Na Rai ni iVolatabu

Ena Rawati Beka na Bula Tawamudu ena Vakadidike Vakasaenisi?

ENA vica vata na yabaki sa oti, e vaka me ka vakalialia na tarogi ni taro oya. Ia ena gauna oqo, sa ra vakasamataka sara tiko vakalevu e so, ni vaka me sa rawa ni yaco. Sa rawa vei ira na saenitisi mera vakaruataka na balavu ni bula ni manumanu lalai me vaka na lago ni vuanikau kei na bacaniqele nira taurivaka na vuku vakasaenisi, ra nanuma kina e so ni rawa tale ga ni tovolei ena tamata.

E laurai ena vakadidike ni dau mate na sela (cell) ni yago, e dau tatawasewase tale ga, ia e tiko ga na iwiliwili ni gauna me vakayacora kina oya. Ni sa yacova na iwiliwili oya, sa na mudu tale ga na nodra tatawasewase. Oqo e dua na ituvatuva e tukuni ni vaka e dua na kaloko e tiko e yagoda, me lewa na noda qase kei na noda mate. Era se saga tiko ga na saenitisi mera tosoya na liga ni kaloko oya.

Dua na vakasama kilai levu ni iwali ni qase e tiko ena bele ni wa yadua ni DNA, e vakatokai na telomere. E vakatauvatani na telomere kei na palasitaka e dau tiko ena mua ni wanivava, e sodo oya me tarova na kena tataseresere. Era dikeva na saenitisi ni gauna kece e tawase kina e so na sela ni yago, ena vaka ni kama vakalalai tiko na bele ni telomere, me vakalekalekataka. Kena irairai ni sa na lekaleka tiko ga na telomere, sa mai tini koso tale ga e kea na bula ni sela. Ia ni tiko e dua na mataqali enzyme, ena sega ni lekaleka rawa na telomere. E vatavatairalagotaki tiko gona, ni oya na ka e sega ni vakaiyalayala rawa kina na kena tatawasewase na sela ni yago. E kaya na iliuliu ni dua na kabani e oka tale tiko ga ena sasaga oqo: “Se qai imatai ni gauna oqo me kilai kina ni rairai rawa ni tawamudu na bula ni tamata.” Ia era sega ni duavata kece kina na saenitisi.

Na Vu ni Mate

O ira era nuitaka na iVolatabu, era vakabauta tu mai ena loma ni vica na udolu na yabaki ni na rawa ni bula tawamudu na tamata. Era sega ni nuitaki ira na saenitisi vakatamata ia era nuitaka ga na Saenitisi Levu Duadua, o koya a bulia na kabula kece ga, na Kalou o Jiova.​—Same 104:24, 25.

E vakamacalataka na iVolatabu ni a sega ni inaki ni Dauveibuli me mate na tamata. Rau a buli na imatai ni veiwatini me rau ucuya na Kalou rau qai vakatikori ena dua na were parataisi. Rau a bula uasivi, ni sega ni bau malumalumu nodrau vakasama se buli vakatani na yagodrau. Ni vaka oya na nodrau bula, rau a vakanamata tu me rau bula tawamudu ena vuravura. Oya na inaki ni Kalou vei rau. A vakaroti rau me rau vakaluveni rau qai vakatetea tiko yani vakamalua me Parataisi na vuravura taucoko.​—Vakatekivu 1:27, 28; 2:8, 9, 15.

Ena Vakatekivu wase e 3, e kila vinaka tu o Atama na itotogi mate, qai nakita nona tusaqata na Kalou. Ena nona talaidredre gona, e vakadewa kina na ivalavala ca kei na mate vei ira kece nona kawa. E vakamacalataka vaka oqo na yapositolo o Paula: “Sa curu ki vuravura nai valavala ca e na vuku ni tamata e lewe dua, kei na mate e na vuku ni valavala ca; a sa yaco vakakina na mate ki na tamata kecega, ni sa cala na tamata kecega.” (Roma 5:12) Se dua tale na kena itukutukuni, ni sa valavala ca o Atama, sa sega tale ni qai uasivi na yagona. E qase yani vakamalua, tini mate sara. Vakadewa tale ga vei ira nona kawa na ivalavala ca.

E mai mate gona na tamata ena vuku ni talaidredre i Atama qai vakatauitotogi kina na Kalou. Era na sega vakadua ni rawata na tamata mera veisautaka na itotogi a tau oya. E dina ni sa toso cake na kila vakasaenisi ena tabana ni bula, se dina tiko ga na vosa uqeti vakalou a vola o Mosese a se volai sara ena 3,500 na yabaki sa oti: “Na neimami veiyabaki sa vitusagavulu ga; ia kevaka sa yabaki walusagavulu e na vuku ni kaukauwa, sa ka ni veivakaocataki ka ka rarawa na kena via kaukauwa ko ya; ni sa muduki tani vakasauri, keimami sa qai vuka yani.”​—Same 90:10.

Vakarautaka o Jiova na Ka me Rawati Kina na Bula Tawamudu

E marautaki dina ni tiko na inuinui! E dina ni yaco tiko na mate ena gauna oqo, e sega ni inaki i Jiova me vaka tiko ga oqo me tawamudu. Sa rauta vinaka me rau mate o Atama kei Ivi, ia e kila tiko na Kalou ni na levu sara na luvedrau era na talairawarawa ina nona veiliutaki vakayalololoma. Vei ira vaka oya, e vakarautaka kina o koya na isolisoli ni bula tawamudu e vuravura. E vola na daunisame: “Era na taukena na vanua [se, “vuravura,” NW] ko ira na yalododonu, ka tiko kina ka sega ni mudu.” (Same 37:29) Ena rawati vakacava oqo?

Ena sega ni rawati ena nona saga na tamata me kila na veika matailalai me baleta na DNA. Ia, na bula tawamudu e solia vakailoloma o Jiova vei ira era cakacakataka na nodra vakabauti koya. Ni kila o Jiova nira gadreva tu na kawa i Atama kei Ivi mera vueti mai na ivalavala ca, e mani vakarautaka kina na ka mera na rawata kina na bula tawamudu​—na isoro ni veivoli i Jisu Karisito. E kaya o Jisu me baleta na isolisoli oqo: “Ni sa lomani ira na kai vuravura vakaoqo na Kalou, me solia kina na Luvena e dua bauga sa vakatubura, me kakua ni rusa ko ira yadua era sa vakabauti koya, me ra rawata ga na bula tawa mudu.”​—Joni 3:16.

Me vakataki Atama, e uasivi tale ga o Jisu. Ia e duidui ga mai vei Atama ni a talairawarawa vakaoti o Jisu vua na Kalou. E mani cabora kina o Jisu na nona bula uasivi vakatamata me bokoci kina na ivalavala ca i Atama. Era sereki gona kina mai na itotogi ni mate na luve i Atama ena iloloma soliwale oqo. O koya gona, o ira kece era cakacakataka na nodra vakabauti Jisu ena nodra na isolisoli ni Kalou na bula tawamudu.​—Roma 5:18, 19; 1 Timoci 2:5, 6.

Ke sa rawa ni vakaotia na tamata na ivalavala ca ra qai vakarautaka tale ga na bula tawamudu, ena sega tale ni gadrevi na ivoli. Na iVolatabu e tukuna na ivakasala vuku oqo: “Dou kakua ni vakararavi vei ira na turaga, se vua na luve ni tamata, ni sa sega vua na ka mo dou bula kina. Sa lako tani na nonai cegu, a sa suka ko koya ki na kena qele; e na siga dina ko ya sa oti na ka e vakanananu kina. Sa kalougata ko koya sa nonai vukevuke na Kalou i Jekope, o koya sa nuinui tiko vua na nona Kalou ko Jiova: o koya ka bulia na lomalagi, kei vuravura, na wasawasa kei na ka kecega sa tu kina; o koya sa dinadina tikoga na nona vosa ka sega ni mudu.”​—Same 146:3-6.

Ena sega ni rawati na bula tawamudu ena nodra vakadidike na saenitisi, ena solia duadua ga o Jiova. Se cava ga e nakita na Kalou me na cakava, ena rawata. “Ni na sega ni dredre vua na Kalou e dua na ka.”​—Luke 1:37.

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 18]

© Charles Orrico/SuperStock, Inc.