Η Επίσκεψη του Πάπα στην Αυστραλία—Απλώς ένα Προσκύνημα;
Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Αυστραλία
ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΑ, 24 Νοεμβρίου 1986, ένα Μπόινγκ 767 των Νεοζηλανδικών Αερογραμμών προσγειώθηκε στην Καμπέρρα, την πρωτεύουσα της Αυστραλίας. Μετάφερε τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄ ο οποίος επισκεπτόταν τη μικρότερη ήπειρο του κόσμου στα πλαίσια του μεγαλύτερου ταξιδιού που έχει κάνει ποτέ στο εξωτερικό.
Είχαν έρθει να τον υποδεχτούν ο γενικός κυβερνήτης και ο Πρωθυπουργός της Αυστραλίας, μαζί με τις συζύγους τους, και, ασφαλώς, πολλοί ιεράρχες της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, γιατί επρόκειτο για μια επίσκεψη όχι απλώς ενός θρησκευτικού ηγέτη αλλά επίσης ενός αρχηγού κράτους.
Όταν τέλειωσαν τα τυπικά, ο Ιωάννης Παύλος απεύθυνε την εναρκτήρια ομιλία του σε όλους τους Αυστραλούς, όχι απλώς στους ρωμαιοκαθολικούς. Άρχισε ως εξής: «Σε όλους τους Αυστραλούς, ανθρώπους αδιαμφισβήτητης καλής θέλησης, έρχομαι σαν φίλος. . . . Αγκαλιάζω όλη τη χώρα: τα νιάτα και τα γηρατειά, τους αδύνατους και τους δυνατούς, αυτούς που πιστεύουν και εκείνους των οποίων οι καρδιές έχουν βαρυνθεί από αμφιβολίες».
Αν με το «αυτούς που πιστεύουν» εννοούσε τους ρωμαιοκαθολικούς, τότε εννοούσε σχεδόν 4 εκατομμύρια Αυστραλούς—το 25 τοις εκατό του πληθυσμού. Και μολονότι η Αυστραλία θεωρείται από παλιά σαν μια κοσμική κοινωνία, το ποσοστό των ενεργών καθολικών σε αυτή τη χώρα είναι ψηλό. Στην πραγματικότητα, το 35 μέχρι 38 τοις εκατό των Αυστραλών καθολικών παρακολουθούν τακτικά τη Λειτουργία.
Παρ’ όλα αυτά, ωστόσο, η καθολική Εκκλησία στην Αυστραλία έχει τα προβλήματά της. Στη δεκαετία του 1950 η εκκλησία διχάστηκε εξαιτίας μιας εργατικής διένεξης, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη φατριών που κατηγορούν ολοένα και περισσότερο η μια την άλλη. Επίσης, η παρακολούθηση της Λειτουργίας μειώνεται και οι τάξεις των ιερέων συρρικνώνονται. Επιπρόσθετα, όλο και περισσότερο οι λαϊκοί Καθολικοί αγνοούν τις διδασκαλίες της εκκλησίας για την αντισύλληψη, την έκτρωση και το διαζύγιο.
«Κοιτάξτε, Ακούστε και Μετά Κρίνετε»
Το θέμα που εκλέχτηκε για την επίσκεψη του πάπα ήταν «Ο Χριστός είναι η οδός, η αλήθεια και η ζωή». Ήταν ένα θαυμάσιο, Γραφικό θέμα και πολλοί έλπιζαν ότι ο Πάπας θα προμήθευε κατεύθυνση και αλήθεια στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι καθολικοί και γενικά οι Αυστραλοί. Μερικοί περίμεναν ότι θα καταδίκαζε ίσως τις πυρηνικές δοκιμές που γίνονται στον Ειρηνικό—ένα πρόβλημα που βρίσκεται στην κυριολεξία στο κατώφλι της Αυστραλίας. Άλλοι ενδιαφέρονταν ζωηρά να τον ακούσουν να υποστηρίζει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας των Ιθαγενών ή να μιλήσει για τις εργατικές διενέξεις και ίσως να αναφερθεί στα δικαιώματα της γυναίκας.
Ο οργανωτής της περιοδείας, ο Αυστραλός αρχιεπίσκοπος Μπράιαν Γουώλς, που είναι 30 χρόνια ιερέας, έλπιζε ότι μερικές από τις ομιλίες του πάπα θα κάλυπταν σημαντικά ζητήματα. Γι’ αυτό ενθάρρυνε όλους, ακόμα και τους σκεπτικιστές, να ‘κοιτάξουν, να ακούσουν και μετά να κρίνουν’.
«Σκουπίζουν τα Χέρια τους στο Πρόσωπο του Πάπα»
Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ είχε κάνει πάνω από 30 περιοδείες στο εξωτερικό πριν επισκεφθεί την Αυστραλία, και στις 60 και περισσότερες χώρες που επισκέφθηκε φτιάχτηκαν κάθε λογής αναμνηστικά για να θυμίζουν το γεγονός και με την ελπίδα να φέρουν κέρδη στους χρηματοδότες. Τα ίδια έγιναν και στην Αυστραλία. Η εκκλησία προσπάθησε να ελέγξει κάπως τις πωλήσεις τέτοιων ειδών ελπίζοντας ότι «δεν θα εμφανιστεί τίποτα που θα είναι φτιαγμένο με κακό γούστο». Αλλά αυτός είναι πάντα ένας λεπτός τομέας. Για παράδειγμα, μια γνωστή καθολική καλόγρια παραπονέθηκε για τις αναμνηστικές πετσέτες πιάτων και για τους ανθρώπους που θα «σκουπίζουν τα χέρια τους στο πρόσωπο του πάπα». Η ίδια καλόγρια επίσης είπε: «Φανταστείτε να δίνεται η επί του Όρους Ομιλία και να έχουν μαζευτεί πωλητές σουβενίρ και σάντουιτς, κάμερες τηλεόρασης και φορητές τουαλέτες».
Ωστόσο, αυτό που σχολιάστηκε περισσότερο δεν ήταν τα αμέτρητα διακοσμητικά, τα κουτάλια, οι μπλούζες και οι αφίσες, αλλά ολόκληρη η χρηματοδότηση. Ένας από τους χρηματοδότες ήταν μια ζυθοποιία που έβγαλε κουτάκια μπύρας που είχαν πάνω τους τη μίτρα του πάπα. Επειδή οι Αυστραλοί κατατάσσονται στους πιο μεγάλους πότες μπύρας στον κόσμο, αυτή η προσπάθεια αποδείχτηκε επικερδής. Αλλά προξένησε επίσης αντιλογίες και απροκάλυπτη επίκριση.
Ένας άλλος χρηματοδότης ήταν μια Αυστραλιανή εταιρία ορυχείων που είναι γνωστή για τη σκληρή της στάση απέναντι στα δικαιώματα ιδιοκτησίας των Ιθαγενών, ένα ζήτημα που είναι γνωστό ότι ο πάπας το υποστηρίζει ανοιχτά. Έτσι δεν προκάλεσε έκπληξη το γεγονός ότι η έγκριση γι’ αυτήν τη χρηματοδότηση χαρακτηρίστηκε ασυνήθιστη. Πράγματι, μερικοί αμφισβήτησαν έντονα την ανάγκη που υπήρχε καν για χρηματοδότηση. Μια άλλη καλόγρια διατύπωσε την ισχυρή της αντίρρηση: «Αν ερχόταν ο Ιησούς, κανείς δεν θα Τον χρηματοδοτούσε. Ίσως και να καταπολεμούσε την ιδέα της εμπορικής χρηματοδότησης».
Ποιος Πλήρωσε το Λογαριασμό;
Μολονότι η καθολική Εκκλησία είχε προσκαλέσει πολλές φορές τον Πάπα, φαίνεται ότι ο ποντίφηκας επισκέπτεται μόνο εκείνες τις χώρες των οποίων η κυβέρνηση ή ο αρχηγός του κράτους τον προσκαλεί. Αυτό σημαίνει ότι για την επίσκεψη στην Αυστραλία, μέρος των εξόδων το πλήρωσαν και οι ομοσπονδιακές κυβερνήσεις και η κεντρική κυβέρνηση.
Μερικοί μη καθολικοί αισθάνθηκαν ότι αδικήθηκαν με το να αναγκαστούν να συμβάλουν στην κάλυψη των εξόδων, ειδικά επειδή μερικοί πίστευαν ότι μια πρόσφατη επίσκεψη από τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρυ πέρασε σχεδόν απαρατήρητη. Άλλοι ενοχλήθηκαν ιδιαίτερα από το γεγονός ότι η επίσκεψη κόστισε πάνω από 12 φορές περισσότερο απ’ όσο κόστισε μια προηγούμενη επίσκεψη της Βασίλισσας Ελισάβετ Β΄.
Ενότητα—Με τους Όρους Τίνος;
Ωστόσο, σε μια προσπάθεια να δώσει οικουμενικό χαρακτήρα στην επίσκεψή του, ο πάπας μίλησε σε μια συγκέντρωση αντιπροσώπων από 14 άλλες θρησκευτικές ομάδες στη Μελβούρνη και διεξήγε μια διαθρησκευτική λειτουργία εκεί, παροτρύνοντας όλους να παραμερίσουν τις διαφορές τους και να προσευχηθούν για ειρήνη. Επισκέφθηκε τον αγγλικανικό Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου στη Μελβούρνη, απεύθυνε μια προσευχή για ειρήνη και άναψε ένα κερί που συμβόλιζε την προσδοκούμενη επανένωση των χριστιανικών εκκλησιών.
Γενικά μιλώντας, οι Αυστραλοί προτεστάντες έδειξαν ευγένεια και καλή συμπεριφορά στη διάρκεια της επίσκεψης του ποντίφηκα στη χώρα. Αλλά μερικά θρησκεύματα, όπως οι αγγλικανοί, οι πρεσβυτεριανοί και οι βαπτιστές έδειξαν ξεκάθαρα ότι δεν δέχονται τον πάπα σαν την κεφαλή όλων των χριστιανών, ούτε και τον ισχυρισμό ότι ο απόστολος Πέτρος ήταν επίσκοπος της Ρώμης. Τόνισαν ότι τέτοιοι ισχυρισμοί δεν υποστηρίζονται ούτε από τις Γραφές ούτε από την εκκλησιαστική ιστορία. Από την άλλη μεριά, η Ενωτική Εκκλησία, που έχει αρκετούς οπαδούς στην Αυστραλία, καλοσώρισε την επίσκεψη, λέγοντας ότι για πολλούς από τα μέλη της ο πάπας ήταν κατά κάποιο τρόπο και δικός τους θρησκευτικός ηγέτης.
«Μάλλον Πρέπει να Αντικατασταθεί Αυτός που του Γράφει τους Λόγους»
Προφανώς όλοι οι λόγοι του πάπα γράφτηκαν στην Αυστραλία και στάλθηκαν στη Ρώμη όπου ο πάπας ο ίδιος τους ξανάγραψε στα πολωνικά, κάνοντας μικροδιορθώσεις εκεί που το θεωρούσε απαραίτητο. Κάποιος άλλος τους μετάφρασε πάλι στα αγγλικά και ένας Αυστραλός επίσκοπος έλεγξε το τελικό κείμενο. Τελικά ο πάπας απεύθυνε δοκιμαστικά τους λόγους του στον υπεύθυνο των παπικών τελετών που είναι Ιρλανδός.
Οι παλαίμαχοι ανταποκριτές του Βατικανού έχουν ακούσει πολλές φορές αρκετά απ’ αυτά που έχει να πει ο πάπας στους προετοιμασμένους λόγους του. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και οι έμπειροι δημοσιογράφοι δυσκολεύονται με τη γλώσσα του πάπα, που της έχει δοθεί το παρατσούκλι ‘παπαλέζικα’. Ο εκφωνητής ενός ιταλικού πρακτορείου ειδήσεων πιστεύει ότι οι λόγοι του πάπα ήταν συχνά ασαφείς και μακροσκελείς. Ένας Αυστραλός δημοσιογράφος εξέφρασε την απογοήτευσή του για το γεγονός ότι οι ομιλίες ήταν τόσο μελιστάλαχτες και γεμάτες με αυταπόδειχτες κοινοτοπίες. Ένας άλλος δημοσιογράφος, που αρθρογραφεί στην εφημερίδα Sunday Telegraph, είπε: «Οι λόγοι του είναι συντηρητικοί, δηλώνοντας συχνά κάτι που είναι προφανές και μερικές φορές ασαφές. . . . Μάλλον πρέπει να αντικατασταθεί αυτός που του γράφει τους λόγους. . . . Αν οι λόγοι του μπερδεύουν ακόμα και τους έμπειρους ανταποκριτές, μπορούμε να φανταστούμε πόσο περισσότερο ζαλίζουν τον κοινό άνθρωπο που ψάχνει για διαφώτιση».
«Η Εκκλησία σάς Προσφέρει την Αγκαλιά της»
Ωστόσο, παρά τη σύγχυση για την οποία μιλούν οι ανταποκριτές, η εκκλησία έλπιζε ότι οι ομιλίες του πάπα δεν θα ζάλιζαν τον κοινό άνθρωπο που ψάχνει για διαφώτιση. Ο πληθυσμός ενθαρρύνθηκε να ‘έρθει, να δει και να ακούσει’, και πραγματικά ήρθαν κατά χιλιάδες. Η μεγαλύτερη παρακολούθηση που έγινε σε μια και μόνο τοποθεσία υπολογίστηκε σε 250 χιλιάδες άτομα στο Στάδιο Ράντγουικ του Σύδνεϋ. Εκεί, ο Ιωάννης Παύλος συγκέντρωσε την προσοχή της ομιλίας του κυρίως σε αυτούς που θεωρεί ‘απολακτίσαντες καθολικούς’. Ανοίγοντας πλατιά τα χέρια του, έκανε την εξής έκκληση: «Σε όλους όσους έχουν αποπλανηθεί από τον πνευματικό τους οίκο, λέγω: Επιστρέψτε! Η Εκκλησία σάς προσφέρει την αγκαλιά της, η Εκκλησία σάς αγαπά».
Από σωματικής πλευράς, αυτό ήταν οπωσδήποτε ένα κοπιαστικό ταξίδι για έναν άντρα ηλικίας 66 χρονών. Συνολικά ο πάπας ταξίδεψε περίπου 11.000 χιλιόμετρα μέσα σε μια βδομάδα και παρακολούθησε πάνω από 50 διαφορετικές εκδηλώσεις, περιλαμβανομένου και του γιορτασμού των Ευχαριστιών στις πρωτεύουσες των πολιτειών, καθώς επίσης και στο Ντάρβιν και στο Άλις Σπρινγκς. Για αρκετούς πιστούς, αυτό ήταν κάτι το συγκινητικό. Ένας άντρας από τη Δυτική Αυστραλία σχολίασε: «Όταν ο Πάπας έφτασε [στην Περθ] έμοιαζε με την είσοδο του Χριστού στην Ιερουσαλήμ». Κάποιος άλλος στη Μελβούρνη σχολίασε για την παρουσία του: «Δεν χρειάζεται να ανοίξει το στόμα του για να σου μιλήσει· μοιάζει με μερικούς Ινδούς μυστικιστές». Πολλοί δεν μπορούσαν να κρατήσουν τα δάκρυά τους.
Οι οργανωτές της περιοδείας ήταν γενικά ικανοποιημένοι με τη μεγάλη παρακολούθηση στις συγκεντρώσεις. Πολλοί απ’ αυτούς που προσήλθαν είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν ένα 14μελές συγκρότημα ροκ, καλοπροετοιμασμένες χορωδίες, τους 21 κανονιοβολισμούς της υποδοχής, τους φρουρούς του πάπα, τις παρελάσεις και τις σημαίες. Ακόμα υπήρχαν και κλόουν, που λέχτηκε ότι είχαν σκοπό να «χαρίσουν λίγο χαμόγελο στα χείλη των ανθρώπων».
Ένας καθολικός ιερέας, που επίσης αρθρογραφεί στη Sunday Telegraph, του Σύδνεϋ έγραψε: «Έτσι, μ’ αυτόν τον τρόπο ο προσκυνητής Πάπας έρχεται να συναντήσει το λαό της Αυστραλίας: μη καθολικοί και καθολικοί ανακατεμένοι σ’ ένα γλεντοκόπι, σ’ ένα πανηγύρι εκατομμυρίων δολαρίων». «Ο Πάπας ήρθε σαν ένας προσκυνητής συνοδευόμενος με όλη τη φαντασμαγορία και το σαματά ενός μεγάλου αστέρα». Ένας συντάκτης της εφημερίδας Sydney Morning Herald σχολίασε την έμφαση που δόθηκε στον παράγοντα «θέαμα»: «Εδώ είναι το παιχνίδι που ρισκάρει ο προσκυνητής Πάπας. Απ’ ό,τι φαίνεται, το θέαμα είναι το μήνυμα. . . . Το βασανιστικό ερώτημα είναι: πόσο θα διαρκέσει η επίδραση;
Το Μήνυμα για το Λαό της Αυστραλίας
Ποιο μήνυμα περιείχαν οι λόγοι του πάπα (που ετοιμάστηκαν στην Αυστραλία) για τις χιλιάδες που ήρθαν να ακούσουν;
Προς τους Ανάπηρους: Οι σωματικοί περιορισμοί μπορούν να μεταβληθούν σε κάτι καλό και όμορφο μέσω της αγάπης του Χριστού και μπορούν να αξιώσουν κάποιον για τον προορισμό για τον οποίο δημιουργήθηκε.
Για την Ανεργία: Είναι ανάγκη η κοινωνική τάξη να αναγνωρίσει ότι οι άνθρωποι είναι πιο σημαντικοί από τα αντικείμενα. Οι άνθρωποι θα πρέπει πάντοτε να θυμούνται ότι ο εργάτης είναι πιο σημαντικός από τα κέρδη ή τις μηχανές.
Προς τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης: Πρέπει να αντιληφθούν την ευθύνη που έχουν όχι μόνο να αναφέρουν τα κακά πράγματα αλλά να βοηθήσουν να εξαλειφθούν· την πρόκληση όχι μόνο να αναφέρουν τα καλά έργα αλλά και να τα ενθαρρύνουν.
Προς τους Ιθαγενείς: Ό,τι έγινε, έγινε. Οι περιοχές διατήρησης των Ιθαγενών συνεχίζουν να υπάρχουν μέχρι σήμερα και απαιτείται δίκαιη και κατάλληλη εγκατάσταση, πράγμα που δεν έχει επιτευχθεί ακόμη.
Ο Ιωάννης Παύλος μίλησε επίσης για την ανάγκη για ειρήνη καθώς το 1986, το Διεθνές Έτος Ειρήνης, πλησίαζε στο τέλος του. Απευθυνόμενος σ’ ένα ακροατήριο από 30.000 ανθρώπους που αποτελούνταν κυρίως από νέους, στη Γιορτή Νεότητας του Σύδνεϋ, ο ποντίφηκας είπε: «Αν θέλετε ειρήνη, εργαστείτε για τη δικαιοσύνη, . . . υπερασπίστε τη ζωή, . . . διακηρύξτε την αλήθεια, . . . συμπεριφερθείτε στους άλλους όπως θα θέλατε να συμπεριφερθούν και αυτοί σ’ εσάς».
Στον αποχαιρετιστήριο λόγο του, παρότρυνε τους Αυστραλούς να θυμούνται ποιοι είναι και πού πηγαίνουν, λέγοντάς τους ότι σαν έθνος καλούνται να μεγαλουργήσουν. Κατόπιν, με τη μουσική υπόκρουση των τραγουδιών «Ο Θεός να Ευλογεί την Αυστραλία» και «Προς το Γκουνταγκάι», ο Ιωάννης Παύλος Β΄ ανέβηκε τα σκαλιά του κάτασπρου τζετ της Κουάντας που τον έφερε πίσω στη Ρώμη μέσω των Σεϋχελλών.
Υπήρξαν Μόνιμα Αποτελέσματα;
Ποια ήταν τα αποτελέσματα της επίσκεψης του πάπα; Η εφημερίδα του Μπρίσμπαιην Courier Mail έφτασε στο ακόλουθο συμπέρασμα που προκαλεί σκέψεις: «Ήταν μια περιοδεία με τα σημαντικά και τα ασήμαντα σημεία της, τις εκπλήξεις και τις απογοητεύσεις της. . . . Η καθολική Εκκλησία της Αυστραλίας θα πρέπει να σκεφτεί σοβαρά μερικά πράγματα. Αν ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄, ένας άντρας με αξιόλογα χαρίσματα, δεν καταφέρει να οδηγήσει τους καθολικούς πίσω στο στρατόπεδο της εκκλησίας, τότε φαίνεται απίθανο να το καταφέρουν αυτό οι τοπικοί επίσκοποί του, ό,τι και να κάνουν».
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 13]
«Αν ερχόταν ο Ιησούς, κανείς δεν θα Τον χρηματοδοτούσε»
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 14]
«Ο Πάπας ήρθε σαν ένας προσκυνητής συνοδευόμενος με όλη τη φαντασμαγορία και το σαματά ενός μεγάλου αστέρα»
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Ιθαγενείς μπαίνουν στη σειρά για να φιλήσουν το χέρι του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄
[Ευχαριστίες]
Reuters/Bettmann Newsphotos