ΚΟΡΙΝΘΟΣ

(Κόρινθος).

Μια από τις αρχαιότερες και σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας η οποία βρισκόταν περίπου 5 χλμ. ΝΔ της σημερινής πόλης. Η σπουδαιότητα της Κορίνθου ήταν σε μεγάλο βαθμό απόρροια της στρατηγικής θέσης της στο δυτικό άκρο του ισθμού ο οποίος συνδέει το κεντρικό ή ηπειρωτικό τμήμα της Ελλάδας με τη νότια χερσόνησο, την Πελοπόννησο. Όλη η χερσαία κίνηση, είτε εμπορική είτε άλλου είδους, με κατεύθυνση προς Β και προς Ν έπρεπε να περάσει από την Κόρινθο για να διασχίσει τον ισθμό, το στενότερο σημείο του οποίου έχει πλάτος μόνο γύρω στα 6 χλμ. Η Κόρινθος, όμως, προσέλκυε και τη διεθνή ναυτική κίνηση, καθώς οι θαλασσοπόροι προτιμούσαν γενικά να χρησιμοποιούν τον ισθμό που υπήρχε ανάμεσα στον Κορινθιακό και στον Σαρωνικό Κόλπο αντί να διακινδυνεύουν το μακρύ και επικίνδυνο ταξίδι γύρω από τα ανεμοδαρμένα ακρωτήρια του νότιου άκρου της χερσονήσου. Έτσι λοιπόν, τα πλοία από την Ιταλία, τη Σικελία και την Ισπανία διέσχιζαν το Ιόνιο Πέλαγος, έπλεαν μέσα στον Κορινθιακό Κόλπο και αγκυροβολούσαν στο βαθύ λιμάνι του Λέχαιου—το δυτικό επίνειο της πόλης που συνδεόταν με την Κόρινθο μέσω δύο συνεχόμενων τειχών. Τα πλοία από τη Μικρά Ασία, τη Συρία και την Αίγυπτο διέσχιζαν το Αιγαίο Πέλαγος και αγκυροβολούσαν στις εγκαταστάσεις του ανατολικού επίνειου, του επίνειου των Κεγχρεών, ή ίσως στο μικρότερο λιμάνι του Σχοινούντα. (Ρω 16:1) Τα εμπορεύματα των μεγάλων πλοίων τα ξεφόρτωναν στο ένα λιμάνι και τα μετέφεραν διά ξηράς στο άλλο, λίγα χιλιόμετρα μακριά, όπου τα φόρτωναν σε άλλο πλοίο. Τα μικρότερα πλοία, όπως ήταν φορτωμένα, τα ρυμουλκούσαν στην απέναντι πλευρά του ισθμού πάνω σε έναν ειδικά διαμορφωμένο δρόμο ο οποίος λεγόταν δίολκος. Εύλογα, ο ισθμός της Κορίνθου ήταν γνωστός ως η γέφυρα της θάλασσας.

Ιστορία. Η Κόρινθος άκμαζε ήδη τον έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ. όταν καθιερώθηκαν τα Ίσθμια, οι αγώνες που διεξάγονταν κάθε δύο χρόνια στο ιερό της Ισθμίας, αφιερωμένο στον Ποσειδώνα (το θεό της θάλασσας), και από τους οποίους άντλησε ο απόστολος Παύλος μερικά από τα πιο εντυπωσιακά του παραδείγματα. (1Κο 9:24-27) Από τον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ. και έπειτα η Κόρινθος βρισκόταν γενικά υπό μακεδονική κυριαρχία μέχρις ότου οι Ρωμαίοι της έδωσαν την ελευθερία της το 196 Π.Κ.Χ. Ως ανεξάρτητη πόλη-κράτος εντάχθηκε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία στην οποία μετείχαν διάφορες πόλεις, εναντιώθηκε από κοινού με αυτές στη Ρώμη και καταστράφηκε από τον Ρωμαίο ύπατο Λ. Μόμμιο το 146 Π.Κ.Χ. Οι άντρες της πόλης σφαγιάστηκαν ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά πουλήθηκαν δούλοι. Επί έναν αιώνα η πόλη παρέμενε σχετικά έρημη μέχρις ότου το 44 Π.Κ.Χ. (κατ’ άλλους το 46 Π.Κ.Χ.) ο Ιούλιος Καίσαρας επανίδρυσε την πόλη ως ρωμαϊκή αποικία με το όνομα Colonia Laus Julia Corinthiensis. Η Αχαΐα, όπως αποκαλούσαν οι Ρωμαίοι το τμήμα της Ελλάδας που δεν περιλάμβανε τη Μακεδονία, έγινε ρωμαϊκή συγκλητική επαρχία στη διάρκεια της διακυβέρνησης του Καίσαρα Αυγούστου και η Κόρινθος έγινε η πρωτεύουσα.

Βιοτεχνία και Οικοδόμηση. Η πόλη, λοιπόν, της Κορίνθου όπου έφτασε ο Παύλος γύρω στο έτος 50 Κ.Χ. ήταν ένα πολύβουο εμπορικό σταυροδρόμι και πολιτικό κέντρο. Οι δασμοί που επιβάλλονταν στα φορτία τα οποία κατέφθαναν σωρηδόν και μεταφέρονταν στην άλλη πλευρά του ισθμού συνέβαλλαν πολύ στον πλούτο της Κορίνθου, η οποία όμως ήταν και βιοτεχνικό κέντρο, φημισμένο για τα είδη κεραμικής και χαλκουργίας που παρήγε. Η ίδια η πόλη ήταν χτισμένη σε δύο επίπεδα, το ένα από τα οποία βρισκόταν γύρω στα 30 μ. πιο πάνω από το άλλο. Στο κέντρο της πόλης βρισκόταν η ευρύχωρη αγορά η οποία περιβαλλόταν από στοές και δημόσια κτίρια. Υπήρχαν σειρές καταστημάτων με πρόσοψη προς την αγορά, και μερικά από τα ερείπια που έχουν έρθει στο φως παρέχουν στοιχεία για την ύπαρξη καταστημάτων που πουλούσαν κρέας και άλλα τρόφιμα, καθώς και κρασί. Η λέξη macellum που βρέθηκε σε μια επιγραφή ήταν η ονομασία ενός καταστήματος. Αυτή η λατινική λέξη είναι το αντίστοιχο της ελληνικής λέξης μάκελλον, την οποία χρησιμοποιεί ο Παύλος αναφερόμενος στην «κρεαταγορά», στο εδάφιο 1 Κορινθίους 10:25. Μια άλλη επιγραφή που βρέθηκε σε ένα σκαλοπάτι έλεγε «Λούκιος λάνιος», δηλαδή «Λούκιος ο κρεοπώλης».

Κοντά στο κέντρο της αγοράς, οι ανασκαφές έφεραν στο φως μια υπαίθρια, υπερυψωμένη εξέδρα αγόρευσης—το βήμα (rostra), όπως το αποκαλούσαν, το οποίο προεξείχε από την αναβαθμίδα που χώριζε το πάνω από το κάτω επίπεδο της αγοράς. Κατασκευασμένο από λευκό και κυανό μάρμαρο και πλούσια διακοσμημένο με λεπτεπίλεπτα ανάγλυφα, το βήμα διέθετε δύο αίθουσες αναμονής παραπλεύρως, με ψηφιδωτό δάπεδο και μαρμάρινους πάγκους. Το βήμα πιστεύεται ότι ήταν η «δικαστική έδρα» όπου οι Ιουδαίοι εχθροί του Χριστιανικού αγγέλματος προσήγαγαν τον Παύλο ενώπιον του Ανθύπατου Γαλλίωνα. (Πρ 18:12-16) Μια επιγραφή που βρέθηκε στους Δελφούς, στη βόρεια πλευρά του Κορινθιακού Κόλπου, φέρει το όνομα του Γαλλίωνα και δείχνει ότι ήταν ανθύπατος.—Βλέπε ΓΑΛΛΙΩΝ.

Στα ΒΔ της αγοράς βρισκόταν ένα θέατρο, το οποίο είχε χωρητικότητα περίπου 18.000 άτομα. Στα ΒΑ βρισκόταν επίσης ένα αμφιθέατρο. Οι Κορίνθιοι Χριστιανοί μπορούσαν να κατανοήσουν καλά αυτό που ανέφερε ο Παύλος, ότι οι απόστολοι ήταν «θεατρικό θέαμα στον κόσμο». (1Κο 4:9) Σε μια πλατεία κοντά στο θέατρο, οι αρχαιολόγοι βρήκαν μια επιγραφή σχετικά με κάποιον Έραστο ο οποίος έφερε το λατινικό τίτλο aedile («αγορανόμος»)—τίτλο που μερικοί μεταφράζουν ως «επίτροπο δημοσίων έργων». Ο εν λόγω Έραστος θα μπορούσε να είναι ο ομώνυμος «οικονόμος της πόλης» τον οποίο μνημονεύει ο Παύλος στην επιστολή που έγραψε προς τους Ρωμαίους από την Κόρινθο. (Ρω 16:23) Η λέξη οἰκονόμος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που χρησιμοποιεί ο Παύλος σημαίνει κατά βάση «διαχειριστής οίκου».—Παράβαλε Γα 4:2, υποσ.· βλέπε ΕΡΑΣΤΟΣ Αρ. 2.

Θρησκεία και Πολιτισμός. Όσο ξακουστή και αν ήταν η Κόρινθος ως διοικητική έδρα και ως η κύρια εμπορική πόλη της Ελλάδας, στο μυαλό πολλών η πόλη συμβόλιζε την αποχαλίνωση και την ακόλαστη χλιδή, σε σημείο που η λέξη «κορινθιάζομαι» χρησιμοποιούνταν με την έννοια «επιδίδομαι σε ανηθικότητα». Αυτός ο αισθησιασμός ήταν απόρροια της κορινθιακής λατρείας, και ιδιαίτερα της λατρείας της θεάς Αφροδίτης (αντίστοιχης της ρωμαϊκής Βένους, της φοινικικής και χαναανιτικής Αστάρτης και της βαβυλωνιακής Ιστάρ). Ένας ναός αφιερωμένος στη λατρεία της βρισκόταν στην κορυφή του Ακροκόρινθου, ενός απόκρημνου, βραχώδους λόφου που υψωνόταν 513 μ. πάνω από την αγορά. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 2, σ. 336) Ο Παύλος είχε ισχυρούς λόγους να δώσει στους Κορίνθιους Χριστιανούς έντονη συμβουλή και προειδοποίηση αναφορικά με την ηθική διαγωγή. (1Κο 6:9–7:11· 2Κο 12:21) Στην Κόρινθο, φυσικά, υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι σε πολλούς άλλους θεούς και θεές. Στο ναό του Ασκληπιού, του θεού της ιατρικής, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πήλινες αναπαραστάσεις μελών του ανθρώπινου σώματος στο χρώμα της σάρκας. Αυτά τα αντικείμενα τα άφηναν στο ναό οι πιστοί ως αναθηματικές προσφορές, καθεμιά από τις οποίες αναπαριστούσε το συγκεκριμένο πάσχον μέλος (χέρι, πόδι, μάτι κτλ.) του πιστού.

Εκτός από τους Έλληνες, υπήρχε και ένας αρκετά μεγάλος πυρήνας Ιταλών που ήταν απόγονοι των παλιότερων αποίκων. Πολλοί από τους Χριστιανούς μαθητές της Κορίνθου είχαν λατινικά ονόματα, όπως Ιούστος, Τέρτιος, Κούαρτος, Γάιος, Κρίσπος, Φορτουνάτος και Αχαϊκός. (Πρ 18:7· Ρω 16:22, 23· 1Κο 1:14· 16:17) Μεγάλος αριθμός Ιουδαίων είχε εγκατασταθεί εκεί και είχε ιδρύσει μια συναγωγή που προσέλκυε και μερικούς Έλληνες. (Πρ 18:4) Η παρουσία Ιουδαίων στην Κόρινθο υποδηλώνεται από μια αρχαία ελληνική επιγραφή σκαλισμένη σε ένα μαρμάρινο ανώφλι, η οποία βρέθηκε κοντά στην πύλη που οδηγούσε στο Λέχαιο. Η επιγραφή έλεγε: «[ΣΥΝΑ]ΓΩΓΗ ΕΒΡ[ΑΙΩΝ]». Επίσης, υπήρχε διαρκής συρροή ταξιδιωτών και εμπόρων, καθώς και άλλων που επισκέπτονταν αυτό το ψυχαγωγικό και αθλητικό κέντρο προς αναζήτηση απολαύσεων. Αναμφίβολα αυτό συνέβαλλε σε μια πιο ευρεία αντίληψη των πραγμάτων συγκριτικά με αυτήν που επικρατούσε σε άλλες πόλεις τις οποίες είχε επισκεφτεί ο απόστολος, περιλαμβανομένης και της Αθήνας που ήταν το κέντρο του ελληνικού πολιτισμού. Ο Παύλος έλαβε ένα όραμα το οποίο τον διαβεβαίωσε ότι στην Κόρινθο υπήρχαν πολλά άτομα με δίκαιη διάθεση, γι’ αυτό και έμεινε έναν χρόνο και έξι μήνες σε αυτό το στρατηγικής σημασίας σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης. (Πρ 18:9-11) Πιθανότατα τότε έγραψε τις δύο επιστολές του προς τους Θεσσαλονικείς.

Χριστιανική Εκκλησία. Ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα—συνεργάτες του Παύλου στη σκηνοποιία και συγχριστιανοί του—τον ακολούθησαν όταν εκείνος απέπλευσε τελικά από το ανατολικό λιμάνι, το λιμάνι των Κεγχρεών, με προορισμό την Έφεσο στη Μικρά Ασία, διαμέσου του Αιγαίου Πελάγους. (Πρ 18:18, 19) Αντίθετα, ο εύγλωττος Απολλώς συνέχισε τη δράση του Παύλου ποτίζοντας τους σπόρους που είχαν σπαρθεί στην Κόρινθο. (Πρ 18:24-28· 19:1· 1Κο 3:6) Ο Παύλος έδειξε βαθύ ενδιαφέρον για την εκκλησία που είχε δημιουργήσει στην Κόρινθο, στέλνοντας τον Τίτο εκεί ως εκπρόσωπό του δύο φορές και γράφοντας τις δύο βαρυσήμαντες επιστολές του προς την εκκλησία της Κορίνθου. (2Κο 7:6, 7, 13· 8:6, 16, 17· 12:17, 18) Ο Παύλος, ο οποίος δεν κατάφερε να κάνει την προγραμματισμένη του στάση στην Κόρινθο καθ’ οδόν προς τη Μακεδονία (2Κο 1:15, 16, 23), έμεινε αργότερα τρεις μήνες στην Ελλάδα, πιθανότατα το 55-56 Κ.Χ., και μέρος αυτού του χρόνου το διέθεσε στην Κόρινθο από όπου και έγραψε την επιστολή του προς τους Ρωμαίους.—Πρ 20:2, 3· Ρω 16:1, 23· 1Κο 1:14.