iKaruasagavulu ni Senitiuri​—A Qaqa Beka Kina o Setani?

“E RAWA ni tukuni ni qaqa o Setani ena ikaruasagavulu ni senitiuri ni laurai na levu ni ca e yaco kina. Ni vakatauvatani kei na veigauna sa sivi, e vaka me ka wale, ra qai guta na tamata na nodra vakamatei e vica vata na milioni ena vuku ga ni duidui na roka ni yagodra, nodra lotu, se cakacaka.”

Oqo na ivakamacala e tukuni ena ika50 ni yabaki ni nodra vakananumi na kaivesu era sereki mai na nodra keba ni veivakamatei na Nazi, e tabaki ena niusiveva The New York Times ni 26 Janueri, 1995. Na Holocaust​—e dua vei ira na veivakamatematei kilai levu duadua​—era mate kina e rauta ni ononamilioni na Jiu. Era mate tale ga kina e voleka ni tolunamilioni na kai Poladi era sega ni Jiu, a qai vakatokai na veivakamatei oya me “Forgotten Holocaust.”

E kaya o Jonathan Glover ena nona ivola Humanity​—A Moral History of the Twentieth Century: “Mai na 1900 ina 1989 e vatavatairalagotaki nira mate ena ivalu e rauta ni 86 na milioni.” E kuria: “E dredre me vakabauti na levu ni tamata era mate ena ivalu ni ikaruasagavulu ni senitiuri. E sega ni rawa ni vakatautauvatataki na iwiliwili, baleta ni macala vinaka nira a mate e rauta ni rua na ikatolu na lewe i vuravura (58 na milioni) ena rua na ivalu lelevu. Ia, ke wasei vakatautauvata na iwiliwili oqo ena loma taucoko ni ikaruasagavulu ni senitiuri, era na mate e veisiga e rauta ni 2,500. Oya e sivia e 100 na tamata ena veiaua, me ciwasagavulu na yabaki.”

Sa rauta me vakatokai na ika20 ni senitiuri me senitiuri e sa qai sivia duadua kina na vakadavedra. Ena Hope Against Hope, e vola kina o Nadezhda Mandelstam: “Sa sega ni tarovi rawa na ca ni sa vakalolovirataki qai lecavi na ivakavuvuli vinaka.” Ni dikevi gona na veika oqo, sa kena ibalebale beka ni sa qaqa o Setani?

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 2]

WAQANA: Rau na veitinani: J.R. Ripper/SocialPhotos

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 3]

U.S. Department of Energy photograph