ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

Η γη που βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Μεσογείου και κατοικούνταν κάποτε από το αρχαίο έθνος του Ισραήλ. Η ελληνική λέξη Παλαιστίνη, που αντιστοιχεί στη λατινική Palaestina, προέρχεται από την εβραϊκή Πελέσεθ. Στις Εβραϊκές Γραφές η λέξη Πελέσεθ (που μεταφράζεται «Φιλιστία») εμφανίζεται μόνο σε σχέση με την περιορισμένη παράκτια ζώνη που κατοικούνταν από τους Φιλισταίους. (Εξ 15:14· Ψλ 60:8· 83:7· 87:4· 108:9· Ησ 14:29, 31· Ιωλ 3:4) Ωστόσο, ο Ηρόδοτος, τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ., και αργότερα άλλοι συγγραφείς (ο Φίλων, ο Οβίδιος, ο Πλίνιος, ο Ιώσηπος και ο Ιερώνυμος) χρησιμοποίησαν την ελληνική και τη λατινική λέξη για να προσδιορίσουν όλη εκείνη την περιοχή που ήταν γνωστή παλιότερα ως η «γη Χαναάν» ή η «γη του Ισραήλ». (Αρ 34:2· 1Σα 13:19) Επειδή ο Ιεχωβά είχε υποσχεθεί αυτή τη γη στον Αβραάμ και στους απογόνους του (Γε 15:18· Δευ 9:27, 28), αποκαλούνταν εύστοχα και Υποσχεμένη Γη ή Γη της Υπόσχεσης. (Εβρ 11:9) Από το Μεσαίωνα και μετά, αποκαλείται συχνά Άγιοι Τόποι.

Κατά μία έννοια η Παλαιστίνη είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις ηπείρους της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Αυτό την τοποθετούσε στο κέντρο ενός κύκλου, στου οποίου την περιφέρεια βρίσκονταν οι αρχαίες παγκόσμιες δυνάμεις της Αιγύπτου, της Ασσυρίας, της Βαβυλώνας, της Περσίας, της Ελλάδας και της Ρώμης. (Ιεζ 5:5) Καθώς περιβαλλόταν από μεγάλες ερήμους στα Α και στα Ν, και από τη Μεγάλη Θάλασσα, δηλαδή τη Μεσόγειο, στα Δ, η Παλαιστίνη έπαιζε το ρόλο της χερσαίας γέφυρας ανάμεσα στους ποταμούς Νείλο και Ευφράτη—γέφυρα από την οποία περνούσαν τα καραβάνια που διέσχιζαν τις εμπορικές οδούς του κόσμου. Επίσης, δεδομένης της θέσης της στην αποκαλούμενη Εύφορη Ημισέληνο, και αυτή καθαυτή η Παλαιστίνη παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όντας ένας εξαιρετικά ευχάριστος τόπος, προικισμένος με τους δικούς του φυσικούς πόρους και τα δικά του ξεχωριστά χαρακτηριστικά.

Ο όρος «Παλαιστίνη», όπως χρησιμοποιείται σήμερα, αναφέρεται σε μια γενική περιοχή. Δεν υποδηλώνει ακριβή όρια. Στο Ν μπορούμε να χαράξουμε μια νοητή γραμμή από το νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης μέχρι τη νοτιοανατολική γωνία της Μεσογείου, και στο Β μια άλλη γραμμή από τις νότιες πλαγιές του Όρους Αερμών ως ένα σημείο κοντά στην πόλη της Τύρου. Αυτή η περιοχή, από το Β μέχρι το Ν, «από τη Δαν μέχρι τη Βηρ-σαβεέ» (1Σα 3:20· 2Σα 3:10), είχε μήκος περίπου 240 χλμ. Από τη Μεσόγειο Θάλασσα στα Δ, η Παλαιστίνη εκτεινόταν μέχρι την Αραβική Έρημο στα Α. Συνολικά, η περιοχή αυτή ισοδυναμούσε με 25.500 τ. χλμ. περίπου—έκταση μικρότερη από το Βέλγιο αλλά λίγο μεγαλύτερη από την Πελοπόννησο.

Γεωγραφικά Χαρακτηριστικά. (ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 1, σ. 333) Για μια διεξοδική εξέταση της γεωγραφίας της Παλαιστίνης, μπορούμε να χωρίσουμε την περιοχή αυτή σε τέσσερις, σχετικά παράλληλες, ζώνες που εκτείνονται από Β προς Ν.

Η πρώτη ήταν μια λωρίδα εύφορης πεδιάδας κατά μήκος της ακτής, μιας ακτής η οποία ως επί το πλείστον είχε ελάχιστα φυσικά λιμάνια. Την παράκτια αυτή πεδιάδα χώριζε στα δύο το ακρωτήριο στο οποίο κατέληγε η επιβλητική οροσειρά του Καρμήλου, η οποία σχεδόν εισχωρούσε στη θάλασσα. Το βόρειο τμήμα ήταν γνωστό ως Πεδιάδα του Ασήρ ή Φοινίκη. Το νότιο τμήμα εκτεινόταν δίπλα σε παραθαλάσσιους αμμόλοφους, αποτελούνταν δε από την Πεδιάδα του Σαρών και από την Πεδιάδα της Φιλιστίας, η οποία πλαταίνει προς το Ν.

Η δεύτερη γεωγραφική ζώνη, πλάι στις παραθαλάσσιες πεδιάδες, περιλάμβανε τις κυριότερες οροσειρές που εκτείνονταν προς το Β και προς το Ν σαν ραχοκοκαλιά της χώρας. Στο Β υπήρχαν τα βουνά του Νεφθαλί τα οποία αποκαλούνταν επίσης Λόφοι της Γαλιλαίας. Αυτά αποτελούσαν προέκταση των οροσειρών του Λιβάνου που ήταν ξακουστές για τα κέδρινα δάση τους και για το επιβλητικό Όρος Αερμών το οποίο υψωνόταν στα 2.814 μ. Το ύψος των βόρειων βουνών της Παλαιστίνης κυμαινόταν από 1.208 μ. για το Χαρ Μερόν στην Άνω Γαλιλαία μέχρι 562 μ. για το Όρος Θαβώρ, το οποίο έγινε πασίγνωστο στις ημέρες του Βαράκ. (Κρ 4:12) Κάτω από το Όρος Θαβώρ εκτεινόταν μια σχετικά πλατιά κεντρική πεδιάδα που έτεμνε εγκάρσια τη χώρα με κατεύθυνση από τα Δ προς τα Α, χωρίζοντας τα βόρεια βουνά από αυτά που βρίσκονταν στα Ν. Στην Κοιλάδα της Ιεζραέλ, ή Εσδρηλών, έλαβαν χώρα πολλές αποφασιστικές μάχες. Αποτελούνταν από δύο τμήματα: το ανατολικό, που ονομαζόταν «κοιλάδα της Ιεζραέλ», και το δυτικό, το «λεκανοπέδιο της Μεγιδδώ».—Ιη 17:16· 2Χρ 35:22.

Στα Δ και στα Β της κοιλάδας της Μεγιδδώ, η οποία ήταν η λεκάνη απορροής του Κισών, βρισκόταν η οροσειρά του Καρμήλου η οποία εκτεινόταν νοτιοανατολικά της ακτής και ενωνόταν με τα βουνά του Εφραΐμ, ή αλλιώς της Σαμάρειας, όπου βρίσκονταν τα ιστορικά όρη Γαριζίν και Εβάλ—το δεύτερο είχε ύψος πάνω από 900 μ. (Δευ 11:29) Το τμήμα της οροσειράς που συνέχιζε προς τα Ν ήταν γνωστό ως η «ορεινή περιοχή του Ιούδα», επειδή παρ’ όλο που το υψόμετρο εκεί κυμαινόταν από 600 μ. μέχρι και πάνω από 1.000 μ., η περιοχή αυτή αποτελούνταν σε μεγάλο βαθμό από οροπέδια, στρογγυλεμένους λόφους και ομαλές πλαγιές. (2Χρ 27:4· Λου 1:39) Σε αυτήν εδώ την περιοχή βρίσκονταν πόλεις όπως η Ιερουσαλήμ, η Βηθλεέμ και η Χεβρών.

Βαθμιαία, τα βουνά του Ιούδα στο Ν ενσωματώνονταν στη Νεγκέμπ—το όνομα της οποίας πιστεύεται ότι προέρχεται από μια ρίζα που σημαίνει «ξεραίνομαι»—μια περιοχή που εκτεινόταν μέχρι την κοιλάδα του χειμάρρου της Αιγύπτου και αποτελούσε το νότιο τμήμα της Παλαιστίνης. Στο βόρειο άκρο της Νεγκέμπ βρισκόταν μια πόλη-όαση, η πόλη της Βηρ-σαβεέ. Στο νότιο άκρο βρισκόταν η Κάδης-βαρνή.—Γε 12:9· 20:1· 22:19.

Καθώς πλησιάζει κανείς στα βουνά του Ιούδα από τα Δ, φτάνει στη λοφώδη περιοχή με το όνομα Σεφηλά, της οποίας οι πολυάριθμες, μικρές κοιλάδες που εκτείνονται από τα Δ προς τα Α οδηγούν από τις παράκτιες πεδιάδες στα υψίπεδα. (Ιη 9:1) Ως επί το πλείστον, αυτοί οι λόφοι προσφέρονταν για τη βόσκηση ποιμνίων και βοοειδών, καθώς οι πηγές που υπήρχαν στις κοιλάδες παρείχαν το απαιτούμενο νερό.

Το τρίτο χαρακτηριστικό της γεωγραφίας της Παλαιστίνης ονομαζόταν Αραβά (Δευ 11:30), τμήμα της μεγάλης Ρηξιγενούς Κοιλάδας. Διχοτομεί τη χώρα κατά μήκος από πάνω μέχρι κάτω. Αυτό το βαθύ χάσμα άρχιζε από τη Συρία στο Β και έφτανε προς Ν μέχρι τον Κόλπο της Άκαμπα στην Ερυθρά Θάλασσα. Κάτι που έκανε ακόμη πιο θεαματικό το κεντρικό αυτό βύθισμα της χώρας ήταν οι εκατέρωθεν παράλληλες οροσειρές και απόκρημνες πλαγιές.

Ακολουθώντας αυτό το ταφροειδές βύθισμα από Β προς Ν, κατεβαίνει κανείς γρήγορα από τους πρόποδες του Όρους Αερμών στη Λεκάνη Χούλα, όπου οι πηγές του Ιορδάνη σχημάτιζαν κάποτε μια μικρή λίμνη. Από εκεί, μέσα σε 16 χλμ. περίπου, ο Ιορδάνης πέφτει απότομα κατά 270 μ. και πλέον φτάνοντας στο επίπεδο της Θάλασσας της Γαλιλαίας η οποία βρίσκεται περίπου 210 μ. χαμηλότερα από την επιφάνεια της θάλασσας. Αυτό το μεγάλο ρήγμα στο φλοιό της γης, από τη Γαλιλαία ως τη Νεκρά Θάλασσα, είναι η καθαυτό Κοιλάδα του Ιορδάνη, την οποία οι Άραβες αποκαλούν Γορ, που σημαίνει «βύθισμα». Πρόκειται για μια «χαράδρα», το πλάτος της οποίας φτάνει τα 19 χλμ. σε μερικά σημεία. Ο ίδιος ο Ιορδάνης βρίσκεται περίπου 45 μ. χαμηλότερα από τον πυθμένα αυτής της κοιλάδας, και καθώς κατεβαίνει ελικοειδώς με μικρή ταχύτητα προς τη Νεκρά Θάλασσα, πέφτει άλλα 180 μ. περίπου. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 334) Αυτό σημαίνει ότι η στάθμη της Νεκράς Θαλάσσης βρίσκεται περίπου 400 μ. χαμηλότερα από την επιφάνεια της Μεσογείου—είναι το χαμηλότερο σημείο στην επιφάνεια της γης.

Η προέκταση της Ρηξιγενούς Κοιλάδας νότια της Νεκράς Θαλάσσης επί άλλα 160 χλμ. μέχρι τον Κόλπο της Άκαμπα ήταν γενικότερα γνωστή ως η καθαυτό Αραβά. (Δευ 2:8) Στο μέσο αυτής της απόστασης έφτανε στο ψηλότερο σημείο της, περίπου 200 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η τέταρτη γεωγραφική ζώνη της Παλαιστίνης αποτελούνταν από λόφους και υψίπεδα στα Α της μεγάλης τάφρου του Ιορδάνη. (Δευ 2:36, 37· 3:8-10) Στα Β αυτή η καλλιεργήσιμη γη εκτεινόταν προς τα Α της Θάλασσας της Γαλιλαίας σε πλάτος πιθανώς 100 χλμ., ενώ στα Ν το πλάτος της ήταν μόνο 40 χλμ. περίπου, και έπειτα γινόταν έρημος, άνυδρες στέπες που τελικά χάνονταν μέσα στην Αραβική Έρημο. Το πιο πλατύ, βόρειο τμήμα αυτής της λοφώδους ανατολικής ζώνης, πάνω από τη Ραμώθ-γαλαάδ, ονομαζόταν γη της Βασάν και είχε κατά μέσο όρο υψόμετρο περίπου 600 μ. Στα Ν της Βασάν η περιοχή της Γαλαάδ, που είχε σχήμα θόλου, έφτανε σε ύψος τα 1.000 μ. Η Γαλαάδ συνόρευε στο Ν με το υψίπεδο Β της κοιλάδας του χειμάρρου Αρνών, στο οποίο βρισκόταν το Όρος Νεβώ, ύψους 800 μ. και πλέον. Αυτή η περιοχή, που βρισκόταν κάποτε υπό την κατοχή των Αμμωνιτών, συνόρευε με τη σειρά της, στα Ν της κοιλάδας του χειμάρρου Αρνών, με τη γη του Μωάβ.—Ιη 13:24, 25· Κρ 11:12-28.

Γεωγραφικά Ονόματα. Τα αρχαία εβραϊκά ονόματα πολλών πόλεων, βουνών και κοιλάδων έχουν χαθεί, εν μέρει λόγω του ότι η Παλαιστίνη βρισκόταν υπό αραβική κατοχή για μεγάλο διάστημα από το 638 Κ.Χ. και μετά. Παρ’ όλα αυτά, εφόσον από τις ζωντανές γλώσσες η αραβική είναι αυτή που έχει τη στενότερη συγγένεια με την εβραϊκή, σε μερικές περιπτώσεις είναι εφικτό να εντοπίσουμε με αρκετή ακρίβεια ορισμένες αρχαίες τοποθεσίες και μέρη όπου έλαβαν χώρα σημαντικά γεγονότα.

Μερικοί κοινοί αραβικοί και εβραϊκοί γεωγραφικοί όροι που βοηθούν στο συσχετισμό κάποιων τόπων με Βιβλικές τοποθεσίες παρουσιάζονται στην επόμενη σελίδα.

Κλιματολογικές Συνθήκες. Το κλίμα της Παλαιστίνης παρουσιάζει τόση ποικιλία όση και η τοπογραφία της. Μέσα σε 160 χλμ. περίπου, από τη Νεκρά Θάλασσα μέχρι το Όρος Αερμών, οι ακραίες υψομετρικές διαφορές δημιουργούν κλιματολογικές συνθήκες αντίστοιχες με αυτές που παρουσιάζονται αλλού σε γεωγραφικό πλάτος χιλιάδων χιλιομέτρων ανάμεσα στις τροπικές περιοχές και στην Αρκτική. Το Όρος Αερμών καλύπτεται συνήθως από χιόνια το μεγαλύτερο μέρος του έτους, ενώ χαμηλά, κοντά στη Νεκρά Θάλασσα, το θερμόμετρο αγγίζει μερικές φορές τους 50°C. Η θαλασσινή αύρα από τη Μεσόγειο μετριάζει τη θερμοκρασία κατά μήκος της κεντρικής οροσειράς. Ως αποτέλεσμα, η θερμοκρασία στην Ιερουσαλήμ σπάνια υπερβαίνει τους 32°C, ενώ ελάχιστες φορές σημειώνεται παγετός. Η μέση θερμοκρασία της τον Ιανουάριο είναι γύρω στους 10°C. Οι χιονοπτώσεις σε αυτό το μέρος της χώρας δεν είναι κάτι το συνηθισμένο.—Παράβαλε 2Σα 23:20.

Οι βροχοπτώσεις σε αυτή τη χώρα των αντιθέσεων παρουσιάζουν επίσης μεγάλη διαφοροποίηση. Κατά μήκος της ακτής το ετήσιο ύψος των κατακρημνισμάτων είναι γύρω στα 38 εκ., αλλά σε μεγαλύτερο υψόμετρο, όπως στο Όρος Κάρμηλος, στην κεντρική οροσειρά και στα υψίπεδα Α του Ιορδάνη, είναι ως και διπλάσιο. Αντίθετα, συνθήκες ερήμου επικρατούν στη Νεγκέμπ, στην κάτω Κοιλάδα του Ιορδάνη και στην περιοχή της Νεκράς Θαλάσσης, όπου το ύψος της βροχόπτωσης είναι 5 με 10 εκ. ετησίως. Οι περισσότερες βροχές πέφτουν κατά τους χειμερινούς μήνες Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Μόνο το 6 με 7 τοις εκατό των βροχοπτώσεων αντιστοιχεί στους καλοκαιρινούς μήνες, από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Η απαλή “πρώιμη”, δηλαδή φθινοπωρινή, βροχή του Οκτωβρίου και του Νοεμβρίου επιτρέπει το όργωμα του εδάφους (το οποίο έχει σκληρύνει από τον καλοκαιρινό καύσωνα) στα πλαίσια της προετοιμασίας για τη σπορά των χειμερινών σιτηρών. Η «όψιμη», δηλαδή η ανοιξιάτικη, βροχή πέφτει τον Μάρτιο και τον Απρίλιο.—Δευ 11:14· Ιωλ 2:23· Ζαχ 10:1· Ιακ 5:7.

Ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα της Παλαιστίνης είναι η άφθονη δροσιά, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες της ανομβρίας, επειδή χωρίς αυτή την πλούσια δροσιά πολλά από τα αμπέλια και τα λιβάδια θα αντιμετώπιζαν μεγάλο πρόβλημα. (Αγγ 1:10· Ζαχ 8:12) Οι υγροί άνεμοι που ανεβαίνουν από τη Μεσόγειο και κατεβαίνουν από το Όρος Αερμών είναι η πηγή μεγάλου μέρους αυτής της δροσιάς στην Παλαιστίνη. (Ψλ 133:3) Σε ορισμένες περιοχές η δροσιά τη νύχτα είναι τόσο πλούσια ώστε η υγρασία που ανακτούν τα φυτά είναι αρκετή για να αναπληρώσουν τις απώλειες που είχαν τις ζεστές ώρες της ημέρας. (Παράβαλε Ιωβ 29:19.) Ιδιαίτερα σημαντική είναι η δροσιά στη Νεγκέμπ και στα υψίπεδα της Γαλαάδ όπου η βροχόπτωση είναι ελάχιστη.—Βλέπε ΔΡΟΣΙΑ.

Χλωρίδα και Πανίδα. Η εντυπωσιακή ποικιλία των δέντρων, των θάμνων και των φυτών που υπάρχουν σε αυτή τη μικρή περιοχή της γης προκαλεί έκπληξη στους βοτανολόγους, ένας από τους οποίους εκτιμάει ότι υπάρχουν περίπου 2.600 ποικιλίες φυτών εκεί. Οι εναλλαγές στο υψόμετρο, στο κλίμα και στο έδαφος δικαιολογούν σε κάποιον βαθμό αυτή την ποικιλία στη χλωρίδα, δεδομένου ότι μερικά φυτά ευδοκιμούν στις ψυχρές, αλπικές περιοχές, άλλα στην καυτή έρημο και μερικά άλλα στις προσχωσιγενείς πεδιάδες ή στα βραχώδη υψίπεδα—καθένα από αυτά ανθίζοντας και κάνοντας σπόρο στην εποχή του. Σε σχετικά μικρή απόσταση μεταξύ τους μπορεί να συναντήσει κανείς φοίνικες που ευδοκιμούν στη ζέστη και δρύες και πεύκα που ευδοκιμούν στο κρύο, ιτιές κατά μήκος των ποταμών και αλμυρίκια στην έρημο. Αυτή η γη είναι επίσης ξακουστή για τα αμπέλια, τους ελαιώνες και τους συκεώνες της, καθώς και για τα χωράφια της όπου καλλιεργείται σιτάρι, κριθάρι και κεχρί. Επίσης, στα καλλιεργούμενα προϊόντα συγκαταλέγονται τα μπιζέλια, τα φασόλια, οι φακές, οι μελιτζάνες, τα κρεμμύδια και τα αγγούρια, καθώς και το βαμβάκι και το λινάρι. Σήμερα, οι επισκέπτες συχνά απογοητεύονται, εκτός αν είναι άνοιξη, οπότε η ύπαιθρος είναι ολάνθιστη και τα λουλούδια δημιουργούν ένα εντυπωσιακό θέαμα. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους, οι βραχώδεις λοφοπλαγιές είναι γυμνές και άγριες. Κάποτε, ωστόσο, μερικά μέρη αυτής της γης ήταν πιο δασώδη από ό,τι σήμερα, με οργιώδη βλάστηση, «σαν τον κήπο του Ιεχωβά», ένας πραγματικός βοτανικός κήπος “όπου έρρεε το γάλα και το μέλι”, ένας φιλόξενος και ελκυστικός τόπος.—Γε 13:10· Εξ 3:8· Αρ 13:23, 24· Δευ 8:7-9.

Στο παρελθόν, τα ζώα, τα πουλιά και τα ψάρια αφθονούσαν στην όμοια με πάρκο Παλαιστίνη πολύ περισσότερο από ό,τι σήμερα. Τώρα δεν υπάρχουν πλέον λιοντάρια, αρκούδες, άγριοι ταύροι και ιπποπόταμοι, αλλά υπάρχουν άλλα άγρια ζώα όπως λύκοι, αγριόχοιροι, αγριόγατες, τσακάλια, λαγοί και αλεπούδες. Τα κατοικίδια ζώα είναι κάτι το κοινό—υπάρχουν πρόβατα, κατσίκια, αγελάδες, άλογα, γαϊδούρια και καμήλες. Υπολογίζεται ότι στο Ισραήλ υπάρχουν σήμερα περίπου 85 διαφορετικά είδη θηλαστικών, 350 είδη πουλιών και 75 είδη ερπετών.

Πλουτοπαραγωγικές Πηγές του Εδάφους. Εκτός από το ότι η Παλαιστίνη ήταν μια καλοποτιζόμενη γη, ικανή να παράγει αφθονία τροφίμων, τα βουνά της επίσης περιείχαν χρήσιμα μεταλλεύματα σιδήρου και χαλκού. (Δευ 8:9) Χρειαζόταν να εισάγουν χρυσάφι, ασήμι, κασσίτερο και μόλυβδο, αλλά υπήρχαν μεγάλες αποθέσεις άλατος, ενώ στην Κοιλάδα του Ιορδάνη υπήρχαν και στρώματα πηλού που χρησιμοποιούνταν στην πλινθοποιία, στην κεραμική και στη μεταλλοτεχνία. (1Βα 7:46) Γινόταν επίσης εξόρυξη ασβεστόλιθου εξαιρετικής ποιότητας για τις οικοδομικές εργασίες, και υπήρχαν επιφανειακά κοιτάσματα σκουρόχρωμου βασάλτη που θεωρούνταν πολύτιμος για τη σκληρότητά του και τη λεπτόκοκκη υφή του.