Wase e Tinikava

Vakacerecerea o Jiova na Nona iTalatala, na Mesaia

Aisea 52:13–53:12

1, 2. (a) Vakatauvatana mada na ituvaki era sotava e levu na Jiu ena itekitekivu ni imatai ni senitiuri S.K. (b) Na cava e vakarautaka o Jiova mera kilai koya kina na Mesaia na Jiu yalodina?

KAYA mada mo drau sa na lai sota kei na dua na tamata rogo. Sa loku na gauna kei na vanua mo drau sota kina. Ia, e dua na leqa: O sega ni kila na kena irairai, ena lako vakavuni tale tiko ga, ena sega ni vakaraitaki koya. O na kilai koya vakacava? Ena yaga ke o kila e so na ivakamacala matailalai me baleti koya.

² Via vaka sara ga oqo na ituvaki era sotava na Jiu ena itekitekivu ni imatai ni senitiuri S.K. Era a waraki koya voli na Mesaia​—na tamata rogo duadua me na bau bula. (Taniela 9:24-27; Luke 3:15) Ia, era na kilai koya vakacava na Jiu yalodina? Ena nona vakayagataki ira na parofita era Iperiu, sa vakarautaka kina o Jiova na itukutuku vakaivola matailalai mera kila rawa kina na Jiu yalomatua se o cei na Mesaia.

3. Na ivakamacala cava me baleti koya na Mesaia e cavuti ena Aisea 52:13–53:12?

³ Vei ira kece na nodra parofisai na Iperiu me baleti koya na Mesaia, e sega ni dua e vaka na kena e volatukutukutaki ena Aisea 52:13–53:12 ena kena matata. Ni se vo e 700 na yabaki me basika na Mesaia, sa vakamacalataka o Aisea e so na kena itukutuku matata. E sega ni okata na kena irairai na Mesaia, ia na veika e bibi cake​—na veika rarawa ena sotava kei na kena inaki, kei na itukutuku matailalai me baleta na nona mate, bulu, kei na nona vakacerecerei. Na noda vakadikeva na parofisai oqo kei na kena qai vakayacori ena vakayaloqaqataki keda, ena vakaukauataka tale ga noda vakabauta.

“Noqui Talatala”​—O Cei Oqo?

4. Ena nodra rai e so na Jiu vuku o cei o koya na ‘iTalatala,’ ia, na cava e veicalati kina na nodra rai kei na parofisai i Aisea?

⁴ Se qai vakaraitaka ga o Aisea na nodra sereki na Jiu mai na nodra tu vakavesu e Papiloni. Ia, ni raica vakayawa yani e dua na ka e lagilagi sara me na yaco, sa qai vola o koya na veivosa oqo i Jiova: “Raica, ena cakacaka vakavuku ko koya na noqui talatala, ena vakalevulevui ka vakacaucautaki, ia ena cecere sara.” (Aisea 52:13) O cei sara mada na ‘italatala’ oqo? Levu na ka era veikayaka na Jiu vuku ena veisenitiuri sa oti. Era kaya e so ni vakaibalebaletaki ina matanitu taucoko o Isireli ena gauna e tu vakavesu tu kina mai Papiloni. Ia, oqo ena veicalati kei na parofisai. Na iTalatala ni Kalou e bolea sara ga yani na veika rarawa e qai sotava. E sega na nona cala, ia e bolea me sotava na ka rarawa ena vuku ni nodra ivalavala ca na tani. E veicalati sara ga oqo kei na matanitu vakajiu, na matanitu a kau vakavesu ena vuku ni nona ivalavala ca. (2 Tui 21:11-15; Jeremaia 25:8-11) E so tale era kaya ni iTalatala oqo e vakatakarakarataki ira na dau via yalododonu e Isireli, era a sotava na ka rarawa ena vukudra na Isireli ivalavala ca. Ia, ena gauna ni rarawa e Isireli, e sega sara ga ni dua na ilawalawa e kune rarawa ena vuku ni dua tale na ilawalawa.

5. (a) O cei sa ra kaya e so na Jiu vuku ni vakaibalebaletaki vua na parofisai i Aisea? (Raica na ivakamacala e ra.) (b) E vakamatatataki vakacava ena ivola na Cakacaka se o cei na iTalatala?

⁵ Ni bera ni tauyavu na lotu Vakarisito, volekata toka na imatai ni senitiuri, e vica na Jiu vuku era kaya ni parofisai oqo e baleti koya na Mesaia. E dina na ka era kaya nida raica vata kei na iVolatabu Vakirisi Vakarisito. E tukuna na Cakacaka ni gauna e kaya kina na matanivanua ni Iciopea ni sega ni kila se o cei na iTalatala e tukuni ena parofisai i Aisea, sa qai “dalaga ko Filipi, ka sa vakatekivu e na tiki ni Vola Tabu ko ya, a sa vunautaki Jisu vua.” (Cakacaka 8:26-40; Aisea 53:7, 8) E so tale na ivola ni iVolatabu era vakaraitaka ni o Jisu Karisito ga na Mesaia, na iTalatala e tukuni ena parofisai i Aisea.a Nida vakadeuca na parofisai oqo, ena qai macala vakasigalevu vei keda ni sega sara ga ni duidui o koya e vakatoka o Jiova me ‘noqu italatala’ kei Jisu mai Nasareci.

6. Eda kila vakacava mai na parofisai i Aisea ni na vakayacora vinaka na Mesaia na loma ni Kalou?

⁶ E tekivu na parofisai ena vakamacalataki ni nona vakayacora vinaka na Mesaia na loma ni Kalou. Na vosa ‘italatala’ e vakaraitaka ni na cakava na loma ni Kalou, me vaka ni o koya e italai nei nona turaga. Ena nona vakayacora oqo, e sa “cakacaka vakavuku” tiko kina. Na vuku e lai raici kina na itinitini ni dua na ka. Na cakacaka vakavuku e kena ibalebale na cakacaka vakayalomatua. E kaya e dua na ivola me baleta na kena vosa vakaiperiu: “E kena usutu na lewa maqosa kei na lewa matau. Ena tamata rawa ka o koya e dau vakaraitaka na lewa matau.” E sega ni vakataratututaki ni Mesaia ena tamata rawaka qai vakayacora vinaka na nona cakacaka, e macala oqo mai na parofisai e tukuni kina ni na “vakacaucautaki, ia ena cecere sara.”

7. Sala cava e “cakacaka vakavuku” kina o Jisu Karisito, kei na sala cava e vakalevulevui kina me “cecere sara”?

⁷ E qai “cakacaka vakavuku” dina o Jisu, e vakaraitaka nona kila vinaka na parofisai vakaivolatabu e baleti koya, qai muria vinaka ena nona vakayacora na loma i Tamana. (Joni 17:4; 19:30) Na cava e yaco kina? Ni sa vakaturi o Jisu qai suka i lomalagi vei tamana, sa qai “vakalevulevui koya cake kina na Kalou, a sa solia vua e dua na yaca sa uasivi cake e na yaca kecega.” (Filipai 2:9; Cakacaka 2:34-36) Ena 1914, sa qai vakalevulevui o Jisu ena dua na kena ivakatagedegede e levu sara. E vakacerecerei koya o Jiova me lai dabe ena idabedabe vakatui ena nona matanitu vakamesaia. (Vakatakila 12:1-5) Io, e vakalevulevui me “cecere sara.”

‘Era Kurabuitaki Koya’

8, 9. Ni mai vakatauitotogi o Jisu ni sa vakacerecerei oti, era na raici koya vakacava na iliuliu vakavuravura, ena vuku ni cava?

⁸ Era na raici koya vakacava na Mesaia na veimatanitu kei ira na kedra iliuliu? E kaya vaka oqo na parofisai nida kua ni okata na ikarua ni icegu ena tikina e 14: “Me vaka era kurabuitaki iko na lewe vuqa, . . . ena vakakina, ena kureitaka na veimatanitu e vuqa; era na galu ko ira na tui e na vukuna: ni ra na kunea na ka sa sega ni tukuni vei ira; kei na ka era sa sega ni rogoca era na kila.” (Aisea 52:14a, 15) E sega ni vakamacalataka i ke o Aisea na nona se qai basika na Mesaia, e vakamacalataka i ke na iotioti ni nona vakasota kei ira na iliuliu vakatamata.

⁹ Ni lako mai o Jisu me mai tauca nona lewa ina ivakarau tawavakalou e cici tiko ena gauna oqo, era na ‘kurabuitaki koya’ na iliuliu vakavuravura. Era na sega sara beka ni raici Jisu na iliuliu vakatamata ni sa vakalagilagi oti i lomalagi. Ia, era na raica na ivakatakilakila ni nona kaukaua na dauvala nei Jiova oqo. (Maciu 24:30) Se bera nira bau rogoca vei ira na nodra iliuliu ni lotu, ia oqo mera na qai kila ni o Jisu e nona itavi me vakatauca na itotogi ni Kalou! Era na kurabui sara ena nodra sotavi koya na iTalatala sa vakacerecerei ni na duatani sara na ka e cakava mai na ka era nanuma.

10, 11. Ena sala cava e rawa ni tukuni kina ni a vakacacani na irairai kei Jisu ena imatai ni senitiuri, ia e yaco vakacava oqo nikua?

¹⁰ E kaya o Aisea ena ikarua ni icegu ni tikina e 14: “Ni sa vakacacani vakalevu na matana ka vakalailai na mata ni tamata kecega, kei na yagona talega me sega ni vakataki ira na luve ni tamata.” (Aisea 52:14b) E rairai ca beka o Jisu se tu vakaca na ituvaki ni yagona? Sega. E dina ni sega ni vakamacalataka vakamatailalai na iVolatabu na irairai kei Jisu, e sega ni vakabekataki ni Luve ni Kalou uasivi oqo e tamata rairai vinaka. Na veivosa oqo i Aisea e vakaibalebaletaki ina nona vakalolovirataki. E tukuna ena doudou ni o ira na iliuliu ni lotu ena nona gauna era dauveivakaisini, daulasulasu, daulaba; ra qai sauma o ira ena nodra vakacacani koya. (1 Pita 2:22, 23) Era beitaki koya ni daubasulawa, dauvosa vakacaca, dauveidabui, ra kaya tale ga ni via vorata na matanitu o Roma. O koya gona, na itukutuku lasu kece oqo e sega ni boroya na iyaloyalo dina kei Jisu, e boroya ga e dua na iyaloyalo rairai ca.

¹¹ Se nanumi cala tu ga o Jisu me yacova mai oqo. Levu era raici Jisu ni se gone dramidrami tiko ga ena valenimanumanu, se dua e vako tu ena kauveilatai, e vakavevekumata ena levu ni rarawa qai vakaisala ena wa vakavotona. Oqo na mataqali rai era vakatetea na italatala ni lotu ni Veivanua Vakarisito. Era sega ni vakaraitaki Jisu dina ni sa Tui qaqa tiko mai lomalagi, na Tui era na saumitaro kina na veimatanitu. Nira na vakasota kei Jisu na iliuliu kei vuravura ena dua na gauna sa tu oqo e liu, era sa na vakasota tiko kei na Mesaia e sa ‘soli tu vua na lewa kece ga mai lomalagi kei vuravura’!​—Maciu 28:18.

O Cei ena Vakabauta na iTukutuku Vinaka Oqo?

12. Na taro cava soti eda kauai kina ena vuku ni veivosa ena Aisea 53:1?

¹² Ni vakamacalataka oti o Aisea na veisau levu e yaco vua na Mesaia​—mai na “vakacacani” ni kena irairai me yaco ina nona vakacerecerei​—sa qai taroga: “Ko cei sa vakabauta na neitoui tukutuku? ia sa vakatakilai vei cei na liga i Jiova?” (Aisea 53:1) Na veivosa oqo i Aisea e vakavuna meda via taroga: Ena yaco dina na parofisai oqo? Ena yavala beka na “liga i Jiova” se me vakatakila nona kaukaua me raica na nodra vakayacori na veivosa oqo?

13. E vakaraitaka vakacava o Paula ni a vakayacori vei Jisu na parofisai i Aisea, ia a vakabauti beka na nona itukutuku?

¹³ E sega ni vakatitiqataki tale na kena isau, Io! Ena ivola i Paula vei ira mai Roma, e lavetaka kina na veivosa i Aisea me vakaraitaka ni parofisai e rogoca qai vola o Aisea e qai yaco vei Jisu. Na vakacerecerei nei Jisu ni sa sotava oti na veika rarawa e vuravura e itukutuku vinaka. Ia, e kaya o Paula me baleti ira na Jiu tawavakabauta, “a ra sa sega ni vakabauta kecega nai tukutuku vinaka; ni sa kaya ko Aisea. I Jiova, ko cei sa vakabauta na neitoui tukutuku? Eda sa kila kina ni sa rawa na vakabauta e na vakarorogo, kei na vakarorogo e na vosa i Karisito.” (Roma 10:​16, 17) Ka ni rarawa ni vica wale sara ena gauna i Paula era vakabauta na itukutuku vinaka me baleti koya na iTalatala ni Kalou. Ena vuku ni cava?

14, 15. Ena mai tekivu vakacava na nona bula e vuravura na Mesaia?

¹⁴ Sa qai vakamacalataka vei ira na Isireli na parofisai na vu ni taro e volai ena tikina e 1, oqo e macala tale ga mai kina na vuna era na sega kina ni ciqoma na Mesaia e levu: “Ni sa tubu cake ko koya me vaka na coke e matana [se, “matadra na lewenivanua,” NW], ka vaka na waka ni kau mai na qele mamaca: sa sega ni vinaka na matana ka sa sega ni vatukai vinaka na yagona; ia ni da sa raici koya, sa sega ni matavinaka ko koya me da qoroi koya kina.” (Aisea 53:2) Eda raica e ke na itekitekivu ni nona mai bula e vuravura na Mesaia. E tekivu me dua ga na tamata wale. Vei ira na lewenivanua ena gauna oya, e sega sara ga ni dua na ivakatakilakila me vakaraitaka ni na bau lai dua tu na ka o koya. Me kena ikuri, e tukuni ni na vaka ga na coke, na tabanikau tubuvou e tolo se taba ni dua na vunikau. Me na vaka tale ga na waka ni kau ena qele mamaca. Ena sega tale ga ni lako mai vakaiukuuku​—e sega ni vakaisulu ena isulu vakatui se dara na isala vakaturaga. Na nona itekitekivu ena itekitekivu ga ni tamata wale, na tauvanua.

¹⁵ Sa bau vakamacalataki vinaka sara ga na itekitekivu ni bula vakatamata i Jisu! E sucu mai vua na goneyalewa Jiu o Meri, ena dua na valenimanumanu ena dua na koro lailai e vakatokai o Peceliema.b (Luke 2:7; Joni 7:42) Erau dravudravua sara o Meri kei na watina o Josefa. Rauta ni 40 na siga mai na sucu i Jisu, erau a kauta mai na nodrau isoro ni ivalavala ca e vakatarai mera cabora na dravudravua, “me rua na soqe, se rua na luve ni ruve.” (Luke 2:24; Vunau ni Soro 12:6-8) Lakolako erau sa qai lai vakaitikotiko i Nasareci o Meri kei Josefa, lai susugi kina o Jisu ena dua na vuvale levu toka, vakabauti ni ratou sega ni rawati iratou sara.​—Maciu 13:55, 56.

16. Ena sala cava e sega ni “qoroi” kina o Jisu?

¹⁶ Ni mai bula vakatamata, e vaka me sega ni tei na waka i Jisu ena qele dodonu. (Joni 1:46; 7:41, 52) E dina ni tamata uasivi qai kawa mai vei Tui Tevita, na ituvaki dravudravua e susu mai kina e sega ni “qoroi” kina, vakauasivi vei ira era nanuma tiko ni Mesaia ena basika mai na dua na ivakarau ni bula vakasakiti sara. E levu era beci koya na Mesaia, ra cati koya sara mada ga ena nodra veivakauqeti na iliuliu ni lotu vakajiu. Kena itinitini nodra sa sega tale ni qai taleitaki koya na Luve uasivi ni Kalou na lewe vuqa.​—Maciu 27:11-26.

‘Ra Beci Koya Ra Qai Biuti Koya na Tamata’

17. (a) Cava sa qai tekivu vakamacalataka o Aisea, na cava e vola kina me vaka sara ga era sa yaco oti? (b) O cei era “beci” Jisu ra qai “biuti” koya, era vakayacora vakacava oqo?

¹⁷ Sa qai vakamacalataka vakamatailalai o Aisea na nodra rai na lewenivanua baleti koya na Mesaia, kei na ka era na cakava vua: “Sa beci koya ka biuta ko ira na tamata, sa tamata e daurarawa na lomana, ka sa daukila ka rarawa [se, “na tauvimate,” NW]: ka sa vaka e dua eda sa tabonaka na matada maivei koya; sa beci, ka da a sega ni dokai koya.” (Aisea 53:3) E vakabauta dei o Aisea ni na yaco na veika e vola, e tuva kina na vosa e vola me vaka sara ga era sa yaco oti. Vakaevei? Era qai beci Jisu Karisito dina na tamata, ra biuti koya? Io! O ira na iliuliu ni lotu dokadoka kei ira na nodra imuri era okati koya me tamata sevaki duadua. Era vakatokai koya me nodra itau na daukumuna na ivakacavacava kei ira na yalewa ca. (Luke 7:34, 37-​39) Era kasivita na matana. Era vacuki koya, ra rukaki koya. Era vakalialiai koya. (Maciu 26:67) Nodra veivakauqeti na meca ni ka dina e vakavuna mera “sega ni vakabauti koya [Jisu] ko ira na kai nona.”​—Joni 1:10, 11.

18. E sega ni tauvimate o Jisu, ia ena sala cava ga e yaco kina me ‘daurarawa na lomana, ka sa daukila na tauvimate’?

¹⁸ Ni tamata uasivi o Jisu, a sega ni tauvimate. Ia, ‘sa tamata e daurarawa na lomana, ka sa daukila na tauvimate.’ Na rarawa e vakila o koya e sega ni vu mai na tauvimate. Ni biuti lomalagi mai o Jisu, a mai bula ena dua na vuravura tauvimate. E sotava na veika rarawa kei na ka mosimosi ena nona bula, ia oqo e sega ni tarova nona kauaitaki ira na tauvimate tu, vakayago, vakayalo tale ga. E vaka sara ga na vuniwai dau veinanumi ena nona kauaitaki ira vakayalololoma na rarawa tu. Kena ikuri, a rawa vua me cakava na ka e sega ni cakava rawa e dua na vuniwai.​—Luke 5:27-32.

19. Na mata i cei e ‘tabonaki’? Era vakaraitaka vakacava na meca i Jisu nira “sega ni dokai koya”?

¹⁹ Ia, o ira na meca i Jisu era raici koya me vaka sara ga e dua e tauvimate tu, era sega ni kauaitaki koya. E tabogo na matana vei ira na raici koya, ia e sega ga ni tabonaka o koya. Ni vakadewataka na Aisea 53:3, e kaya kina vaka oqo na iVolatabu levu Vakaviti, “eda sa tabonaka na matada maivei koya.” Dua na ka na nodra sevaki Jisu na kena meca, era okati koya me vaka beka e dua na ka beci e sega ni kilikili me raici. Vei ira, e tamata sega ni yaga o Jisu, na kena isau e rauta ga na isau ni bobula. (Lako Yani 21:32; Maciu 26:14-16) Era sega ni taleitaki koya, e dredre cake vei ira na daulaba o Parapa. (Luke 23:18-25) E laurai votu ena ka era cakava na levu ni nodra beci Jisu!

20. Ena vakayaloqaqataki ira vakacava na tamata ni Kalou ena gauna oqo na veivosa i Aisea?

²⁰ E rawa nira vakayaloqaqataki na tamata i Jiova ena gauna oqo ena veivosa i Aisea. Era na cati ira beka na dau qaravi Jiova ena yalodina o ira na dauveitusaqati, ra raici ira sara beka me sega ni dua na betedra. Ia, me vaka vei Jisu, e bibi ga vei keda na rai i Jiova na Kalou. Vei Jisu mada ga, na nodra “sega ni dokai koya” e sega ni veisautaka na nona raici koya na Kalou me dua na ka talei e matana!

‘Vakamavoataki ena Vuku ni Noda Talaidredre’

21, 22. (a) Na cava e colata na Mesaia ena vukudra na tani? (b) Era raici koya vakacava na Mesaia e levu, ia e qai lai tini i vei na veika rarawa e sotava?

²¹ Na cava me sotava kina na rarawa na Mesaia, me qai tini sara ena mate? E vakamacalataka o Aisea: “E dina sa colata ko koya na noda rarawa [se, “tauvimate,” NW], ka sa colata na rarawa ni lomada: ia eda a vakalewa vua ni sa yaviti ka cudruvi mai vua na Kalou, ka vakararawataki: sa vakamavoataki ko koya ena vuku ni noda talaidredre, ka sa qaqi e na vuku ni noda caka cala: sa tau vua na cudruvi sa vu ni noda veivinakati tale; ia e na we ni kena kuita eda sa vakabulai kina. Koi keda kece eda sa sese ga me vaka na sipi; eda sa dui lesu tani ki na noda sala koi keda yadua; ia ko Jiova sa vakatauca vei koya na noda caka cala kecega.”​—Aisea 53:4-6.

²² E colata na Mesaia na nodra tauvimate na lewenivanua kei na nodra rarawa. E vaka sara ga e taura na nodra icolacola bibi qai vakataqara ena usouso ni domona. Na tauvimate kei na rarawa e vu mai na bula ivalavala ca, ni colata gona na Mesaia na nodra tauvimate kei na nodra rarawa, sa colata tiko na nodra ivalavala ca. Era lecava e levu na vuna e sotava kina o Jisu na veika rarawa, era nanuma ni cudruvi koya na Kalou, se yaviti koya ena mate ca.c E yaco sara nona vakararawataki na Mesaia ena nona vakamavoataki, qaqilaki, kei na nona kuitalaki​—na veivosa oqo era vakamacalataka sara ga na veika mosimosi e sotava ni bera ni mate. Ia, na nona mate e rawa tale kina na veivinakati, e vakarautaka na yavu vei ira na lakosese tu ena ivalavala ca kei na leqa, mera veivinakati tale kei na Kalou.

23. Ena sala cava e colata kina o Jisu na nodra rarawa na tani?

²³ E colata vakacava o Jisu na nodra rarawa na lewenivanua? E kaya na Kosipeli i Maciu ni lavetaka tiko na Aisea 53:4: “Sa kau mai vei koya e lewe vuqa sa curumi ira na tevoro eso: a sa vakasevi ira na tevoro ko koya e na vosa, a sa vakabulai ira kecega sa tauvimate: o koya sa vakayacori kina na vosa sa tukuna ko Aisea na parofita, ka kaya, O koya ga sa kauta vua na noda malumalumu, ka colata na noda mate.” (Maciu 8:16, 17) Ena nona vakabulai ira era kauta mai vua na veimataqali mate, e vaka sara ga ni sa colata kina o Jisu na nodra rarawa. Ia, na veivakabulai vaka oqo e kauta tani vua e levu sara na kaukaua. (Luke 8:43-48) Na nona rawa ni vakabula na veimataqali mate kece ga​—vakayago, vakayalo tale ga​—e vakadinadinataka ni tu dina vua na kaukaua me vakasavasavataka na tamata mai na nona ivalavala ca.​—Maciu 9:2-8.

24. (a) Na cava era nanuma kina e levu ni “yaviti” Jisu na Kalou? (b) Na cava e sotava kina o Jisu na veika rarawa, me mate sara?

²⁴ Ia, era nanuma e levu ni “yaviti” Jisu na Kalou. Na vuna baleta nira vakavuna sara ga na vakararawataki i Jisu na iliuliu ni lotu dokai. Ia, nanuma tiko ni veika rarawa e sotava e sega ni vu mai na nona ivalavala ca. “A vakararawataki . . . na Karisito e na vukumuni,” e kaya o Pita, “ka sa laiva tu vei kemuni na kena i vakaraitaki, mo ni muria na we ni yavana. E a sega ni cakava e dua na i valavala ca ko koya, e a sega tale ga ni kune e gusuna na veivakaisini. E a colata vaka i koya ko Karisito na noda i valavala ca e na yagona e na kau me rawa kina me da mate ki na valavala ca ka bula ki na i valavala dodonu. Na we ni kena kuita ko ni sa vakabulai kina.” (1 Pita 2:21, 22, 24, VV) O keda kece eda a tawamacala tu ena dua na gauna ena vuku ni ivalavala ca, eda a “sese me vaka na sipi.” (1 Pita 2:25) Ia, ena vuku i Jisu, e vakarautaka kina o Jiova na sala meda sereki kina mai na keda ituvaki ivalavala ca. E “vakatauca” vei Jisu na noda caka cala. E bolea o Jisu​—na tamata tawacala​—me colata na isau ni noda ivalavala ca. E sega ni dua nona cala me lai mate tu vakamadua ena kau, ia e bolea oqo meda rawa ni veiwekani vinaka tale kina o keda kei na Kalou.

‘E Vakasaurarataki, ia e Vakamalumalumu Ga’

25. Eda kila vakacava ni bolea sara ga na Mesaia me sotava na ka rarawa, me mate?

²⁵ E bolea beka na Mesaia me sotava na ka rarawa, me mate? E kaya o Aisea: “Sa vakasaurarataki, ka sa vakamalumalumu ga ko koya, ia sa sega ni vosa mai ko koya; me vaka na lami sa tuberi me vakamatei, ka vaka na sipi sa galu e na mata i koya sa kotiva, sa galu vakakina ko koya.” (Aisea 53:7) Ena iotioti ni bogi me mate kina, a rawarawa sara vei Jisu me kerea “na agilose e tinikarua nai vavakoso ka mani vakacaca” mera mai vakabulai koya. Ia e qai kaya: “Ena qai vakayacori vakaevei nai Vola Tabu sa tukuna na kena yaco me vakaoqo?” (Maciu 26:53, 54) E kena veibasai ga ni o koya na “Lami ni Kalou” e soli koya ga yani vakarawarawa. (Joni 1:29) Nira mai beitaki koya vakailasu ena mata i Pailato na bete iliuliu kei ira na qase, a “sega ni vosa ko koya.” (Maciu 27:11-​14) E sega ni via tukuna e dua na ka ena rawa ni vakaleqa na vakayacori ni loma ni Kalou vua. E bolea o Jisu me solia nona bula me mate vakaisoro ni kila ni sala oqo ena voli ira lesu kina na tamata mai na ivalavala ca, tauvimate, kei na mate.

26. Era “tu vakasuka” vakacava na meca i Jisu?

²⁶ E vakaraitaka tale o Aisea e so na itukutuku me baleta na rarawa ena sotava na Mesaia kei na nona vakalolomataki. E vola na parofita: “Na veivakararawataki [se “nodra tu vakasuka,” NW] kei na veilewai sa kau tani kina ko koya; ia ko cei vei ira na nonai tabatamata me ra vakananuma kina? Ni sa muduki tani ko koya mai na vanua ni bula: ka sa yaviti e na vuku ni nodra talaidredre na noqu tamata.” (Aisea 53:8) Nira tauri Jisu rawa na kena meca, era sa qai “tu vakasuka” ena ka era cakava vua. E sega ni ibalebale ni tu vakasuka oqo na nodra sega ni vakaraitaka vua nodra cudru, era tu vakasuka ena nodra bureitaka se nodra sega ni via tauca vua na lewadodonu. Ena nona vakadewataka na Aisea 53:8, e vakayagataka na Greek Septuagint na “veivakamaduataki” me isosomi ni “tu vakasuka.” Io, era vakamaduataki Jisu na kena meca ena nodra sega ni muria na ivakarau ni veilewai dodonu e dodonu sara mada ga me caka vei ira na daubasulawa. Na veilewaitaki nei Jisu e laurai votu kina na vakaveitaliataki ni lewadodonu. Ena sala cava?

27. Nira veilewaitaki Jisu tiko na iliuliu ni lotu vakajiu, na lawa cava soti era vakalecalecava, kei na sala cava era beca kina na Lawa ni Kalou?

²⁷ Ena nodra saga na iliuliu ni lotu vakajiu mera vakamatei Jisu, era beca kina na lawa ga era bulia. E kainaki ni lawa ni Sanadrini me rogoci ga na veilewai e rawa kina na totogimate ena kena rumu vakarautaki ena valenisoro, e sega ni dodonu me lai rogoci ena nona vale na bete levu. Na veilewai vaka oqo me rogoci ena siga, sega ni dodonu me rogoci ni sa dromu na siga. Ena kisi bibi e rawa kina na totogimate, me kua ni vakarogoi na lewa ni mataveilewai ena siga e cava kina na rogoci ni kisi, me qai vakarogoi ena siga e tarava. O koya gona, e sega ni dodonu me caka e dua na veilewai ena yakavi ni bera na Siga ni Vakacecegu se dua na solevu. Era beci kece na lawa oqo ena gauna e veilewaitaki kina o Jisu. (Maciu 26:57-68) Sa qai kena ikuri ga ni o ira na iliuliu ni lotu era beca sara ga vaqaciqacia na Lawa ni Kalou ena nodra rogoca na kisi. Kena ivakaraitaki, era vakayagataka na veivaqumi mera vesuki Jisu rawa kina. (Vakarua 16:19; Luke 22:2-6) Era rogoca na nodra ivakamacala na ivakadinadina lasu. (Lako Yani 20:16; Marika 14:55, 56) Era lawakitaka tale ga nona sere e dua na daulaba, sa ra na wili tale ga kina ena vakadavedra o ira kei na nodra vanua. (Tiko Voli Mai na Lekutu 35:31-34; Vakarua 19:11-13; Luke 23:16-25) O koya gona, e cala taucoko sara ga na “veilewai,” a sega ni rogoci vakadodonu na kisi, e lai tauca tu kina na mataveilewai e dua na lewa ca.

28. Na cava era sega mada ga ni bau vaqaqa na meca i Jisu?

²⁸ Era bau vaqaqa beka na meca kei Jisu se o cei e sa mai tu qo e matadra? Via vaka tale ga oqo na taro e taroga o Aisea: “Ko cei vei ira na nonai tabatamata me ra vakananuma kina?” Na “nonai tabatamata” oqo e rawa ni vakaibalebaletaka na kawa e vu mai kina se kena itukutuku. Ni mai veilewaitaki ena Sanadrini o Jisu, era sega ni bau vaqaqa mada ga na lewenibose na kena itukutuku​—ni a yaco kece sara ga vua na ka a yalataki me na yaco vua na Mesaia. Kena veibasai nira qai beitaki koya ena vosavakacaca, ra lewa sara me vakamatei. (Marika 14:64) E muri, ena vukudra ga na lewevuqa, e tauca kina na lewa o Ponitio Pailato me vakoti o Jisu. (Luke 23:13-25) O koya gona, ni se qai yabaki 33 1/2 ga, sa mai tagutuvi koso, se “muduki” na bula i Jisu.

29. Ena sala cava e bulu kina o Jisu kei “ira na tamata ca,” “kei ira na vutuniyau”?

²⁹ E vola tale o Aisea me baleta na nona mate kei na nona bulu na Mesaia: “A ratou sa buluti koya vata kei ira na tamata ca, kei ira na vutuniyau ni sa mate dina ko koya; ka sega ga e na vuku ni sai valavala vakaukauwa, ka sa sega na veivakaisini e na gusuna.” (Aisea 53:9) Ena sala cava e tiko vata kina kei ira na tamata ca kei ira na vutuniyau o Jisu ena nona mate kei na nona bulu? Ena ika14 ni Naisani, 33 S.K., a vakamatei o koya ena kau ena daku ni bai kei Jerusalemi. Ni a lauvako ena kedrau tadrua e rua na daucaka ca, e rawa ni kainaki kina ni a buluti vata kei ira na tamata ca. (Luke 23:33) Ia, ni mate o Jisu, a qai lako mai o Josefa e dua na vutuniyau mai Arimacea, lai kerei Pailato sara ena doudou me kauta na yago i Jisu me lai buluta. Sa qai lai vakarautaka o Josefa na yago i Jisu ena veivuke i Nikotimo, lai biuta sara ena nona qaravatu vou. (Maciu 27:57-60; Joni 19:38-42) O koya gona, a bulu vata tale ga kei ira na vutuniyau o Jisu.

‘Vinakata o Jiova me Qaqi Koya’

30. Ena vakasama cava e vinakata kina o Jiova me qaqi Jisu?

³⁰ Oti sa qai cavuta o Aisea e dua na itukutuku matanidavui: “Ia sa vinakata ko Jiova me qaqi koya, ka sa vakararawataka ko koya; ni sa cakava na yalona [se, “nona bula,” NW] mei soro e na vuku ni valavala ca, ena qai kunea na nona kawa, ena vakadedetaka na nona gauna, ia na ka e vinakata ko Jiova ena vakayacora ga ko koya. Ena kunea ko koya na vua ni veivakaocataki ni yalona ka na vakacegui ga: ni ra sa kilai koya [se, “ena vuku ni ka e sa kila,” NW] na noqui talatala yalododonu, ena vakadonui ira kina na lewe vuqa ko koya; ni na colata ko koya na nodra caka cala.” (Aisea 53:10, 11) Me na vinakata vakacava o Jiova me qaqi koya na nona italatala yalodina? E macala vakasigalevu ni sega sara ga ni qaqi luvena o Jiova. Na ka era cakava vei Jisu na kena meca era cakava sara ga vakataki ira. Ia, e vakalaivi ira o Jiova mera cakava na veika mosimosi. (Joni 19:11) Ena vuku ni cava? E macala ni Kalou dauveinanumi qai dauloloma o Jiova, e sa na mosi dina vua me raici luvena tabucala ni sotava na ka rarawa. (Aisea 63:9; Luke 1:77, 78) E sega tale ga ni cudruvi Jisu vakalailai o Jiova. Ia, e “vinakata” o Jiova na lomasavu e tu vei luvena ni bolea na rarawa ena vuku ni veivakalougatataki ena rawati kina.

31. (a) Ena sala cava e vakarautaka kina o Jiova na bula i Jisu “mei soro ena vuku ni valavala ca”? (b) Levu sara na ka veivakaocataki e sotava o Jisu ni mai bula vakatamata, ia na cava e vakacegui koya vakalevu?

³¹ Dua na veivakalougatataki e vakilai kina oya ni vakarautaka o Jiova na bula i Jisu “mei soro e na vuku ni valavala ca.” Ni sa lesu gona i lomalagi o Jisu, e curuma yani na itikotiko i Jiova me lai cabora vua na yaga ni nona solia vakaisoro nona bula vakatamata uasivi, sa qai ciqoma ena marau o Jiova me nodra isoro ni ivalavala ca na kawatamata kece. (Iperiu 9:24; 10:5-14) Ena vuku ni isoro ni ivalavala ca, sa rawata kina o Jisu na nona “kawa.” Ni “Tama ni gauna tawa mudu” o koya, e rawa vua me solia na bula​—na bula tawamudu​—vei ira era vakabauta nona dra vakadavei. (Aisea 9:6) E levu sara na ka veivakaocataki e sotava o Jisu ni mai bula vakatamata, ia, e vakacegui ga na yalona ni nona vosota e vagalalataki kina na kawatamata mai na ivalavala ca kei na mate! Kena ilutua ni na vu ni vakacegu levu vua nona kila ni nona yalodina e sauma rawa kina ena doudou o Tamana vakalomalagi na nona veivakalialiai na Meca, o Setani na Tevoro.​—Vosa Vakaibalebale 27:11.

32. Na “kila” cava e vakavuna rawa kina o Jisu nodra ‘vakadonui na lewe vuqa,’ ia o cei sa mai vakadonui oqo?

³² E dua tale na ka ni veivakalougatataki e vu mai na mate i Jisu oya ni sa rawa nira ‘vakadonui na lewe vuqa,’ ena gauna sara mada ga oqo. E rawa ga oqo, me vaka e kaya o Aisea, “ena vuku ni ka e sa kila.” Sega ni vakabekataki ni oqo na ka e mai kila o Jisu ena nona bula vakatamata kei na rarawa e mai sotakaya ena nona talairawarawa vua na Kalou. (Iperiu 4:15) Ena nona mai vakararawataki me yacova sara na mate, sa vakarautaka kina o Jisu na isoro veiganiti me rawa nira vakadonui kina e lewevuqa. O cei era sa mai vakadonui oqo? Kena imatai o ira na nona imuri lumuti. Ena vuku ni nodra vakabauta na isoro i Karisito, e vakatokai ira kina o Jiova mera yalododonu, oqo e sa na okati ira kina mera luvena, mera itaukei vata kei Jisu. (Roma 5:19; 8:16, 17) Era cakacakataka tale ga na nodra vakabauta na dra vakadavei i Karisito e “dua nai soqosoqo levu sara” ni ‘so tani tale na sipi.’ Oqo e vakavuna me vakadonui ira na Kalou, ra nuitaka tale ga mera itokani ni Kalou me rawa nira bula sivia yani na Amaketoni.​—Vakatakila 7:9; 16:14, 16; Joni 10:16; Jemesa 2:23, 25, VV.

33, 34. (a) Na cava eda vulica me baleti Jiova e vakacegui keda? (b) O cei o ira na “lewe vuqa” era na “votai” vata kei koya na Mesaia?

³³ Sa qai tinia o Aisea ena nona vakamacalataka na nona cibi na Mesaia: “O koya oqo ka’u na votai koya kina kei ira na lewe vuqa, ia ena votai koya vata kei ira na qaqa e nai toki ni valu; ka ni sa solia oti na nona bula ki na mate: ka sa wili vata kei ira na dautalaidredre; ka sa colata ko koya na nodrai valavala ca na lewe vuqa, ia e na vukudra na dautalaidredre sa ia na veimasulaki.”​—Aisea 53:12.

³⁴ Veivakacegui dina na ka eda vulica me baleti Jiova ena itinitini ni parofisai oqo i Aisea: O Jiova e vakamareqeti ira na yalodina tiko ga vua. Eda raica oqo ena nona yalataka ni na “votai” na Mesaia “kei ira na lewe vuqa.” Na veivosa oqo e rairai vu mai na kena dau votai ena gauna oya na itokinivalu. E kila vinaka o Jiova na nodra yalodina e “lewe vuqa” ena gauna makawa me vakataki Noa, Eparama, Jope, qai raica mera na “votai” ena vuravura vou sa roro tiko mai. (Iperiu 11:13-16) Ena vakarautaka tale ga e dua na nona ivotavota na nona Mesaia. Io, ena sega ni laiva o Jiova me rarawa wale na nona iTalatala, ena sauma na nona yalodina. O keda tale ga meda nanuma tiko ni o Jiova ena ‘sega ni guilecava na noda cakacaka kei na loloma eda a vakatakila ina yacana.’​—Iperiu 6:10.

35. O cei o “ira na qaqa” e vota vei ira o Jisu na nona itokinivalu? Na cava na itokinivalu?

³⁵ Ena okati tale ga ena nona itokinivalu na iTalatala ni Kalou na nona qaqa vei ira na kena meca. Ena wasea na nona itokinivalu vei “ira na qaqa.” E vakaibalebaletaki cei o “ira na qaqa” oqo? Oqo o ira na imatai ni tisaipeli i Jisu era a vakataki Jisu ga ena nodra vakamalumalumutaki vuravura​—o ira na “Isireli ni Kalou” lewe 144,000. (Kalatia 6:16; Joni 16:33; Vakatakila 3:21; 14:1) Ia, na cava mada na itokinivalu? E vakabauti ni oqo era okati kina na ‘isolisoli tamata’ e kovei ira tani o Jisu mai na liga i Setani, qai soli ira ina ivavakoso vakarisito. (Efeso 4:8-12, NW) O “ira na qaqa” le 144,000 e soli tale ga vei ira e dua na ivotavota. Ena vuku ni nodra sa qaqa vei vuravura, e sa sega tale ni dua na sala e vakalialia rawa kina na Kalou o Setani. E vakacerecerei o Jiova ena nodra veiqaravi yalodina vua, e vakamarautaka na lomana.

36. E kila beka o Jisu ni sa vakayacori tiko vua na parofisai e baleti koya na iTalatala ni Kalou? Vakamacalataka.

³⁶ E kila o Jisu ni sa vakayacori tiko vua na parofisai me baleti koya na iTalatala ni Kalou. Ena bogi me vesu kina, a cavuqaqataka o koya na malanivosa e volai ena Aisea 53:12 qai vakaibalebaletaka vua ena nona kaya: “Ni’u sa kaya vei kemudou, E dodonu me vakayacori vei au na ka sa volai vakaoqo, Sa wili vata ko koya kei ira na tamata ca; ni na vakayacori sara me oti na veika e na vukuqu.” (Luke 22:36, 37) Ka ni rarawa ni qai caka dina vei Jisu na ka e dau caka ga vei ira na tamata ca. E vakamatei vaka e dua na daubasulawa ena nona vako ena kedrau tadrua e rua na daubutako. (Marika 15:27) Ia, e cola galugalu ga na veika vakamadua e caka vua, ni kila vinaka ni vosota tiko ena vukuda. Eda tamata ivalavala ca e dodonu ga kina meda mate, ia e takoso mai o koya ena nona bolea me mai mate ena vukuda, meda bula ga o keda.

37. (a) O cei mada o Jisu nida raica na itukutuku ni nona bula kei na nona mate? (b) Na cava meda vakavinavinaka kina vei Jiova na Kalou kei na nona iTalatala lagilagi, o Jisu Karisito?

³⁷ E matata vakasigalevu vei keda se o cei o Jisu mai na itukutuku ni nona bula kei na nona mate: O Jisu Karisito ga na Mesaia, na iTalatala, e cavuti ena parofisai i Aisea. Eda vakavinavinaka ni vakalaiva o Jiova me colata na Luvena lomani na itavi a parofisaitaki me baleti koya na iTalatala, e rarawa, e mate, meda sereki kina mai na ivesu ni ivalavala ca kei na mate! E vakaraitaka kina o Jiova na vakaitamera ni nona lomani keda. E kaya na Roma 5:8: “Ia na Kalou sa vakatakila na nona loloma vei keda, ni sa mate na Karisito me nodai sosomi ni da sa tamata ca.” Eda vakavinavinaka tale ga vakalevu vei Jisu Karisito, na iTalatala lagilagi, ni solia wale nona bula me yacova na mate!

[iVakamacala e ra]

[Chart ena tabana e 212]

ITALATALA I JIOVA

Dusi Jisu Kece na Kena Parofisai

PAROFISAI

KA ME YACO

KENA YACO

Ais 52:13

Vakacaucautaki qai vakacerecerei

Cak. 2:34-36; Flp. 2:8-11; 1Pi. 3:22

Ais 52:14

Nanumi cala qai vakamaduataki

Mac 11:19; 27:39-44, 63, 64; Jn. 8:48; 10:20

Ais 52:15

Kureitaka e vuqa na matanitu

Mac 24:30; 2Ce. 1:6-10; Vta. 1:7

Ais 53:1

Sega ni vakabauti

Jn. 12:37, 38; Rom 10:11, 16, 17

Ais 53:2

Tekitekivu ni nona bula vakatamata tauvanua ga qai beci

Lu 2:7; Jn. 1:46

Ais 53:3

Beci qai cati

Mac 26:67; Lu 23:18-25; Jn. 1:10, 11

Ais 53:4

Colata noda rarawa kei na tauvimate

Mac 8:16, 17; Lu 8:43-48

Ais 53:5

Vakamavoataki

Jn. 19:34

Ais 53:6

Sotava na ka rarawa ena vuku ni nodra cala na tani

1Pi. 2:21-25

Ais 53:7

Galu ga qai sega ni vosa kudrukudru vei ira na dauveibeitaki

Mac 27:11-14; Mar. 14:60, 61; Cak. 8:32, 35

Ais 53:8

Veilewaitaki, vakatawa dodonu, totogimate

Mac 26:57-68; 27:1,2,11-26; Jn. 18:12-14, 19-24, 28-40

Ais 53:9

Bulu vata kei ira na vutuniyau

Mac 27:57-60; Jn. 19:38-42

Ais. 53:10

Vakarautaki nona bula me me i soro ni ivalavala ca

Ipe. 9:24; 10:5-14

Ais 53:11

Dolava na sala mera vakadonui kina na lewevuqa

Rom 5:18, 19; 1Pi. 2:24; Vta. 7:14

Ais 53:12

Wili vata kei ira na ivalavala ca

Mac 26:55, 56; 27:38; Lu 22:36, 37

[iYaloyalo ena tabana e 203]

‘Era beci koya na tamata’

[iYaloyalo ena tabana e 206]

“Ena “sega ni vosa”

[Credit Line]

Detail from “Ecce Homo” by Antonio Ciseri

[iYaloyalo ena tabana e 211]

‘E solia nona bula me yacova na mate’