και χρόνια. Όταν ήμουν νέος και έβλεπα τους άλλους να γερνούν πριν την ώρα τους, έλεγα πάντα μέσα μου ότι δεν θα επέτρεπα στον εαυτό μου να υιοθετήσει αυτή τη στάση. Με ευχαριστεί πολύ το να γνωρίζω άλλους ανθρώπους και να ανοίγω συζητήσεις. Αν η ζωή μας έχει πνευματική διάσταση, τότε θα γευόμαστε αυτό που περιγράφεται στο εδάφιο Ψαλμός 103:5: “[Ο Ιεχωβά] χορταίνει όλη σου τη ζωή με ό,τι είναι καλό· η νεότητά σου ανανεώνεται σαν του αετού”».
[Εικόνα]
«Μη γερνάς πριν την ώρα σου».—Ντον
◼ ΙΑΠΩΝΙΑ: Τσιγιόκο Τσόναν, 68 χρονών, ολοχρόνια κήρυκας των καλών νέων.
«Το κλειδί για τη διατήρηση καλής υγείας είναι το να αποφεύγεις τη συσσώρευση άγχους και την εξάντληση. Προσπαθώ να μην παίρνω τα πράγματα πολύ στα σοβαρά και διαπιστώνω ότι μια αλλαγή στο ρυθμό από καιρό σε καιρό με βοηθάει. Πρόσφατα άρχισα να μαθαίνω τη χρήση του άβακα για να ασκώ τα δάχτυλα και το μυαλό μου. Πιστεύω ότι είναι καλό να ασχολείσαι με καινούρια πράγματα».
[Εικόνα]
«Πιστεύω ότι είναι καλό να ασχολείσαι με καινούρια πράγματα».—Τσιγιόκο
◼ ΓΑΛΛΙΑ: Ζοζέφ Κουρντουντό, 73 χρονών, εθελοντής σε ολοχρόνια βάση.
«Ένας σημαντικός τρόπος για να μεγαλώνει κάποιος παραμένοντας ευχάριστος είναι το να διατηρείται δραστήριος για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο διάστημα. Η εργασία φέρνει ικανοποίηση, και χρειάζεται να προσέχετε τη διατροφή σας και να κάνετε τις αναγκαίες προσαρμογές. Πιστεύω πως όταν η ζωή έχει σκοπό, αυτό κάνει κάποιον διαφορετικό. Νομίζω ότι η πνευματικότητα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διατήρηση καλής υγείας. Προτού γίνω Μάρτυρας του Ιεχωβά, ήμουν πολύ αναποφάσιστος και απαισιόδοξος. Η γνώση των Γραφικών αληθειών αποτελεί μια ασυνήθιστη δύναμη που ενισχύει κάποιον διανοητικά για να αντιμετωπίζει τις διάφορες καταστάσεις».
[Εικόνα]
«Η πνευματικότητα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο».—Ζοζέφ