[Εικόνα στη σελίδα 219]

«Ας φάνε, ας πιουν!»

[Εικόνα στη σελίδα 220]

Ο φρουρός «φώναξε σαν λιοντάρι»

[Εικόνα στη σελίδα 222]

«Στέκομαι διαρκώς την ημέρα, και . . . όλες τις νύχτες»

«Έπεσε η Βαβυλώνα!»

Ησαΐας 21:1-17

1, 2. (α) Ποιο είναι το γενικό θέμα της Αγίας Γραφής, αλλά ποιο σημαντικό επιμέρους θέμα παρουσιάζεται στο βιβλίο του Ησαΐα; (β) Πώς αναπτύσσει η Αγία Γραφή το θέμα της πτώσης της Βαβυλώνας;

Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ μπορεί να παρομοιαστεί με ένα μεγάλο μουσικό κομμάτι το οποίο έχει ένα βασικό θέμα, καθώς και δευτερεύοντα θέματα τα οποία εισάγονται για να τονίσουν τη μοναδικότητα του συνόλου. Με όμοιο τρόπο, η Αγία Γραφή έχει ένα κύριο θέμα—τη δικαίωση της κυριαρχίας του Ιεχωβά μέσω της διακυβέρνησης της Μεσσιανικής Βασιλείας. Έχει δε και άλλα σημαντικά, επαναλαμβανόμενα θέματα. Ένα από αυτά είναι η πτώση της Βαβυλώνας.

² Αυτό το θέμα εισάγεται στο 13ο και στο 14ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ησαΐα. Επαναλαμβάνεται στο 21ο κεφάλαιο, και κατόπιν στο 44ο και στο 45ο. Έναν αιώνα αργότερα, ο Ιερεμίας αναφέρεται εκτενέστερα στο ίδιο θέμα, και το βιβλίο της Αποκάλυψης περιέχει το συγκλονιστικό του φινάλε. (Ιερεμίας 51:60-64· Αποκάλυψη 18:1–19:4) Κάθε σοβαρός μελετητής της Αγίας Γραφής πρέπει να ενδιαφέρεται για αυτό το σημαντικό επιμέρους θέμα του Λόγου του Θεού. Το 21ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ησαΐα μάς βοηθάει σε αυτόν τον τομέα, διότι παρέχει συναρπαστικές λεπτομέρειες για την προφητευμένη πτώση αυτής της μεγάλης παγκόσμιας δύναμης. Αργότερα, θα δούμε ότι το 21ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ησαΐα τονίζει ένα ακόμη σημαντικό θέμα της Αγίας Γραφής—ένα θέμα το οποίο μας βοηθάει να αξιολογήσουμε την εγρήγορση που διαθέτουμε ως Χριστιανοί σήμερα.

Ένα «Σκληρό Όραμα»

3. Γιατί αποκαλείται η Βαβυλώνα “η έρημος της θάλασσας”, και τι προμηνύει αυτός ο τίτλος για το μέλλον της;

³ Το 21ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ησαΐα αρχίζει με μια δυσοίωνη νότα: «Η εξαγγελία εναντίον της ερήμου της θάλασσας: Σαν τους θυελλώδεις ανέμους στο νότο που προχωρούν προς τα εμπρός, έτσι έρχεται από την έρημο, από γη που εμπνέει φόβο». (Ησαΐας 21:1) Η Βαβυλώνα είναι χτισμένη και στις δύο όχθες του ποταμού Ευφράτη, ώστε το ανατολικό τμήμα της βρίσκεται ανάμεσα στους δύο μεγάλους ποταμούς, τον Ευφράτη και τον Τίγρη. Απέχει αρκετά από την κατά γράμμα θάλασσα. Γιατί, λοιπόν, ονομάζεται “η έρημος της θάλασσας”; Επειδή η περιοχή της Βαβυλώνας πλημμύριζε κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια τεράστια, ελώδης “θάλασσα”. Εντούτοις, οι Βαβυλώνιοι έχουν θέσει υπό έλεγχο αυτή την υδάτινη έρημο δημιουργώντας ένα περίπλοκο σύστημα με αναχώματα, υδροφράκτες και κανάλια. Με μεγάλη εφευρετικότητα, χρησιμοποιούν αυτά τα νερά ως μέρος του αμυντικού συστήματος της πόλης. Ωστόσο, κανένα ανθρώπινο έργο δεν θα σώσει τη Βαβυλώνα από τη θεϊκή κρίση. Έρημος ήταν και έρημος θα ξαναγίνει. Έχει αρχίσει να προμηνύεται η συμφορά που θα τη βρει, σαν τις σφοδρές θύελλες οι οποίες πλήττουν μερικές φορές τον Ισραήλ ερχόμενες από τη φοβερή έρημο του νότου.—Παράβαλε Ζαχαρίας 9:14.

4. Πώς περιλαμβάνονται «νερά» και “μια έρημος” στο όραμα της “Βαβυλώνας της Μεγάλης” που παρουσιάζει η Αποκάλυψη, και τι σημαίνουν τα «νερά»;

⁴ Όπως μάθαμε στο 14ο Κεφάλαιο αυτού του βιβλίου, η αρχαία Βαβυλώνα έχει ένα σύγχρονο αντίστοιχο—τη “Βαβυλώνα τη Μεγάλη”, την παγκόσμια αυτοκρατορία της ψεύτικης θρησκείας. Στην Αποκάλυψη, η Βαβυλώνα η Μεγάλη περιγράφεται παρόμοια σε συνδυασμό με «μια έρημο» και με «νερά». Ο απόστολος Ιωάννης μεταφέρεται σε μια έρημο για να του δειχτεί η Βαβυλώνα η Μεγάλη. Του λέγεται ότι αυτή «κάθεται πάνω σε πολλά νερά», τα οποία συμβολίζουν «λαούς και πλήθη και έθνη και γλώσσες». (Αποκάλυψη 17:1-3, 5, 15) Η λαϊκή υποστήριξη έπαιζε ανέκαθεν βασικό ρόλο για την επιβίωση της ψεύτικης θρησκείας, αλλά αυτά τα «νερά» δεν θα την προστατέψουν στο τέλος. Σαν το αρχαίο αντίστοιχό της, τελικά θα μείνει κενή, εγκαταλειμμένη και ερημωμένη.

5. Πώς αποκτάει η Βαβυλώνα τη φήμη του “δόλιου” και του “λεηλατητή”;

⁵ Στην εποχή του Ησαΐα η Βαβυλώνα δεν είναι ακόμη η κυρίαρχη παγκόσμια δύναμη, αλλά ο Ιεχωβά προβλέπει ήδη πως, όταν έρθει ο καιρός της, θα κάνει κατάχρηση της δύναμής της. Ο Ησαΐας συνεχίζει: «Σκληρό όραμα μου αποκαλύφτηκε: Ο δόλιος φέρεται δόλια και ο λεηλατητής λεηλατεί». (Ησαΐας 21:2α) Η Βαβυλώνα πράγματι θα λεηλατήσει και θα φερθεί δόλια στα έθνη που θα κατακτήσει, περιλαμβανομένου και του Ιούδα. Οι Βαβυλώνιοι θα λαφυραγωγήσουν την Ιερουσαλήμ, θα λεηλατήσουν το ναό της και θα πάρουν τους κατοίκους της αιχμάλωτους στη Βαβυλώνα. Εκεί, αυτοί οι αβοήθητοι αιχμάλωτοι θα τύχουν δόλιας μεταχείρισης, θα υποστούν χλευασμό λόγω της πίστης τους και θα ζήσουν χωρίς καμιά ελπίδα επιστροφής στην πατρίδα τους.—2 Χρονικών 36:17-21· Ψαλμός 137:1-4.

6. (α) Ποιο στεναγμό θα κάνει ο Ιεχωβά να σταματήσει; (β) Ποια έθνη προλέγεται ότι θα επιτεθούν στη Βαβυλώνα, και πώς εκπληρώνεται αυτό;

⁶ Ναι, η Βαβυλώνα αξίζει απόλυτα αυτό το «σκληρό όραμα», το οποίο θα σημάνει δύσκολους καιρούς για αυτήν. Ο Ησαΐας συνεχίζει: «Ανέβα, Ελάμ! Στήσε πολιορκία, Μηδία! Όλο το στεναγμό που γινόταν εξαιτίας της τον έκανα να σταματήσει». (Ησαΐας 21:2β) Όσοι καταπιέζονται από αυτή τη δόλια αυτοκρατορία θα ανακουφιστούν. Επιτέλους, θα πάψουν να στενάζουν! (Ψαλμός 79:11, 12) Με ποιο μέσο θα έρθει αυτή η ανακούφιση; Ο Ησαΐας κατονομάζει δύο έθνη που θα επιτεθούν στη Βαβυλώνα: το Ελάμ και τη Μηδία. Δύο αιώνες αργότερα, το 539 Π.Κ.Χ., ο Κύρος ο Πέρσης θα οδηγήσει τις ενωμένες δυνάμεις των Περσών και των Μήδων κατά της Βαβυλώνας. Όσο για το Ελάμ, οι Πέρσες μονάρχες θα κατέχουν τουλάχιστον μέρος αυτής της χώρας πριν από το 539 Π.Κ.Χ.a Οι περσικές δυνάμεις θα περιλαμβάνουν, λοιπόν, και Ελαμίτες.

7. Πώς επηρεάζεται ο Ησαΐας από το όραμά του, και τι δείχνει αυτό;

⁷ Παρατηρήστε πώς περιγράφει ο Ησαΐας την επίδραση που είχε πάνω του αυτό το όραμα: «Να γιατί οι γοφοί μου γέμισαν δυνατούς πόνους. Συσπάσεις με έπιασαν, σαν τις συσπάσεις γυναίκας που γεννάει. Έπεσα σε παραζάλη και δεν ακούω· αναστατώθηκα και δεν βλέπω. Η καρδιά μου περιπλανήθηκε· ανατριχίλα με τρομοκράτησε. Το λυκόφως που επιθυμούσα έγινε τρόμος για εμένα». (Ησαΐας 21:3, 4) Φαίνεται ότι ο προφήτης απολαμβάνει την περίοδο του λυκόφωτος, μια θαυμάσια ώρα για ήρεμους στοχασμούς. Αλλά το σούρουπο έχει χάσει τώρα τη γοητεία του, και φέρνει μόνο φόβο, πόνο και τρόμο. Ο προφήτης υποφέρει από συσπάσεις σαν της γυναίκας που γεννάει, και η καρδιά του “περιπλανιέται”. Ένας λόγιος αποδίδει αυτή τη φράση «η καρδιά μου χτυπάει ξέφρενα», τονίζοντας ότι αυτή η έκφραση αναφέρεται σε «έντονους και ακανόνιστους παλμούς». Σε τι οφείλεται αυτή η ανησυχία; Προφανώς, τα αισθήματα του Ησαΐα είναι προφητικά. Τη νύχτα της 5ης/6ης Οκτωβρίου του 539 Π.Κ.Χ., οι Βαβυλώνιοι θα νιώσουν παρόμοιο τρόμο.

8. Όπως προφητεύτηκε, πώς ενεργούν οι Βαβυλώνιοι, μολονότι οι εχθροί τους βρίσκονται έξω από τα τείχη;

⁸ Καθώς πέφτει το σκοτάδι αυτή τη μοιραία νύχτα, ο τρόμος είναι το τελευταίο πράγμα που περνάει από το νου των Βαβυλωνίων. Περίπου δύο αιώνες νωρίτερα, ο Ησαΐας προλέγει: «Ας στρωθεί το τραπέζι, ας καθοριστεί η θέση των καθισμάτων, ας φάνε, ας πιουν!» (Ησαΐας 21:5α) Ναι, ο αλαζόνας Βασιλιάς Βαλτάσαρ κάνει ένα συμπόσιο. Έχουν τοποθετηθεί καθίσματα για χίλιους από τους μεγιστάνες του, καθώς και για πολλές συζύγους και παλλακίδες. (Δανιήλ 5:1, 2) Τα άτομα που γλεντοκοπούν γνωρίζουν ότι υπάρχει στρατός έξω από τα τείχη, αλλά πιστεύουν πως η πόλη τους είναι απόρθητη. Τα ογκώδη τείχη της και η βαθιά της τάφρος κάνουν την κατάκτησή της να φαίνεται αδύνατη, ενώ οι πολυάριθμοι θεοί της την καθιστούν αδιανόητη. Γι’ αυτό, «ας φάνε, ας πιουν!» Ο Βαλτάσαρ μεθάει, και μάλλον δεν είναι ο μόνος μεθυσμένος. Η αποχαύνωση των ανώτερων αξιωματούχων φαίνεται από το γεγονός ότι χρειάζεται να τους ξυπνήσει κάποιος, όπως δείχνουν προφητικά τα επόμενα λόγια του Ησαΐα.

9. Γιατί χρειάζεται να “χρίσουν την ασπίδα”;

⁹ «Σηκωθείτε, άρχοντες, χρίστε την ασπίδα». (Ησαΐας 21:5β) Ξαφνικά, το γλέντι σταματάει. Οι άρχοντες πρέπει να ξυπνήσουν! Ο ηλικιωμένος προφήτης Δανιήλ καλείται εκεί και βλέπει πώς ο Ιεχωβά φέρνει τον Βαβυλώνιο Βασιλιά Βαλτάσαρ σε κατάσταση τρόμου παρόμοια με εκείνη που είχε περιγράψει ο Ησαΐας. Οι μεγιστάνες του βασιλιά πέφτουν σε σύγχυση καθώς οι ενωμένες δυνάμεις των Μηδοπερσών και των Ελαμιτών διαρρηγνύουν το αμυντικό σύστημα της πόλης. Η Βαβυλώνα πέφτει γρήγορα! Τι σημαίνει, όμως, η φράση «χρίστε την ασπίδα»; Μερικές φορές η Αγία Γραφή αποκαλεί το βασιλιά ενός έθνους ασπίδα του, επειδή αυτός είναι ο υπερασπιστής και προστάτης της χώρας.b (Ψαλμός 89:18) Άρα, αυτό το εδάφιο του βιβλίου του Ησαΐα πιθανώς προλέγει ότι θα χρειαστεί καινούριος βασιλιάς. Γιατί; Επειδή ο Βαλτάσαρ θανατώνεται «την ίδια εκείνη νύχτα». Χρειάζεται, λοιπόν, να “χρίσουν την ασπίδα”, δηλαδή να διορίσουν καινούριο βασιλιά.—Δανιήλ 5:1-9, 30.

10. Ποια παρηγοριά μπορούν να αντλήσουν οι λάτρεις του Ιεχωβά από την εκπλήρωση της προφητείας του Ησαΐα σχετικά με αυτήν που φέρεται δόλια;

¹⁰ Όλα τα άτομα που αγαπούν την αληθινή λατρεία αντλούν παρηγοριά από αυτή την αφήγηση. Η σύγχρονη Βαβυλώνα, η Βαβυλώνα η Μεγάλη, φέρεται δόλια και λεηλατεί, ακριβώς όπως και το αρχαίο αντίστοιχό της. Μέχρι σήμερα, οι θρησκευτικοί ηγέτες συνωμοτούν με σκοπό να επιβληθεί στους Μάρτυρες του Ιεχωβά απαγόρευση, διωγμός ή αδικαιολόγητη φορολογία. Αλλά όπως μας υπενθυμίζει αυτή η προφητεία, ο Ιεχωβά βλέπει όλες αυτές τις δολιότητες και δεν θα τις αφήσει ατιμώρητες. Θα επιφέρει το τέλος όλων των θρησκειών που κακοπαριστάνουν τον ίδιο και κακομεταχειρίζονται το λαό του. (Αποκάλυψη 18:8) Είναι δυνατόν κάτι τέτοιο; Για να οικοδομήσουμε την πίστη μας, απαιτείται απλώς και μόνο να δούμε πώς έχουν ήδη εκπληρωθεί οι προειδοποιήσεις του σχετικά με την πτώση τόσο της αρχαίας Βαβυλώνας όσο και του σύγχρονου αντιστοίχου της.

«Έπεσε!»

11. (α) Ποια είναι η ευθύνη του φρουρού, και ποιος παίζει το ρόλο του φρουρού σήμερα; (β) Τι συμβολίζει το άρμα με τα γαϊδούρια και το άρμα με τις καμήλες;

¹¹ Ο Ιεχωβά απευθύνεται τώρα στον προφήτη. Ο Ησαΐας αναφέρει: «Αυτό μου είπε ο Ιεχωβά: “Πήγαινε, τοποθέτησε έναν σκοπό για να λέει ό,τι βλέπει”». (Ησαΐας 21:6) Αυτά τα λόγια εισάγουν ένα ακόμη σημαντικό θέμα αυτού του κεφαλαίου—το θέμα σχετικά με κάποιον που στέκεται σκοπός, ή αλλιώς φρουρός. Αυτό ενδιαφέρει όλους τους αληθινούς Χριστιανούς σήμερα, διότι ο Ιησούς παρότρυνε τους ακολούθους του να “είναι σε εγρήγορση”. «Ο πιστός και φρόνιμος δούλος» ποτέ δεν έπαψε να λέει αυτά που βλέπει σχετικά με την εγγύτητα της ημέρας κρίσης του Θεού και τους κινδύνους αυτού του διεφθαρμένου κόσμου. (Ματθαίος 24:42, 45-47) Τι βλέπει ο φρουρός του οράματος του Ησαΐα; «Είδε ένα πολεμικό άρμα με ένα ζευγάρι άλογα, ένα πολεμικό άρμα με γαϊδούρια, ένα πολεμικό άρμα με καμήλες. Και έδωσε πολλή προσοχή, προσέχοντας επισταμένα». (Ησαΐας 21:7) Αυτά τα μεμονωμένα πολεμικά άρματα ίσως συμβολίζουν ολόκληρες σειρές από άρματα τα οποία προελαύνουν σε σχηματισμό μάχης με την ταχύτητα που αναπτύσσουν τα εκπαιδευμένα άλογα. Το πολεμικό άρμα με τα γαϊδούρια και εκείνο με τις καμήλες συμβολίζουν κατάλληλα τις δύο δυνάμεις, τη Μηδία και την Περσία, που θα ενωθούν για να εξαπολύσουν αυτή την επίθεση. Επιπλέον, η ιστορία επιβεβαιώνει ότι ο περσικός στρατός χρησιμοποιούσε στον πόλεμο και γαϊδούρια και καμήλες.

12. Ποιες ιδιότητες εκδηλώνει ο φρουρός του οράματος του Ησαΐα, και ποιοι χρειάζονται αυτές τις ιδιότητες σήμερα;

¹² Τότε, ο φρουρός υποκινείται να δώσει αναφορά. «Φώναξε σαν λιοντάρι: “Πάνω στη σκοπιά, Ιεχωβά, στέκομαι διαρκώς την ημέρα, και στο φυλάκιό μου παραμένω όλες τις νύχτες. Και ορίστε! έρχεται τώρα ένα πολεμικό άρμα με ανθρώπους, με ένα ζευγάρι άλογα!”» (Ησαΐας 21:8, 9α) Ο φρουρός του οράματος φωνάζει θαρραλέα, «σαν λιοντάρι». Απαιτείται θάρρος για να φωνάξει κανείς μεταδίδοντας ένα άγγελμα κρίσης ενάντια σε ένα φοβερό έθνος όπως η Βαβυλώνα. Απαιτείται και κάτι άλλο—υπομονή. Ο φρουρός παραμένει στη θέση του ημέρα και νύχτα, μη χάνοντας ποτέ την εγρήγορσή του. Παρόμοια, η τάξη του φρουρού σε αυτές τις τελευταίες ημέρες χρειάζεται θάρρος και υπομονή. (Αποκάλυψη 14:12) Όλοι οι αληθινοί Χριστιανοί χρειάζονται αυτές τις ιδιότητες.

13, 14. (α) Ποια είναι η κατάληξη της αρχαίας Βαβυλώνας, και με ποια έννοια συντρίβονται τα είδωλά της; (β) Πώς και πότε υπέστη παρόμοια πτώση η Βαβυλώνα η Μεγάλη;

¹³ Ο φρουρός του οράματος του Ησαΐα βλέπει ένα πολεμικό άρμα να προελαύνει. Τι ειδήσεις έχει να πει; «Άρχισε να μιλάει δυνατά και να λέει: “Έπεσε! Έπεσε η Βαβυλώνα, και όλες τις γλυπτές εικόνες των θεών της αυτός τις συνέτριψε καταγής!”» (Ησαΐας 21:9β) Τι συναρπαστική αναφορά! Επιτέλους, αυτός ο δόλιος λεηλατητής του λαού του Θεού έπεσε!c Με ποια έννοια, όμως, συντρίβονται οι γλυπτές εικόνες και τα είδωλα της Βαβυλώνας; Μήπως οι Μηδοπέρσες εισβολείς θα μπουν στους ναούς της Βαβυλώνας και θα κομματιάσουν τα αμέτρητα είδωλα; Όχι, δεν χρειάζεται τίποτα τέτοιο. Τα θεοποιημένα είδωλα της Βαβυλώνας θα συντριφτούν με την έννοια ότι θα εκτεθούν ως ανήμπορα να προστατέψουν την πόλη. Και η Βαβυλώνα θα υποστεί πτώση όταν θα καταστεί ανίκανη να καταδυναστεύει πλέον το λαό του Θεού.

¹⁴ Τι θα πούμε για τη Βαβυλώνα τη Μεγάλη; Μηχανευόμενη την καταδυνάστευση του λαού του Θεού στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, κατάφερε να τους κρατήσει εξόριστους για ένα διάστημα. Το έργο κηρύγματος που έκαναν ουσιαστικά σταμάτησε. Ο πρόεδρος και άλλοι εξέχοντες υπεύθυνοι της Εταιρίας Σκοπιά φυλακίστηκαν με ψευδείς κατηγορίες. Αλλά το 1919 η κατάσταση αντιστράφηκε με εντυπωσιακό τρόπο. Οι υπεύθυνοι αποφυλακίστηκαν, τα κεντρικά γραφεία ξανάνοιξαν και το έργο κηρύγματος ξανάρχισε. Έτσι, η Βαβυλώνα η Μεγάλη έπεσε με την έννοια ότι η λαβή με την οποία κρατούσε το λαό του Θεού συντρίφτηκε.d Στην Αποκάλυψη, αυτή η πτώση διακηρύττεται δύο φορές από έναν άγγελο ο οποίος χρησιμοποιεί τα λόγια της αναγγελίας του εδαφίου Ησαΐας 21:9.—Αποκάλυψη 14:8· 18:2.

15, 16. Με ποια έννοια είναι ο λαός του Ησαΐα «αλώνισμα», και τι μπορούμε να μάθουμε από τη στάση του Ησαΐα απέναντί τους;

¹⁵ Ο Ησαΐας ολοκληρώνει αυτό το προφητικό άγγελμα με μια νότα συμπόνιας για το δικό του λαό, λέγοντας: «Αλώνισμά μου και γιε του αλωνιού μου, ό,τι άκουσα από τον Ιεχωβά των στρατευμάτων, τον Θεό του Ισραήλ, σας το ανέφερα». (Ησαΐας 21:10) Στην Αγία Γραφή, το αλώνισμα συχνά συμβολίζει τη διαπαιδαγώγηση και τον εξαγνισμό του λαού του Θεού. Τα μέλη του λαού με τον οποίο έχει συνάψει διαθήκη ο Θεός θα γίνουν “γιοι του αλωνιού”, όπου το σιτάρι αποσπάται δια της βίας από το άχυρο, και μένουν μόνο οι αγνοί, επιθυμητοί σπόροι. Ο Ησαΐας δεν νιώθει χαιρεκακία για αυτή τη διαπαιδαγώγηση. Απεναντίας, συμπονάει αυτούς τους μελλοντικούς “γιους του αλωνιού”, μερικοί από τους οποίους θα περάσουν όλη τους τη ζωή αιχμάλωτοι σε μια ξένη χώρα.

¹⁶ Αυτό μπορεί να αποτελεί καλή υπενθύμιση για όλους εμάς. Στη Χριστιανική εκκλησία σήμερα, μερικοί ίσως έχουν την τάση να χάνουν τη συμπόνια τους για τα άτομα που αδικοπραγούν. Και εκείνοι που λαβαίνουν διαπαιδαγώγηση ίσως τείνουν συχνά να δυσανασχετούν για αυτήν. Ωστόσο, αν θυμόμαστε ότι ο Ιεχωβά διαπαιδαγωγεί το λαό του με σκοπό να τον εξαγνίσει, δεν θα υποτιμούμε τη διαπαιδαγώγηση ούτε τα άτομα που την υφίστανται ταπεινά, και δεν θα αντιστεκόμαστε σε αυτήν όταν χορηγείται σε εμάς. Ας αποδεχόμαστε τη θεϊκή διαπαιδαγώγηση ως έκφραση της αγάπης του Θεού.—Εβραίους 12:6.