Το Νησί που Εμφανίστηκε και Εξαφανίστηκε

Από αρθρογράφο του Ξύπνα! στην Ιταλία

ΣΤΙΣ 28 Ιουνίου 1831, ένας δυνατός σεισμός ταρακούνησε τη δυτική ακτή του νησιού της Σικελίας, στη Μεσόγειο. Κάποιος ναυτικός που ένιωσε τη δόνηση εν πλω νόμιζε πως το σκάφος του είχε χτυπήσει σε ύφαλο.

Επί μέρες μετά το σεισμό, τα νερά στα ανοιχτά των ακτών της Σικελίας συνέχιζαν να είναι ταραγμένα. Ψόφια ψάρια επέπλεαν στην επιφάνεια. Ο αέρας μύριζε θειάφι. Ελαφρόπετρες εκβράζονταν στην παραλία.

Στις 10 Ιουλίου, ο Τζοβάνι Κοράο, καπετάνιος της ναπολιτάνικης μπρατσέρας Τερεσίνα, έπλεε στη Μεσόγειο όταν είδε ένα απίστευτο θέαμα​—μια τεράστια στήλη νερού και καπνού που υψωνόταν 20 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Επίσης, ακουγόταν «ένας δυνατός θόρυβος σαν κεραυνός».

Ο Φερδινάνδος Β΄, Βασιλιάς των Δύο Σικελιών, διέταξε το πολεμικό πλοίο Αίτνα να αποπλεύσει για να διερευνήσει το ζήτημα. Τα νέα έφτασαν και στη Μάλτα, η οποία τότε βρισκόταν υπό βρετανική κυριαρχία. Μη θέλοντας να μείνει έξω από τα πράγματα, ο Σερ Χένρι Χόθαμ, ο Βρετανός αντιναύαρχος του νησιού, έστειλε και αυτός πλοία «για να εντοπίσουν την ακριβή θέση στους χάρτες και να κάνουν διάφορες άλλες παρατηρήσεις για τη φύση του φαινομένου».

Με αυτόν τον τρόπο άρχισε μια διαμάχη η οποία συνεχίζεται ως τις μέρες μας.

Ένα Νησί Γεννιέται

Στις 19 Ιουλίου 1831, σε μια περιοχή ανάμεσα στη Σικελία και στην ακτή της Αφρικής, ήταν ορατό ένα καινούριο νησί, το οποίο δημιουργήθηκε από την έκρηξη ενός υποθαλάσσιου ηφαιστείου. Ο Τσαρλς Σουίνμπερν, πλοίαρχος του βρετανικού ιστιοφόρου Ράπιντ, περιέπλεε το δυτικό άκρο της Σικελίας όταν είδε μια ψηλή, ακανόνιστη στήλη κατάλευκου καπνού ή ατμού. Ο Σουίνμπερν κατευθύνθηκε ολοταχώς εκεί. Καθώς έπεφτε η νύχτα, μαζί με τον καπνό φαίνονταν και φωτεινές λάμψεις, οι οποίες συνέχιζαν να είναι ορατές καθαρά ακόμη και στο φως του φεγγαριού. Πύρινες φλόγες ξεπετάγονταν στο μέσο του. Τη χαραυγή, όταν ο καπνός καθάρισε λίγο, ο Σουίνμπερν μπορούσε να δει «έναν μικρό σκουρόχρωμο λοφίσκο λίγα μέτρα πάνω από τη θάλασσα».

Μέσα σε έναν μήνα το νησί ορθώθηκε περίπου 65 μέτρα πάνω από τη θάλασσα και είχε περιφέρεια σχεδόν 3,5 χιλιόμετρα. «Ασφαλώς, το γεγονός έχει προκαλέσει τεράστια αίσθηση σε αυτά τα νησιά», ανέφερε η Εφημερίδα της Κυβέρνησης της Μάλτας (Malta Government Gazette), «και πολλοί έχουν ήδη σπεύσει επί τόπου». Ανάμεσά τους ήταν και ο καθηγητής Φρίντριχ Χόφμαν, ένας Πρώσος γεωλόγος ο οποίος έκανε έρευνες στη Σικελία. Ο Χόφμαν έφτασε σε απόσταση ενός χιλιομέτρου περίπου από το νησί και κατάφερε να το δει «ολοκάθαρα». Ανησυχώντας για πιθανούς κινδύνους, όμως, ο Χόφμαν αρνήθηκε να αποβιβαστεί στο νησί.

Λιγότερο επιφυλακτικός ήταν ο πλοίαρχος Χάμφρι Σένχαους, ο οποίος αναφέρθηκε ότι στις 2 Αυγούστου αποβιβάστηκε στο νησί και εγκατέστησε τη σημαία της Βρετανικής Ένωσης. Αυτός το ονόμασε Νησί Γκράχαμ, προς τιμήν του Σερ Τζέιμς Γκράχαμ, πρώτου λόρδου του Ναυαρχείου.

Το Πανεπιστήμιο της Κατάνης, στη Σικελία, ανέθεσε τη μελέτη του νησιού στον Κάρλο Τζεμελάρο, καθηγητή φυσικής ιστορίας. Εκείνος το ονόμασε Φερδινανδέα, από το όνομα του Φερδινάνδου Β΄. Αδιαφορώντας για τη σημαία που έμαθε ότι κυμάτιζε ήδη στο νησί, ο Φερδινάνδος ανακήρυξε επίσημα το νησί τμήμα του βασιλείου του, αν και αυτό βρισκόταν έξω από τα χωρικά ύδατα της Σικελίας.

Τελευταίοι εμφανίστηκαν οι Γάλλοι. Ο γεωλόγος Κονστάν Πρεβό ονόμασε το νησί Ιουλία, εφόσον είχε εμφανιστεί στη διάρκεια του μήνα Ιουλίου. Και αυτός επίσης ύψωσε τη σημαία της χώρας του στο νησί. Σκοπός αυτής της ενέργειας, όπως έγραψε ο ίδιος, ήταν “να ενημερώσει όλους όσους θα ακολουθούσαν ότι η Γαλλία δεν αφήνει ανεκμετάλλευτη καμία ευκαιρία προκειμένου να δείξει το ενδιαφέρον της για τα επιστημονικά ζητήματα”.

Η αντιλογία γύρω από την κυριότητα του νησιού κλιμακώθηκε. Σύμφωνα με ένα πρόσφατο άρθρο της εφημερίδας Τάιμς (Times) του Λονδίνου, η Βρετανία, η Ιταλία και η Γαλλία έφτασαν «στα πρόθυρα σύγκρουσης» εξαιτίας αυτής της μικρής κουκκίδας γης.

Το Τέλος του Νησιού

Η διένεξη για το νησί​—που μέχρι σήμερα αποκαλείται πότε Ιουλία πότε Φερδινανδέα και πότε Γκράχαμa​—τελικά δεν κράτησε πολύ. «Το νησί συρρικνώνεται μέρα με τη μέρα», έγραψε ο Χόφμαν αφού το επισκέφτηκε το Σεπτέμβριο, «και αν αυτή η καταστροφή, την οποία είδαμε με τα μάτια μας, συνεχιστεί . . . , τότε οι καταιγίδες του επερχόμενου χειμώνα αρκούν για να [το] διαλύσουν μέσα σε λίγους μήνες».

Το Δεκέμβριο το νησί είχε βουλιάξει από μόνο του έχοντας γίνει απλώς ένας επικίνδυνος ύφαλος λίγα μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. «Το μόνο που απέμεινε από το νησί Ιουλία», έγραψε ο Ιταλός ηφαιστειολόγος Τζουζέπε Μερκάλι, «ήταν τα πολλά ονόματα που του έδωσαν οι ταξιδευτές από διάφορα έθνη οι οποίοι είχαν την τύχη να παραστούν μάρτυρες της γέννησης και της εξαφάνισής του».

Αναδύεται Ξανά;

Άραγε εδώ τελειώνει η ιστορία; Και βέβαια όχι! Η περιοχή όπου βρισκόταν κάποτε το νησί είναι ακόμη ενεργή από γεωλογική άποψη. Σύμφωνα με τον Σικελό ιστορικό Σαλβατόρε Ματσαρέλα, σήμερα κατέχει «την ίδια στρατηγική σημασία που είχε και το 19ο αιώνα». Μερικοί γεωλόγοι πιστεύουν ότι το νησί θα αναδυθεί ξανά. Η ένταση γύρω από το ποιος μπορεί να έχει την κυριότητα αυτού του νησιού που ενδέχεται να επανεμφανιστεί έχει ήδη αρχίσει να αυξάνεται.

Έτσι λοιπόν, η ιστορία του νησιού που εμφανίστηκε​—και εξαφανίστηκε—​έχει αποτελέσει μία ακόμη θλιβερή σελίδα στα χρονικά της ανθρώπινης διακυβέρνησης. Ο Ιταλός δημοσιογράφος Φιλίπο Ντ’ Άρπα αναφέρει εύστοχα ότι αυτή η ιστορία «δείχνει με παροιμιώδη τρόπο πόσο γελοίο είναι το κυνήγι της εξουσίας».

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Απεικόνιση της έκρηξης του 1831

[Ευχαριστίες]

Copyright Peter Francis/​The Open University