Τι Είναι το Μασοριτικό Κείμενο;

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ από τη γλώσσα στην οποία διαβάζετε την Αγία Γραφή, μέρος αυτού του βιβλίου πιθανότατα μεταφράστηκε άμεσα ή έμμεσα από το Μασοριτικό κείμενο, το οποίο περιέχει τις Εβραϊκές Γραφές, ή αλλιώς την «Παλαιά Διαθήκη». Στην πραγματικότητα, υπήρχαν περισσότερα από ένα Μασοριτικά κείμενα. Ποιο επιλέχτηκε, λοιπόν, και γιατί; Αλήθεια, τι είναι το Μασοριτικό κείμενο, και πώς γνωρίζουμε ότι είναι αξιόπιστο;

Ο Λόγος του Ιεχωβά

Η συγγραφή της Αγίας Γραφής άρχισε στο Όρος Σινά το έτος 1513 Π.Κ.Χ. Τα εδάφια Έξοδος 24:3, 4 μας αναφέρουν τα εξής: ‘Ήλθεν ο Μωυσής και διηγήθη προς τον λαόν πάντας τους λόγους του Ιεχωβά και πάντα τα δικαιώματα αυτού· απεκρίθη δε πας ο λαός ομοφώνως και είπε, Πάντας τους λόγους, τους οποίους ελάλησεν ο Ιεχωβά, θέλομεν κάμει. Και έγραψεν ο Μωυσής πάντας τους λόγους του Ιεχωβά’.

Η περίοδος της συγγραφής των Εβραϊκών Γραφών διήρκεσε περισσότερο από χίλια χρόνια, από το 1513 Π.Κ.Χ. ως το 443 Π.Κ.Χ. περίπου. Εφόσον οι συγγραφείς ήταν θεόπνευστοι, επόμενο είναι ότι ο Θεός θα κατηύθυνε τα ζητήματα έτσι ώστε το άγγελμά του να διαφυλαχτεί πιστά. (2 Σαμουήλ 23:2· Ησαΐας 40:8) Ωστόσο, μήπως αυτό σημαίνει ότι ο Ιεχωβά θα απέτρεπε κάθε ανθρώπινο λάθος ώστε να μην υποστεί αλλαγή ούτε ένα γράμμα καθώς γίνονταν αντίγραφα;

Ανοίγει η Πόρτα στην Ανακρίβεια

Μολονότι η αντιγραφή του Λόγου του Θεού γινόταν από γενιά σε γενιά μέσω αντρών που έτρεφαν βαθύ σεβασμό για αυτόν, εντούτοις σε κάποιο βαθμό υπεισέρχονταν ανθρώπινα λάθη στα χειρόγραφα. Οι Βιβλικοί συγγραφείς ήταν θεόπνευστοι, αλλά οι αντιγραφείς δεν έκαναν το έργο τους κάτω από θεϊκή έμπνευση.

Αφότου επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία το 537 Π.Κ.Χ., οι Ιουδαίοι υιοθέτησαν ένα νέο τρόπο γραφής κατά τον οποίο χρησιμοποιούνταν τα τετράγωνα γράμματα τα οποία έμαθαν στη Βαβυλώνα. Σε αυτή τη μεγάλη αλλαγή ενυπήρχε το πρόβλημα ότι ορισμένα γράμματα θα μπορούσαν κατά λάθος να εκληφτούν ως άλλα επειδή είχαν παρόμοια μορφή. Εφόσον η εβραϊκή είναι μια γλώσσα που βασίζεται στα σύμφωνα, ενώ οι ήχοι των φωνηέντων προστίθενται από τον αναγνώστη ανάλογα με την κατανόησή του για τα συμφραζόμενα, η αλλαγή ενός συμφώνου μπορεί εύκολα να παραλλάξει το νόημα μιας λέξης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όμως, τέτοια λάθη εντοπίζονταν και διορθώνονταν.

Η συντριπτική πλειονότητα των Ιουδαίων δεν επέστρεψε στον Ισραήλ μετά την πτώση της Βαβυλώνας. Ως αποτέλεσμα, οι συναγωγές έγιναν τα πνευματικά κέντρα των Ιουδαϊκών κοινοτήτων που υπήρχαν σε όλη τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη.a Κάθε συναγωγή χρειαζόταν αντίγραφα των ρόλων των Γραφών. Καθώς πολλαπλασιάζονταν τα αντίγραφα, πολλαπλασιάζονταν και οι πιθανότητες που υπήρχαν για λάθη των αντιγραφέων.

Προσπάθειες να Κλείσει η Πόρτα

Ξεκινώντας από τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., οι γραμματείς στην Ιερουσαλήμ προσπάθησαν να διαμορφώσουν ένα κριτικό κείμενο βάσει του οποίου θα μπορούσαν να διορθώνονται όλοι οι υπόλοιποι ρόλοι των Εβραϊκών Γραφών. Ωστόσο, δεν υπήρχε κάποιο συγκεκριμένο σύστημα για να ξεχωρίσει κανείς το πρωτότυπο κείμενο από τα χειρόγραφα που περιείχαν τα λάθη των αντιγραφέων. Από το δεύτερο αιώνα Κ.Χ. και έπειτα, φαίνεται ότι το συμφωνικό κείμενο των Εβραϊκών Γραφών τυποποιήθηκε αρκετά, αν και δεν είχε ακόμα οριστικοποιηθεί επίσημα. Οι παραθέσεις από τις Εβραϊκές Γραφές που υπάρχουν στο Ταλμούδ (του οποίου η συγγραφή έγινε ανάμεσα στο δεύτερο και στον έκτο αιώνα Κ.Χ.) πολύ συχνά υποδεικνύουν μια άλλη πηγή και όχι το κείμενο που αργότερα έγινε γνωστό ως Μασοριτικό κείμενο.

Η λέξη «παράδοση» στην εβραϊκή αποδίδεται μασορά ή μασόρετ. Τον έκτο αιώνα Κ.Χ., εκείνοι που διαφύλατταν την παράδοση της ακριβούς αντιγραφής των Εβραϊκών Γραφών έγιναν γνωστοί ως Μασορίτες. Τα αντίγραφα τα οποία έκαναν αναφέρονται ως Μασοριτικά κείμενα. Τι το ιδιαίτερο υπάρχει στο έργο τους και στα κείμενα που παρήγαγαν;

Η εβραϊκή ως ζωντανή, εθνική γλώσσα έτεινε να εκλείψει, και πολλοί Ιουδαίοι δεν ήταν πλέον εξοικειωμένοι με αυτήν. Συνεπώς, διακυβευόταν αυτή καθαυτή η κατανόηση του συμφωνικού Βιβλικού κειμένου. Για να προστατευτεί, οι Μασορίτες ανέπτυξαν ένα σύστημα φωνηέντων τα οποία εκπροσωπούνταν από τελείες και παύλες, ή αλλιώς σημεία. Αυτά έμπαιναν πάνω και κάτω από τα σύμφωνα. Οι Μασορίτες ανέπτυξαν επίσης ένα περίπλοκο σύστημα σημαδιών τα οποία χρησίμευαν αφενός ως είδος στίξης και αφετέρου ως οδηγός για ακριβέστερη προφορά.

Εκεί όπου οι Μασορίτες νόμιζαν ότι το κείμενο είχε παραλλαχτεί ή είχε αντιγραφεί λανθασμένα από τις προηγούμενες γενιές των γραμματέων, αντί να αλλάξουν το κείμενο, έκαναν σημειώσεις στα πλαϊνά περιθώρια. Σημείωναν τις ασυνήθιστες μορφές και συνδυασμούς λέξεων καθώς και τη συχνότητα με την οποία εμφανίζονταν μέσα σε ένα μεμονωμένο βιβλίο ή σε ολόκληρες τις Εβραϊκές Γραφές. Σημείωναν επίσης επιπρόσθετα σχόλια που θα βοηθούσαν τους αντιγραφείς στην εξακρίβωση των πληροφοριών. Ανέπτυξαν ένα σύστημα συντομευμένων «κωδικών» για να καταγράφουν αυτές τις πληροφορίες με εξαιρετική συντομία. Στα πάνω και κάτω περιθώρια, υπήρχε ένα είδος μικρού ταμείου όπου περιέχονταν μέρη των αναφερόμενων εδαφίων τα οποία σχολιάζονταν στις σημειώσεις που υπήρχαν στα πλαϊνά περιθώρια.

Το πιο γνωστό σύστημα τελειοποιήθηκε από τους Μασορίτες στην Τιβεριάδα, κοντά στη Θάλασσα της Γαλιλαίας. Οι οικογένειες του Μπεν Ασίρ και του Μπεν Νεφθαλείμ, του ένατου και δέκατου αιώνα Κ.Χ., που πιθανώς ήταν Καραΐτες, ξεχώρισαν ιδιαίτερα.b Αν και υπήρχαν διαφορές στις μεθόδους προφοράς και στις σημειώσεις αυτών των δύο σχολών, τα σύμφωνα στα κείμενά τους διαφέρουν σε λιγότερα από δέκα σημεία σε ολόκληρες τις Εβραϊκές Γραφές.

Και οι δυο σχολές των Μασοριτών, η σχολή του Μπεν Ασίρ και η σχολή του Μπεν Νεφθαλείμ, συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στη λόγια κριτική του κειμένου στην εποχή τους. Αφότου ο Μαϊμονίδης (ένας σπουδαίος Ταλμουδικός λόγιος του 12ου αιώνα) εκθείασε το κείμενο του Μπεν Ασίρ, οι άλλοι έδειξαν σε αυτό αποκλειστική προτίμηση. Αυτό συνέβη μέχρι του βαθμού να μη βρίσκεται κανένα χειρόγραφο του Μπεν Νεφθαλείμ σήμερα. Απομένουν μόνο κατάλογοι των διαφορών ανάμεσα στις δύο σχολές. Αποτελεί ειρωνεία το γεγονός ότι το σχόλιο του Μαϊμονίδη αφορούσε παρατηρήσεις που σχετίζονταν με την εμφάνιση του κειμένου, όπως είναι οι αποστάσεις των παραγράφων, και όχι με την πιο σπουδαία πλευρά του ζητήματος, η οποία έχει να κάνει με την ακριβή μεταβίβαση.

Μπορούμε να Βρούμε ένα «Γνήσιο» Μασοριτικό Κείμενο;

Υπάρχει μεγάλη διαφωνία ανάμεσα στους λογίους σχετικά με το ποιος κώδικας από αυτούς που έχουμε σήμερα είναι το «γνήσιο» κείμενο του Μπεν Ασίρ, λες και αυτό θα μας πρόσφερε το «αληθινό» Μασοριτικό κείμενο. Ουσιαστικά, ποτέ δεν υπήρξε ένα μοναδικό, «γνήσιο» και επίσημο Μασοριτικό κείμενο. Αντίθετα, υπήρχαν πολλά Μασοριτικά κείμενα, το καθένα από τα οποία ήταν κάπως διαφορετικό από τα υπόλοιπα. Όλοι οι υπάρχοντες κώδικες είναι μεικτά κείμενα, που περιέχουν σημειώσεις τόσο του Μπεν Ασίρ όσο και του Μπεν Νεφθαλείμ.

Το έργο με το οποίο βρίσκεται αντιμέτωπος κάθε μεταφραστής των Εβραϊκών Γραφών σήμερα είναι φοβερά δύσκολο. Πρέπει να εξοικειωθεί όχι μόνο με το Εβραϊκό κείμενο αλλά και με όλες τις λογικές εναλλακτικές αποδόσεις εκεί όπου το κείμενο μπορεί να έχει παραλλαχτεί από λάθος του αντιγραφέα ή από άλλη αιτία. Ενώ τα διάφορα Μασοριτικά κείμενα χρησιμεύουν ως βάση, αυτός πρέπει να συμβουλευτεί και άλλες έγκυρες πηγές που λογικά θα μπορούσαν να εκπροσωπούν αρχαιότερες και ίσως ακριβέστερες αποδόσεις του συμφωνικού κειμένου.

Στον πρόλογο του βιβλίου του Το Κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης (The Text of the Old Testament), ο Ερνστ Βούρτβαϊν εξηγεί: «Όταν έχουμε να κάνουμε με μια δύσκολη περικοπή, δεν μπορούμε απλώς να συγκεντρώσουμε τις διάφορες αποδόσεις και να επιλέξουμε εκείνη που φαίνεται ότι προσφέρει την απλούστερη λύση, προτιμώντας πότε το Εβραϊκό κείμενο, πότε τη Μετάφραση των Ο΄, και πότε το αραμαϊκό Ταργκούμ. Οι μαρτυρίες του κειμένου δεν είναι όλες εξίσου αξιόπιστες. Η καθεμιά έχει το δικό της χαρακτήρα και τη δική της ξεχωριστή ιστορία. Πρέπει να εξοικειωθούμε με αυτά αν θέλουμε να αποφύγουμε τις ανεπαρκείς ή τις εσφαλμένες λύσεις».

Εμείς έχουμε σταθερή βάση να εμπιστευόμαστε πλήρως στο ότι ο Ιεχωβά έχει διαφυλάξει το Λόγο του. Μέσω των συνδυασμένων προσπαθειών που κατέβαλαν πολλοί ειλικρινείς άνθρωποι στο πέρασμα των αιώνων, η ουσία, το περιεχόμενο, ακόμη και οι λεπτομέρειες του Βιβλικού αγγέλματος βρίσκονται στα χέρια μας. Οποιεσδήποτε μικροαλλαγές σε κάποιο γράμμα ή κάποια λέξη δεν επηρεάζουν την ικανότητα που έχουμε να κατανοούμε τις Γραφές. Τώρα, το σπουδαίο ερώτημα είναι: Θα ζούμε σε αρμονία με το Λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή;

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Ο Κώδικας του Χαλεπίου περιέχει το Μασοριτικό κείμενο

[Ευχαριστίες]

Bibelmuseum, Münster