یاد بگیریم که در ترس از یَهُوَه به خوشی دست یابیم
«ای اطفال بیائید مرا بشنوید، و ترس خداوند را بشما خواهم آموخت.» — مزمور ۳۴:۱۱.
۱. چگونه ترس به وسیلهٔ ملکوت خدا از بین خواهد رفت، ولی آیا این امر همه نوع ترس را دربر می‌گیرد؟
همه جا مردم در آرزوی رهایی از ترس ,هستند — ترس از جنایت و خشونت، ترس از بی‌کاری، ترس از بیماریی جدی. روزی که این رهایی، تحت ملکوت خدا به واقعیت بپیوندد چه روز باشکوهی خواهد بود! (اشعیا ۳۳:۲۴؛ ۶۵:۲۱-۲۳؛ میکاه ۴:۴) با وجود این، همهٔ ترسها در آن موقع برطرف نخواهند شد، و ما هم نباید هم‌اکنون در صدد این برآییم که هرگونه ترسی را از زندگی خود بیرون کنیم. ترسی نیز وجود دارد که خوب است و ترسی وجود دارد که بد است.
۲. الف) چه نوع ترسی بد، و چه نوع ترسی مطلوب است؟ ب) ترس خدایی چیست، و چگونه آیه‌های نقل‌شده به این ترس اشاره می‌کنند؟
۲ ترس می‌تواند سم ذهن باشد و توانایی استدلال شخص را از کار بیندازد. می‌تواند شجاعت را بتدریج ضعیف کند و امید را نابود سازد. کسی که به وسیلهٔ دشمنی، از لحاظ جسمی مورد تهدید قرار گرفته است، می‌تواند دچار چنین ترسی شده باشد. (ارمیا ۵۱:۳۰) همچنین کسی که می‌خواهد مورد رضایت برخی انسانهای بانفوذ قرار گیرد و برای این موضوع، بیش از حد اهمیت قائل می‌شود، ممکن است دچار این ترس شده باشد. (امثال ۲۹:۲۵) اما ترسی هم وجود دارد که مفید است، ترسی که جلوی ما را از انجام هرگونه کار عجولانه و آسیب رساندن به خودمان می‌گیرد. ترس خدایی حتی چیزی بیش از این را دربر می‌گیرد. این ترس، هیبت یَهُوَه و حرمتی عمیق برای اوست و با هراسی مفید یعنی هراس از رنجاندن او توأم می‌باشد. (مزمور ۸۹:۷) این ترس از موجب رنجش خدا شدن، از قدردانی نسبت به لطف محبت‌آمیز و احسان او سرچشمه می‌گیرد. (مزمور ۵:۷؛ هوشع ۳:۵) همچنین شامل این آگاهی می‌شود که یَهُوَه داور متعال و قادر مطلق است و قدرت دارد کسانی را که از اطاعت او سر باز می‌زنند مجازات کند، حتی به مرگ. — رومیان ۱۴:۱۰-۱۲.
۳. چگونه ترس از یَهُوَه با ترسی که مربوط به برخی خدایان بت‌پرستان می‌شود، مغایرت دارد؟
۳ ترس خدایی مفید است، نه ناسالم. این ترس، شخص را برمی‌انگیزد تا نسبت به آنچه که درست است مصمم باشد، نه اینکه با انجام یک کار اشتباه، مصالحه کند. این ترس مشابه ترسی نیست که خدای یونان باستان، فوبوس، القاء می‌کرد، خدایی که به عنوان خدایی شوم که وحشت به وجود می‌آورد، وصف شده است. و مشابه ترسی نیست که الههٔ هندو، کالی، که گاهگاهی به عنوان الهه‌ای ترسیم می‌شود که تشنهٔ خون است القاء می‌کرد، الهه‌ای که از جنازه‌ها، مارها و جمجمه‌ها به عنوان زیورآلات استفاده می‌کند. ترس خدایی جذب می‌کند؛ دفع نمی‌کند. این ترس با محبت و قدردانی به هم تابیده شده است. بنابراین، ترس خدایی، ما را به سوی یَهُوَه جلب می‌کند. — تثنیه ۱۰:۱۲،۱۳؛ مزمور ۲:۱۱.
چرا بعضیها دارای این ترس هستند و برخی دیگر فاقد آن
۴. چگونه وضع بشر، همانطور که پولس رسول شرح داد، رو به وخامت گذاشته است، و علت آن چیست؟
۴ بشر عموماً به وسیلهٔ خصوصیت ترس خدایی برانگیخته نمی‌شود. پولس رسول در رومیان ۳:۹-۱۸ شرح می‌دهد که انسانها تا چه اندازه از کاملیت اولیه دور شده‌اند. او پس از اظهار اینکه همه زیر گناه هستند، از مزامیر اقتباس می‌کند و می‌گوید: «کسی عادل نیست یکی هم نی.» (مزمور ۱۴:۱ ملاحظه شود.) سپس با نقل چیزهایی از قبیل اهمال بشر در طلب خدا جزئیاتی را قید می‌کند، عدم نیکوکاری آنها، سخن فریبکارانه، لعنت کردن، و خون و خونریزی آنها. چقدر این به طور دقیق، دنیای امروزه را توصیف می‌کند! اکثر مردم به خدا و مقصودهای او علاقه ندارند. هرگونه تظاهر به نیکویی نیز اغلب به جهت توقع شخصی برای دسترسی به چیزی انجام می‌گیرد. دروغگویی و گفتار ناپسند، امری عادی هستند. خون و خونریزی نه تنها در اخبار بلکه در برنامه‌های تفریحی نیز به نمایش گذاشته می‌شوند. چه توجیهی برای چنین وضعیتی وجود دارد؟ درست است که همهٔ ما فرزندان آدمِ گناهکار هستیم، اما هنگامی که مردم، چیزهایی را که توسط پولس رسول شرح داده شد به عنوان شیوهٔ زندگی خود می‌پذیرند، حاکی از چیزی بیش از آن است. آیهٔ ۱۸ توضیح می‌دهد که آن چیز چیست و می‌گوید: «خداترسی در چشمانشان نیست.» — مزمور ۳۶:۱ ملاحظه شود.
۵. چرا برخی از مردم ترس خدایی دارند و برخی دیگر فاقد آن هستند؟
۵ ولی چرا در حالی که برخی از مردم ترس خدایی دارند، برخی دیگر فاقد آن هستند؟ به سادگی مشخص است؛ چون برخی از مردم آن را پرورش می‌دهند، در صورتی که برخی دیگر این کار را نمی‌کنند. هیچیک از ما با آن متولد نشده‌ایم، ولی همهٔ ما ظرفیت آن را داریم. ترس خدایی چیزیست که باید یاد بگیریم. سپس برای اینکه این ترس، نیروی محرک قدرتمندی در زندگی ما شود، باید آن را پرورش دهیم.
دعوتی خوشایند
۶. چه کسی دعوتی را که در مزمور ۳۴:۱۱ ثبت شده است، به ما ارائه می‌دهد، و این متن چگونه نشان می‌دهد که ترس خدایی را باید یاد گرفت؟
۶ در مزمور ۳۴، دعوتی خوشایند برای یادگیری ترس از یَهُوَه به ما ارائه شده است. این مزموری از داوود است. و داوود تجلی چه کسی بود؟ هیچکس دیگری نمی‌توانست باشد جز سَروَر، عیسی مسیح. نبوتی که یوحنای رسول بویژه در مورد عیسی به کار برد، در آیهٔ ۲۰ این مزمور نگاشته شده است. (یوحنا ۱۹:۳۶) در روزگار ما این عیسی است که دعوتی را همانند آنچه که در آیهٔ ۱۱ گفته می‌شود، ارائه می‌دهد: «ای اطفال بیائید مرا بشنوید، و ترس خداوند را بشما خواهم آموخت.» این بروشنی نشان می‌دهد که ترس خدایی چیزیست که می‌توان آن را یاد گرفت، و عیسی مسیح به طور بی‌نظیری استحقاق دارد که آن را به ما آموزش دهد. چرا چنین است؟
۷. چرا بخصوص از عیسی می‌توان ترس خدایی را یاد گرفت؟
۷ عیسی مسیح از اهمیت ترس خدایی آگاهی دارد. عبرانیان ۵:۷ دربارهٔ او چنین می‌گوید: «او [مسیح] در ایّام بشریّت خود چونکه با فریاد شدید و اشکها نزد او که برهانیدنش از موت قادر بود تضرّع و دعای بسیار کرد و بسبب تقوای خویش مستجاب گردید.» چنین تقوا یا ترس خداییی، خصوصیتی بود که عیسی مسیح حتی قبل از اینکه بر تیر شکنجه با مرگ مواجه شود، نشان داد. به خاطر بیاور، در امثال باب ۸، پسر خدا به عنوان مظهر حکمت وصف شده است. و در امثال ۹:۱۰ به ما چنین گفته شده است: «ابتدای حکمت ترس خداوند است.» پس این ترس خدایی، خیلی پیش از اینکه پسر خدا به زمین بیاید، بخش اساسی شخصیت او بود.
۸. در اشعیا ۱۱:۲،۳، چه چیزی را در مورد ترس از یَهُوَه یاد می‌گیریم؟
۸ علاوه بر این، اشعیا ۱۱:۲،۳ دربارهٔ عیسی به عنوان پادشاه مسیحایی اینطور بیان می‌کند: «روح خداوند بر او قرار خواهد گرفت، یعنی روح حکمت و فهم و روح مشورت و قوّت و روح معرفت و ترس خداوند. و خوشئ او در ترس خداوند خواهد بود.» چقدر این گفته به طرز زیبایی بیان شده است! ترس از یَهُوَه هیچ چیز ناخوشایندی نیست. این ترس، مفید و سازنده است. خصوصیتی است که تمام قلمرویی را که مسیح به عنوان پادشاه بر آن حکومت می‌کند، فرا می‌گیرد. او اکنون در حال حکومت کردن است، و ترس از یَهُوَه را به تمام کسانی که به عنوان تابعانش جمع می‌شوند، تعلیم می‌دهد. چگونه؟
۹. چگونه عیسی مسیح ترس از یَهُوَه را به ما می‌آموزد، و از ما می‌خواهد که چه چیزی را در این باره یاد بگیریم؟
۹ عیسی به عنوان سر منصوب جماعت و پادشاه مسیحایی، به وسیلهٔ جلسه‌های جماعتمان، مجمعها، و کنگره‌ها به ما کمک می‌کند تا بروشنی درک کنیم که ترس خدایی چیست و چرا اینقدر مفید است. او بدین ترتیب کوشش می‌کند که قدردانی ما را نسبت به این ترس، عمیق کند تا بیاموزیم که در ترس از یَهُوَه به خوشی دست یابیم، درست همانطور که او این کار را می‌کند.
آیا تلاش خواهی کرد؟
۱۰. اگر قرار است ترس از یَهُوَه را درک کنیم، هنگام حضور در جلسه‌های مسیحی چه کارهایی را باید انجام دهیم؟
۱۰ البته فقط خواندن کتاب مقدس یا حضور در جلسات در تالار ملکوت، تضمین نخواهد کرد که دارای ترس خدایی خواهیم شد. چنانچه واقعاً بخواهیم ترس از یَهُوَه را بفهمیم، توجه کن که چه کاری را باید انجام دهیم. امثال ۲:۱-۵ می‌گوید: «ای پسر من اگر سخنان مرا قبول مینمودی، و اوامر مرا نزد خود نگاه میداشتی. تا گوش خود را بحکمت فرا گیری، و دل خود را بفطانت مایل گردانی. اگر فهمرا دعوت میکردی، و آواز خود را بفطانت بلند مینمودی. اگر آنرا مثل نقره میطلبیدی، و مانند خزانه‌های مخفی جستجو میکردی. آنگاه ترس خداوند را میفهمیدی، و معرفت خدا را حاصل مینمودی.» بنابراین هنگام حضور در جلسات، باید به آنچه که گفته می‌شود توجه کنیم، حواس خود را جمع کرده و افکار کلیدی را به خاطر بسپاریم، و در این باره که نحوهٔ احساس ما نسبت به یَهُوَه چگونه باید بر طرز فکر ما در جهت پندی که داده می‌شود اثر بگذارد، عمیقاً فکر کنیم — بله، دل خود را بگشاییم. آنگاه ترس از یَهُوَه را خواهیم فهمید.
۱۱. برای پرورش ترس خدایی، چه کاری را باید با جدیت و به طور مکرر انجام دهیم؟
۱۱ مزمور ۸۶:۱۱ توجه ما را به سوی عامل دیگری جلب می‌کند، یعنی دعا. مزمورنویس چنین دعا کرد: «ای خداوند طریق خود را بمن بیاموز تا در راستئ تو سالک شوم. دل مرا واحد ساز تا از نام تو ترسان باشم.» از آنجایی که این دعا در کتاب مقدس ثبت شده است، نشانگر این است که یَهُوَه از این دعا خشنود بود. برای پرورش ترس خدایی، ما نیز باید به یَهُوَه دعا کنیم تا ما را یاری دهد، و دعای جدی و مکرر به ما فایده خواهد رساند. — لوقا ۱۸:۱-۸.
دل تو درگیر است
۱۲. چرا باید به دل توجه مخصوصی نشان داد، و این امر شامل چه چیزیست؟
۱۲ نکتهٔ دیگری نیز در مزمور ۸۶:۱۱ وجود دارد که باید به آن توجه کنیم. مزمورنویس فقط برای درک ذهنی ترس از خدا دعا نکرد. او به دل خویش اشاره می‌کند. پرورش ترس خدایی، دل مجازی را دربر می‌گیرد که خواهان توجه مخصوصی است، چون شخصیت درونی ماست، به طوری که در تمام فعالیتهای زندگیمان آشکار می‌گردد و شامل افکار، طرز تلقی، آرزوها، انگیزه‌ها، و هدفهای ما می‌باشد.
۱۳. الف) چه چیزی می‌تواند نشان دهد که دل شخص تقسیم شده است؟ ب) هنگامی که ترس خدایی را پرورش می‌دهیم، در جهت چه هدفی باید کار کنیم؟
۱۳ کتاب مقدس به ما اخطار می‌دهد که دل شخص می‌تواند تقسیم شود. دل می‌تواند خائن باشد. (مزمور ۱۲:۲؛ ارمیا ۱۷:۹) می‌تواند ما را برانگیزد که در فعالیتهای مفید شرکت کنیم — به جلسات جماعت و خدمت موعظه برویم — ولی می‌تواند جوانب مخصوصی از شیوهٔ زندگی دنیا را نیز دوست داشته باشد. این موضوع می‌تواند مانع ما شود که واقعاً با تمام جان برای ترویج منافع ملکوت قدم برداریم. سپس دل خائن می‌تواند سعی در متقاعد کردن ما بکند که لااقل ما هم همانقدر انجام می‌دهیم که بسیاری افراد دیگر انجام می‌دهند. یا شاید در مدرسه و یا محل کار دنیویمان، ترس از انسان بتواند در دلمان نفوذ کند. در نتیجه ممکن است در چنین محیطی تردید کنیم که هویت خود را به عنوان شاهد یَهُوَه مشخص کنیم و ممکن است کارهایی را انجام دهیم که درخور مسیحیان نیست. ولی پس از آن، وجدانمان ما را اذیت می‌کند. ما نمی‌خواهیم چنین کسی باشیم. از اینرو همراه با مزمورنویس به یَهُوَه دعا می‌کنیم: «دل مرا واحد ساز تا از نام تو ترسان باشم.» ما می‌خواهیم کل شخصیت درونی، همانطور که در تمام فعالیتهای زندگیمان آشکار می‌شود، گواهی دهد که ‹از خدا می‌ترسیم و اوامر او را نگاه می‌داریم.› — جامعه ۱۲:۱۳.
۱۴، ۱۵. الف) هنگامی که یَهُوَه بازگشت اسرائیل را از اسارت بابل پیشگویی کرد، قول چه چیزی را به قوم خود داد؟ ب) یَهُوَه به این امید که ترس از خدا را در دل قوم خود بکارد، چه کاری را انجام داد؟ پ) چرا اسرائیل از راههای یَهُوَه رو برگرداند؟
۱۴ یَهُوَه قول داد که چنین دل خداترسی را به قوم خود خواهد داد. او بازگشت اسرائیل را پیشگویی کرد و همانطور که در ارمیا ۳۲:۳۷-۳۹ می‌خوانیم، چنین گفت: «من ایشانرا از همهٔ زمینهائیکه ایشانرا در خشم و حدّت و غضب عظیم خود رانده‌ام جمع خواهم کرد و ایشانرا باین مکان باز آورده به اطمینان ساکن خواهم گردانید. و ایشان قوم من خواهند بود و من خدای ایشان خواهم بود. و ایشانرا یک دل و یک طریق خواهم داد تا بجهة خیریّت خویش و پسران خویش که بعد از ایشان خواهند بود همیشهٔ اوقات از من بترسند.» قول خدا در آیهٔ ۴۰ مستحکم می‌شود: «ترس خود را در دل ایشان خواهم نهاد تا از من دوری نورزند.» یَهُوَه همانطور که قول داده بود، در سال ۵۳۷ ق. د. م. آنها را به اورشلیم برگرداند. ولی در مورد بقیهٔ این قول چه می‌توان گفت، آنجایی که می‌گوید او به آنها ‹یک دل خواهد داد تا همیشه از او بترسند›؟ چرا قوم باستان اسرائیل، پس از اینکه یَهُوَه آنها را از بابل برگرداند، از او رو برگرداندند، به طوری که معبدشان در سال ۷۰ د. م. نابود شد و دیگر هرگز بازسازی نشد؟
۱۵ این به سبب کوتاهی از جانب یَهُوَه نبود. در حقیقت یَهُوَه قدمهایی برداشت تا ترس از خدا را در دل قوم خود بگذارد. او با رحمتی که در رهانیدن آنان از بابل و بازگرداندنشان به سرزمین آبا و اجدادیشان نشان داد، دلایل کافی در اختیار آنها گذاشت تا با حرمتی عمیق به او بنگرند. خدا به تمام اینها با یادآوریها، پندها، و ملامت‌ها به وسیلهٔ حجّی، زکریا، و ملاکی نبی؛ به وسیلهٔ عزرا که به عنوان معلم نزد آنها فرستاده شد؛ به وسیلهٔ نحمیای والی؛ و حتی توسط پسر خود استحکام بخشید. مردم گاهگاهی گوش می‌کردند. آنها هنگامی که توسط حجّی و زکریا برانگیخته شدند تا معبد یَهُوَه را بسازند، و وقتی که زنان خارجی را در زمان عزرا روانه کردند، این شنوایی را نشان دادند. (عزرا ۵:۱،۲؛ ۱۰:۱-۴) اما اکثر اوقات اطاعت نمی‌کردند. آنها اغلب بی‌توجه بودند، دیگر پند نمی‌پذیرفتند، و دلهای خود را گشوده نگه نداشتند. آن اسرائیلیان ترس خدایی را پرورش ندادند، و در نتیجه این ترس، انگیزهٔ پرقدرتی در زندگی آنان نبود. — ملاکی ۱:۶؛ متی ۱۵:۷،۸.
۱۶. یَهُوَه در دل چه کسانی ترس خدایی را کاشته است؟
۱۶ با وجود این، قول یَهُوَه مبنی بر اینکه ترس خدایی را در دل قوم خود می‌گذارد، بی‌ثمر نماند. او عهدی جدید با اسرائیل روحانی بست، یعنی با آن مسیحیانی که امید آسمانی را در پیش روی آنها قرار داد. (ارمیا ۳۱:۳۳؛ غلاطیان ۶:۱۶) خدا در سال ۱۹۱۹ آنها را از اسارت بابل عظیم، امپراتوری جهانی مذهب کاذب، بازگرداند. او ترس از خدا را به طور عمیقی در دلهای آنان کاشته است. این امر فواید پرباری را برای آنها و برای «گروهی عظیم،» که به عنوان اتباع زمینی ملکوت امید زندگی دارند، به همراه داشته است. (ارمیا ۳۲:۳۹؛ مکاشفه ۷:۹) ترس از یَهُوَه در دلهای آنان نیز وجود دارد.
چگونه ترس خدایی در دلهای ما کاشته می‌شود
۱۷. چگونه یَهُوَه ترس خدایی را در دلهای ما می‌گذارد؟
۱۷ چگونه یَهُوَه این ترس خدایی را در قلبهای ما کاشته است؟ به وسیلهٔ عملکرد روح خود. و چه داریم که حاصل روح‌القدس است؟ کتاب مقدس، کلام وحی‌شدهٔ خدا. (۲تیموتاؤس ۳:۱۶،۱۷) یَهُوَه توسط آنچه که در گذشته انجام داده است، توسط رفتاری که اکنون در به انجام رسیدن کلام نبویش، با خادمان خود دارد، و توسط نبوت چیزهایی که اتفاق خواهند افتاد، اساسی استوار برای همهٔ ما فراهم می‌کند تا ترس خدایی را در خود پرورش دهیم. — یوشع ۲۴:۲-۱۵؛ عبرانیان ۱۰:۳۰،۳۱.
۱۸، ۱۹. چگونه کنگره‌ها، مجمعها، و جلسه‌های جماعت به ما کمک می‌کنند تا دارای ترس خدایی شویم؟
۱۸ قابل توجه است که همانطوری که در تثنیه ۴:۱۰ گزارش شده است، یَهُوَه به موسی گفت: «قوم را نزد من جمع کن تا کلمات خود را بایشان بشنوانم تا بیاموزند که در تمامئ روزهائیکه بر روی زمین زنده باشند از من بترسند و پسران خود را تعلیم دهند.» به همین ترتیب نیز امروزه یَهُوَه تدارکات فراوانی را به وجود آورده است تا به قوم خود کمک کند که یاد بگیرند از او بترسند. ما دلیل لطف محبت‌آمیز یَهُوَه و احسان او را در کنگره‌ها، مجمعها، و جلسه‌های جماعت نقل می‌کنیم. این کاری است که هنگام مطالعهٔ کتاب بزرگترین انسانی که تاکنون زندگی کرده است، و به زبانهای بسیاری قابل دسترس می‌باشد، انجام می‌دادیم. این مطالعه چگونه بر تو و طرز رفتارت نسبت به یَهُوَه تأثیر گذاشت؟ آیا وقتی مشاهده کردی که جنبه‌های گوناگونی از شخصیت باشکوه پدر آسمانیمان در پسر او منعکس شده‌اند، اشتیاقت نسبت به این موضوع که هرگز خدا را نرنجانی، شدت نیافت؟ — کولسیان ۱:۱۵.
۱۹ ما همچنین در جلسه‌هایمان روایاتی را در این باره که یَهُوَه قوم خود را در دوران گذشته نجات داد، مطالعه و بررسی می‌کنیم. (۲سموئیل ۷:۲۳) هنگامی که کتاب مکاشفهٔ کتاب مقدس را با کمک کتاب مکاشفه — نزدیکی اوج عظیم آن! که به زبانهای بسیاری قابل دسترس است، مطالعه می‌کنیم، در مورد رؤیاهای نبویی که در این قرن بیستم به انجام رسیده‌اند و دربارهٔ رویدادهای مهیبی که هنوز به وقوع خواهند پیوست، می‌آموزیم. مزمور ۶۶:۵ تمام این کارهای خدا را چنین بیان می‌کند: «بیائید کارهای خدا را مشاهده کنید. او در کارهای خود به بنی آدم مهیب است.» بله، چنانچه با دید درستی به اینها بنگریم، این کارهای خدا، ترس از یَهُوَه و حرمتی عمیق را در دل ما می‌کارد. بدین ترتیب می‌توانیم دریابیم که یَهُوَه خدا چگونه قول خود را به انجام می‌رساند: «ترس خود را در دل ایشان خواهم نهاد تا از من دوری نورزند.» — ارمیا ۳۲:۴۰.
۲۰. برای اینکه ترس خدایی به طور عمیقی در دلهای ما کاشته شود، مستلزم چه کاری از جانب ماست؟
۲۰ ولی بدیهی است که ترس خدایی بدون تلاش از جانب ما، در دلمان ایجاد نمی‌شود. نتیجه‌ها خود به خود حاصل نمی‌شوند. یَهُوَه سهم خود را انجام می‌دهد. ما هم باید سهم خود را با پرورش ترس خدایی انجام دهیم. (تثنیه ۵:۲۹) اسرائیل فطری در انجام این کار کوتاهی کرد. اما اسرائیلیان روحانی و همراهانشان، با اتکاء بر یَهُوَه، همین حالا هم فواید بسیاری را که به اشخاص خداترس می‌رسد، مشاهده می‌کنند. برخی از این فواید را در مقالهٔ بعدی بررسی خواهیم کرد.
چطور پاسخ می‌دهی؟
◻ ترس خدایی چیست؟
◻ چگونه به ما آموزش داده می‌شود که در ترس از یَهُوَه به خوشی دست یابیم؟
◻ چه تلاشی از جانب ما لازم است تا دارای ترس خدایی شویم؟
◻ چرا به دست آوردن ترس خدایی، همهٔ جوانب دل مجازی ما را دربر می‌گیرد؟
[تصویر در صفحهٔ ۱۳]
درک ترس از یَهُوَه مستلزم مطالعهٔ مداوم است