Ο Κόσμος Μετά το 1914

Μέρος Έβδομο—1960-1969 Η Δεκαετία του 1960—Καιρός Θυελλώδους Διαμαρτυρίας

ΤΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ συντρίφτηκε στο έδαφος, παίρνοντας μαζί του κάθε ελπίδα για χαλάρωση της έντασης του Ψυχρού Πολέμου. Ήταν ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο U-2 των Ηνωμένων Πολιτειών, το οποίο καταρρίφθηκε πάνω από τη Σοβιετική Ένωση την 1η Μαΐου 1960.

Ο Σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουστσώφ αξίωσε από τις Ηνωμένες Πολιτείες να ζητήσουν συγνώμη και να υποσχεθούν ότι θα διέκοπταν τέτοιου είδους πτήσεις. Μη ικανοποιημένος από την απάντηση του Προέδρου Αϊζενχάουερ, εκδήλωσε την διαμαρτυρία του με το να αρνηθεί να παρακολουθήσει τις συναντήσεις κορυφής Ανατολής-Δύσης που είχαν προγραμματιστεί να αρχίσουν στο Παρίσι στις 16 Μαΐου.

Η έναρξη της δεκαετίας του 1960 δεν ήταν και τόσο ελπιδοφόρα. Αλλά ήταν αντιπροσωπευτική ενός καιρού που θα χαρακτηριζόταν από το πνεύμα της διαμαρτυρίας και από την ανικανότητα των ανθρώπων να συμφωνήσουν—πλήρης διαφωνία σε όλους τους τομείς.

Παρά την Ειρήνη, Τρία Είδη Πολέμου

Ο Ψυχρός Πόλεμος κρατιόταν ακόμα καλά στη ζωή. Και θα τον συντηρούσαν τα γεγονότα που επρόκειτο να επακολουθήσουν. Τον Αύγουστο του 1961, οι Σοβιετικοί στο Βερολίνο απόκλεισαν τη ζώνη τους κατοχής από τους δυτικούς τομείς χτίζοντας το Τείχος του Βερολίνου. Ένα χρόνο αργότερα επιχείρησαν να εγκαταστήσουν σοβιετικούς πυραύλους στην Κούβα. Δεν τα κατάφεραν όμως ενόψει της ναυτικής «καραντίνας», ή του αποκλεισμού εκ μέρους των Η.Π.Α. Η φοιτητική αναταραχή στην Τσεχοσλοβακία συνέβαλε στο σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης. Αλλά το 1968, οι Σοβιετικοί επέμβηκαν φοβούμενοι μήπως οι κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις μεταβάλουν την ονομαζόμενη Άνοιξη της Πράγας σ’ ένα λαμπρό καλοκαίρι.

Ο κόσμος δεν υπόφερε μόνο από την παγωνιά του Ψυχρού Πολέμου, αλλά δοκίμασε επίσης και τη φωτιά ενός πιο «φυσιολογικού» είδους πολέμου. Μεταξύ του 1945 και του 1959, είχαν αρχίσει τουλάχιστον 54 ένοπλες συγκρούσεις. Τώρα, η δεκαετία του 1960 ήρθε για να προσθέσει άλλες 52, περιλαμβανομένων και των εμφυλίων πολέμων στο Κογκό και στη Νιγηρία, τον Πόλεμο των Έξι Ημερών στη Μέση Ανατολή και τον πόλεμο του Βιετνάμ.a

Ωστόσο, η δεκαετία του 1960 δοκίμασε την απαρχή ενός τρίτου είδους πολέμου. Μέχρι τότε ο κόσμος ήταν σχετικά ήρεμος σε κοινωνικό επίπεδο. Αλλά τώρα οι νεαροί της μεταπολεμικής γενιάς άρχισαν να ενηλικιώνονται. Επειδή δεν τους άρεσε ο κόσμος που έβλεπαν, κι επειδή αισθάνονταν ότι ο τρόπος που αντιμετωπίζονταν τα προβλήματά του δεν ήταν αποτελεσματικός, επιδόθηκαν στο δικό τους πόλεμο—έναν πόλεμο διαμαρτυρίας.

Πορείες Σπουδαστών

Πολλά χιλιόμετρα πορείας έγιναν για την «κατάργηση της βόμβας». Σχεδόν καθετί που θεωρούνταν άξιο διαμαρτυρίας αποτελούσε την αιτία για μια πορεία, μια φοιτητική απεργία, μια καθιστική διαδήλωση ή μια πράξη ανυπακοής εκ μέρους των πολιτών. Φαινόταν ότι η πλειονότητα των νεαρών το θεωρούσε ζήτημα αρχής να υποστηρίζει αυτό το νέο είδος πολέμου. Μια δημοσκόπηση που έγινε ανάμεσα στους Γερμανούς νέους το 1968 έδειξε ότι το 67 τοις εκατό από αυτούς ευνοούσαν αυτό το είδος διαμαρτυρίας, κάτι που οδήγησε το γερμανικό περιοδικό ειδήσεων Der Spiegel να σχολιάσει: «Όταν πρόκειται για πορεία, οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι πρόθυμοι να δαπανήσουν όχι μόνο τις καρδιές τους, αλλά επίσης και τα πόδια τους, κι αν χρειαστεί, τις γροθιές τους».

Αυτό έγινε ολοφάνερο σε πάνω από 20 γερμανικές πόλεις στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου του Πάσχα του 1968, όταν χιλιάδες ξεχύθηκαν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Δυο άνθρωποι σκοτώθηκαν· εκατοντάδες τραυματίστηκαν. Αυτό αποτελούσε το αποκορύφωμα των διαμαρτυριών που είχαν αρχίσει ένα χρόνο νωρίτερα και οι οποίες είχαν σαν στόχο τους τον Σάχη του Ιράν και το καθεστώς του. Τότε, στις 2 Ιουνίου 1967 στο Βερολίνο, οι συγκρούσεις μεταξύ των διαδηλωτών και της αστυνομίας είχαν σαν αποτέλεσμα το θάνατο ενός ανθρώπου και τον τραυματισμό πολλών άλλων.

Λογικά, λοιπόν, ο συγγραφέας Γουίλιαμ Μπάροους είπε το 1968: «Ο στασιασμός της νεολαίας είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που δεν έχει το όμοιό του στην ιστορία του παρελθόντος». Εκείνο το έτος η φοιτητική αναταραχή οδήγησε σε μια γενική απεργία στη Γαλλία, η οποία παραλίγο να ανατρέψει την κυβέρνηση του Ντε Γκωλ. Στην αρχή της δεκαετίας του 1960, στη νότια Κορέα οι φοιτητικές διαδηλώσεις έριξαν κατά γράμμα μια κυβέρνηση, παρ’ ότι αυτό στοίχισε πάνω από 200 ζωές. Και σχετικά με τους φοιτητές που διαμαρτύρονταν στην Ιαπωνία, το βιβλίο 1968 Weltpanorama προσθέτει: «Στην Ιαπωνία τα πράγματα διαφέρουν πολύ λίγο από ό,τι γίνεται στην Αμερική και στην Ευρώπη. Το πολύ-πολύ οι Γιαπωνέζοι φοιτητές να είναι κάπως πιο εφευρετικοί από τους συμφοιτητές τους στο Μπέρκλεϋ, στο Παρίσι ή στη Φρανκφούρτη».

«Κάντε Έρωτα, Όχι Πόλεμο»

Μεγάλο μέρος απ’ αυτές τις διαδηλώσεις στρέφονταν ενάντια στον πόλεμο—και γενικά τον πόλεμο και συγκεκριμένα τον πόλεμο του Βιετνάμ. Το 1946, στην Ινδοκίνα, της οποίας μέρος ήταν το Βιετνάμ, ξέσπασε ένας πόλεμος ανεξαρτησίας ενάντια στη γαλλική αποικιοκρατική δύναμη. Οχτώ χρόνια αργότερα, η χώρα διαιρέθηκε σαν αποτέλεσμα μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, που ήταν μια προσωρινή διευθέτηση μέχρι τη διεξαγωγή εκλογών, οι οποίες θα ξαναένωναν τη χώρα. Το ένα μέρος ήρθε κάτω από κομμουνιστική επιρροή, και το άλλο κάτω από μη κομμουνιστική. Όπως και στην περίπτωση της Γερμανίας και της Κορέας, οι υπερδυνάμεις βρέθηκαν αναμειγμένες σ’ έναν Ψυχρό Πόλεμο ο οποίος διεξαγόταν στα σύνορα της πολιτικής σκοπιμότητας.b

Τελικά στο Βιετνάμ η ένταση του Ψυχρού Πολέμου μετατράπηκε σε ανοιχτό πόλεμο. Στην αρχή, οι Ηνωμένες Πολιτείες, προμήθευαν στο νότιο μέρος μόνο στρατιωτικό υλικό. Αλλά στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, οι Η.Π.Α. άρχισαν να στέλνουν στρατεύματα, και πριν τελειώσει η δεκαετία αυτά αριθμούσαν πάνω από μισό εκατομμύριο άντρες. Ο πόλεμος ήταν σαν μια ανοιχτή πληγή που δεν έλεγε να κλείσει. «Το Μάιο [του 1965] μια φοιτητική διαμαρτυρία στην οποία πήραν μέρος δώδεκα χιλιάδες φοιτητές [στις Ηνωμένες Πολιτείες] μεταβλήθηκε σε αντιπολεμική διαδήλωση, και έθεσε το πρότυπο για τις μαζικές αντιπολεμικές διαδηλώσεις στα πανεπιστήμια, οι οποίες χαρακτήρισαν το υπόλοιπο της δεκαετίας», λέει ο Τσαρλς Ρ. Μόρρις στο βιβλίο του A Time of Passion—America 1960-1980 (Καιρός Πάθους—Αμερική 1960-1980). Για να τονίσουν τη στάση τους, χιλιάδες νεαροί άντρες έκαψαν τα στρατολογικά τους χαρτιά. Μερικοί προχώρησαν ακόμα περισσότερο, λέει ο Μόρρις, ο οποίος παραθέτει δυο παραδείγματα αντρών οι οποίοι «αυτοπυρπολήθηκαν μέχρι θανάτου δημόσια για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στον πόλεμο».

«Το Όνειρό μου»

Αν και οι φοιτητές είχαν αναλάβει την ηγεσία στον πόλεμο των διαδηλώσεων, δεν ήταν μόνοι τους. Για παράδειγμα, η κίνηση στις Η.Π.Α. για τα πολιτικά δικαιώματα υποστηριζόταν από μαύρους και λευκούς κάθε ηλικίας κάτω από τον ηγέτη της, το νότιο βαφτιστή κήρυκα Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, το νεώτερο. Το 1963, πάνω από 200.000 άνθρωποι έκαναν πορεία προς την Ουάσιγκτον, όπου εμψυχώθηκαν από το λόγο του Κινγκ «Το όνειρό μου».

Πραγματοποιήθηκε ένα μέτρο επιτυχίας, όταν το κογκρέσο των Η.Π.Α. ανταποκρίθηκε με αυτό που ονομάστηκε «ο μεγαλύτερος χείμαρρος νομοθεσίας υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα σ’ αυτόν τον αιώνα». Και η προσωπική επιτυχία ήρθε όταν το 1964 ο Κινγκ βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ειρήνης.

Ο Καθένας Κάνει το Δικό του

Οι νεαροί έδειξαν επίσης ότι απόρριπταν το σύστημα με το να απορρίψουν τους παραδοσιακούς κανόνες ντυσίματος και εμφάνισης. «Η επανάσταση της μόδας που άρχισε στην Κάρναμπι Στρητ του Λονδίνου το 1957», εξηγεί η The New Encyclopædia Britannica, «οδήγησε στην ανεκτική, νεανική και αντίθετη προς το κατεστημένο μόδα της δεκαετίας του 1960». Εκείνο τον καιρό οι περισσότερες γυναίκες φορούσαν μίνι φούστες και καυτά σόρτς· οι περισσότεροι άντρες άφηναν μούσι και μακριά μαλλιά· και τα δυο φύλα ακολουθούσαν τη μόδα γιούνισεξ και τη γενικά ατημέλητη εμφάνιση που αργότερα έγινε γνωστή σαν η χίπικη εμφάνιση.

Μέρος από τη μουσική εκείνου του καιρού επίσης προώθησε το πνεύμα διαμαρτυρίας ενθαρρύνοντας τη χρήση ναρκωτικών και κάνοντας αποδεκτή την ανεκτικότητα στο σεξ και την ομοφυλοφιλία. Τα αστέρια της ροκ και οι τραγουδιστές της ποπ έγιναν είδωλα και πρότυπα μόδας και διαγωγής. Η ζωή σε κοινόβια έγινε δημοφιλής. Αυτοί και άλλοι τρόποι ζωής που προηγουμένως θεωρούνταν απαράδεκτοι τώρα πια ήταν παραδεκτοί εναλλακτικοί τρόποι διαβίωσης. Το αποτέλεσμα αυτής της ‘σποράς’ ήταν μια θλιβερή σοδειά στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και του 1980.

Ατζιορναμέντο και ο «Λαός του Ιησού»

Σύμφωνα μ’ ένα λεξικό, η λέξη ατζιορναμέντο ορίζεται σαν «η τακτική εκσυγχρονισμού ή μοντερνοποίησης των δογμάτων και των θεσμών της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, πράγμα που υιοθετήθηκε σαν ένας από τους στόχους της Δεύτερης Συνόδου του Βατικανού 1962-1965». Ένας λόγος για τον οποίο ο Πάπας Ιωάννης ο ΚΓ΄ επιδόθηκε σε αυτή την τακτική ήταν για να αντικρούσει τις κατηγορίες ότι η εκκλησία ήταν απαρχαιωμένη και ένας άλλος λόγος ήταν για να εξουδετερώσει την επιρροή της αυξανόμενης τάσης μερικών να διαμαρτύρονται ανοιχτά ενάντια στις διδασκαλίες και τον τρόπο λατρείας της εκκλησίας. Ανάμεσα σ’ αυτούς συγκαταλέγονταν και μερικοί σημαίνοντες καθολικοί κληρικοί. Για παράδειγμα, ο Γερμανός θεολόγος Χανς Κουνγκ προσκλήθηκε στη Ρώμη για να καταθέσει τις ανορθόδοξες απόψεις του, αλλά αρνήθηκε να πάει.

Το πνεύμα της θρησκευτικής διαμαρτυρίας δεν περιορίστηκε στις προσπάθειες που έγιναν για να ανακαινιστούν οι παραδοσιακές θρησκείες. Πολλοί νεαροί, Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι, απλώς περιφρόνησαν όλες αυτές τις θρησκευτικές ομάδες, και στράφηκαν σε νέες αιρέσεις ή σε ασιατικές φιλοσοφίες. Ομάδες όπως η Αποστολή του Θείου Φωτός, οι Χάρε Κρίσνα και τα Παιδιά του Θεού ξεκίνησαν στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 και αύξησαν τη δημοτικότητά τους.

Από τη Διαμαρτυρία στη Βία και στην Τρομοκρατία

Το πνεύμα διαμαρτυρίας αποκάλυψε μια παγκόσμια κατάρρευση του σεβασμού προς την εξουσία—την πατρική, την εκπαιδευτική, την κυβερνητική και τη θρησκευτική εξουσία. Υπόθαλψε ένα πνεύμα που συχνά οδηγούσε στη βία, της οποίας δεν υπήρχε έλλειψη από το 1914, και που εκδηλωνόταν και μέσα και έξω από το πεδίο της μάχης.

Θυμηθήτε μερικά από τα γεγονότα που χαρακτήρισαν τη βίαιη δεκαετία του 1960: Ο Πατρίς Λουμούμπα, το σύμβολο του αφρικανικού εθνικισμού από το Κογκό, και ο νοτιοαφρικανός πρωθυπουργός Χέντρικ Φ. Φερβούρντ, και οι δυο δολοφονήθηκαν με κτηνώδη τρόπο· ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας του Βιετνάμ Νγκο Ντινχ Ντιέμ σκοτώθηκε στη διάρκεια ενός πραξικοπήματος· μέσα σε λιγότερο από πέντε χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες οι σφαίρες των δολοφόνων αφαίρεσαν τη ζωή τριών ηγετών: του Προέδρου Τζων Φ. Κέννεντυ, του αγωνιστή των πολιτικών δικαιωμάτων Μάρτιν Λούθερ Κινγκ του νεώτερου, και του γερουσιαστή Ρόμπερτ Φ. Κέννεντυ.

Αυτή η περιφρόνηση της εξουσίας που δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει τη βία για να πετύχει τους σκοπούς της διαμαρτυρίας, συνέβαλε στο να τεθούν οι βάσεις για την τρομοκρατία. Η συγγραφέας και αναλύτρια της πολιτικής Κλαιρ Στέρλινγκ λέει ότι η σύγχρονη τρομοκρατία άρχισε το 1968, «χωρίς αμφιβολία τη χρονιά που μια γενιά, γεννημένη μετά τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο, κήρυξε το δικό της πόλεμο ενάντια στην κοινωνία».

Αποβλέποντας στους Ουρανούς για Βοήθεια

Θα μπορούσε η κατάκτηση των ουρανών να βοηθήσει στην εξάλειψη των προβλημάτων της γης; Προφανώς, έτσι σκέφτονταν μερικοί. Η εξερεύνηση του διαστήματος προχώρησε σταθερά, συνδυάστηκε με τον Ψυχρό Πόλεμο, και σ’ αυτό τον αγώνα την πρώτη θέση έπαιρναν εναλλάξ η Ανατολή και η Δύση. Από το 1961 που οι Σοβιετικοί έθεσαν τον πρώτο άνθρωπο σε τροχιά, μέχρι το 1969 που οι Ηνωμένες Πολιτείες έστειλαν τον πρώτο άνθρωπο στη σελήνη, ο κόσμος έμενε κατάπληκτος από τις διαδοχικές τους επιτυχίες στο διάστημα.

Καθώς η δεκαετία προχωρούσε προς το τέλος της, το βιβλίο Collier’s 1970 Year Book σχολίασε: «Φαίνεται ιδιαίτερα κατάλληλο το γεγονός ότι το 1969, το έτος στο οποίο ο άνθρωπος πρωτοπερπάτησε πάνω στη σελήνη, είναι επίσης το έτος με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη της αστρολογίας . . . που γνώρισε ποτέ αυτός ο πλανήτης. Μπορεί να έφτασε η Εποχή του Υδροχόου . . . [κατά την οποία] η αδελφοσύνη θα βασιλέψει στη γη».c

Προφανώς, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονταν για βοήθεια στον ουρανό. Και στο βαθμό που οι δορυφόροι που μπήκαν σε τροχιά γύρω από τη γη και κατάφεραν να ενώσουν τις ηπείρους με στιγμιαία επικοινωνία, σ’ αυτό το βαθμό και οι κατά γράμμα ουρανοί συνέβαλαν στην προσέγγιση των εθνών. Αλλά δεν βοήθησαν τα έθνη να προσεγγίσουν το ένα το άλλο για να λύσουν τα παγκόσμια προβλήματα. Τα έθνη παρέμεναν απομακρυσμένα μεταξύ τους όπως πάντα, παρέμεναν ‘αδιάλλακτα’.—2 Τιμόθεον 3:1-3.

Γιατί; Επειδή από την ίδια του τη φύση, το πνεύμα της διαμαρτυρίας—το πνεύμα της δεκαετίας του 1960—δεν μπορεί να ενώσει. Αντίθετα, διχάζει. Για να λυθούν τα παγκόσμια προβλήματα οι άνθρωποι πρέπει να είναι ενωμένοι. Για να αποκτήσουν αυτή την ενότητα, πρέπει να αποβλέπουν για βοήθεια, όχι στους κατά γράμμα ή στους αστρολογικούς ουρανούς, αλλά στους ουρανούς της κυβέρνησης του Θεού.

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά—των οποίων ο μέσος όρος από το 1960 μέχρι το 1969 είχε αυξηθεί κατά 48 τοις εκατό—έκαναν ακριβώς αυτό το πράγμα. Πόσο ευγνώμονες ήταν που πήραν μια επίκαιρη εξήγηση του 13 κεφαλαίου της προς Ρωμαίους επιστολής η οποία ασχολείται με τη χριστιανική υποταγή και η οποία τους δυνάμωσε να αποφύγουν να επηρεαστούν από το πνεύμα της θυελλώδους διαμαρτυρίας που χαρακτήρισε τη δεκαετία του 1960!—Βλέπε Η Σκοπιά, 1η Μαρτίου, 15 Μαρτίου και 1η Απριλίου 1963.

Καθώς η δεκαετία του 1960 πλησίαζε στο τέλος της, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν πολυάσχολοι με το να μιλούν, όχι για την Εποχή του Υδροχόου, αλλά για μια εποχή κάτω από τη Βασιλεία του Θεού κατά την οποία «η αδελφοσύνη θα βασιλέψει στη γη». Θα ζούσαν για να δουν αυτή την εποχή με τα μάτια τους; Εσείς θα το καταφέρετε αυτό; Μη χάσετε το τελικό άρθρο της σειράς «Ο Κόσμος Μετά το 1914» στο επόμενο τεύχος μας: «Καθώς ο Κόσμος Αποσυντίθεται, η Ελπίδα σας να Μεγαλώνει!»

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 25]

Άλλα Σημαντικά Γεγονότα

1960—Ισχυροί σεισμοί πλήττουν το Μαρόκο και τη Χιλή

1966—Στην Κίνα αρχίζει η Πολιτιστική Επανάσταση

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Η κίνηση των χίπιδων στη δεκαετία του 1960

[Ευχαριστίες]

UPI/Bettmann Newsphotos

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Αντιπολεμική διαδήλωση στη Νέα Υόρκη

[Ευχαριστίες]

UPI/Bettmann Newsphotos