Biyalan bia daghe kalare akal ésulane éning moan kristen ye ésèñ minkanghle
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7-13 NGOAN ZANGBWA
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 21
Metsin metsing me ne vole minlughan naa be tobe mevakh alukh deba
w03 15/10 4 párr. 5
Aval avé ô ne ñong mbemba minkighan ?
Abuiñ biyong minkighan bia ñong kaa tare fas mia so bia mindzukh. Nten Minkana 21:5 wa dzô naa : « Mefakh é môt a bira bo ésèñ a bo ma wulu mbeng, ve, é môt a bo mam kaa tare fas a ye tobe ajèñ. » Éfônan, bitong ba dzing bôt kaa naa ba tugha be yem, ba yiène ñong tam naa be tugha tem kaa naa be lughan ya môt té. Nge baa bo ki do, be ne tubane é dzam William Congreve, é môt a mbe é tsili mebakh ntet mimbu awôm ya muom ye metam mèè a nga dzô, naa : « É bôt ba lughan avôô kaa tare fas, ya tam ba ye dzôban. »
g 7/08 7 párr. 2
Aval avé mi ne bele mevakh alukh denan été ?
Lereghan asili ñuu. Bible a dzô naa : « [Mi] taa bo mam mézing amu mia kômô wôman, nge ki naa mia tem fave ébe mia bebién, ve ya asili ñuu, temghan naa é bôt bevoo ba dang mina » (Bephilippien 2:3). Abuiñ mintiè mia boban alukh été, mi ne amu naa, ya éngung, minlughan ba tsin é môt mboo naa éñe a ku, ndaane naa be kôm ntiè ya asili ñuu. Éyong mintiè mia boban, asili ñuu da vole bia naa bi taa bembe naa bia lere naa bia bi kale.
w06 15/9 28 párr. 13
« Tobghe mevakh ya é minenga ô nga lughane ñe éyong ô mbe étong »
13 Ve, bi ne dzô ya nge ntiè wa boban alukh été ô ne amu aval ngal ya n’nôm ba belane mboo ya éñi mboo ? Éyong dzam té da kuiñ, a kôm ntiè da ye dzaa abuiñ mengu’u. Éfônan, tam ézing mi mana veban naa mia kobe ya nget alukh denan été (Minkana 12:18). Aval ane bi va yen do ayeghle é va man di, fulu té da so abuiñ mindzukh. Nten Minkana ézing wa dzô naa : « É ne mbeng a ning éyang été ndaane a tobe ya é minenga a dzing a wôman ya dzing a wokh abé » (Minkana 21:19). Nge ô ne é minenga a ne alukh ye naa wa wôran naa alukh duè é bele ntiè té, ô ne sili wamièn naa : ‘Ye mimboan miam mia ve naa n’nôm wôm a vini a tobe ya ma ?’ Nfa mboo, Bible a dzô beyôm naa : « Tsinighan naa mia dzing beyèè benan kaa dang wokh abé ya bo » (Becolossien 3:19). Ane n’nôm, wa yiène sili wamièn naa : ‘Ye ma tobe ya ngal wôm ékerket aval da ve naa a ke ñong afôlô vôm nfe ?’ Biaa kômô ki dzô naa é ne mbeng naa môt a ke bo nsem évakh, ve, nfa ye naa mbia dzam té é taa boban, ngal ya n’nôm ba yiène kôm mintiè mieba.
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
Tsinighane naa mia bo ôdzibi
9 Ôdzibi ô ne fe bia vole a ñong mbemba minkighan. Ndaane naa bia ñong nkighan avôô nge ki kaa tare fas, bia dzeng naa bi yen minkighane misese bi ne ñong, ôsu vèè, éyong té bia top nkighane wa dang mbeng (A lang Minkana 21:5). Éfônan, nge bia dzeng ésèñ, bi ne kômô yebe ésèñ ésese ba tare bia ve, amben dzam té é ne ve naa bi makh bisulane bizing nge ki a saghe é tam bia lôt minkanghle. Ve, nge bi ne ôdzibi, bia ye ñong tam naa bi fas é tam da ye bia ñong naa bi kuiñ é vôm ésèñ té é ne, abim mewala bia ye sèñ, y’aval ésèñ té da ye name é nda-bôt dzèè y’élat dèè ya Jehôva. A bo ôdzibi é ne fe bia vole naa bi taa ñong mbia minkighan.
14-20 NGOAN ZANGBWA
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 22
Metsin metsing me ne mia vole naa mi yale é boan benan
w20.10 27 párr. 7
Ye ba ye sèhane Nzame éyong ba ye vem ?
7 Nge wa, ya é môt mia ñe mi ne nlughan mia kômô bele boan, mi ne sili mia bebién naa : ‘Ye bi ne é bôt be ne asili ñuu ya éwôlô nfa ya nsisim Jehôva a ne tôp naa a kee moan, nfa ye naa bi yale ñe ?’ (Bya 127:3, 4). Nfa mboo, nge ô ntoo ésaa nge ki ñiè, silighe wamièn naa : ‘Ye ma lere é boan bam naa a sèñ ngu’u é ne édedèè éban ?’ (Eccl. 3:12, 13). ‘Ye ma ve mengu’u naa ma kame bo ébe é mam me ne be dzughu nfa ya nsôn, ya ébe mbia be-mam ye émo Satan di ?’ (Mink. 22:3). Bebela a ne naa wéé se ki be kame ébe mindzukh misese ba tubane mio éning deba, ve, ô ne be kôman aval be ne dang mindzukh mité. Aval avé ô ne de bo ? Ô ne be yeghe melepgha ma so a Bible été (a lang Minkana 2:1-6). Éfônan, nge môt ye nda-bôt a likh Jehôva, lereghe é boan buè é dzam Kalare Nzame a dzô nfa éban é ne naa be tobe sôsôe ya Jehôva (Bya 31:23). Nge é môt ba dzing a wu, lereghe bo bifus bi ya Bible bi ne be vole naa be dang mindzukh mité ya wôrane mvoa (2 Becor. 1:3, 4 ; 2 Tim. 3:16).
w19.12 26 párrs. 17-19
A bebyèñ, yeghlane é boan benan naa be dzing Jehôva
17 Sumghane naa mia yeghe é boan benan atéé ye éyong be ngen bong. Da ye bo mbeng nge mi sum naa mia yeghe é boan benan éyong be ngen bong (Mink. 22:6). Aval té éde ñiè Timoteo, Eunice, ya mvam dzèñ, Loida, be nga bo. Be nga sum naa ba yeghle ñe é mam Jehôva a téé ye éyong a mbe « nkenghlan moan » (2 Tim. 1:5 ; 3:15).
18 Minlughan mife, Jean-Claude ya Peace, be nga yeghle é boan besaman beba naa be dzing ya séhane Jehôva. Dzé é nga vole bo ? Be nga vu éfônan Eunice ya Loida. Ba dzô naa : « Bi nga sum naa bia yeghle é boan bèè Biblia a téé ye éyong be mbe nkenghlan boan » (Deut. 6:6, 7).
19 A « yeghle » boan Kalare Nzame da yili ya ? Éfiè « a yeghle » da yili a baghle môt dzam ôsiman abuiñ biyong. Nfa ye naa bebyèñ be bo do, ba yiène lôt tam ya é boan beba. Biyong bizing be ne wokh abé naa ba baalé bo mam abuiñ biyong. Ve dèè, be ne yen dzam té ane é dzam da vole be naa be tugha wokh Kalare Nzame ya dzale é mam ba yeghe.
w06 1/4 9 párr. 4
A bebyèñ, boghane mbemba éfônan akal é boan benan
Bebela a ne naa boan ba bo mam ane boan, abim be ne ndzukh a tobe ya bo, éba bevoo be wôla bo abian (Atarga 8:21). Bésaa be ne bo yè ya aval boan beté ? Bible a dzô naa : « Ndziman ô ne ntsinan n’nem moan été, ve, nlong ya asurgha é wô wa ye ñe de vèè » (Minkana 22:15). Abuiñ bôt ba tem naa a suru boan ya nlong é ne nget, ya naa, biaa yiène ki suru boan aval té ému. É ne été naa Bible a vini é dzam sese é ne nget. Amben biyong bizing Bible a belane éfiè « nlong » ane é dzôm ba suru boan ya do, a belane fe do naa a lere ayem bebyèñ be bele naa be suru é boan beba ya édzing, ya aval da yiène akal mbeng wôba (Behébreu 12:7-11).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w21.08 22 párr. 11
N’tobeghan mevakh ya abim sese bi ne bo akal Jehôva
11 Aval té fe évoo, bi ne koghle mevakh mèè nge bia ve mengu’u mesese mèè naa bi bo ésèñ sese ba ve bia akal Jehôva. Lorghan « abuiñ tam » minkanghle, ya bo bisèñ bisese ba bo ékôan été ya n’nem ôse (Bisè mintôl 18:5 ; Behéb. 10:24, 25). Bia yiène tugha kôman nfa ye naa bi fôlô é bôt bevoo ya biyalan bia ve bisulan. Nge ba ve bia ésèñ ézing naa bi bo do éyong ésulan da ye boban, bia yiène de tugha yem kôman. Nge ba ve bia ayem ézing ékôan été, bia yiène lere naa bi ne é bôt be ne tobe bo mebun, ya bo ésèñ be va ve bia é tam be va dzô bia naa yiène de bo. Biaa yiène ki tem naa bisèñ bizing bii se ki édedèè éban, ya naa, daa dzaa ki abuiñ tam naa bi bo do. Bia yiène ve mengu’u naa bi veme mekeng mèè (Mink. 22:29). A lôt tam naa bia bo bisèñ bi ye ékôan ya dzale meyem ba ve bia ékôan été, da ye ve naa bi vem nfa ya nsisim ya kôghle mevakh mèè (Begal. 6:4). Da ye fe ve naa bi tobe mevakh éyong ba ye ve é bôt bevoo meyem bi va kômô bele (Bero. 12:15 ; Begal. 5:26).
21-27 NGOAN ZANGBWA
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 23
Metsin metsing me ne bia vole naa bi yem abim meyokh bia yiène ñu
w04 1/12 19 párrs. 5-6
Aval bia yiène yen meyokh
5 Bi ne dzô ya nfa é môt a bira ñu meyokh ve kaa naa a fuèn ? É ne été naa bôt bézing baa lere ki naa be ne fuèn amben be mana ñu abuiñ meyokh. Ve dèè, é bôt ba tem naa a ñu meyokh aval té daa dzughu ki bo, ba pogho bebién (Jérémie 17:9). Bôt beté be ne sum naa ba tem naa béé se ki ning kaa ñu meyokh. Dzam té é ne be lighi ane fulu, ya lighi ane « minkôm vino » (Tite 2:3). Ntsili mebakh Caroline Knapp a kobe adzô aval môt a ka bele fulu naa a bira ñu meyokh, a dzô naa : « Dzam té da ke da boban avitsang-avitsang, môt té a sum naa a bele mbia fulu da dzughu ñe, ya naa, émièn aa yebe ki dzam té. » Bebela a ne naa, a bira ñu meyokh é ne mbia ôlam !
6 N’tamane fas melepgha Yésu a nga ve naa : « Tobeghane nkee nfa ye naa min’nem miènan mi taa tobe ndzalan amu mia dzi abuiñ, mia ñu abuiñ, ya meyepgha me ye éning, nfa ye naa môs té ô taa sia so kaa naa mi va yane do, ane ôlam. Amu môs té wa ye so ébe é môt sese a too asi » (Luc 21:34, 35). Daa dzaa ki naa bi fuèn nfa ye naa bi yem naa bi ntoo atakh nfa ya nsôn ya nfa ya nsisim. Dzé é ne bo nge é môs Jehôva ô kuè bia aval étèñ té ?
it-1 367 11–368 1
Fuèn
Biblia a kili do. Biblia a kili naa môt a ñu meyokh ya ke kuiñ naa a fuèn. É môt a nga tsili abakh Minkana a lere é dzam da boban ya é môt a fuèn meyokh. A ve mbam naa : « Za a tat ? Za a yep a n’nem ? Za a dzeng mintiè ? Za a kè ? Za a bele meveng kaa ntiè ? Za a bele é mis me ne ndziman ? É bôt ba lôt mewôla bé ñu vino, é bôt ba kôan naa ba ñu é vino a ne nfulan. Ô taa daghe évele vino a bele éyong ba furu ñe élas été [éyong ôzang ya ñu ô bele wa], éyong a yem sighi éngông [éyong a tugha yem sighi éngông]. Amu naa, a sughlan loban ane ñô, ya ve nsu ane víbora nge ki vipère [a ne bia so ôkoan ye ñuu (éfônan ane ôkoan ye ésakh), ya ôkoan ye nlô (delírium trémens), é ne fe ve naa bi wu]. É mis muè ma ye yen biyaghan bi-mam [meyokh ma name é boo wèè ya ve naa bi taa djié bia bebién. Ma ve naa é môt a ne fuèn a taa djié mefulu a mba djié. Ma ve fe naa a ka yen é mam méé se ki ; môt té a sum naa a kobe mam me ye éning dèñ méé dzi ki boban, éé se ki fe djié mimboan mièñ], ya naa, n’nem wiè wa ye dzô zeze mam [môt té a sum naa a kobe é mam me mba me shuale ñe a n’nem été] » (Mink. 23:29-33 ; Osée 4:11 ; Mat. 15:18, 19).
N’tsili Minkana té a tsini naa a kobe é dzam da loran ya é môt a ntoo fuèn, a dzô naa : « Wa ye bo ane é môt a bôô ézizang mang [a ne ane a wôrane é wong é môt a ñang a mang asi a wôran, ya ke kuiñ ane a ku miyem]. A ne ane é môt a bôô élé da sukh tsimi ôyô [aval é ne ébubu naa é môt a ne élé da sukh tsimi ôyô a dzimlé éning dèñ, aval té fe, é môt a ntoo fuèn, n’nem ô ne ñe ébubu a tebe ya wu, a ne fe ñii meyiran été]. ‘Be va bimi ma, ve, méé dzi ki koan, be va ve ma meveng, ve, méé dzi de yem [a ne ane é môt a ne fuèn a kobe émièn, éé dzi ki wôrane mintèñ ébe é mam mese me nga lôrane ñe]. Ma ye véé ôden ? Ma kômô bera ñu avitsang [a ye ke ôyô ya ke kuiñ ane fuèn da ye ñe man, ve, amu a ntoo nkôm meyokh, a ye bera dzeng naa a ñu]’. » A ye lighi ajèñ amu a wiñ é mono sese wèñ naa a kus meyokh, ya fe amu bôt baa tobe fe ñe mebun ésèñ dèñ, ya naa, éé se ki fe yem bo ésèñ amu nlô wèñ ô ntoo nzaman (Mink. 23:20, 21, 34, 35).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w04 1/11 31 párr. 2
Minsili belang
Éfônan, é môt sese a ne édedèè n’nen daa yili ki naa a bira dzi. Môt a ne bo n’nen akal ôkoan nge ki naa é ne ñe meki été. Bia yiène fe yem naa a bo édedèè n’nen a ne dzam ye ñuu, ve, a bira dzi a ne fulu. É môt a ne ededèè n’nen a ne « é môt a bele abuiñ avong é ñuu dzèñ été ». Ve, é môt a bira dzi a ne « é môt a dzing a dzi abuiñ ». Éde, bia dzô naa môt a bira dzi se ki akal abim n’nen a ne, ve, amu é fulu a bele nfa bidzi. Môt a ne bo mbemba abim nge ki ntoa, ve, é bira dzi. Ya fe naa, mevôm mesese bôt baa yen ki n’nen aval évoo.
28 NGOAN ZANGBWA–3 NGOAN MUOM
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 24
N’wônghan mebun mèè akal metam mindzukh
it-2 648 párr. 8
Bitsible
Bekristen, baa fe ba yen ane môra maa ôba é bôt ba zômô mindzukh ba ye bele. Nfa ôba té Yésu a nga dzô naa : « Mvôm ébe é bôt be nga tsible akal sôsôe, amu Édjié ye a dzôp été é ne akal deba » (Mat. 5:10). A yem ôyan ye awômô bewu, ya yem é môt a kiagh be do, da ve bo ngu’u naa be tobe sôsôe ya Nzame, amben minzizing mieba ba si bo naa ba ye be wiñ. Mebun be bele ébe bibôrane bia ye so ngalane awu Yésu, ma ve be naa be taa ko wong nfa aval be ne wu (Behéb. 2:14, 15). Nge moan kristen a kômô tobe sôsôe bitsible été, é ne édedèè éban naa a bele mbemba étèñ ya nsisim. Pablo a nga dzô nfa té naa : « Beleghan étèñ ya nsisim Yésu Krist a mbe bele, é môt [. . .] a nga bo mewokh ya ke kuiñ ane a nga wu, ôwé, nkum mindzukh » (Beph. 2:5-8). « Akal mevakh me nga yane ñe ôsu, a nga [Yésu] zômô nkum mindzukh kaa wokh ôsoan » (Behéb. 12:2 ; a daghe fe 2 Becor. 12:10 ; 2 Beth. 1:4 ; 1 Pierre 2:21-23).
w09 15/12 18 párrs. 12-13
Tobeghane mevakh amben mia tubane mindzukh
12 Nten Minkana 24:10 wa dzô naa : « Nge ô sili mo ôsi metam mindzukh, waa ye ki bele ngu’u. » Nten Minkana nfe wa dzô fe naa : « N’nem ô ne éwiñ wa vèè mevakh » (Mink. 15:13). É ne été, amu naa bekristen bézing ba dzôghe naa ba lang Biblia ya binan ébe ñe éyong be ne édedèè éwiñ. Be wula sum naa ba baalé é mam ba dzô meyaghlan été, ya tobe bobeñang be ye ékôan ôyap. Bebela a ne naa déé se ki mbeng naa bi tobe édedèè éwiñ ayap (Mink. 18:1, 14).
13 Nfa mboo, a dzeng ya bembe ébe mbemba be-mam ma boban éning dèè, da vole bia naa bi tobe mevakh. Éfônan, kéza David a nga tsili naa : « A bo nkômane wiè, a Nzame wôm, é ne mbeng akal dam » (Bya 40:8). Éde, éyong mam ma ke bia abé, biaa yiène ki dzôghe naa bia bo mam me ya nsisim, amu naa mam meté éme ma so bia mevakh. Jehôva a lere bia naa bia ye bele ña mevakh nge bia lang é Kalare wèñ éyong ase (Bya 1:1, 2 ; Jacq. 1:25). A lang Bible ya ke bisulan, da ve naa bi bi wokh « mbemba bifiè » bia ve bia ngu’u ya nsaza (Mink. 12:25 ; 16:24).
w20.12 15
Minsili belang
Nten Minkana 24:16 wa dzô naa : « Amben é môt a ne sôsôe a ku biyong zangbwa, a ye bera tebe. » Ye éfus di da kobe adzô é môt a bo nsem abuiñ biyong éyong té Nzame a djii ñe ?
Bebela a ne naa kaa. Éfus di été, éfiè « a ku » da kobe adzô é môt a tubane abuiñ mindzukh nge ki bitèñ bi ne édedèè ndzukh, éyong té a tebe, da yili naa, a dang mindzukh mité.
Éde, nten Minkana 24:16 waa tiè adzô « a ku » a nsem, wa tiè adzô a tubane mindzukh éyong asese. Mbia émo di, é môt a ne sôsôe a ne tubane akoan nge ki mindzukh mife, a ne fe dzukh akal bitsible. Ve, a ne bele ndzi-n’nem naa Nzame a ye ñe vole naa a dang mindzukh a tubane mio, ya sukh ñe asi nfa ye naa a tsini ôsu. ‘Ye déé se bebela naa be-bo bisèñ Nzame abuiñ biyong mam ma kuiñ be mbeng ?’ Dzi da ve naa dzam té é boban ? Bible a ve bia éyalan, a dzô naa : « Jehôva a sukh é bôt be nga zua ku, a tele é môt asese a kurbeyang » (Bya 41:1-3 ; 145:14-19).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w09 15/10 12
Minsili belang
Metam ô mvus, nge môt a nga kômô « long nda », da yili naa, a bele nda-bôt, a nga yiène tare sili émièn naa : ‘Ye me ntoo nkoghan naa ma kale ye baalé é minenga ma kômô lukh ya é boan bia ye bele ?’ Kaa naa a lughan a nga yiène sèñ mefup mèñ. Akal dzam té nkonghlan Bible ézing a konghlan éfus té naa : « Kaa naa ô long é nda duè, tare mana kôman mefup muè ya bisèñ buè » (La Palabra de Dios para Todos nge ki Parole de Vie). Ye tsin atsing té é ngen éban ému ?
Ôwé. É fam da kômô lughan a yiène tobe nkoghan naa a dzale meyem mèñ. Nté a ngen mvoa a yiène sèñ. A yiène fe baalé é nda-bôt dzèñ nfa ya nsôn ya nfa ya nsisim aval BibIe a dzô do, ya yem naa nge a bo kaa de bo, a ye bo ane é môt éé bele ki mebun ! (1 Tim. 5:8). Éde é ne naa, nge étong moan fam a kômô bele nda-bôt, a yiène sili émièn naa : ‘Ye me ne faa kale nda-bôt ? Ye me ntoo nkoghan naa ma dzale é dzam ba yane nlô ya nda-bôt nfa ya nsisim ? Ye ma ye tobe nkoghan naa ma bo ayeghle ye nda-bôt ?’ Bible a tugha lere naa mam meté mesese me ne édedèè éban (Deut. 6:6-8 ; Beéph. 6:4).
Éde, é fam sese da kômô lughan a yiène tugha binan ébe é tsin atsing é ne nten Minkana 24:27. Ve, minenga a yiène fe sili nge a ntoo nkoghan naa a dzale bisèñ bia yiène ñe ane ngal ya ñiè. Aval té fe nge minlughan mia kômô bele boan ba yiène fas nge be ntoo nkoghan (Luc 14:28). A dzale melepgha Nzame ébe mam meté, da ve naa be saalé mintiè ya tobe mevakh a nda-bôt été.
4-10 NGOAN MUOM
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 25
Metsin metsing me ne bia vole naa bi yem kobe
w15 15/12 19 párrs. 6-7
Ôdem ô bele ngu’u, yemghe belane wô
6 Nten Minkana 25:11 wa lere éban é ne naa bi yem é tam bia yiène kobe, wa dzô naa : « A dzô éfiè da yiène é tam da yiène, a ne ane a seng ébuma manzana nge ki pomme a ne mboan ya kông éfela miang été » (La Palabra de Dios para Todos). Be manzanas be ne mboan ya kông be ne yene mvèñ ô mis. Ve, tam siman aval mbeng é ne bo naa ba seng bo éfela miang été ! Aval té fe, nge bia kômô naa bifiè biè bi dzale nkôman bi bele, bia yiène top é tam bia yiène bi dzô. Aval avé bi ne de bo ?
7 A tugha yem fas mam da ye bia vole naa bi yem é tam bia yiène kobe. Nge bi bo kaa de bo, é dzam bia ye dzô daa ye ki vole é bôt be ne bia minfeng, amben é dzam bia kômô dzô da yiène (a lang Minkana 15:23). Éfônan, é ngoan lal ye mbu 2011, minfonghan mi si mi nga boban kisoan ézing ya Japón, ye naa, mendzim me mang me nga ñii a kisoan été ye mana wiñ bôt a lôt 15 000. Amben Bengaa Jehôva be mbe be too kisoan té be nga dzukh ane é bôt bevoo, be nga belane é tam dzeba naa ba fôlô é bôt bevoo ya Biblia. Abuiñ bôt be ye vôm té baa bunu ki Nzame, ye naa, baa yem ki Biblia. Éde, bobedzang be nga yen naa baa yiène ki kobe adzô ôyane ya awômô bewu tam té. Be nga bembe fave naa ba fôlô bo ya bifiè, ya kanghle bo ya Biblia amu dzé mbemba be-bôt ba dzukh.
w15 15/12 21 párrs. 15-16
Ôdem ô bele ngu’u, yemghe belane wô
15 É ne éban naa bi yem top é dzam bia ye kobe, ve, é ne fe éban naa bi yem aval bia ye de dzô. Éyong Yésu a nga kobe a sinagoga yé dzèè dèñ a Nazaret, « a nga name bôt min’nem ya é mbemba be-mam a nga kobe » (Luc 4:22). Éyong bia kobe ya mbemba n’nem bia name bôt min’nem, bia ve fe naa bôt be yebe é dzam bia kômô be dzô (Mink. 25:15). Aval avé bi ne vu éfônan Yésu ? Bi ne vu éfônan Yésu bi kobe ya mbemba n’nem ye dzeng naa bi taa dzughu é bôt bia ye kobe ya bo. Éyong Yésu a nga yen mengu’u bôt be nga ve naa ba bèè ñe, a nga yen bo éngôngoo, « éde a nga sum naa a yeghle be abuiñ mam » (Marc 6:34). Amben éyong minzizing mièñ be nga té ñe, éé dzi ki yalane be abé (1 Pierre 2:23).
16 A kobe ya mbemba n’nem ya ngang é wôla bo ndzukh, dang-dang ya é môt bia tugha yem. A ne bo môt ye nda-bôt dzèè nge ki é môt bia wôghan ya ñe ékôan été. Dzam té da boban amu naa bi wôla kômô dzô mam aval bia kômô. Ye Yésu a nga tem tam ézing naa, amu a bele mbemba élat ya mintôô mièñ éde da ve ñe fili naa a kobe be aval a kômô ? Kaa dzôm ! Amben béé dzi ki dzôghô naa ba woman nfa za a ne ñamôrô, Yésu a nga suru be ya ngang, ya belane moan naa a ve be ayeghle ya édzing (Marc 9:33-37). Bemvene ba yiène béé éfônane dèñ ya ve melepgha « ya n’nem évuvuèñ » (Begal. 6:1).
w95 1/4 17 párr. 8
Aval avé bi ne ve naa é bôt bevoo be lere édzing deba ya bo mbemba be-mam ?
8 Ya éfônane dèè, bia besise bi ne ve naa é bôt bevoo be yem séhane Nzame. Yésu a nga bo do. Amu a nga bira dzing minkanghle, éde a nga kobe mio mvèñ. A nga dzô naa mi ne ñe ane bidzi (Jean 4:34 ; Beromain 11:13). Nsaza té ô ne kôban. Ye é bôt bevoo ba yen naa ô ne fe nsaza minkanghle ? Ô ne kat é bobeñang buè be ne ékôan été é mbemba minlang wa tubane mio minkanghle, ve, wé dzeng naa ô taa bere ñuu. Éyong wa bane môt naa mi kuiñ minkanghle, dzenghe aval ô ne ñe vole naa a dzing a kobe bôt é mam Jehôva (Minkana 25:25).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
it-1 149 párr. 9
Évuvuèñ
É môt a ne évuvuèñ a ne nèè amu a bele mebun ye naa a ne ngu’u a n’nem été. Aa likh ki naa é mam bôt ba bo ñe minfeng me tsen é mbemba mboane mam wèñ, ya aval a yen mam. Môt aa lere ki fulu té éyong éé bele mebun ébe émièn, éyong a wokh abé amu mam maa wulu ki ñe aval a kômô, éyong éé bele ki mebun ébe é mam Jehôva a kiagh ñe, ya éyong éé bele ki ôyan naa mam ma ye kômban. Nten Minkana wa lere aval é môt aa se ki évuvuèñ a ñong mam, wa dzô naa : « Aval ane bôt ba ñii ya ñong é kisoan é ne kaa ôngôô, aval té fe éde é môt a ne kaa djié aval a woran a ne » (Mink. 25:28). Aval môt té é ne ébubu naa bôt be ve ñe naa a bele mesiman maa yiène ki, mesiman ma ye ñe likh naa a bo é mam aa yiène ki bo.
11-17 NGOAN MUOM
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 26
Saalé « é môt a ne ndziman »
it-2 249 párr. 1
Nveng
Metam. A Si ngiagh metam me mbe meval mebèñ : Tam nkôt ya tam menveng (a vaghan ya Bya 32:4 ; Za Sal. 2:11, atoan). A tèè y’ézizang ngoan nii ya ke kuiñ ézizang ngoan awôm, menveng méé nga tugha ki nong, a mbe é tam be mbe bé sap. Nten Minkana 26:1 wa lere naa é mbe éyaghane dzam naa menveng me nong é tam ba sap (a vaghan ya 1 Sam. 12:17-19). Metam menveng, menveng méé mbe ki mé nong môs misise. Amu a mbe fe tam avep, a tobe a nseng tam té déé mbe ki mbeng (Esd. 10:9, 13). Éde, nge môt a mbe ve é môt mboo é vôm a ne yem sobe tam té, é mbe faa mbemba dzam (Esaïe 4:6 ; 25:4 ; 32:2 ; Job 24:8).
w87 1/10 19 párr. 12
Asurgha da so abuan
12 Ébe bôt bézing, da dzaa naa be ve bo asurgha é ne ngu’u, aval ane nten Minkana 26:3 wa lere do, wa dzô naa : « Nkoo ndama a ne akal becamelo, freno nge ki bride a ne akal bidzakas, ye naa nlong ô ne akal é mvus é bôt be ne mindziman ». Biyong bizing Jehôva a nga likh ayong Israel naa é tubane mindzukh akal mimbia mimboane mieba. Biblia a dzô naa : « Amu naa be nga bo éfiè Nzame melo, ye naa béé dzi ki kômô bo nkôman é môt a ne ôyap yôp, éde a nga lere bo ôsuan ya mindzukh ; be nga ku, ye naa béé dzi ki bele é môt a vole be. Éyong be mbe be tele mindzukh été, be nga dzaa Jehôva avole ; ña a nga kôre be ébe mbia étèñ be mbe be tele » (Bya 107:11-13). Ve dèè, é bôt bézing be ne mindziman ba likh naa min’nem mieba mi bo alet aval é ne naa baa yebe ki asurgha ézing. Éde Bible a dzô naa : « É môt a tsini naa a bo abé amben be suruyang ñe abuiñ biyong, a ye sia ku kaa fe ôyane naa a ne let » (Minkana 29:1).
it-1 502 párr. 4
Mbumbokh
Nkana. Kéza Salomón a nga dzô naa « é môt a likh é mam mèñ é mo é môt a ne ndziman, a ne ane é môt a ka ve émièn meveng mebo [dzam té da likh naa a bo mbumbokh], nge ki é môt a ñu nget ». É môt a likh naa é môt a ne ndziman a tiè é mam mèñ aa dzeng abuan dèñ. A ne ane a tare wiñ é mam mèñ ntukh kaa naa me boban, a ye yen ane mam meté ma wiñ ntukh ye so ñe mindzukh (Mink. 26:6).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
it-2 1143
É môt a ne ndziman
A yalan é môt a ne ndziman « ébe ndzimane wèñ », da yili naa a kobe ane ñe, a ne ane bia lere naa bia bi ne fe ane ñe. Nfa ye naa bi taa bo ane ñe, nten Minkana wa ve bia melepgha, naa : « Ô taa yalan é môt a ne ndziman ébe ndzimane wèñ ». Ve, nfa mboo nten Minkana 26:4, 5 wa lere naa é ne bo mbeng naa bi yalan é môt a ne ndziman « ébe ndzimane wèñ ». Dzam té da yili naa a fas ya ñe é dzam a dzô, ye lere ñe amu dzé é mam a dzô méé bele ki ayilgha ézing.
18-24 NGOAN MUOM
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 27
Za abuan bi ne ñong éyong bi bele beña mengom ?
w19.09 5 párr. 12
Jehôva a dzing be-bo bisèñ bèñ be ne asili ñuu
12 É môt a ne asili ñuu a yebe melepgha. N’tamane ñong éfônan : Tam simane naa ô ne ésulan, wé kobe ya bobedzang bézing, éyong té moadzang ye été a ka wa nfeng, a ke wô dzô naa bidzi bi ne wa mosông. Bebela a ne naa da ve wa ôsoan, ve, wa ye yen n’nem mbeng naa a va dzô wô do. Ya fe naa, é mbe fe bo mbeng naa môt té a tare wô de dzô. Aval té fe, ya asili ñuu, bia yiène yen n’nem mbeng naa moadzang a va bele ayokh ya ve bia melepgha bi va yi. Biaa yiène ñe yen ane nzizing wèè, ane a vini bia, bia yiène ñe yen ane é mvuiñ dzèè da dzing bia (a lang Minkana 27:5, 6 ; Begal. 4:16).
it-2 1185 párr. 6
É môt a too wô bebéñ
Ya dzam té abakh Minkana da lep naa, ña angom a yiène bo é môt a ne sôsôe ya éñi ba tobe ñe mebun, a dzô fe naa bia yiène ke ébe ñe éyong bia yi avole, a dzô naa : « Ô taa likh angom duè nge ki angom ésua, ye naa, ô taa ke é nda moanñong é môs ô tele mbia étèñ. Angom [sha·khenʹ] é ne bia bebéñ é ne mbeng a lôt é moadzang a ne ôyap » (Mink. 27:10). Ô va, ntsili minkana a lere naa angom é ne nda-bôt bebéñ é ne éban, ye naa, éñe a ne bia vole a lôt é moadzang a ne ôyap ; amu naa é moadzang a ne ôyap tam ézing éé se ki nkoghane naa a vole bia ane angom dèè, nge ki faa naa déé se ki ñe ébubu naa a bo do.
w23.09 10 éfaale 7
A bitong, za aval éning mia kômô bele ?
7 Ayeghle ôsua bia ñong ébe mbia nkighane Jehoás é ne naa, bia yiène top memvuiñ ma ye ve naa bi bele mbemba mefulu, memvuiñ ma dzing Jehôva, y’éma ma kômô ñe ve n’nem mbeng. Biaa yiène ki top memvuiñ mèè fave ézizang é bôt be bele memié mèè. Simghane naa Jehoás a mbe édedèè mong atoo naa Jehoiadá nge ki Joad ñ’a n’nôm. Édi da daghe memvuiñ wa top, silighe wamièn naa : ‘Ye ba vole ma a wône mebun mam ébe Jehôva ? Ye ba saghe ma naa me ning méé kang menvena Nzame ? Ye be bele fulu y’a kobe adzô Jehôva y’é mbemba be bebela bèñ ? Ye ba lere ngang akal menvena Nzame ? Ye ba dzô ma fave é mam melo mam ma kômô bèè, nge ki, ye be bele ayokh ya songhane ma éyong ma bo é dzam é ne abé ?’ (Mink. 27:5, 6, 17). Bebela a ne naa, nge memvuiñ muè maa dzing ki Jehôva, béé se ki wa éban. Ve, nge ô bele memvuiñ ma dzing Jehôva, baghle élat duè ya be ngu’u, amu ba ye bo mbemba dzam akal duè ! (Mink. 13:20).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w06 15/9 19 párr. 12
É mam ma dang éban é kalare Minkana été
27:21. Aval bia ñong mam éyong ba sakh bia, da lere aval bôt bi ne. Éyong ba sakh bia, bi ne lere naa bi ne asili ñuu, nge bia yebe naa é mam bia bo Jehôva éñe a vole bia naa bi dzale mo, ya nge da tsini bia naa bi sèhane ñe. Nfa mboo, nge éyong ba sakh bia, bia tem naa bia dang é bôt bevoo, da lere naa bii se ki asili ñuu.
25-31 NGOAN MUOM
AKUM YA KALARE NZAME MINKANA 28
Nkanan ô ne ézizang mbia môt ya é môt a ne sôsôe
w93 15/5 26 párr. 2
Ye wa béé Jehôva ya n’nem ôse ?
« BESÔSÔE be-bôt be ne ayokh ane étong mbuémbuém » (Minkana 28:1). Amu be bele mebun ébe Nzame, ye naa ba yaghbe ébe éfiè dèñ, dzam té éde da ve naa be tsini ya ayokh ésèñ ba bo akal Jehôva, amben ba tubane mindzukh.
it-1 820 párr. 3
A tugha wokh
É bôt ba likh é zen é ne sôsôe. É môt a top naa a wulu é zen déé se ki mbeng, a likh Nzame nfeng éyong a ñong minkighan mièñ (Job 34:27). A likh naa n’nem wèñ ô duru ñe ébe mbia zen ya ke kuiñ ane a yen mbia be-mam a bo ane me ne mbeng, dzam té da ve naa a bo kaa tugha yem fas mam (Bya 36:1-4). Amben a ban naa a yebe Nzame, a tele n’yenane mam moan môt ôsu ndaane éwi Nzame (Esaïe 29:13, 14). A buru mbia be-mam a bo é dzô naa « me ne metsap » (Mink. 10:23). A sughlan a bo mbia môt, é môt a ne ndziman, ya é môt a ne kaa yem fas mam, ya ke kuiñ ane a ban naa Nzame a ses, ye naa aa yen mbia be-mam a bo. A tem naa Jehôva aa bele fe ngu’u ya yen é mam ma boban (Bya 94:4-10 ; Esaïe 29:15, 16 ; Jér. 10:21). Ya mimboane mièñ ya é fulu dzèñ a ne ane a dzô naa « Jehôva é ses » (Bya 14:1-3). Ébe é mam mese a bo ‘aa bis ki é mam Jehôva a tem’. Amu aa béé ki metsin metsing, ye naa aa yen ki mam aval da yiène, éé se ki bo mam ya sôsôe amu, éé se ki fe ñong mbemba minkighan amu naa aa yem ki fas mam (Mink. 28:5).
it-1 1244 párr. 4
Sôsôe
É dzam da vole bia naa bi wulu sôsôe aval té dèè se ki akal é ngu’u dzèè, a ne akal mebun bi bele ébe Jehôva ya é ngu’u dzèñ (Bya 25:21). Nzame a kiagh naa a ye bo « ébem » ya « é môra nda é yeme » akal é bôt ba wulu sôsôe (Mink. 2:6-8 ; 10:29 ; Bya 41:12). Jehôva a ve naa éning deba é wulu mbeng, amu naa ba dzeng naa be bele ayebe dèñ (Bya 26:1-3 ; Mink. 11:5 ; 28:18). Aval ane Job a nga dzô do éyong a nga tubane mindzukh, mbemba be-bôt be ne dzukh akal mimbia be-bôt ba djié, ya naa be ne wu ane be. Ve dèè, Jehôva a bane naa a baghle ôsiman é môt a ne sôsôe, ya naa a ye likh naa élikh dèñ é tsini ôsu, a ye fe ve naa a bele mbemba éning melu ma zu ya buane mbemba be-mam (Job 9:20-22 ; Bya 37:18, 19, 37 ; 84:11 ; Mink. 28:10). Éfônan Job da lere bia naa a bo é môt a ne sôsôe, se ki a bele akum, éde da likh naa môt a bo éban asu Nzame ya naa be kang ñe (Mink. 19:1 ; 28:6). É boan be bele maa naa be bele bebyèñ be ne sôsôe, be ne tobe mevakh (Mink. 20:7), amu ba buane é mbemba éyôla deba ya é ngang bôt ba ve bo.
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w01 1/12 11 párr. 3
Bi ne bo ya naa bi taa wu nfa ya nsisim ?
A dang tobe mebun ya bia bebién. Abuiñ bôt be nga wu amu naa n’nem ô nga tebe bo, be nga tobe mebun naa be ne mvoa nfa ya nsôn kaa naa be wu. Amu be nga ñong naa be ne mvoa, be nga tep naa ba ñu mebiang, ya tem naa dzam ézing daa ye ki biane bo. Aval té fe évoo, bôt bézing be ne tem naa amu be ntoo bekristen abuiñ mimbu, dzam ézing déé se ki biane bo nfa ya nsisim. Amu ba tem naa be ne mvoa, ba tep naa ba dzi nfa ya nsisim, da yili naa, ba dzôghô naa ba likh naa Bible a vole be a fas bebién, ya ke kuiñ ane ba wu nfa ya nsisim. Éde, é ne édedèè éban naa bi béé melepgha Pablo a ve bia nfa ya dang tobe mebun ya bia bebién, a dzô naa : « É môt a tem naa a ne tetele, a yiène bo nkee naa a taa ku ». Nkee wa likh naa bi yem naa bi ne be-bo minsem, ye naa bia yiène fas bia bebién nfa ya nsisim éyong asise (1 Becorinthien 10:12 ; Minkana 28:14).