Ο Θεός Είναι Ένας

29. (α) Με απλά λόγια, τι είναι ο σύγχρονος Ιουδαϊσμός; (β) Πώς εκδηλώνεται η ταυτότητα του Ιουδαϊσμού; (γ) Ποιες είναι μερικές Ιουδαϊκές γιορτές και μερικά Ιουδαϊκά έθιμα;

²⁹ Με απλά λόγια, ο Ιουδαϊσμός είναι η θρησκεία ενός λαού. Επομένως, ο προσήλυτος γίνεται μέρος τόσο του ιουδαϊκού λαού όσο και της Ιουδαϊκής θρησκείας. Είναι μια αυστηρά μονοθεϊστική θρησκεία και υποστηρίζει ότι ο Θεός επεμβαίνει στην ανθρώπινη ιστορία, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους Ιουδαίους. Η Ιουδαϊκή λατρεία περιλαμβάνει αρκετές ετήσιες γιορτές και διάφορα έθιμα. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδες 230-231.) Αν και δεν υπάρχουν δοξασίες ή δόγματα που να είναι αποδεκτά απ’ όλους τους Ιουδαίους, η ομολογία του γεγονότος ότι ο Θεός είναι ένας όπως την εκφράζει η Σεμά, μια προσευχή που βασίζεται στο εδάφιο Δευτερονόμιον 6:4, αποτελεί κύριο μέρος της λατρείας που αποδίδεται στις συναγωγές: «ΑΚΟΥΕ, ΙΣΡΑΗΛ· ΚΥΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΣ ΗΜΩΝ ΕΙΝΑΙ ΕΙΣ ΚΥΡΙΟΣ».

30. (α) Ποια αντίληψη έχουν οι Ιουδαίοι για τον Θεό; (β) Πώς συγκρούεται η Ιουδαϊκή άποψη για τον Θεό μ’ αυτήν του Χριστιανικού κόσμου;

³⁰ Αυτή η πίστη σ’ έναν Θεό μεταδόθηκε στη Χριστιανοσύνη και στον Ισλαμισμό. Σύμφωνα με κάποιο ραβίνο, τον Δρ Τζ. Χ. Χερτζ: «Αυτή η κατηγορηματική διακήρυξη του απόλυτου μονοθεϊσμού ισοδυναμούσε με κήρυξη πολέμου εναντίον κάθε είδους πολυθεϊσμού . . . Παρόμοια, η Σεμά αποκλείει την τριάδα του Χριστιανικού δόγματος θεωρώντας την παραβίαση της Ενότητας του Θεού».e Τώρα όμως ας στραφούμε στο θέμα της μεταθανάτιας ζωής κι ας δούμε τι πιστεύουν γι’ αυτό οι Εβραίοι.

Θάνατος, Ψυχή και Ανάσταση

31. (α) Πώς εισχώρησε το δόγμα της αθανασίας της ψυχής στην Ιουδαϊκή διδαχή; (β) Ποιο δίλημμα προκάλεσε η διδασκαλία σχετικά με την αθανασία της ψυχής;

³¹ Μια από τις βασικές δοξασίες του σύγχρονου Ιουδαϊσμού είναι ότι ο άνθρωπος έχει αθάνατη ψυχή που συνεχίζει να ζει μετά το θάνατο του σώματός του. Μήπως όμως προέρχεται αυτή η δοξασία από την Αγία Γραφή; Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopaedia Judaica) παραδέχεται με ειλικρίνεια: «Προφανώς το δόγμα της αθανασίας της ψυχής εισχώρησε στον Ιουδαϊσμό εξαιτίας της ελληνικής επίδρασης». Ωστόσο, αυτό δημιούργησε ένα δογματικό δίλημμα, όπως δηλώνει η ίδια πηγή: «Βασικά οι δοξασίες της ανάστασης και της αθανασίας της ψυχής δεν συμβιβάζονται μεταξύ τους. Η μια μιλάει για συλλογική ανάσταση στο τέλος των ημερών, δηλαδή για το ότι οι νεκροί που κοιμούνται στη γη θα εγερθούν από τον τάφο, ενώ η άλλη μιλάει για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ψυχή μετά το θάνατο του σώματος». Πώς λύθηκε αυτό το δίλημμα στην Ιουδαϊκή θεολογία; «Προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι, όταν το άτομο πεθαίνει, η ψυχή του εξακολουθεί να ζει σ’ έναν άλλο κόσμο (κάτι που οδήγησε σ’ όλες τις δοξασίες τις σχετικές με τον ουρανό και την κόλαση) ενώ το σώμα του παραμένει στον τάφο περιμένοντας την κατά γράμμα ανάσταση όλων των νεκρών εδώ στη γη».

32. Τι λέει η Αγία Γραφή για τους νεκρούς;

³² Ο λέκτορας Άρθουρ Χέρτζμπεργκ γράφει: «Στην ίδια την [Εβραϊκή] Βίβλο ο στίβος όπου διαδραματίζεται η ζωή του ανθρώπου είναι αυτός ο κόσμος. Δεν υπάρχει δόγμα ουρανού και κόλασης, αλλά μόνο η αυξανόμενη αντίληψη για κάποια τελική ανάσταση των νεκρών που πρόκειται να λάβει χώρα στο τέλος των ημερών». Αυτή είναι μια απλή και ακριβής εξήγηση της Βιβλικής αντίληψης, που λέει ότι «οι νεκροί δεν γνωρίζουν τίποτα . . . Γιατί δεν υπάρχει δράση ή διαλογισμός ή μάθηση ή σοφία στον Σιεόλ [τον κοινό τάφο του ανθρώπινου γένους], όπου πηγαίνεις».—Εκκλησιαστής 9:5, 10, Τανάκ· Δανιήλ 12:1, 2· Ησαΐας 26:19.

33. Πώς θεωρούσαν αρχικά οι Ιουδαίοι το δόγμα της ανάστασης;

³³ Σύμφωνα με την Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια, «στη ραβινική περίοδο το δόγμα της ανάστασης των νεκρών θεωρείται ως ένα από τα πρωταρχικά δόγματα του Ιουδαϊσμού» και «δεν πρέπει να συγχέεται με την πίστη στην . . . αθανασία της ψυχής».f Σήμερα όμως, ενώ όλες οι Ιουδαϊκές παρατάξεις αποδέχονται την αθανασία της ψυχής, δεν συμβαίνει το ίδιο όσον αφορά την ανάσταση των νεκρών.

34. Σε αντίθεση με την άποψη της Αγίας Γραφής, πώς παρουσιάζεται η ψυχή στο Ταλμούδ; Τι σχόλια κάνουν μεταγενέστεροι συγγραφείς;

³⁴ Σε αντίθεση με την Αγία Γραφή, το Ταλμούδ, που είναι επηρεασμένο από τον ελληνισμό, είναι γεμάτο εξηγήσεις, ιστορίες, ακόμα και αφηγήσεις σχετικές με την αθανασία της ψυχής. Μάλιστα, ένα μεταγενέστερο ιουδαϊκό σύγγραμμα μυστικιστικού περιεχομένου, η Καββάλα, προωθεί ακόμα και τη διδασκαλία της μετεμψύχωσης (μετενσάρκωσης των ψυχών), που βασικά είναι αρχαία Ινδουιστική διδασκαλία. (Βλέπε Κεφάλαιο 5.) Σήμερα αυτή η δοξασία είναι γενικά αποδεκτή στο Ισραήλ ως διδασκαλία του Ιουδαϊσμού, ενώ επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στο Χασιδισμό και στη λογοτεχνία του. Για παράδειγμα, ο Μάρτιν Μπάμπερ διηγείται στο βιβλίο του Ιστορίες των Χασιδείμ—Οι Μεταγενέστεροι Δάσκαλοι (Tales of the Hasidim—The Later Masters) ένα περιστατικό σχετικά με την ψυχή, το οποίο προέρχεται από τη σχολή του Ελιμέλεχ, κάποιου ραβίνου του Λίτσενσκ: «Την Ημέρα του Εξιλασμού, όταν ο Ραβίνος Αβραάμ Γεχοσούα απάγγελλε την Αβοντά, την προσευχή που αποτελεί επανάληψη της υπηρεσίας την οποία τελούσε ο αρχιερέας στο Ναό της Ιερουσαλήμ, κι έφτανε στο σημείο: ‘Κι έτσι είπε’, δεν έλεγε ποτέ αυτές τις λέξεις, αλλά έλεγε: ‘Κι έτσι είπα’. Επειδή δεν είχε ξεχάσει τον καιρό που η ψυχή του βρισκόταν στο σώμα ενός αρχιερέα στην Ιερουσαλήμ».

35. (α) Ποια θέση πήρε ο Μεταρρυθμιστικός Ιουδαϊσμός όσον αφορά τη διδασκαλία της αθανασίας της ψυχής; (β) Ποια είναι η ξεκάθαρη διδασκαλία της Αγίας Γραφής αναφορικά με την ψυχή;

³⁵ Ο Μεταρρυθμιστικός Ιουδαϊσμός έχει μάλιστα απορρίψει εντελώς τη δοξασία της ανάστασης. Αφού αφαίρεσαν τη λέξη από τα προσευχητάριά τους, οι Μεταρρυθμιστές αναγνωρίζουν μόνο τη δοξασία της αθανασίας της ψυχής. Πόσο πιο ξεκάθαρη είναι η ιδέα την οποία εκφράζει η Αγία Γραφή στο εδάφιο Γένεσις 2:7: «Και έπλασε Κύριος ο Θεός τον άνθρωπον από χώματος εκ της γης· και ενεφύσησεν εις τους μυκτήρας αυτού πνοήν ζωής, και έγεινεν ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν». Ο συνδυασμός του σώματος και του πνεύματος, ή αλλιώς της δύναμης της ζωής, αποτελεί μια ‘ψυχή ζώσα’.g (Γένεσις 2:7· 7:22· Ψαλμός 146:4) Με αντίστροφο συλλογισμό, όταν ο αμαρτωλός άνθρωπος πεθαίνει, πεθαίνει και η ψυχή του. (Ιεζεκιήλ 18:4, 20) Έτσι, όταν ο άνθρωπος πεθαίνει, παύει να έχει συνειδητή ύπαρξη. Η δύναμη της ζωής του επιστρέφει στον Θεό, ο οποίος του την έδωσε. (Εκκλησιαστής 3:19· 9:5, 10, Τανάκ· 12:7) Η αληθινή ελπίδα για τους νεκρούς, όπως τη διδάσκει η Αγία Γραφή, είναι η ανάσταση—στην εβραϊκή: τεχιγιάθ χαμμεθίμ, δηλαδή «αναβίωση των νεκρών».

36, 37. Τι πίστευαν για τη μελλοντική ζωή διάφοροι πιστοί Εβραίοι των Βιβλικών χρόνων;

³⁶ Μολονότι αυτό το συμπέρασμα μπορεί να ξαφνιάσει ακόμα και πολλούς Εβραίους, η ανάσταση υπήρξε η πραγματική ελπίδα των λάτρεων του αληθινού Θεού επί χιλιάδες χρόνια. Πριν από 3.500 χρόνια περίπου, ο πιστός Ιώβ που υπέφερε πολλά παθήματα μίλησε για ένα μελλοντικό καιρό κατά τον οποίο ο Θεός επρόκειτο να τον αναστήσει από τον Σιεόλ, δηλαδή τον τάφο. (Ιώβ 14:14, 15) Και ο προφήτης Δανιήλ, επίσης, έλαβε τη διαβεβαίωση ότι θα ανασταινόταν «εις το τέλος των ημερών».—Δανιήλ 12:2, 13.

³⁷ Δεν υπάρχει καμιά βάση στις Γραφές για να ισχυριστεί κανείς ότι εκείνοι οι πιστοί Εβραίοι πίστευαν πως είχαν αθάνατη ψυχή, η οποία θα συνέχιζε να ζει σ’ έναν άλλο κόσμο. Είναι ολοφάνερο ότι είχαν επαρκείς λόγους για να πιστεύουν ότι ο Υπέρτατος Κύριος, που αριθμεί και ελέγχει τα άστρα του σύμπαντος, θα τους θυμόταν κι αυτούς στον καιρό της ανάστασης. Είχαν μείνει πιστοί σ’ εκείνον και στο όνομά του. Κι εκείνος με τη σειρά του θα έμενε πιστός σ’ αυτούς.—Ψαλμός 18:25· 147:4· Ησαΐας 25:7, 8· 40:25, 26.

Ο Ιουδαϊσμός και το Όνομα του Θεού

38. (α) Τι συνέβηκε στη διάρκεια των αιώνων όσον αφορά τη χρήση του ονόματος του Θεού; (β) Σε τι βασίζεται το όνομα του Θεού;

³⁸ Ο Ιουδαϊσμός διδάσκει ότι, αν και το όνομα του Θεού υπάρχει σε γραπτή μορφή, είναι πάρα πολύ ιερό και γι’ αυτό δεν πρέπει να προφέρεται.h Το αποτέλεσμα αυτής της τάσης ήταν να χαθεί η σωστή προφορά στη διάρκεια των περασμένων 2.000 χρόνων. Ωστόσο, οι Ιουδαίοι δεν διακρατούσαν ανέκαθεν αυτή τη θέση. Πριν από 3.500 χρόνια περίπου, ο Θεός είπε τα εξής στον Μωυσή: «Έτσι θα μιλήσεις στους Ισραηλίτες: Ο ΚΥΡΙΟΣ [στην εβραϊκή: יהוה, ΓΧΒΧ], ο Θεός των πατέρων σας, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ, με έστειλε προς εσάς: Αυτό θα είναι το όνομά Μου για πάντα· αυτή η ονομασία Μου για όλη την αιωνιότητα». (Έξοδος 3:15, Τανάκ· Ψαλμός 135:13) Ποιο ήταν αυτό το όνομα, αυτή η ονομασία; Η υποσημείωση στο Τανάκ λέει: «Το όνομα ΓΧΒΧ (που διαβάζεται κατά παράδοση Αδονάι «ο ΚΥΡΙΟΣ») συνδέεται εδώ με τη ρίζα χαγιάχ, που σημαίνει ‘είμαι’». Έτσι, εδώ έχουμε το άγιο όνομα του Θεού, το Τετραγράμματο, τα τέσσερα εβραϊκά σύμφωνα ΓΧΒΧ (Γιαχβέ), το οποίο έγινε τελικά γνωστό στη διάρκεια των αιώνων ως ΙΕΧΩΒΑ.

39. (α) Γιατί είναι σημαντικό το θείο όνομα; (β) Γιατί σταμάτησαν οι Εβραίοι να προφέρουν το θείο όνομα;

³⁹ Σ’ όλη την ιστορία, οι Ιουδαίοι έριχναν μεγάλη βαρύτητα στο προσωπικό όνομα του Θεού, μολονότι η έμφαση που δίνεται σήμερα στη χρήση του έχει αλλάξει ριζικά σε σύγκριση με ό,τι συνέβαινε στους αρχαίους καιρούς. Όπως δηλώνει ο Δρ Α. Κόεν στο Ταλμούδ του Κάθε Ανθρώπου (Everyman’s Talmud): «Ιδιαίτερη ευλάβεια δειχνόταν στο ‘χαρακτηριστικό Όνομα’ (Σεμ Χαμεφοράς) του Θεού, δηλαδή στο τετραγράμματο ΓΧΒΧ, το οποίο ο Ίδιος είχε αποκαλύψει στο λαό Ισραήλ». Το θείο όνομα αποτελούσε αντικείμενο ευλάβειας επειδή αντιπροσώπευε και χαρακτήριζε το πρόσωπο του Θεού. Εξάλλου, ο Θεός ήταν εκείνος που γνωστοποίησε το όνομά του και είπε στους λάτρεις του να το χρησιμοποιούν. Αυτό τονίζεται από το γεγονός ότι το όνομα εμφανίζεται στην Εβραϊκή Αγία Γραφή 6.828 φορές. Παρ’ όλα αυτά, οι ευσεβείς Εβραίοι πιστεύουν ότι είναι εκδήλωση ασέβειας το να προφέρουν το προσωπικό όνομα του Θεού.i

40. Τι έχουν δηλώσει ορισμένοι επιφανείς Εβραίοι όσον αφορά τη χρήση του θείου ονόματος;

⁴⁰ Αναφορικά με το αρχαίο ραβινικό (όχι Βιβλικό) μέτρο που απαγόρευε την προφορά του ονόματος, ο Α. Μάρμορσταϊν, κάποιος ραβίνος, έγραψε στο βιβλίο του Το Παλαιό Ραβινικό Δόγμα Σχετικά με τον Θεό (The Old Rabbinic Doctrine of God): «Κάποτε αυτή η απαγόρευση [της χρήσης του θείου ονόματος] ήταν τελείως άγνωστη για τους Ιουδαίους . . . Ούτε στην Αίγυπτο, αλλά ούτε και στη Βαβυλωνία γνώριζαν ή τηρούσαν οι Ιουδαίοι κάποιο νόμο που να απαγόρευε τη χρήση του ονόματος του Θεού, του Τετραγράμματου, στις καθημερινές συνομιλίες και στους χαιρετισμούς. Όμως, από τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ. ως τον τρίτο αιώνα Κ.Χ., υπήρχε αυτή η απαγόρευση και τηρούνταν ως ένα σημείο». Όχι μόνο επιτρεπόταν η χρήση του ονόματος σε παλιότερους καιρούς, αλλά όπως λέει ο Δρ Κόεν: «Κάποτε ενθαρρυνόταν η άφοβη και ελεύθερη χρήση του Ονόματος, ακόμα κι από τους λαϊκούς . . . Έχει υποστηριχτεί ότι αυτή η σύσταση βασιζόταν στην επιθυμία να ξεχωρίζουν οι Ισραηλίτες από τους [μη Ιουδαίους]».

41. Σύμφωνα με κάποιο ραβίνο, στην επίδραση ποιων πραγμάτων οφείλεται η απαγόρευση της χρήσης του θείου ονόματος;

⁴¹ Τι επέφερε λοιπόν την απαγόρευση της χρήσης του θείου ονόματος; Ο Δρ Μάρμορσταϊν απαντάει: «Η εναντίωση προς τη θρησκεία των Ιουδαίων, που προκαλούνταν από την ελληνιστική επίδραση, καθώς και η αποστασία των ιερέων και των ευγενών εισήγαγε και καθιέρωσε τον κανόνα σύμφωνα με τον οποίο δεν επιτρεπόταν να προφέρεται το Τετραγράμματο στο Ιερό [στο ναό της Ιερουσαλήμ]». Από υπερβάλλοντα ζήλο μη τυχόν λάβουν το θείο όνομα «επί ματαίω», αυτοί εξαφάνισαν εντελώς τη χρήση του από τον προφορικό λόγο, υπονομεύοντας και μειώνοντας έτσι την ταυτότητα του αληθινού Θεού. Κάτω από τη συνδυασμένη πίεση της θρησκευτικής εναντίωσης και της αποστασίας, το θείο όνομα περιέπεσε σε αχρηστία ανάμεσα στους Ιουδαίους.

42. Τι δείχνει το κείμενο της Αγίας Γραφής όσον αφορά τη χρήση του θείου ονόματος;

⁴² Όπως, όμως, δηλώνει ο Δρ Κόεν: «Στους Βιβλικούς χρόνους δεν φαίνεται να υπήρχαν ενδοιασμοί όσον αφορά τη χρήση [του θείου ονόματος] στην καθημερινή ομιλία». Ο πατριάρχης Αβραάμ «επεκαλέσθη το όνομα του Κυρίου». (Γένεσις 12:8) Οι περισσότεροι από τους συγγραφείς των Εβραϊκών Γραφών χρησιμοποίησαν ελεύθερα, αλλά με σεβασμό, αυτό το όνομα μέχρι και τον Μαλαχία, που έγραψε το βιβλίο του τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ.—Ρουθ 1:8, 9, 17.

43. (α) Τι είναι ολοφάνερο σχετικά με τη χρήση του θείου ονόματος από μέρους των Ιουδαίων; (β) Ποια ήταν μια έμμεση συνέπεια του ότι οι Ιουδαίοι σταμάτησαν να χρησιμοποιούν το θείο όνομα;

⁴³ Είναι ολοφάνερο ότι οι αρχαίοι Εβραίοι και χρησιμοποιούσαν και πρόφεραν το θείο όνομα. Ο Μάρμορσταϊν παραδέχεται τα εξής για την αλλαγή στάσης που επήλθε αργότερα: «Σε αυτή την εποχή, στο πρώτο μισό του τρίτου αιώνα [Π.Κ.Χ.], παρατηρείται μια μεγάλη αλλαγή σχετικά με τη χρήση του ονόματος του Θεού, η οποία επέφερε πολλές αλλαγές στη θεολογική και φιλοσοφική παράδοση του Ιουδαϊσμού και της οποίας την επίδραση την αντιλαμβανόμαστε μέχρι σήμερα». Μια από τις συνέπειες που προέκυψαν από την απώλεια του ονόματος ήταν ότι η αντίληψη για έναν ανώνυμο Θεό συνέβαλε στη δημιουργία θεολογικού χάους, μέσα στο οποίο ήταν πιο εύκολο να αναπτυχθεί το τριαδικό δόγμα του Χριστιανικού κόσμου.j—Έξοδος 15:1-3.

44. Ποιες είναι μερικές άλλες συνέπειες που προκύπτουν από την εξαφάνιση του ονόματος του Θεού;

⁴⁴ Με το να αρνείται κάποιος να χρησιμοποιεί το θείο όνομα υποβιβάζει τη λατρεία του αληθινού Θεού. Όπως είπε κάποιος σχολιαστής: «Δυστυχώς, όταν αναφερόμαστε στον Θεό αποκαλώντας τον ‘Κύριο’, αυτή η λέξη, μολονότι είναι ακριβής, είναι ψυχρή και άχρωμη . . . Όταν κάποιος μεταφράζει τη λέξη ΓΧΒΧ ή Αδονάι με τη φράση ‘ο Κύριος’, πρέπει να θυμάται ότι προσδίδει σε πολλές περικοπές της Παλαιάς Διαθήκης μια αφηρημένη, τυπικιστική και απόμακρη έννοια, που δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με το πρωτότυπο κείμενο». (Η Γνώση για τον Θεό στον Αρχαίο Ισραήλ [The Knowledge of God in Ancient Israel]) Πόσο λυπηρό είναι που βλέπουμε να λείπει το μεγαλειώδες και σπουδαίο όνομα Γιαχβέ, ή Ιεχωβά, από πολλές μεταφράσεις της Αγίας Γραφής, ενώ εμφανίζεται ξεκάθαρα χιλιάδες φορές στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο!—Ησαΐας 43:10-12.

Μήπως οι Εβραίοι Περιμένουν Ακόμη τον Μεσσία;

45. Σε ποιες Βιβλικές περικοπές βασίζεται η πίστη στον Μεσσία;

⁴⁵ Υπάρχουν πολλές προφητείες στις Εβραϊκές Γραφές από τις οποίες άντλησαν οι Εβραίοι τη μεσσιανική ελπίδα τους, πριν από 2.000 και πλέον χρόνια. Τα εδάφια 2 Σαμουήλ 7:11-16, έδειξαν ότι ο Μεσσίας θα ερχόταν από τη γενεαλογική γραμμή του Δαβίδ. Τα εδάφια Ησαΐας 11:1-10 προφήτεψαν ότι αυτός θα έφερνε δικαιοσύνη και ειρήνη σ’ όλη την ανθρωπότητα. Τα εδάφια Δανιήλ 9:24-27 παρουσίασαν τη χρονολογία της εμφάνισης του Μεσσία και της ‘εκκοπής’ του μέσω θανάτου.

46, 47. (α) Τι είδους Μεσσία προσδοκούσαν οι Ιουδαίοι που ζούσαν κάτω από τη ρωμαϊκή κυριαρχία; (β) Ποια αλλαγή παρατηρήθηκε στις βλέψεις των Εβραίων όσον αφορά τον Μεσσία;

⁴⁶ Όπως εξηγεί η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια, τον πρώτο αιώνα οι μεσσιανικές προσδοκίες βρίσκονταν σε έξαρση. Υπήρχε η προσδοκία ότι ο Μεσσίας θα ήταν «ένας απόγονος του Δαβίδ προικισμένος με πολλά χαρίσματα, τον οποίο, όπως πίστευαν οι Ιουδαίοι της ρωμαϊκής περιόδου, θα έστελνε ο Θεός για να σπάσει το ζυγό των ειδωλολατρών και να βασιλεύσει στο αποκαταστημένο βασίλειο του Ισραήλ». Ωστόσο, ο πολεμιστής Μεσσίας που προσδοκούσαν οι Ιουδαίοι δεν επρόκειτο να εμφανιστεί.

⁴⁷ Όπως, όμως, παρατηρεί Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα, η μεσσιανική ελπίδα ήταν ζωτική επειδή κράτησε ενωμένο τον ιουδαϊκό λαό στα τόσα δεινά που πέρασε: «Χωρίς αμφιβολία, ο Ιουδαϊσμός οφείλει την επιβίωσή του, σε σημαντικό βαθμό, στην ακλόνητη πίστη την οποία έθεσε στη μεσσιανική υπόσχεση και προοπτική». Όταν όμως ήρθε στο προσκήνιο ο σύγχρονος Ιουδαϊσμός μεταξύ του 18ου και του 19ου αιώνα, πολλοί Εβραίοι έπαψαν να περιμένουν παθητικά τον Μεσσία. Τελικά, εξαιτίας του Ολοκαυτώματος που προκάλεσαν οι Ναζιστές, πολλοί έχασαν την υπομονή και την ελπίδα τους. Άρχισαν να πιστεύουν ότι το μεσσιανικό άγγελμα τους ζημίωνε, κι έτσι του έδωσαν καινούρια ερμηνεία λέγοντας ότι αναφέρεται απλώς σε μια νέα περίοδο ευημερίας και ειρήνης. Από τότε κι έπειτα, αν και υπάρχουν βέβαια εξαιρέσεις, δεν μπορεί να λεχθεί ότι οι Εβραίοι στο σύνολό τους περιμένουν τον ερχομό ενός προσωπικού Μεσσία.

48. Ποια ερωτήματα μπορούν λογικά να εγερθούν σχετικά με τον Ιουδαϊσμό;

⁴⁸ Αυτή η αλλαγή προς μια μη μεσσιανική θρησκεία προκαλεί σοβαρά ερωτήματα. Μήπως οι Ιουδαίοι έκαναν λάθος επί τόσες χιλιάδες χρόνια που πίστευαν ότι ο Μεσσίας επρόκειτο να είναι ένα συγκεκριμένο άτομο; Ποια μορφή του Ιουδαϊσμού θα βοηθήσει τον άνθρωπο στην αναζήτησή του για να βρει τον Θεό; Μήπως ο αρχαίος Ιουδαϊσμός, με τα διακοσμητικά στοιχεία που δανείστηκε από την ελληνική φιλοσοφία; Ή μήπως κάποια από τις μη μεσσιανικές μορφές του Ιουδαϊσμού που αναπτύχθηκαν τα περασμένα 200 χρόνια; Ή μήπως υπάρχει κάποιο άλλο μονοπάτι που διατηρεί με πιστότητα και ακρίβεια τη μεσσιανική ελπίδα;

49. Ποια πρόσκληση απευθύνεται στους ειλικρινείς Εβραίους;

⁴⁹ Έχοντας υπόψη αυτά τα ερωτήματα, προτείνουμε στους ειλικρινείς Εβραίους να επανεξετάσουν το θέμα του Μεσσία, ερευνώντας τους ισχυρισμούς που προβάλλονται σε σχέση με τον Ιησού από τη Ναζαρέτ, όχι όπως τον έχει παραστήσει ο Χριστιανικός κόσμος, αλλά όπως τον παρουσιάζουν οι Εβραίοι συγγραφείς των Ελληνικών Γραφών. Η διαφορά είναι μεγάλη. Οι θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου έχουν συμβάλει στην απόρριψη του Ιησού από μέρους των Εβραίων με το τριαδικό τους δόγμα, το οποίο είναι απαράδεκτο για όποιον Εβραίο πιστεύει ειλικρινά την αγνή διδασκαλία που λέει ότι «ΚΥΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΣ ΗΜΩΝ ΕΙΝΑΙ ΕΙΣ ΚΥΡΙΟΣ». (Δευτερονόμιον 6:4)

[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 220, 221]

Τα Ιερά Συγγράμματα των Εβραίων

Τα ιερά συγγράμματα των Εβραίων άρχισαν με το «Τανάκ». Το όνομα «Τανάκ» βγαίνει από τα τρία μέρη στα οποία χωρίζεται η Ιουδαϊκή Γραφή στην εβραϊκή γλώσσα: Τορά (Νόμος), Νεβιείμ (Προφήτες) και Κεθουβείμ (Συγγράμματα), παίρνοντας το πρώτο γράμμα κάθε τμήματος και σχηματίζοντας τη λέξη ΤαΝάΚ. Αυτά τα βιβλία γράφτηκαν στην εβραϊκή και στην αραμαϊκή γλώσσα, από το 16ο αιώνα ως τον 5ο αιώνα Π.Κ.Χ.

Οι Ιουδαίοι πιστεύουν ότι έχουν διαφορές και διαβαθμίσεις ως προς τη θεοπνευστία τους. Γι’ αυτό, τα κατατάσσουν σύμφωνα με την ακόλουθη σειρά σπουδαιότητας:

Τορά—τα πέντε βιβλία του Μωυσή, η Πεντάτευχος όπως λέγεται αλλιώς, ο Νόμος, που αποτελείται από τα βιβλία Γένεσις, Έξοδος, Λευιτικόν, Αριθμοί και Δευτερονόμιον. Ωστόσο, ο όρος μπορεί επίσης να εφαρμοστεί σε ολόκληρη την Ιουδαϊκή Αγία Γραφή, καθώς και στον προφορικό νόμο και στο Ταλμούδ (βλέπε την επόμενη σελίδα).

Νεβιείμ—οι Προφήτες, που περιλαμβάνουν τα βιβλία από τον Ιησού του Ναυή μέχρι και τους μεγάλους προφήτες—τον Ησαΐα, τον Ιερεμία και τον Ιεζεκιήλ—κι έπειτα τους 12 «μικρούς» προφήτες, από τον Ωσηέ ως τον Μαλαχία.

Κεθουβείμ—τα Συγγράμματα, που απαρτίζονται από τα ποιητικά έργα Ψαλμοί, Παροιμίαι, Ιώβ, Άσμα Ασμάτων και Θρήνοι. Επιπλέον περιλαμβάνουν τα βιβλία Ρουθ, Εκκλησιαστής, Εσθήρ, Δανιήλ, Έσδρας, Νεεμίας και Πρώτο και Δεύτερο Χρονικών.

Το Ταλμούδ

Οι Εθνικοί έχουν την άποψη ότι το «Τανάκ», δηλαδή η Ιουδαϊκή Αγία Γραφή, είναι το πιο σπουδαίο ιουδαϊκό σύγγραμμα. Ωστόσο, η άποψη των Εβραίων είναι διαφορετική. Πολλοί Εβραίοι θα συμφωνούσαν με το σχόλιο που έκανε ένας ραβίνος, ο Αντίν Στάινσαλτς: «Αν η Αγία Γραφή είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του Ιουδαϊσμού, τότε το Ταλμούδ είναι ο κεντρικός του στύλος, που υψώνεται από τα θεμέλια και στηρίζει ολόκληρο το πνευματικό και νοητικό αυτό οικοδόμημα . . . Κανένα άλλο έργο δεν άσκησε ανάλογη επίδραση στη θεωρία και στην πράξη της Ιουδαϊκής ζωής». (Το Πραγματικό Ταλμούδ [The Essential Talmud]) Τι είναι, λοιπόν, το Ταλμούδ;

Οι Ορθόδοξοι Ιουδαίοι δεν πιστεύουν ότι ο Θεός έδωσε στον Μωυσή μόνο το γραπτό νόμο, δηλαδή την Τορά, στο Όρος Σινά, αλλά και ότι ο Θεός του αποκάλυψε συγκεκριμένα σημεία που εξηγούσαν τον τρόπο με τον οποίο θα εφάρμοζε αυτόν το Νόμο και τα οποία έπρεπε να διαβιβαστούν από στόμα σε στόμα. Αυτός ονομάστηκε προφορικός νόμος. Έτσι, το Ταλμούδ είναι η γραπτή περίληψη εκείνου του προφορικού νόμου μαζί με μεταγενέστερα σχόλια και ερμηνείες, όπως τα συνέταξαν διάφοροι ραβίνοι που έζησαν από το δεύτερο αιώνα Κ.Χ. μέχρι το Μεσαίωνα.

Το Ταλμούδ χωρίζεται συνήθως σε δυο βασικά τμήματα:

Το Μισνά: Μια συλλογή από σχόλια, που αποτελούν συμπλήρωμα του Νόμου των Γραφών και βασίζονται στις ερμηνείες ορισμένων ραβίνων που λέγονται Ταναΐμ (δάσκαλοι). Καταγράφτηκε στα τέλη του δεύτερου και στις αρχές του τρίτου αιώνα Κ.Χ.

Η Γκεμαρά (αρχικά ονομαζόταν Ταλμούδ): Μια συλλογή από σχόλια που αναφέρονται στο Μισνά και που έγιναν από ραβίνους μεταγενέστερης περιόδου (τρίτο με έκτο αιώνα Κ.Χ.).

Εκτός από αυτά τα δυο βασικά μέρη, το Ταλμούδ μπορεί επίσης να περιλαμβάνει σχόλια γύρω από την Γκεμαρά, τα οποία έκαναν ραβίνοι του Μεσαίωνα. Εξέχοντες ανάμεσα σε αυτούς τους ραβίνους ήταν ο Ρασί (Σολομών μπεν Ισαάκ, 1040-1105), ο οποίος έκανε πολύ πιο κατανοητή τη δύσκολη γλώσσα του Ταλμούδ, και ο Ραμπάμ (Μωυσής μπεν Μαϊμόν, περισσότερο γνωστός ως Μαϊμονίδης, 1135-1204), ο οποίος αναδιοργάνωσε το Ταλμούδ παρουσιάζοντας μια συνοπτική έκδοση («Μισνέ Τορά») και καθιστώντας το προσιτό σε όλους τους Ιουδαίους.

[Εικόνες]

Κάτω, αρχαία Τορά από το λεγόμενο Τάφο της Εσθήρ, στο Ιράν· δεξιά, ύμνος στην εβραϊκή και στη γίντις, ο οποίος βασίζεται σε Γραφικά εδάφια

[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 226, 227]

Ιουδαϊσμός—Μια Πολυφωνική Θρησκεία

Υπάρχουν ορισμένες βασικές διαφορές ανάμεσα στις παρατάξεις του Ιουδαϊσμού. Κατά παράδοση, ο Ιουδαϊσμός δίνει έμφαση στην τήρηση των θρησκευτικών υποχρεώσεων. Οι αντιλογίες γύρω από τέτοιου είδους θέματα, και όχι γύρω από δοξασίες, προκάλεσαν σοβαρή ένταση μεταξύ των Ιουδαίων και οδήγησαν στο σχηματισμό τριών βασικών διαιρέσεων μέσα στον Ιουδαϊσμό.

ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ—Αυτός όχι μόνο δέχεται το εβραϊκό «Τανάκ» ως θεόπνευστο σύγγραμμα, αλλά πιστεύει επίσης ότι ο Μωυσής έλαβε από τον Θεό τον προφορικό νόμο στο Όρος Σινά τότε ακριβώς που έλαβε και το γραπτό Νόμο. Οι Ορθόδοξοι Ιουδαίοι τηρούν με σχολαστικότητα τις εντολές και των δύο νόμων. Πιστεύουν ότι ο Μεσσίας δεν έχει έρθει ακόμη και ότι, όταν γίνει αυτό, θα εγκαινιάσει μια χρυσή εποχή για το Ισραήλ. Εξαιτίας της διάστασης απόψεων μέσα στις τάξεις των Ορθοδόξων, έχουν εμφανιστεί διάφορες παρατάξεις. Μια από αυτές είναι ο Χασιδισμός.

Χασιδείμ (που σημαίνει «οι ευσεβείς»)—Αυτοί θεωρούνται υπερβολικά ορθόδοξοι. Έχουν ιδρυτή τους τον Ισραήλ μπεν Ελιέζερ, ευρύτερα γνωστό ως Μπά‘αλ Σεμ Τοβ («Δάσκαλο του Καλού Ονόματος»), που έζησε στα μέσα του 18ου αιώνα στην Ανατολική Ευρώπη, και ακολουθούν μια διδαχή που τονίζει την αξία της μουσικής και του χορού, πράγματα που οδηγούν σε μυστικιστική χαρά. Πολλές από τις διδασκαλίες τους, όπως η μετενσάρκωση, βασίζονται στα μυστικιστικά βιβλία του Ιουδαϊσμού που ονομάζονται Καββάλα. Σήμερα, οι ηγέτες τους καλούνται ρεβές (αντίστοιχο των «ραβίνων» στη γλώσσα γίντις), ή αλλιώς τζαντίκιμ, και αυτοί θεωρούνται από τους ακολούθους τους ως πάρα πολύ δίκαιοι ή άγιοι άνθρωποι.

Χασιδείμ υπάρχουν σήμερα κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ισραήλ. Φορούν ένα χαρακτηριστικό είδος ανατολικοευρωπαϊκού ενδύματος του 18ου και 19ου αιώνα, κυρίως μαύρο, το οποίο τους κάνει να ξεχωρίζουν πολύ εύκολα, ιδίως στις σύγχρονες πόλεις. Σήμερα, είναι χωρισμένοι σε αιρέσεις που ακολουθούν διάφορους επιφανείς ρεβές. Μια πολύ δραστήρια ομάδα είναι οι Λουμπαβίτσερς, οι οποίοι ασκούν έντονο προσηλυτισμό μεταξύ των Ιουδαίων. Μερικές ομάδες πιστεύουν ότι μόνο ο Μεσσίας έχει το δικαίωμα να επανιδρύσει το Ισραήλ ανασυγκροτώντας το ιουδαϊκό έθνος, και γι’ αυτό δεν αποδέχονται το πολιτικό Κράτος του Ισραήλ.

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΣ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ (που είναι γνωστός και με τα ονόματα «Φιλελεύθερος» και «Προοδευτικός»)—Αυτή η κίνηση ξεκίνησε στη Δυτική Ευρώπη, προς τις αρχές του 19ου αιώνα. Βασίζεται στις απόψεις του Μόζες Μέντελσον, ενός Εβραίου διανοούμενου του 18ου αιώνα ο οποίος πίστευε ότι οι Εβραίοι έπρεπε να αφομοιώνουν το δυτικό πολιτισμό και όχι να διαχωρίζουν τη θέση τους από τους Εθνικούς. Οι οπαδοί του Μεταρρυθμιστικού Ιουδαϊσμού δεν δέχονται ότι η Τορά αποτελεί αλήθεια αποκαλυμμένη από τον Θεό. Θεωρούν ξεπερασμένους τους Ιουδαϊκούς νόμους που αφορούν το διαιτολόγιο, την καθαριότητα και την ενδυμασία. Πιστεύουν σε αυτό που αποκαλούν «Μεσσιανική εποχή Παγκόσμιας αδελφοσύνης». Στα πρόσφατα χρόνια έχουν μεταβάλει τις θέσεις τους, προσεγγίζοντας περισσότερο τον παραδοσιακό Ιουδαϊσμό.

ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΟΣ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ—Αυτός είχε το ξεκίνημά του στη Γερμανία το 1845 ως παρακλάδι του Μεταρρυθμιστικού Ιουδαϊσμού, ο οποίος, σύμφωνα με την άποψη ορισμένων, είχε απορρίψει πάρα πολλές παραδοσιακές συνήθειες του Ιουδαϊσμού. Ο Συντηρητικός Ιουδαϊσμός δεν δέχεται ότι ο Μωυσής έλαβε από τον Θεό τον προφορικό νόμο, αλλά υποστηρίζει ότι οι ραβίνοι ήταν εκείνοι που επινόησαν την προφορική Τορά, επιδιώκοντας να προσαρμόσουν τον Ιουδαϊσμό σε μια καινούρια εποχή. Οι Συντηρητικοί Ιουδαίοι συμμορφώνονται με τα ηθικά εντάλματα της Αγίας Γραφής και με το ραβινικό νόμο, εφόσον αυτά «ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις της Ιουδαϊκής ζωής». (Το Βιβλίο της Ιουδαϊκής Γνώσης [The Book of Jewish Knowledge]) Χρησιμοποιούν εβραϊκή και αγγλική γλώσσα στις λειτουργίες τους και τηρούν αυστηρούς διαιτητικούς νόμους (κασρούθ). Στη διάρκεια της λατρείας επιτρέπεται να κάθονται άντρες και γυναίκες μαζί, κάτι που δεν επιτρέπεται στον Ορθόδοξο Ιουδαϊσμό.

[Εικόνες]

Αριστερά, Εβραίοι στο Τείχος των Δακρύων στην Ιερουσαλήμ, και πάνω, ένας Εβραίος καθώς προσεύχεται με φόντο την Ιερουσαλήμ

[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 230, 231]

Μερικές Σημαντικές Γιορτές και Έθιμα

Οι περισσότερες γιορτές του Ιουδαϊσμού βασίζονται στην Αγία Γραφή και, γενικά, είτε είναι εποχιακές γιορτές που σχετίζονται με τη συγκομιδή διάφορων προϊόντων είτε αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα.

▪ Σάββατο—Η έβδομη μέρα της ιουδαϊκής εβδομάδας (από τη δύση της Παρασκευής ως τη δύση του Σαββάτου) θεωρείται ότι καθαγιάζει την εβδομάδα και η ειδική τήρηση αυτής της μέρας αποτελεί ουσιώδες μέρος της λατρείας. Οι Εβραίοι πηγαίνουν στη συναγωγή όπου διαβάζεται η Τορά και γίνονται προσευχές.—Έξοδος 20:8-11.

▪ Γιομ Κιπούρ—Ημέρα του Εξιλασμού, επίσημη γιορτή που χαρακτηρίζεται από νηστεία και αυτοεξέταση. Αποτελεί το κορύφωμα των Δέκα Ημερών Μετάνοιας, πρώτη από τις οποίες είναι η Ρος Χασανά, η Πρωτοχρονιά των Εβραίων, η οποία πέφτει το Σεπτέμβριο σύμφωνα με το ιουδαϊκό πολιτικό ημερολόγιο.—Λευιτικόν 16:29-31· 23:26-32.

▪ Σουκότ (πάνω, δεξιά)—Γιορτή της Σκηνοπηγίας ή των Σκηνών ή της Συγκομιδής. Γιορτάζει το θερισμό και το τέλος του κύριου τμήματος του γεωργικού έτους. Πέφτει τον Οκτώβριο.—Λευιτικόν 23:34-43· Αριθμοί 29:12-38· Δευτερονόμιον 16:13-15.

▪ Χανουκά—Γιορτή της Αφιέρωσης. Μια δημοφιλής γιορτή που τηρείται το Δεκέμβριο στη μνήμη της ανάκτησης της ιουδαϊκής ανεξαρτησίας από την ελληνοσυριακή κατοχή, καθώς και της επαναφιέρωσης του ναού της Ιερουσαλήμ που συνέβηκε το Δεκέμβριο του 165 Π.Κ.Χ., επιτεύγματα τα οποία έγιναν στην περίοδο των Μακκαβαίων. Ιδιαίτερο γνώρισμά της αποτελεί συνήθως το άναμμα κεριών επί οχτώ μέρες.

▪ Φουρείμ—Γιορτή των Κλήρων. Διεξάγεται τέλη Φεβρουαρίου ή αρχές Μαρτίου, στη μνήμη της απελευθέρωσης των Ιουδαίων από τα χέρια του Αμάν και από τη γενοκτονική του σκευωρία, τότε που οι Ιουδαίοι βρίσκονταν στην Περσία τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ.—Εσθήρ 9:20-28.

▪ Πεσάχ—Γιορτή του Πάσχα. Καθιερώθηκε στη μνήμη της απελευθέρωσης των Ισραηλιτών από την αιχμαλωσία στην Αίγυπτο (1513 Π.Κ.Χ.). Είναι η μεγαλύτερη και παλιότερη ιουδαϊκή γιορτή. Διεξάγεται στις 14 Νισάν (ιουδαϊκό ημερολόγιο), που πέφτει συνήθως τέλη Μαρτίου ή αρχές Απριλίου. Η κάθε οικογένεια Εβραίων συγκεντρώνεται για να φάνε όλοι μαζί το πασχαλινό δείπνο, που λέγεται Σεντέρ. Στις επόμενες εφτά μέρες, δεν μπορούν να φάνε τίποτα που να περιέχει προζύμι. Αυτή η περίοδος ονομάζεται Γιορτή των Αζύμων (Ματσόθ).—Έξοδος 12:14-20, 24-27.

Μερικά Ιουδαϊκά Έθιμα

▪ Περιτομή—Για τα αγόρια των Ιουδαίων, είναι μια σημαντική τελετή που διεξάγεται όταν τα μωρά γίνουν οχτώ ημερών. Συχνά ονομάζεται Διαθήκη του Αβραάμ, εφόσον η περιτομή ήταν το σημάδι της διαθήκης την οποία σύναψε ο Θεός μαζί μ’ εκείνον. Και οι άντρες επίσης που προσηλυτίζονται στον Ιουδαϊσμό πρέπει να περιτέμνονται.—Γένεσις 17:9-14.

▪ Μπαρ Μιτζβά (κάτω)—Άλλη μια απαραίτητη τελετουργία του Ιουδαϊσμού, που σημαίνει κατά γράμμα «γιος της εντολής», «όρος που υποδηλώνει τόσο τη θρησκευτική και νομική ωρίμανση όσο και την περίσταση κατά την οποία εκπληρώνεται επίσημα αυτή η κατάσταση, όταν τα αγόρια φτάνουν στην ηλικία των 13 χρονών και μιας μέρας». Αυτό το έθιμο δεν εμφανίστηκε στον Ιουδαϊσμό παρά μόνο από το 15ο αιώνα Κ.Χ. και μετά.—Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια.

▪ Μεζουζάχ (πάνω)—Συνήθως είναι εύκολο να ξεχωρίσει κανείς ποια είναι τα σπίτια των Εβραίων βλέποντας στα δεξιά της πόρτας, καθώς μπαίνει στο σπίτι, το μεζουζάχ, δηλαδή μια θήκη που περιέχει ένα ρόλο. Στην ουσία, το μεζουζάχ είναι μια μικρή περγαμηνή πάνω στην οποία είναι χαραγμένα τα λόγια των εδαφίων Δευτερονόμιον 6:4-9 και 11:13-21. Αυτή η περγαμηνή τυλίγεται και μπαίνει μέσα σε μια μικρή θήκη. Έπειτα η θήκη στερεώνεται στην πόρτα του κάθε δωματίου που χρησιμοποιείται για κατοίκηση.

▪ Γιαρμουλκέ (αντρικό κάλυμμα για το κεφάλι)—Σύμφωνα με την Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια: «Οι Ορθόδοξοι Ιουδαίοι . . . θεωρούν ότι η κάλυψη του κεφαλιού, μέσα κι έξω από τη συναγωγή, είναι ένδειξη υποταγής στην Ιουδαϊκή παράδοση». Η κάλυψη του κεφαλιού στη διάρκεια της λατρείας δεν αναφέρεται πουθενά στο Τανάκ, γι’ αυτό το Ταλμούδ αναφέρει ότι αυτό το έθιμο είναι προαιρετικό. Οι Χασιδικές Ιουδαίες ή φορούν συνεχώς κάλυμμα στο κεφάλι τους ή ξυρίζουν το κεφάλι τους και φορούν περούκα.