Οι Νεαροί Ρωτούν . . .
Πώς Μπορώ να Αντιμετωπίσω τη Θλίψη Μου;
Ο ΔΕΚΑΟΧΤΑΧΡΟΝΟΣ Τζόναθαν σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα καθώς γύριζε σπίτι του από το Λονγκ Άιλαντ της Νέας Υόρκης. Τα εννιά αδέλφια του πόνεσαν και υπόφεραν με διαφορετικό τρόπο ο καθένας.
Τρία από τα αδέλφια του Τζόναθαν, ο Χάουαρντ, ο Αγκουστίν και η Λόρνα, εξήγησαν στο Ξύπνα! πώς αισθάνθηκαν. Ο Αγκουστίν θυμάται: «Ήμουν στο κρεβάτι εκείνη την ώρα. Μας χτύπησαν την πόρτα οι αστυνομικοί και οι πρώτες βοήθειες να μας πουν τα δυσάρεστα. Σηκώθηκα από το κρεβάτι και άκουγα τι έλεγαν. ‘Τι πράγμα; Ο Τζόνυ νεκρός! Δεν είναι δυνατόν’, ήταν η πρώτη μου αντίδραση. Μετά, όταν συνειδητοποίησα ότι ήταν αλήθεια, ένιωσα μεγάλο πόνο».
Ο μεγαλύτερος αδελφός, ο Χάουαρντ, αντέδρασε με θυμό. «Ήθελα να ξέρω το γιατί. Πώς έγινε; Ήμουν θυμωμένος με τον άλλο οδηγό. Αλλά δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Είχε σκοτωθεί κι αυτός». Η Λόρνα δεν έκλαψε, αλλά έπαθε νευρική κρίση. Ήταν πολύ βαρύ πλήγμα για ολόκληρη την οικογένεια.
Έχεις χάσει εσύ αδελφό ή αδελφή; Πώς επηρεάστηκες από αυτό το γεγονός; Αν αντιμετωπίζεις αυτή την απώλεια τώρα, αναμφίβολα η ερώτησή μας ‘Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω τη θλίψη μου;’ πρέπει να σε αφορά.a
Άρνηση Αποδοχής της Πραγματικότητας—«Δεν Μπορεί να Πέθανε Αυτός»
Άτομα που έχουν χάσει κάποιον δικό τους έχουν την τάση να αρνιούνται το ότι το άτομο έχει πεθάνει. Ίσως μάλιστα να νομίζουν ότι ξαφνικά βλέπουν αυτόν που έχασαν, στο δρόμο, σε κάποιο λεωφορείο που περνάει, στον υπόγειο σιδηρόδρομο. Και η παραμικρή ομοιότητα μπορεί να γεννήσει μέσα τους την ελπίδα, ότι ίσως όλα να μην ήταν παρά ένα λάθος.
Σε άλλες περιπτώσεις, οι γονείς επιβάλλουν, ασυναίσθητα, μια συνωμοσία σιωπής, με το να φέρονται σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Σύμφωνα με τους συγγραφείς του βιβλίου The Sibling Bond (Ο Αδελφικός Δεσμός), οι γονείς δημιουργούν μια κατάσταση σύμφωνα με την οποία «πρέπει να καταπνίγεται ή να συγκρατιέται η λύπη, ο θυμός ή οι ευχάριστες αναμνήσεις». Το αποτέλεσμα είναι να μην αποδέχονται τελείως την απώλεια ούτε οι γονείς ούτε τα παιδιά, και κάτι τέτοιο απλώς επιβραδύνει το πέρασμα από τα στάδια της θλίψης.
Μερικές φορές, η οικογένεια μεγαλώνει τη θλίψη της με το να μένει προσκολλημένη σε καθημερινά πράγματα που θυμίζουν το αγαπημένο πρόσωπο που χάθηκε. Για παράδειγμα, στο τραπέζι τις ώρες των γευμάτων, αφήνουν πάντα κενή την ίδια θέση, ίσως και να στρώνουν το σερβίτσιο, σαν να πρόκειται το νεκρό παιδί να έρθει για φαγητό. Αυτή είναι άλλη μια μορφή άρνησης της πραγματικότητας. Πώς χειρίστηκε αυτή την κατάσταση μια οικογένεια; Η μητέρα απαντά: «Από τότε, δεν ξανακαθήσαμε ποτέ στις καθορισμένες θέσεις στο τραπέζι. Ο άντρας μου κάθησε στην καρέκλα του Ντέιβιντ και αυτό κάλυψε κάπως εκείνο το κενό». Πάντως, χρειάζεται χρόνος για να αποδεχτείς το θάνατο ως γεγονός.
«Αν . . .»
Η ενοχή είναι άλλη μια συνήθης αντίδραση όταν κάποιο μέλος της οικογένειας πεθάνει. Ερωτήσεις και αμφιβολίες περνάνε συνέχεια από το μυαλό. ‘Μήπως θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει κάτι παραπάνω; Μήπως θά ’πρεπε να είχαμε συμβουλευτεί κι άλλο γιατρό;’ Και μετά υπάρχουν εκείνα τα ‘Αν . . . ’ Αν δεν τον είχαμε αφήσει να πάρει το αυτοκίνητο εκείνη τη μέρα. Αν ήμουν πιο ευγενικός με τον αδελφό/την αδελφή μου. Κι έτσι οι κατηγόριες και οι ενοχές δεν έχουν τελειωμό. Αλλά, αυτές οι αντιδράσεις είναι φυσιολογικές όταν χάνεις ξαφνικά έναν αδελφό ή μια αδελφή.
Πριν από λίγα χρόνια στη Βραζιλία, ένα 18χρονο κορίτσι πέθανε από καρδιά. Πώς αντέδρασε ο αδελφός της; «Όσο καιρό ήταν άρρωστη, εγώ τη ζήλευα επειδή πρόσεχαν περισσότερο εκείνη από μας, τους υπόλοιπους. Τώρα λυπάμαι τόσο πολύ που είχα αυτά τα αισθήματα». Βέβαια αυτό το αίσθημα ενοχής είναι φυσικό, αλλά δεν ωφελεί σε τίποτα να το κουβαλάς σε όλη σου τη ζωή.
«Γιατί να Υποβληθούμε σ’ Αυτή τη Δοκιμασία;»
Η Κλάιντ, από τη Βραζιλία, ένιωσε ένα τρομερό κενό, όταν ο 12χρονος αδελφός της πέθανε από καρκίνο. Είπε στο Ξύπνα!: «Δεν είχαμε αποχωριστεί ποτέ ο ένας τον άλλο. Αναρωτιόμουν, ‘Γιατί να υποβληθούμε σ’ αυτή τη δοκιμασία; Και από τέσσερα κορίτσια κι ένα μοναδικό αγόρι, γιατί να πεθάνει αυτός; Κι άλλοι συγγενείς έχουν γιους. Γιατί να πεθάνει ο δικός μας;’»
Η θλίψη μπορεί, επίσης, να επιφέρει διάφορες επιπλοκές στην υγεία. Η αντίδραση της Ντόρις, της αδελφής τής Κλάιντ, ήταν σωματική—αρρώστησε από βρογχίτιδα σε πρωτοφανή για εκείνη βαθμό. Ο πατέρας είχε πόνους στην καρδιά που οφείλονταν, σύμφωνα με τη διάγνωση, στην ένταση που είχε προκληθεί από το θάνατο του αγοριού.
Άλλος ένας παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την αντίδρασή σου είναι το πόσα παιδιά υπήρχαν στην οικογένεια. Όταν πεθάνει το ένα από τα δυο, αυτό που μένει πίσω γίνεται το μοναδικό παιδί και μπορεί να νιώθει ακόμα μεγαλύτερο κενό.
Χρειάζεσαι να Ακουμπήσεις στον Ώμο Κάποιου και να Κλάψεις
Πώς, λοιπόν, μπορείς να αντιμετωπίσεις το χαμό του αδελφού σου ή της αδελφής σου; Ειδικοί θεραπευτές συνιστούν να εκφράζεις τη θλίψη σου και όχι να την καταπνίγεις. Ο σύμβουλος Δρ Ερλ Γκρόλμαν υποδεικνύει: «Δεν είναι αρκετό να συνειδητοποιείς τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματά σου· πρέπει να τα αντιμετωπίσεις ανοιχτά. Γι’ αυτό το λόγο υπάρχει και περίοδος πένθους. Είναι ο καιρός που πρέπει να μοιραστείς τα αισθήματά σου». Άρα, δεν είναι καιρός να ξεκόψεις από τους υπόλοιπους ανθρώπους.—Παροιμίαι 18:1, ΜΝΚ.
Αν εμποδίσεις τη λύπη να εκδηλωθεί, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογικά προβλήματα. Χρειάζεσαι να ακουμπήσεις στον ώμο κάποιου και να κλάψεις—είτε γονέας είναι αυτός είτε αδελφός είτε αδελφή είτε καλός φίλος είτε πρεσβύτερος στη Χριστιανική εκκλησία. Σύμφωνα με τον Δρ Γκρόλμαν: «Δεν καταστρέφεις κάποιο συναίσθημα με το να μην το αφήνεις να εκδηλωθεί. Το μόνο που καταφέρνεις είναι να παρατείνεις την οδύνη και να επιβραδύνεις τα στάδια της θλίψης». Τι προτείνει, λοιπόν; «Βρες κάποιον καλό ακροατή, κάποιο φίλο που θα καταλάβει, ότι αυτά τα πολλά συναισθήματά σου δεν είναι παρά φυσιολογικές αντιδράσεις της βαθιάς θλίψης που νιώθεις».
Κι τι γίνεται αν νιώθεις την ανάγκη να κλάψεις; Ο Δρ Γκρόλμαν προσθέτει: «Για μερικούς ανθρώπους, τόσο για άντρες όσο και για γυναίκες και παιδιά, τα δάκρυα είναι η καλύτερη θεραπεία για τη συναισθηματική ένταση. Το κλάμα είναι ένας φυσικός τρόπος να μετριάσεις την οδύνη και να ανακουφιστείς από τον πόνο».
«Δεν Είχα Ξαναδεί τον Μπαμπά να Κλαίει»
Αν χάσετε κάποιον στην οικογένειά σου, οι γονείς σου μπορούν να αποδειχτούν εξαιρετική πηγή βοήθειας—αλλά κι εσύ μπορείς να τους βοηθήσεις. Για παράδειγμα, η Τζέιν και η Σάρα, από την Αγγλία, έχασαν τον 23χρονο αδελφό τους Ντάραλ. Πώς ξεπέρασαν τη θλίψη τους; Η Τζέιν απαντάει: «Ενώσαμε και οι τέσσερις τις προσπάθειές μας· εγώ έκανα τα πάντα μαζί με τον μπαμπά, και η Σάρα έκανε τα πάντα μαζί με τη μαμά. Μ’ αυτόν τον τρόπο κατορθώναμε να μην είμαστε μόνοι μας».
Η Σάρα εξηγεί: «Οι γονείς μου ήταν δυνατοί, αποφασισμένοι να αντέξουν οπωσδήποτε. Αν μερικές φορές μας κατέβαλε η λύπη, εκείνοι μας έλεγαν, ‘Έλα τώρα! Δεν θα το βάλουμε κάτω’. Αυτό βοηθάει πραγματικά, γιατί νιώθεις στ’ αλήθεια οίκτο για τον εαυτό σου, κάτι που δεν είναι εποικοδομητικό».
Πώς, όμως, μπόρεσαν να βοηθήσουν εκείνες τους γονείς τους; Η Τζέιν απαντάει: «Δεν είχα ξαναδεί τον μπαμπά να κλαίει. Έκλαψε μερικές φορές και, κατά κάποιο τρόπο, αυτό ήταν καλό, και τώρα που το σκέφτομαι, αισθάνομαι πολύ ωραία που ήμουν εκεί και τον παρηγορούσα».
Οπωσδήποτε κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει τη θλίψη του με διαφορετικό τρόπο. Δεν θέλουμε να πούμε ότι ένας τρόπος είναι καλύτερος από κάποιον άλλον. Ο κίνδυνος καραδοκεί, όταν κάνει την εμφάνισή του ο μαρασμός, όταν δηλαδή το καταβλημένο από τη θλίψη άτομο δεν μπορεί να δεχτεί την πραγματικότητα. Τότε ίσως χρειαστεί βοήθεια από στοργικούς φίλους και ίσως από έμπειρους Χριστιανούς πρεσβύτερους. Γι’ αυτό μη φοβάσαι να ζητήσεις βοήθεια και να το κουβεντιάσεις. Και κλάψε.
Η Αγία Γραφή περιέχει πολλά παραδείγματα ανθρώπων που έκφρασαν ανοιχτά τη θλίψη τους. Ο Ιησούς έκλαψε καθώς πλησίαζε στον τάφο του φίλου του, του Λάζαρου. (Ιωάννης 11:30-38) Ο Δαβίδ πένθησε για το χαμό του δολοφονημένου του γιου, του Αμνών. (2 Σαμουήλ 13:28-39) Η Μαρία η Μαγδαληνή έκλαψε όταν έφτασε κοντά στον τάφο του Ιησού. (Ιωάννης 20:11-16) Είναι αλήθεια ότι ένας Χριστιανός, που έχει κατανοήσει την ελπίδα που δίνει η Αγία Γραφή για την ανάσταση, δεν θλίβεται απαρηγόρητα, όπως ίσως συμβαίνει σε μερικούς άλλους. Αλλά, εφόσον έχει φυσιολογικά ανθρώπινα αισθήματα, θλίβεται και πενθεί για το χαμό ενός αγαπημένου προσώπου, ιδιαίτερα αν είναι αδελφός του ή αδελφή του.—1 Θεσσαλονικείς 4:13, 14.
Μια Ελπίδα που Στηρίζει
Τι ήταν αυτό που στήριξε πολλούς νεαρούς που έχασαν αδελφό ή αδελφή; Ο νεαρός Ντέιβιντ από την Αγγλία, έχασε τη 13χρονη αδελφή του Τζάνετ, που πέθανε από τη νόσο του Χόντζκιν. Λέει: «Ένα από τα πράγματα που με ωφέλησαν πάρα πολύ ήταν ένα εδάφιο που αναφέρθηκε στην ομιλία της κηδείας. Αυτό δηλώνει: ‘Επειδή ο Θεός προσδιόρισε μια μέρα που θα κρίνει την οικουμένη με δικαιοσύνη και έδωσε εγγύηση σε όλους, ανασταίνοντάς τον, τον Ιησού δηλαδή, από τους νεκρούς’. Ο ομιλητής τόνισε τη λέξη ‘εγγύηση’ σε σχέση με την ανάσταση. Αυτό ήταν για μένα πηγή δύναμης αφότου τέλειωσε η κηδεία».—Πράξεις 17:31.
Ναι, η διδασκαλία της Αγίας Γραφής για την κατάσταση των νεκρών, όπως και για την ελπίδα της ανάστασης, είναι μια πραγματική παρηγοριά, όταν χάνεις κάποιον δικό σου. Όσο περισσότερο αντιλαμβάνεσαι ότι η ελπίδα της Αγίας Γραφής επιβεβαιώνεται από ιστορικά γεγονότα, τόσο πιο στερεή θα γίνεται η πίστη σου για να σε στηρίξει σε καιρό θλίψης.—Μάρκος 5:35-42· 12:26, 27· Ιωάννης 5:28, 29· 1 Κορινθίους 15:3-8.
[Υποσημειώσεις]
a Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς να ξεπεράσεις τη θλίψη, βλέπε Ξύπνα! 8 Αυγούστου 1987, «Αντιμετωπίζοντας το Χαμό Ενός Παιδιού» και 22 Σεπτεμβρίου 1985, «Όταν Πεθαίνει Κάποιος που Αγαπάτε».
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Όταν χάνουμε τον αδελφό μας ή την αδελφή μας, έχουμε την ανάγκη κάποιου συμπονετικού προσώπου