Καφέ, Τσάι ή Γκουαράνα;

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΑΖΙΛΙΑ

ΤΙ ΘΑ πιείτε;» ρωτάει η χαριτωμένη οικοδέσποινα. «Καφέ, τσάι ή γκουαράνα;» Αυτό το ερώτημα είναι συνηθισμένο στις κοινωνικές συγκεντρώσεις στη Βραζιλία. Αλλά όπως φαίνεται, το ερώτημα προβληματίζει τους ξένους καλεσμένους της. Γι’ αυτό, η οικοδέσποινα δείχνει στους καλεσμένους της ένα μπουκάλι, η ετικέτα του οποίου δείχνει τρεις κόκκινους καρπούς με σφαιρικό σχήμα. Ανακουφισμένοι, οι φιλοξενούμενοι καταλαβαίνουν ότι η γκουαράνα δεν είναι κάποιο εξωτικό αμφίβιο αλλά, αντίθετα, ένα ρεφριζεράντε, δηλαδή αναψυκτικό.

Ίσως ούτε εσείς να έχετε ξανακούσει για την γκουαράνα. Ενώ ο καφές και το τσάι είναι γνωστά σε όλο τον κόσμο, η γκουαράνα είναι δημοφιλής ιδιαίτερα στη Βραζιλία. Ωστόσο, και τα τρία αυτά ποτά έχουν κάτι κοινό: Περιέχουν καφεΐνη. Μάλιστα, η γκουαράνα μπορεί να έχει τριπλάσια καφεΐνη από ένα αντίστοιχο φλιτζάνι καφέ! Από περιέργεια, οι καλεσμένοι διαλέγουν την γκουαράνα. Ενώ αργοπίνουν το δροσιστικό ποτό και απολαμβάνουν τη στυφή αλλά μυρωδάτη γεύση του, ακούνε με ευχαρίστηση την ιστορία της γκουαράνα.

Μαθαίνουν ότι η γκουαράνα είναι ένα ξυλώδες, αναρριχητικό φυτό, ιθαγενές της λεκάνης του Αμαζονίου. Είναι αυτοφυές και φυτρώνει κοντά στις πόλεις Μαουές, Παριντίνς, και σε άλλα μέρη της πολιτείας Αμαζονία. Ωστόσο, η γκουαράνα καλλιεργείται και σε άλλες πολιτείες της Βραζιλίας, όπως στην Παρά, στην Γκοϊάς και στο Μάτο Γκρόσο.

Το φυτό μπορεί να αναρριχηθεί σε ύψος 10 μέτρων. Τα σκούρα κλαδιά του έχουν ωοειδή φύλλα με οδοντωτά άκρα και βότρυες με άμισχα άνθη. Όταν ο θάμνος γίνει τριών χρονών, στη διάρκεια του Ιανουαρίου ή του Φεβρουαρίου, αρχίζει να καρποφορεί. Ένας πενταετής θάμνος μπορεί να παραγάγει περίπου τρία κιλά καρπό.

Ο καρπός της γκουαράνα, ο οποίος έχει το μέγεθος ρώγας σταφυλιού, περιέχει έναν ή δύο λείους, ωοειδείς σπόρους. Το πάνω μέρος του καρπού έχει έντονο κόκκινο χρώμα ενώ προς το κάτω μέρος παίρνει κίτρινο χρώμα. Όταν ετοιμάζουν τον πολτό γκουαράνα, μουσκεύουν τους καρπούς. Αυτό ξεχωρίζει τους σπόρους από το σαρκώδες περίβλημά τους. Κατόπιν πλένουν τους σπόρους, τους στεγνώνουν, τους ψήνουν και τους αλέθουν κάνοντάς τους σκόνη. Έπειτα, αναμειγνύουν τη σκόνη, η οποία περιέχει καφεΐνη, με νερό, και ίσως με κακάο και μανιόκα.

Πολύ πριν μάθουν οι άποικοι της Βραζιλίας για την γκουαράνα, οι Ινδιάνοι ήδη θεωρούσαν πολύτιμο αυτόν τον καρπό. Για να φτιάξουν ένα ποτό ανώτερης ποιότητας, οι Ινδιάνοι φρόντιζαν να μαζεύουν μόνο τους ώριμους καρπούς και να μην τους αναμειγνύουν με άγουρους ή με παραγινωμένους καρπούς. Κατόπιν κονιορτοποιούσαν τους σπόρους, τους ανακάτευαν με νερό και έφτιαχναν έτσι μια ζύμη. Στη συνέχεια, έπλαθαν τη ζύμη σε μακρόστενα κομμάτια μήκους περίπου 15 εκατοστών και διαμέτρου 2,5 εκατοστών. Τα στέγνωναν μέχρι που γίνονταν σκληρά σαν πέτρες—ένας αρχέγονος τρόπος συντήρησης των τροφών σε ζεστά και υγρά κλίματα. Έπειτα, έτριβαν τα ξερά κομμάτια γκουαράνα χρησιμοποιώντας για τρίφτη το κόκαλο του ουρανίσκου ενός μεγάλου ψαριού που ονομάζεται πιραρούκου. Κατόπιν διέλυαν τη σκόνη σε νερό ή σε χυμό φρούτου.

Οι Ινδιάνοι της Βραζιλίας εκτιμούσαν ιδιαίτερα το ποτό για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Οι μάγοι-γιατροί συνήθως έδιναν το ποτό γκουαράνα στους αρρώστους, σε διάφορες μορφές. Όταν δε η εργασία ήταν πολύωρη και κοπιαστική, οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν την γκουαράνα ως μέσο αντιμετώπισης της κούρασης.

Γύρω στο 1816, η γκουαράνα έφτασε στη Γαλλία. Αργότερα, το 1826, ο Γερμανός βοτανολόγος Καρλ φον Μάρτιους ζήτησε από τον αδελφό του, τον Τέοντορ, να κάνει την πρώτη χημική ανάλυση του καρπού. Ωστόσο, η χρήση της γκουαράνα στην Ευρώπη δεν επεκτάθηκε επειδή οι γιατροί πίστευαν ότι υπήρχαν φτηνότερα προϊόντα που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αντί της γκουαράνα.

Παρ’ όλα αυτά, στον τόπο καταγωγής της, τη Βραζιλία, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι θεωρούσαν την γκουαράνα πανάκεια. Το 1905, ο Λουίς Περέιρα Μπαρέτου, Βραζιλιάνος γιατρός, εκθείασε το άτομο που δοκίμασε πρώτος την γκουαράνα και παρατήρησε τα καλά της αποτελέσματα ως έναν από τους μεγαλύτερους ευεργέτες της ανθρωπότητας.

Οι υπέρμαχοι του ποτού γκουαράνα εξακολουθούν να πιστεύουν ότι είναι εξαιρετικά πολύτιμο. Μερικοί υποστηρίζουν ότι δεν είναι απλώς ένα τονωτικό ποτό, αλλά είναι επίσης ηρεμιστικό για την καρδιά και αποτελεσματικό φάρμακο κατά της αρτηριοσκλήρωσης. Επίσης έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η γκουαράνα βοηθάει στη θεραπεία της διάρροιας, της δυσεντερίας, της ημικρανίας και της νευραλγίας. Το αν θα αντέξουν αυτοί οι ισχυρισμοί στο φως της ιατρικής έρευνας θα φανεί στο μέλλον. Πάντως, από το 1929, η γκουαράνα αποτελεί δημοφιλές αναψυκτικό στη Βραζιλία.

Οι καλεσμένοι βρήκαν αυτή τη συζήτηση πολύ διαφωτιστική. «Θέλετε λίγη γκουαράνα ακόμα;» ρωτάει η οικοδέσποινα. Όλοι κουνούν το κεφάλι τους καταφατικά. Εσείς τι λέτε; Θέλετε λίγη γκουαράνα;

[Εικόνες στη σελίδα 23]

Η γκουαράνα προτού γίνει ποτό