Biyalane bia daghe kalare akal ésulane éning moan kristen ye ésèñ minkanghle
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 NGOAN ÉBUU
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 29
Tepghe metum ya meyeghle maa so ki a Biblia été
wp16.06 6, recuadro
Melere akal é bôt be too a dzôp été
Abuiñ bôt be ne minkôm amu naa ba yebe superstición, ya ko mbia minsisim wong. Abuiñ bôt ba belane minkoo, mekana, é biôm ba ban nfim, é biôm ba ñu, ya é biôm ba woban ô ñuu, nfa ye naa mbia minsisim be taa be bo é dzam é ne abé. Ve, biôm bité bisise bii se ki éban ézing amu naa biaa vole ki bo. Biblia a dzô bia amu dzé bii se ki éban, a dzô naa : « É mis Jehôva ma ke ma daghe si se ngura, nfa ye naa a lere é ngu’u dzèñ ébe é bôt ba sèhane ñe ya n’nem ôse » (2 Milang 16:9). Jehôva éñe a ne ña Nzame, a ne ngu’u a lôt Satan, ye naa, a kame é bôt besise ba tobe ñe mebun.
Nfa ye naa Jehôva a kame wa, wa yiène yem é dzam da tobe ñe mbeng ya bo do. Éfônan, ntet mimbu ôsua, bekristen be ye Éfeso be nga mana kôan mebakh me magia be mbe bele ya mane me dzighi (Bisè mintôl 19:19, 20). Aval té fe évoo, nge wa kômô naa Nzame « a kame wa », wa yiène mane dzighi é biôm bisise bia larane mbôô ane, minkoo, mekana, é biôm ba ban nfim, é biôm ba ñu ya mam mefe.
w19.04 17 párr. 13
Lereghan ya kobe bebela nfa bewu
13 Éyong biaa yem ki nge metum mézing ma ye ve Jehôva n’nem mbeng, bia yiène dzaa Jehôva ya n’nem ôse naa a ve bia fakh (a lang Jacques 1:5). Éyong té bia ke fas mebakh me ye ékôan été. Nge bia yi avole, bi ne ke sili bemvene be ye ékôan. É ne été naa baa ye ki bia dzô é dzam bia yiène bo, ve, ba ye bia lere metsin metsing me ne éban, ane éma me ne ayeghle di été. Mboan té wa ye bia vole naa bi songhan « n’yenane mam » wèè, ya « yem nkanan ô ne ézizang abé ya mbeng » (Behéb. 5:14).
w18.11 11 párr. 12
« Ma ye wulu é bebela duè été »
12 Mefet ya metum méé se ki a Biblia été. Biyong bizing é ne bo naa bôt be ye menda-mebôt mèè, é bôt bia be bo bia ka sikôlô, nge ki é bôt bia be bo bia sèñ vôm mboo, ba bane bia naa bi dzemlé mefet mézing ya bo. Dzé da ye bia vole naa bi taa likh naa bôt be tsini bia naa bi dzemlé mefet, nge ki a ñong metum mézing Jehôva a vini ? É dzam é ne bia vole é ne naa, bia yiène tare yem amu dzé Jehôva a vini mo. É dzam éfe é ne bia vole é ne a fas mebakh me ye Ékôan, naa bi yem é tsin mefet meté me bele. Éyong bia simane bia bebièn amu dzé Biblia a kiri naa biaa yiène ki dzemlé mefet meté, bia ban bia bebièn naa bia wulu « é zen da ve Jehôva n’nem mbeng » (Beéph. 5:10). A bele mebun ébe Jehôva ya é kalare wèñ, da ye bia ve naa bi taa « ko bôt wong » (Mink. 29:25).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w17.10 9 párr. 11
« Bia yiène lere ya mimboan miè naa bia dzing ya n’nem ôse »
11 Bia yiène saghe é bôt bevoo ya n’nem ôse. Bia yiène dzeng tam éyong ase naa bi saghe é bôt bevoo, amu naa « dzam té da ve bo ngu’u » (Beéph. 4:29). Ve, é mam bia dzô ma yiène bia so n’nem ôsi. Biaa yiène ki me dzô amu naa bia kômô ñong abuan ézing ayat, bia yiène kobe é bôt bevoo é mam ma so bia n’nem ôsi. Bi ne fe ve é bôt bevoo melepgha nge da yiène (Mink. 29:5). Nge bia saghe é bôt bevoo asu deba, ve, ô mvus bii sua bo, bia lere naa bi ne medukh. Ntôô Pablo a nga ve mbemba éfônan nfa a lere édzing ya n’nem ôse. Éfônan, tam ézing a nga saghe bekristen be ye kisoan Corinto ébe é mam be mbe bé bo mbeng (1 Becor. 11:2). Ve, a nga ve fe bo melepgha, ya tugha be dzô ya mbemba n’nem é mam be mbe bé bo abé (1 Becor. 11:20-22).
8-14 NGOAN ÉBUU
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 30
« Ô taa me likh naa me tobe ajèñ nge ki a bo nkukuma »
w18.01 24-25 párrs. 10-12
Za aval édzing da ve bia ña mevakh ?
10 É ne été naa bia bese bia yi mono, amu a kame bia (Eccl. 7:12). Ve, ye môt a ne tobe mevakh nge a bele fave abim da yiène ñe ? Ôwe ! (A lang Ecclésiaste 5:12). Agur é moan Jaqué a nga dzaa Nzame naa : « Ô taa me likh naa me tobe ajèñ nge ki a bo nkukuma. Lighe me naa me dzi abim bidzi da yiène ma. » Émièn a nga dzô amu dzé éé nga kômô ki bo édedèè ajèñ, a nga dzô naa éé nga kômô ki wup, amu naa dzam té é mbe ve naa a biane Nzame. Ve, amu dzé a nga dzaa Nzame naa a taa ñe ve akum ? A nga dzô ñe naa : « Nfa ye naa me taa tobe ndzalan mé tep wa ya sili naa, ‘Za a ne Jehôva ?’ » (Mink. 30:8, 9). A ne bo naa bia yem é bôt ba tobe mebun ya akum deba, ndaane a tobe mebun ébe Nzame.
11 É bôt ba dzing mono, béé se ki ve Nzame n’nem mbeng. Yésu a nga dzô naa : « Môt ézing éé se ki bo nkôm ébe bemasa bebèñ ; amu naa a ye vini mboo é dzing éñi mboo. A ye tobe mboo sôsô é biane éñi mboo. Mii se bo minkôm Nzame mi bo fe minkôm akum. » A ke kuè Yésu a ndagha dzô naa : « Dzôghane naa mia kôan akum a si va, é vôm sighbem ya minghele mia wiñ ntukh, é vôm minwuwup mia ñii naa mia zu wup. Ndaane do, kôan akum denan a dzôp été, é vôm sighbem ya minghele miaa ye wiñ ntukh, ya é vôm minwuwup miaa se ki ñii naa mi zu wup » (Mat. 6:19, 20, 24).
12 Abuiñ bôt é yenang naa a ning moan éning da lighi be naa be tobe mevakh da ve fe be tam naa be sèhane Jehôva. A Estados Unidos, moadzang ézing a too éyôla naa Jack a mbe bele môra nda ya ôkira, ve, a nga kuane bio naa a bo mpwaghe mefan ba ngal. A dzô naa : « É mbe ndzukh naa bi kuan é mbemba nda ya é mbemba yat bi mbe bi bele. Ve, mamièn ma mem naa, ébe mimbu me mbe mé ke a nda ya n’nem abé, akal mintiè me mbe me bele ésèñ. Ve, ngal wôm, a too mpwaghe mefan, ña a nga bo é so éyong asese a nda ya mevakh. A mbe é dzô naa : ‘Ma, ma dang bele mbemba masa !’ Éndagha, ma me ntoo fe mpwaghe mefan, bia bebèñ bi nga sèhaneyang ya môr mboo, Jehôva. »
w87 15/5 30 párr. 8
Kanghe Jehôva, ndamben wa ye bele mevakh
◆ 30:15, 16 : Za meyeghle bifônan bité bia ve bia ?
Bifônan bité bia yeghle bia naa é môt a ne ôzang akum aa dzèñ. Be sanguijuelas nge ki sangsues baa dzèñ ki ya meki, aval ane é môt a ne ôzang akum a kômô mono ya édjié éyong ase. Aval té fe évoo, song daa dzèñ ki, éyôô éyong ase naa a ñong é bôt be ne minwuan. É minenga a ne kaa byèñ ‘a yi’ boan éyong ase (Atar. 30:1). É si é ne édedèè nkôt da viri mendzim memveng édedèè avôô, a bera fe lighe nkôt. É nduan é mana dzighi é biôm be mana wèè été, da bera fe ke da dzighi é biôm bi ne ñe minfeng. Aval té fe da lôran ya é bôt be ne ôzang akum. Ve, é bôt be bele n’yemane Nzame baa bo mam bé siman fave bebièn.
w11 1/6 10 párr. 4
Aval avé bi ne ning ya abim bi bele ?
Tareghane kôan mono kaa naa mi kus dzôm. Ntoa melepgha meté ma fônane mam me ye ôkua, ve, a ne é dzam é ne likh naa ô taa bele memvôla. É ne fe wô vole naa ô taa yaane é mono be wula koghle ayôp, éyong wa ke dzaa mvôla. Biblia a belane sighi ane éfônan, a dzô naa be ne « min’yeman », ba ñii « bidzi é tam ba sap » nfa ye naa be belane bio melu ma zu (Minkana 6:6-8 ; 30:24, 25).
Ntsinighan ôsu ya bo beyeng Jehôva mbèmbèè !
18 Bia yiène tugha fas bia bebién, ye yem é dzam bia simane nfa mono. Silighane mia bebién minsili mi : ‘Ye me wôla siman mono ya ébiôm a ne som ? Nge me sili môt naa a kôlô me mono, ye me ne ndzukh a bulane ñe mono té, mé tem naa aa dang ki ñe éban ? Éyong me bele mono ye da ve me naa me simane naa ma dang é bôt bevoo ? Ye é ne ndzukh ébe ma naa me tobe akap ya é bôt bevoo ? Ye ma simane naa, nge bobedzang ya bekal bam befe be bele abuiñ mono, é ne amu naa édzing be bele akal mono, da dang édzing deba akal Jehôva ? Ye ma kômô lat angom fave ya é bôt be bele abuiñ mono, méé tep ki angom é bôr béé bele ki mono ?’ É ne édedèè éban naa bi sili bia bebién minsili mité, amu bi va bele môra maa y’a bo beyeng Jehôva. Bi ne tsini naa bia baghle môra maa ya bo beyeng Jehôva, fave nge biaa bele ki édzing mono. Nge bi bo de, Jehôva aa ye ki bia vaghle lame ! (A lang Behébreu 13:5).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w09 15/4 17 párrs. 11-13
Avele da lere n’yemane Jehôva
11 Damán a ne fe é moan tsit a ne bi lere bôra meyeghle (a lang Minkana 30:26). A fônan é conejo nge ki lapin a ne n’nen. A bele bitun mebo, melo mèñ me ne avitsang ya ébuma. É ne ñe ébubu naa a tup betsit ba kômô ñe dzi, amu naa a yen ôyap, ya fe naa, a too mimbi mekoa ôsi, é vôm déé se ki ébubu naa betsit bevoo be biñ ñe. Be damanes ba tobe nsama, dzam té da kame bo, da likh fe naa be wôghan ayông metam avep.
12 Za dzam bi ne yeghe ébe betsit beté ? Ôsusua, moan tsit té aa tobe mebun ya émièn éyong betsit befe ba kômô ñe dzi. Ndaane do, a belane é dzis dèñ naa a yen bo ôyap, ya fe naa, a ne bebéñ ye é vôm a too naa é bo ñe ébubu a sobe. Aval té fe bia, bia yiène fe bele aval dzis té nfa ya nsisim, nfa ye naa bi yen é mam me ne bia dzughu émo Satan. Ntôô Pedro a nga lep bekristen naa : « Baalan é mbemba n’yenane mam wônan, ye tobe évévéñ. Nzizing wônan, Debele, a ka wulu mina minfeng ane mbuémbuém, é dzeng naa a dzi môt » (1 Pierre 5:8). Éyong Yésu a mbe asi va, a mbe veve éyong asese, amu naa Satan a mbe é dzeng naa a dzimlé é sôsôe wèñ (Mat. 4:1-11). A nga likh faa bia mbemba éfônan !
13 É dzam da ye bia likh naa bi tobe évévéñ a ne a buane nkaman Jehôva a ve bia. Éde, biaa yiène ki likh naa bia yeghe Kalare Nzame, nge ki a ke bisulan (Luc 4:4 ; Behéb. 10:24, 25). Aval ane be damanes be ne nkaman amu ba tobe nsama, aval dèè fe bia yiène tobe bobedzang be ye ékôan bebéñ, nfa ye naa « bi wôghan ayông bevoo ya éba bevoo » (Bero. 1:12). Nge bia dzeng nkaman Jehôva a ve bia, bia bi ne fe dzô é dzam évoo ntsili bya David a nga dzô naa : « Jehôva a ne é môra akoa dam, é ngu’u dzam, é môt a kôre ma. É Nzame wôm a ne akoa dam. A ne ébem dam » (Bya 18:2).
15-21 NGOAN ÉBUU
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 31
É dzam bia yeghe ébe melepgha ñiè a ve é moan wèñ
w11 1/2 19 párrs. 7-8
Yeghe é boan buè metsing ma ye kame bo
Kobeghane bo aval mam me ne, kaa be shuale dzam ézing. É ne été naa bia yiène kobe boan mindzukh mia so ayat nfa mam me ye binong (1 Becorinthien 6:18 ; Jacques 1:14, 15). Ve, Biblia aa lere naa nkaane binong ô ne ôlam Satan, a lere do ane é das da so ébe Jehôva (Minkana 5:18, 19 ; Za Salomon 1:2). Nge éyong ésise mia kobe ya é boan benan mam me ye binong mia dang ngôno nfa ô ne abé ébe mam meté, da ye ve naa be tem naa nkaane binong déé se é dzam é ne mbeng, nge ki naa daa so ki a Biblia été. Tamane daghe é dzam étong mominenga ye Francia, a too éyôla naa Corrina a dzô : « Bésaa bam be mbe bé dzô ma mbia be-mam nfa nkaane binong, dzam té é nga ve naa me tem naa a ne é dzam é ne abé. »
Éde, dzenghane naa é boan benan be mana yem bebela ése nfa nkaane binong. Ñia ézing ya México atoo éyôla naa Nadia a dzô naa : « Me nga kômô naa é boan bam be yem naa nkaane binong a ne é dzam Nzame émièn a nga likh, a ne é das a nga likh akal é bôt be ne minlughan. Ma kômô naa be yem naa aval ba belane das té é ne so bo mevakh nge ki mindzukh. »
ijwhf artículo 4 párrs. 11-13
Aval avé bésaa be ne kobe é boan beba nfa a ñu meyokh ?
Dzenghe éyong naa ô kobe adzô a ñu meyokh. Ésaa ézing a too a Gran Bretaña, a too éyôla naa Mark a dzô naa : « Meyokh me ne é dzam me ne zaman bitong bi-bong. Me nga sili é moan wôm a bele mimbu muom nge a ñu meyokh é ne abé nge ki mbeng. Me nga sili ñe do bi lôr mbemba éyong, dzam té éde é nga vole ñe naa a dzô ma é dzam é nga so ñe a n’nem ôsi. »
Boan be ne tugha wokh dzam té nge mia kobe be do abuiñ biyong. Mi ne kobe é boan benan mam meyokh ya é mam mefe me ne éban ane, metsing me ye ésala ya mam binong, ve, mi daghe kada môt abim mimbu a bele.
Vaane bo mbemba éfônan. Boan be ne ane esponja nge ki éponges, ba vu é dzam sese ba yen. Beyem mam ba dzô naa bebyèñ ébe boan ba dang vu. Éde, nge mi bele fulu naa éyong min’nem mi kele mia ôyô mia ñu meyokh, é moan wènan a ye tem naa, nfa ye naa a dang mindzukh mi ye éning dèñ, a yiène ñu meyokh. Éde, vaane bo mbemba éfônan mi ñu meyokh ya meniè.
g17.6 9 párr. 5
Yaghle é boan buè naa be bo asili ñuu
Yeghle é boan buè naa be bo akap. Lereghane be naa « bi bele abuiñ mevakh éyong bia ve, ndaane éyong bia ñong » (Bisè mintôl 20:35). Aval avé mi ne de bo ? Mi ne de bo mi tobe nsama ya é boan benan naa mia tsili biyôla é bôt be ne yi naa mi ke be kus biôm, é bôt be ne yi naa be ke be ñong naa be ka ba vôm, nge ki é bôt be ne yi naa be kôm bo dzôm ézing a nda. Éyong té, kii mina é moan wiè naa a yen mevakh wa ñong éyong wa vole é bôt bevoo. Aval té éde ô ne ñe lere ya éfônan duè aval a ne bo asili ñuu (Tsin atsing : Luc 6:38).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
Aval beyôm be ne lere beyaa édzing ya ngang
16 Dzôghe ñe naa, a ne tang nden é mis muè. N’nôm a bere ngal ôyô, a kare ñe amu dzé a yen ñe tang nden, ye ve ñe naa a wôrane émién mvèñ. Aval évoo a ne de bo, a ne éyong a simane naa a lere ngal naa, a yem mbeng akal é mam mesese a bo naa a sukh ñe asi (Becol. 3:15). Éyong n’nôm a dzô ngal é mam a dzing a yen ébe ñe, ngal a wôrane naa, n’nôm a dzing ñe, a kame ñe, ye naa, a bere ñe ôyô (Mink. 31:28).
22-28 NGOAN ÉBUU
AKUM YA KALARE NZAME ECCLÉSIASTE 1-2
Bia yiène tsini naa bia yeghle bitong bibong
w17.01 27-28 párrs. 3-4
« Keeghe bisèñ bité befam be ne sôsôe »
3 Abuiñ ye be bia, bia dzing bisèñ bia bo, bia kômô fe bi bo mbèmbèè. É dzam é ne éngôngoo é ne naa a téé ye metam Adán, ya ke kuiñ éndagha, bia ke a n’nôm, é bôt bevoo ba likh ba bo é mam bi va bo (Eccl. 1:4). Mimbu mindagha lôt mi, é mbe ndzukh ébe bekristen bézing a bo do. Biseñ Ékôan Jehôva da kôman bi nga ke bia vem melu mèè ma, ya fe naa aval ba bo bisèñ bité é nga ke da tsen. Nfa ye naa minféféñ mi-mam Ékôan da kômô bo mi ke ôsu, bia yiène tsen mboane mam bi mbaa bi bele. Biyong bizing da dzaa naa bi belane tecnología da ke da tsen éyong sese. Abuiñ beñabôrô bézing da bo be ndzukh naa be belane tecnología, amu da ke da tsen éyong ése (Luc 5:39). Amben éyong ba yem belane do, bitong bi-bong bi wôla bele ngu’u a lôt bo (Mink. 20:29). Éde, beñabôrô ba lere édzing éyong ba yeghle bong naa be bele abuiñ meyem ékôan été. Éñe fe da yiène nèè (a lang Bya 71:18).
4 Biyong bizing, é wula bo ndzukh naa bi kee bitong bi-bong meyem mèè. Abim bôt bézing ba ko wong naa be dzimlé é ngang be mba bé ñong, éba bevoo ba tem naa bitong bi-bong béé se ki yem bo ésèñ aval be va bo do. Bevoo ba tem naa béé bele ki tam naa be ne yeghle é bôt bevoo. Nfa mboo, bitong bia yiène bele ôdzibi éyong baa kee ki bo bisèñ aval ba kômô.
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
it « Eclesiastés » párr. 1
Eclesiastés
Éyôla hebreo Qo·heʹleth (da yili naa, « é môt a kôan bôt nge ki é môt a luè bôt naa be zu kôan »), da tugha lere é dzam bekéza Jehôva a mbe é tele Israel be nga yiène bo (Eccl. 1:1, 12). Ayem kéza ye Israel a mbe bele, é mbe a ve naa ayong é bele mbemba élat ya ñe ya Jehôva (1 Bed. 8:1-5, 41-43, 66). É dzam é mbe dé lere nge môt a ne mbemba kéza nge ki mbia kéza, a mbe nge a ve naa ayong é kang Jehôva (2 Bed. 16:1-4 ; 18:1-6). A kuène naa é môt a kôan bôt, Salomón, a kôane-yang ayong Israel, ya é bôt be mbe be too wèñ ngum tam, a templo été. Abakh di été, a vole ayong Nzame naa be saalé mbia mimboan mi ye émo, nfa ye naa be ve Nzame ékang da yiène ñe. Éfié ba belane do be Biblia bèè nkobe paña naa (Eclesiastés), da so ébe éfié griego Qo·heʹleth da yili naa Ek·kle·si·a·stes, be va ñong do a Biblia Versión de los Setenta nge ki Septante. Éfié té da yili naa « môt mboo ye ékôan. »
29 NGOAN ÉBUU–5 NGOAN AWÔM
AKUM YA KALARE NZAME ECCLÉSIASTE 3-4
A minlughan, wôneghan élat denan ya Jehôva
ijwhf artículo 10 párrs. 2-8
Aval avé bi ne yem belane tecnología ?
● A yem belane tecnología é ne vole minlughan. Éfônan, abuiñ minlughan ba belane do naa be kobe éyong béé se ki nsama.
« É ne mbeng a lang é mensage ñu n’nôm nge ki ñu ngal a lôm wa, é dzô wô naa ‘ma dzing wa’ nge ki ‘me bele wa ôsiman’ » (Jonathan).
● A dzima belane tecnología é ne tsam alukh. Éfônan, abuiñ bôt ba belane meparatos meba éyong ésese, dzam té da ve naa ngal ya n’nôm be taa lôt abuiñ tam nsama.
« Ma tem naa n’nôm wôm a mbe lôt abuiñ tam ya ma nge me bo kaa bembe ébe meparatos mam » (Julissa).
● Abuiñ bôt ba tem naa be ne belane meparatos meba bé kobe fe ya é môt baa ñe be ne nlughan. Socióloga ézing a too éyôla naa Sherry Turkle, a lué dzam té naa : « É dzam bôt be mbe bé dzô nfa a bo abuiñ mam éyong évoo. » Éde, amben abuiñ bôt ba tem naa a bo abuiñ mam éyong évoo da so abuan, déé se ki naa té. Socióloga té a dzô naa : « A bo abuiñ mam éyong évoo, da ve naa é mam wa bo me sum naa ma kuiñ abé. »
« Ma dzing ma kobe ya n’nôm wôm, ve, maa dzing éyong a bo mam mefe é kobe ya ma, amu naa éyong a bo do, da vane fônan ane a dzô me naa a ne tobe mevakh kaa naa a tobe ya ma éyong a bele é teléfono wèñ » (Sarah).
Akighe bes : Aval bia belane tecnología é ne tsam nge ki a vole alukh dèè.
Vaane naa « Nkaba nduan Yah » é tsini naa da yông
12 Aval avé minlughane mi ne vu Aquilas ba Prisca ? Simeghan abuiñ mam é môt mia ñe mi ne nlughane mia yiène bo. Ye mi ne bo abim mam me y’été nsama a lôt naa, kada môt y’ébe mina a bo me étam ? Éfônan, Aquila ba Prisca be nga kanghle nsama. Ye mia fe, mia takh mam éyong ése naa mi bo mam aval té ? Aquilas ba Prisca be nga sèñ fe nsama. A ne bo naa wa y’é môt mia ñe mi ne nlughan miaa bo ki ésèñ évoo, ve, ye mi ne bo bisèñ bizing a nda nsama ? (Eccl. 4:9). Éyong mia bo mam nsama, da likh mia naa mi wôran naa mi ne môt mboo, da ve fe mia afôô ya kobe. Robert ba Linda be ne nlughan é ntoo bo mimbu a lôt 50. A dzô naa : « Bebela a ne naa, bii bele ki abuiñ éyong naa bi lôt tam nsama naa bi bo bivuiñ. Ve, éyong ma sôp bisua, ngal wom ña éé tsi bie, nge ki éyong me ne a nseng naa ma li biloa ña éé sèñ ma nfeng, ma bira wôrane mesan. A bo mam nsama da ve naa bi bo élat. Ya fe naa, édzing dèè da tugha bera vem-vem. »
13 Simeghane naa, se ki amu n’nôm ba ngal be ne nsama éyong ésese, éde da yili naa be ne élat. Ngal ézing ya Brésil a dzô naa : « Ému, amu bi bele édedèè abuiñ mam ya bo, é ne ébubu naa bi simane naa, bi ne nsama fave amu bia ning nda dzèè. Me yegheyang naa, a tobe nsama déé se ki fave a tobe nda dzèè. Nfa mboo wa sili naa ma yiène ve n’nôm wom é tam a yi. » Daghe aval Bruno ba ngal wèñ Tays, ba dzeng meval mesese naa be tobe nsama. A dzô naa : « É tam é ne bia fili naa bi tobe nsama, bia mane likh be teléfono bèè naa bi tugha buane é tam bia lôt mboo ya éñi mboo. »
14 Za dzam ô ne bo, nge mina é môt mia ñe mi ne nlughane miaa dzing ki mia lôt tam nsama ? Éyong ézing mia miaa dzing ki mam mevoo-mevoo, nge ki naa, kada môt y’ébe mina a zôme ki fe éñi mboo. Ô ne bo yè ? Simeghan é nduan bi va tare tu atarga. Nduan dèè se ki môra nkaba éyong da sum. Wa yiène tsini naa wa ve mebong medzaa avitsang-avitsang a nduan té ayô. Aval té fe, ke mi ne sum naa mia lôt ôyôm tam kada môs nsama ! Tsinighane naa mi bo é dzam mia bebèñ mia dzing mia bo nsama se ki é dzam é ne soo ntiè ézizang denan (Jacq. 3:18). Nge mi sum naa mia bo de, avitsang-avitsang mia ye yen ane édzing denan da bera ke da vem.
Vaane naa « Nkaba nduan Yah » é tsini naa da yông
3 Naa « nkaba nduane Yah » ô tsini naa wa yông, n’nôm ba ngal ba yiène sèñ ngu’u naa be bele élat é ne ngu’u ya Jehôva. Aval avé élat té é ne vole minlughan ? Éyong minlughane mia lere naa élat deba ya Ésaa wôba a ne dzôp é ne édedèè éban é mis meba, ba dzale ya n’nem ôsese melepgha a ve be, dzam té da vole be naa be saalé, ye dang minzukh mi ne sibi édzing be bele mboo y’éñi mboo (a lang Ecclésiaste 4:12). É bôt be ne éwôlô a nsisim ba ye fe dzeng naa be vu Jehôva ye vu mefulu a bele ane, mbemba fulu, ôdzibi, ye fulu bidzamgha (Beéph. 4:32–5:1). Éyong minlughan mia lerane aval mefulu meté, é ne é bubu naa édzing deba é vem. Kal dzèè é too éyôla naa Lena, a lughaneyang a lôt mimbu 25, a dzô naa : « É ne ébubu naa ô dzing ye kang é môt a ne éwôlô a nsisim. »
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
it « Édzing » párr. 8
Édzing
« É tam bia yiène lere édzing. » Biaa yiène ki dzing é bôt Jehôva aa dzing ki, é bôt baa dzôban ébe mbia be-mam ba bo. Ve, é bôt baa vini ki Nzame bia yiène be lere édzing. Jehôva ya Yésu ba dzing sôsôe ya vini é mam me ne abé (Bya 45:7 ; Behéb. 1:9). É bôt ba vini Nzame biaa yiène ki be lere édzing. Déé se ki éban naa bi lere bo édzing, amu naa baa ye ki yen mbeng tam ézing édzing Nzame a lere bo (Bya 139:21, 22 ; Esaïe 26:10). Akal té éde Nzame a fem bo, ye naa, a ñong-hang nkighan naa a ye man ya bo (Bya 21:8, 9 ; Eccl. 3:1, 8).
6-12 NGOAN AWÔM
AKUM YA KALARE NZAME ECCLÉSIASTE 5-6
Aval avé bi ne lere é Nzame wèè édoa ngang ?
w08 15/8 15-16 párrs. 17-18
N’wumghan Jehôva bi lere ñe ngang
17 Éyong bia ve Jehôva ékang, bia yiène de bo ya é ngang da yiène ñe. Nten Ecclésiaste 5:1 wa dzô naa : « Boghe nkee ya mimboan muè éyong wa ke é nda ña Nzame. » Jehôva a nga dzô Moisés ya Josué naa ba yiène véé mengop be mbe be bagha éyong be nga yiène tebe é si é ne nfuban, dzam té é nga yiène lere é ngang be bele ébe ñe (Akô. 3:5 ; Jos. 5:15). Befara be israelitas be nga yiène boat bedros be lino nge ki lin « nfa ye naa be taa tobe susuèñ » (Akô. 28:42, 43). Atsing té é nga ve naa é mam me ne ôsoan me taa boban nté be nga yiène bo ésèñ altar. Kada môt ye é nda-bôt befara, a nga yiène kang metsing meté nfa ye naa be ve Jehôva ékang da yiène ñe.
18 Bia yiène lere é bôt bevoo ngang nge bia kômô naa ba fe be lere bia ngang. Ve, é ngang bia ye be lere da yiène bia so a n’nem ôsi, amu naa Jehôva a yen nge é ngang bia lere é bôt bevoo da so bia n’nem ôsi (1 Sam. 16:7 ; Mink. 21:2). Nge fulu té da so bia a n’nem été da ye lereban mimboan miè, aval bia tobe ya é bôt bevoo ya aval bia yen bia bebièn. Da ye fe lereban éyong asese ya é mam bia dzô ya é mam bia bo. Nge bia bo mam ane abôat bitop ya kômô ñuu aval da yiène, bia lere naa bia kang é dzam Pablo a nga dzô naa : « Biaa bo é dzam é ne ve naa é bôt bevoo be kol-ôbakh, nfa ye naa môt ézing a taa yen ékop ébe ésèñ minkanghle dèè, ndaane do, bia tobe ane be-bo bisèñ Nzame ébe é mam mesese bia bo » (2 Becor. 6:3, 4). Ébe meval mesese, bia dzeng naa « meyeghle bia ye ve nfa Nkôre wèè, Nzame, me bo mbeng » (Tite 2:10).
w09 15/11 11 párr. 21
Ayeghle ya Biblia da ve naa meyaghlan mèè me bo mbeng
21 Yésu ña nga yaghlan fe ya mebun ya ngang. Éfônan, kaa naa a wômô Lazaro, « a nga bere mis a dzôp ye dzô naa : ‘Ésaa wôm ma ve wa akiba amu naa ô va bèè ma. Ma yem naa wa bèè ma éyong asese’ » (Jean 11:41, 42). Ye wa yaghlan fe ye aval mebun ya ngang té ? Nge wa fas é dzam Yésu a nga dzô meyaghlan a nga lere beyeghe bèñ, wa ye yen é mam me ne édedèè éban ane : a fubu éyôla Jehôva, a soo ye Édjié dèñ ya naa nkôman wèñ ô dzalban (Mat. 6:9, 10). Tam binan ébe meyaghlan muè. Ye ma lere naa wa bis Édjié Nzame, naa nkôman Nzame ô dzalban, ya fe naa éyôla dèñ é tobe nfuban ?
w17.04 6 párr. 12
« É dzam wa kiagh dzalghe do »
12 A duban a ne mesumgha ye ésèñ bia zu bo Jehôva. Niène bi dubaneyang bia yiène tsini naa bia ning aval bi va kiagh ñe, ya sèhane ñe sôsôe. Éde, bia yiène sili bia bebièn naa : ‘Abim évé me vemang a nsisim a téé ye éyong me nga duban ? Ye ma tsini naa ma sèhane Jehôva ya n’nem ôse wôm ? (Becol. 3:23). Ye ma yaghlan, a lang Biblia, a ke bisulan ya ke minkanghle mban ? Nge ki naa maa bo fe do aval me mbe mé bo do melu ô mvus ?’ Ntôô Pedro a nga dzô naa biaa ye ki takh a nsisim nge bia tsini naa bia wône mebun mèè, ngalan meyeghle bia ñong a Biblia été, ôdzibi wèè, ya é wong bi bele ébe Jehôva (a lang 2 Pierre 1:5-8).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w20.09 31 párrs. 3-5
Minsili belang
Ecclésiaste 5:8 a tiè adzô ndjié a tsible akukut bôt, ya naa, a bo be é mam me ne ékuar-kuat. Môt té a yiène simane naa tam ézing, é môt a dang djié a lôt éñe a yen é mam a bo. Bebela a ne naa, bôt befe be bele éto ndjié da dang édi a bele. É dzam é ne éngôngoo é ne naa, é ne boban naa bidjié bisese bi bo é mam me ne ékuar-kuat, ya naa, akukut bôt ébe ba dzukh akal té.
Amben ba bo mbia be-mam meté, da sili bia n’nem ôsi éyong bia yem naa Jehôva ‘a yen é mam bidjié bité’ bia bo. Bi ne yaghlan Jehôva naa a vole bia, ya likh mimbagha miè ébe ñe (Bya 55:22 ; Beph. 4:6, 7). Bia yem naa « é mis Jehôva ma ke ma daghe si se ngura, nfa ye naa a lere é ngu’u dzèñ ébe é bôt ba sèhane ñe ya n’nem ôse » (2 Mila. 16:9).
Éde, nten Ecclésiaste 5:8 wa ve naa bi simane naa, ébe bidjié bi ya si, da ye boban éyong ase naa ngura môt éñe a dang bele édjié a lôt é bôt bevoo. É dzam da dang mbeng é ne naa éfus té da ve naa bi simane naa, éto ndjié Jehôva éñe a dang bito bidjié bisese bi ya si. Éndagha, a djié ngalan é moan wèñ Yésu Krist, Kéza ye Édjié dèñ. É Nzame a bele mengu’u mesese a yen é dzam da boban. Ba é moan wèñ be ne sôsôe.
13-19 NGOAN AWÔM
AKUM YA KALARE NZAME ECCLÉSIASTE 7-8
« Kii é nda awu »
it « Mintèñ bia wôran éyong môt a wu » párr. 9
Mintèñ bia wôran éyong môt a wu
É tam bia yi é môt a va wu bia. Ecclésiaste 3:1, 4 a dzô naa « ngum tam ô ne naa bia yi, é tam foo é ne naa bia wèñ, ngum tam ô ne naa bia tobe éwiñ, é tam foo é ne naa bia dzèm. » Amu boan be-bôt besese ba ye wu, éde Biblia a dzô naa « é môt a ne n’yeman a yiène dang a ke é nda awu », ndaane é vôm ba dzemlé fet (Eccl. 7:2, 4 ; a vaghan ya Mink. 14:13). Ya dzam té, é môt a ne fakh aa lame ki é môt a va dzimle môt, a lere ñe éngôngoo ye dzeng aval a ne ñe fôlô. Dzam té da ye ñe vole naa a bele ôsimane naa éning é ne étun, ya naa, a yiène bele mbemba élat ya Mvele wèñ.
w19.06 23 párr. 15
N’voleghan bobedzang naa be zômô mindzukh ba tubane mio
15 William, é môt a nga dzimle ngal é ntoo ayôm mimbu, a dzô naa : « Ma dzing naa é bôt bevoo be dzô ma é mbemba be-mam ba siman ébe ngal wôm, dzam té da lere me naa be nga dzing be téé ñe. Ma bira dzing naa be bo do. Bifiè bièba bia fôlô ma abuiñ, amu naa me nga bira dzing ngal wôm ya n’nem ôse, a mbe édedèè éban éning dam. » Bianca a dzô naa : « Da bira me fôlô naa é bôt bevoo be yaghlan ya ma, ye naa, be lang ya ma amben éfus évoo nge ki bibeñ bi ya Biblia. Da vole ma éyong ba kobe é mam n’nôm wôm, ye naa, ma dzing naa be bèè ma éyong ma kobe é mam mèñ. »
w17.07 16 párr. 16
« Yighan ya é bôt ba yi »
16 É ne fe édedèè éban naa bi yaghlan ya é bôt ba dzukh, ya yaghlan fe akal deba. É ne été naa, ébe bitèñ bité é wula bo ndzukh naa bi yaghlan, amu naa bi ne sum naa bia yi, nkobe kaa fe bia kuiñ. Ve dèè, meyaghlan bia bo ma so bia a n’nem été me ne be fôlô. Dalene, éñi bi va kobe ñe éfaalé awôm-a-bèè a simane naa : « Biyong bizing éyong bobedzang ba zu me fôlô, me wula be sili nge be ne yaghlan ya ma. Éyong ba sum naa ba yaghlan, é wula be bo ndzukh naa be kôbe, ve, avitsang-avitsang nkobe ô wula sum naa wa kuiñ bo, ya ke kuiñ ane ba bo mbemba meyaghlan. Mebun meba ya édzing deba da wône mebun mam. »
w17.07 16 párrs. 17-19
« Yighan ya é bôt ba yi »
17 Môt ase éé se ki aval dèè, éde, é tam kada môt a yi é mot wèñ da selan. Éde biaa yiène ki ke fôlô é bôt bevoo fave éyong bôt be ya é nda bôt dzèñ ya mengom mèñ be ngen wèñ, bia yiène fe de bo éyong be mana ke. Minkana 17:17 a dzô naa : « Ña angom a dzing éyong asese, a ne fe moanñang metam mindzukh. » Bia yiène dzeng naa bi fôlô é bôt bevoo a bim tam ba yi do (a lang 1 Bethessalonicien 3:7).
18 Simghane naa mesiman me ne ve naa môt a tobe éwiñ, me ne so éyong asese, a ne bo é tam be nga lughan, dzia ézing, fôrô ézing, ésisang ézing, énum ézing, édung nge ki tam ézing ya mbu. É môt a va lighi nkus é ne ñe bo ndzukh naa a sum naa a bo mam mézing kaa n’nôm nge ki ngal wèñ, mam ane a ke ésesang nge ki ésesang osiman awu Yésu. Ndôm dzèè ézing a ne nkus a dzô naa : « Me nga yem naa é tam ma ya ngal wôm bi nga lughan da ye kuiñ, ma ye wôran édedèè n’nem mitèñ, éñe fe é nga bo naa té. Ve, abim bobedzang ya bekal bam be nga kôman ésesang ézing ya bane mengom mam, nfa ye naa me taa tobe étam. »
19 Simghane fe naa é bôt be va dzimle môt baa ye ki yi naa bi fôlô bo fave mingura mitam mizing mi ye mbu. Junia a dzô naa : « Abuiñ biyong, é wula bia vole naa bobedzang be fôlô bia kaa naa é môs bi va lughan ô kuiñ. Biyong bité bi ne bia édedèè éban, ya naa, bia fôlô bia abuiñ. » É ne été naa bii se ki ve naa bôt beté be taa tobe éwiñ, nge ki naa be taa wôrane naa be ne étam, ve, bi ne bo mam naa bi fôlô bo (1 Jean 3:18). Gaby a dzo naa : « Ma ve Jehôva akiba amu naa bemvene be nga vole ma abuiñ ya édzing, béé dzi ki me likh étam éyong me mbe me tele mindzukh été, be nga ve naa me wôrane naa Jehôva a kale ma ya édzing éyong asese. »
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
« Ya dzam té besese ba ye yem naa mi ne beyeghe bam »
18 Biyong bizing bi ne kômô ke kuane é moadzang a va bo bia abé naa bia kobe ya ñe. Ve, kaa naa bi bo de, ôsusua, bia yiène tare sili bia bebién minsili mi : ‘Ye ma yem é mam mese ma tsinane adzô té ?’ (Mink. 18:13). ‘Ye é ne bo naa aa dzi ki dzing a bo dzam té ?’ (Eccl. 7:20). ‘Ye éyong ézing ma me bo-hang fe aval dzam té ?’ (Eccl. 7:21, 22). ‘Nge me yir môt té bebéñ ye ntiè wa ye vem, nge ki naa ma ye dzeng naa, me kôm wô ?’ (A lang Minkana 26:20). Éyong bia ñong tam naa bi fas aval minsili mité, bi ne sughlane likh naa, édzing dèè akal bobedzang é tsini bia a dang abé be va bo bia.
20-26 NGOAN AWÔM
AKUM YA KALARE NZAME ECCLÉSIASTE 9-10
Yenghan mindzukh miènan aval da yiène
w13 15/8 14 párrs. 20-21
Mi taa kee « Jehôva bidzô tam ézing »
20 N’keeghan bidzô é môt a yiène bio. Metam mézing bia bebièn bi na bidzô ébe mindzukh bia tubane mio. Nge éñe éne nèè, bia yiène de mem (Begal. 6:7). Amu dzé dèè se sôsôe naa bi kee Nzame bidzô ? N’taman ñong éfônan : A ne bo nèè be va bo metua naa a mara abuiñ mbii. Nge a bo nèè é môt a duru metua té a mare édedèè mbii éyong a ke ñii akoat, éyong té a ke yiman, ye a ye kee é môt a va bo metua té bidzô ? Kaa dzôm ! Aval té fe évoo, Jehôva a ve bia fili naa bia bebièn bi bo mam. Ve, a ve fe bia melepgha naa bi ñong mbemba minkighan. Éde, ye bia yiène kee Mvele wèè bidzô ébe mbia minkighan bia ñong ?
21 É ne été naa, mindzukh misese bia tubane mio, mii se ki amu mbia minkighan bi va ñong, nge ki minsem bia bo. Mam mèzing ma boban bia amu bi mbaa « é tam ya é vôm bii va yiène ki tobe » (Eccl. 9:11). Ve, biaa yiène ki vuène naa, é môt émièn a dang bidzô ébe mebé mesese ma boban a ne Satanás (1 Jean 5:19 ; Mel. 12:9). Éñe a ne nzizing wèè se ki Jehôva ! (1 Pierre 5:8).
w19.09 5 párr. 10
Be-bo bisèñ Jehôva be ne asili ñuu be ne éban akal dèñ
10 Asili ñuu da vole fe bia naa bi dang mindzukh mi ye éning. É ne boban naa bia yen naa mam mézing me ne ékoar-koat nge ki abé. Éde kéza Salomón émièn a nga mem naa : « Me va yen be-bo bisèñ bé ke ba wulu bikamelo, bedjié ba bé ke ba wulu ôsi ane be-bo bisèñ » (Eccl. 10:7). Se ki éyong asé éde ba bere é bôt be bele mekeng ôyôp. Biyong bizing, ba bira bere ôyôp é bôt be bele avitsang mekeng. Salomón a nga yen naa é ne mbeng a yebe mam aval mene, ndaane a kele n’nem ôyôp ébe mbia be-mam ma boban (Eccl. 6:9). Nge bi ne asili ñuu, da ye bia bo ébubu naa bi yebe éning aval éne, se ki aval bia tem naa da yiène boban.
w11 15/10 8 párrs. 1-2
Ye é mam bia bo éyong bia lôt tam me ne mbeng ?
BIBLIA a lere bia ébe abim bifus naa Jehôva aa kômô fave naa bi tobe éning di, a kômô fe naa bi buane do. Éfônan, nten Bya 104:14, 15 wa lere naa « a ve naa bidzi ba beñ ôsi bi kuiñ, ya fe é vino a ve naa n’nem moan môt ó tobe mevakh. Mboan wa ñaban asu moan môt, ya nfem wa ve moan môt ngu’u. » Nzame a likh naa é biôm bia bèñ bi fèè nfa ye naa bi bele mefes, mboan ya é vino bia dzi ya ñi. Ve, bia yen naa vino éé se fave éban akal meñuu mèè, a ve fe naa ‘n’nem wéé ô tobe mevakh’ (Eccl. 9:7 ; 10:19). Bia yen naa Jehôva a kômô naa boan be-bôt be tobe mevakh amu naa « a dzale mi n’nem mieba ya mevakh » (Bisè mintôl 14:16, 17).
2 Ya dzam té, be-bo bisèñ Nzame, baa yiène ki yen naa a lôt mbemba biyong ya é bôt bevoo a ne é dzam éne abé. Éfônan, « éyong bia tugha daghe anoan ye a dzôp été » ya « mesam me ye afup », da ve naa bi tobe mevakh, da yaghle fe bia mbemba be-mam éning dèè (Mat. 6:26, 28 ; Bya 8:3, 4). Bebela a ne naa a ning a mvoa été « a ne é mbemba das da sô ébe Nzame » (Eccl. 3:12, 13). Éde bia wôkh naa á lôt tam ya é bôt bevoo a ne é das Nzame a ve bia. Éde bia kômô belane do nfa ye naa bi ve ñe n’nem mbeng.
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
it « Minsoa, ya bibôra » párrs. 4, 8
Minsoa, ya bibôra
Minsoa mi ne ve naa bi sum naa bia bele mbia fulu naa bia kobe bibôra. N’yeman wa so bifiè bi ne Ecclésiaste 10:12-14 bia tugha lere dzam té : « Biyè é môt a ne ndziman bia man ya ñe. É mam ma tara sum naa ma kuiñ ñe añu dèñ, mèè se ki éban. Ye naa, é mam ma sughlan ñe kuiñ añu ma so abuiñ mindzukh. Amben naa té, é môt a ne ndziman aa dzôghe ki naa kobe. »
É ne bo tam ézing naa minsoa miaa dang ki dzughan (ve mi ne venghan bibôra), a too naa bibôra bi ne abé, bia dzughan, bia sô fe mintiè. A ne bo naa é môt a bo bibôra aa kômô ki dzughu môt, nge ki kaa, ve, éyong a bo do, a dzughu élat dèñ ya Nzame. Amu naa, é môt sese a ve naa mintiè mi bôban ézizang bobedzang, a bo dzam évoo ye mam Nzame a vini (Mink. 6:16-19). Éfiè griego di·aʹbo·los da yili naa « é môt a kobe bôt bibôra » nge ki « é môt a bira soman bôt. » Éfiè té ba belan fe ya do a Biblia été ane éyôla Satan, « Debele », é môt a bôre Nzame mam (Jean 8:44 ; Mel. 12:9, 10 ; Atar. 3:2-5). Dzam té da tugha lere é vôm bibôra bia so.
27 NGOAN AWÔM–2 NGOAN AWÔM-A-MBOO
AKUM YA KALARE NZAME ECCLÉSIASTE 11-12
Dzenghe naa ô bo mvoa nfa ya nsôn ya buan éning
g 3/15 13 párrs. 6-7
Ye nfongha ye nseng ya viène bi ne « antibióticos naturales » ?
Vièn wa wiñ é mam ma ve bia naa bi koan. Abakh ézing ye é bôt ba yem mam, é too éyôla naa Journal of Hospital Infection da dzô naa « abuiñ be microbios nge ki microbes ba ve naa bi bele akoan, baa zômô ki vièn. »
Aval avé ô ne buan mam meté ? Kuighe a nseng, ñonghe viène abim da yiène ya wokh nfongha ye nseng. Da ye wô tobe mvèñ.
Dzinghane é das ye éning Nzame a nga ve mina
6 Amben Bible éé se ki abakh ya nda biang nge ki abakh da lere aval bia yiène dzi, a lere ôsimane Jehôva nfa mam meté. Éfônan, a sakh bia naa, bi saalé « é mam me ne dzughu » me ne ndamane meñuu mèè (Eccl. 11:10). Bible a kili naa bi dzi kaa benié ya fuène meyokh, amu naa mam meté mebèñ me ne wiñ (Mink. 23:20). Jehôva a yane naa, bi djié meñuu mèè éyong bia ñong nkighane nfa dzé, ya abim avé bia dzi nge ki a ñu (1 Becor. 6:12 ; 9:25).
7 Bi ne ñong minkighane mia lere naa, bia bira dzing é das ye éning Nzame a nga ve bia, éyong bia yem belane ôtemgha wèè (Bya 119:99, 100 ; a lang Minkana 2:11). Éfônan, bia lere naa, bia yem belane ôtemgha wèè, éyong bia yem top é dzôm bia ye dzi. Nge bia dzing bia dzi bidzi bizing, ve bia yem naa, é ne bia ve ôkoan, a yem belane ôtemgha wèè da yiène bia tsini naa, bi saalé bidzi bité. Bia lere fe naa, bia yem belane ôtemgha wèè, éyong bia ke ôyô abim da yiène, éyong bia bo deporte nge ki sport, ya éyong bia baghle meñuu ya menda mèè nfuban.
« Boghan é bôr ba dzale Éfiè Nzame »
2 Bia, be-bo bisèñ Jehôva, bi ne ayong é ne mvom. Amu dzé ? Bi bele abuiñ mekalgha ma ve de, ve akalgha avoo ye été é ne éban, é ne naa, bia lang kalare Nzame kada môs, ye ve mengu’u naa bi dzale é dzam bia lang été (a lang Jacques 1:22-25).
3 Bi ne buane de abuiñ meval éyong bi ne « é bôr ba dzale Éfiè Nzame. » Éfônan, éyong bia dzale é mam bia lang Éfiè Nzame été, bia ve Jehôva n’nem mbeng. Dzam té da ve fe naa bia bebién bi tobe a mvom été (Eccl. 12:13). Ye fe naa, éyong bia dzale é mam bia lang a Bible été, da bera wône élar bi bele ye bobedzang ye bekal bèè, ya fe édi bôr be ye menda me bôr mèè. Miè fe, mi yièneyang fe yen naa dzam té é ne bebela nfa wônan. Ya fe naa, bia saalé mindzukh é bôr baa bèè ki melepgha Jehôva, ba tubane mio. Dzam té faa kéza David a nga dzô. A dzia été, niène a nga mane tu atsing, menvena ye minkighane minsang Jehôva, a nga mane é dzô naa : « A baghle mo, da so môra ôba » (Bya 19:7-11).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
it « Inspiración » párr. 10
Inspiración
É ne été naa é bôt Nzame a nga top naa be tsili Biblia, béé nga sughu ki fave naa ba tsili é mam Nzame a nga dzô be naa be tsili. Biblia a dzô naa melere Juan a nga yen « Jehôva a nga lôm angele naa éñe a lere mam meté. » Biblia a dzô fe naa, Juan « a nga kobe é mam Nzame ba Yésu Krist be nga dzô ñe, ya é mam a nga yen » (Mel. 1:1, 2). Juan « a mbe é môs Nti » ngalan « nsisim Nzame », éde be nga dzô ñe naa : « É dzam wa yen tsilighe do afep » (Mel. 1:10, 11). Nzame émièn a nga likh naa é bôt a nga top naa be tsili Biblia, be belane metemgha meba naa be top bifiè bieba, nfa ye naa be kane é mam be nga yen melere été (Habac. 2:2). Ve, Nzame a nga likh naa bifiè bité bi bo sôsôe, bebela ya naa bi ke nsama ya nkôman wèñ (Mink. 30:5, 6). Ecclésiaste 12:9, 10, a lere naa é môt a nga tsili, a nga yiène fe ve mengu’u nfa wèñ, da yili naa, a nga yiène binan, a fas, ya kôm minlong medzô nfa ye naa a yem fe belane « bifiè bi ne mbeng ya tsili é mam me ne bebela » (a vaghane Luc 1:1-4).