E Kaukaua Beka na Nomu Vakabauta?
“Ko ni sa tudei tu e na nomuni vakabauta.”—2 KORINICA 1:24, VV.
1, 2. Na cava e yaga kina vei keda na vakabauta, ia na cava meda cakava meda vaqaqacotaka kina?
ERA kila na tamata i Jiova ni yaga vei ira na vakabauta. Ni ‘kevaka e sega vei ira na vakabauta, sa ka dredre sara mera vinaka vua na Kalou.’ (Iperiu 11:6, VV) E ka vakayalomatua kina meda kerea na yalo tabu kei na vakabauta, e dua na vua ni yalo tabu. (Luke 11:13; Kalatia 5:22, 23) Noda vakamurimuria nodra vakabauta na tacida vakayalo ena vaqaqacotaka tale ga na noda vakabauta.—2 Timoci 1:5; Iperiu 13:7.
2 Ena kaukaua cake ga na noda vakabauta ke da guta na ivakarau ni bula e dusia na iVolatabu mera muria na lotu Vakarisito kece. Ena vakalevutaki tale ga noda vakabauta mai na noda wilika e veisiga na iVolatabu, vaka kina na noda vulica vagumatua nida vakayagataka na ivolavukevuke e vakarautaka na “dauniyau yalo dina ka vuku.” (Luke 12:42-44, VV; Josua 1:7, 8) Eda veivakayaloqaqataki ena noda vakabauta nida dau tiko e veigauna ena soqoni vakarisito, soqo ni tabacakacaka, kei na soqo ni tikina. (Roma 1:11, 12; Iperiu 10:24, 25) Qai vaqaqacotaka na noda vakabauta na noda dau vakaitavi ena cakacaka vakavunau.—Same 145:10-13; Roma 10:11-15.
3. Era vukei keda vakacava na qase ni ivavakoso dau loloma ena ka me baleta na noda vakabauta?
3 Ena nodra ivakasala kei na vosa ni veivakauqeti vakaivolatabu, era vukei keda na qase ni ivavakoso lotu Vakarisito meda vaqaqacotaka noda vakabauta. E tu vei ira na yalo vata ga i Paula ni a kaya vei ira na kai Korinica: “Ko ni sa tudei tu e na nomuni vakabauta. Ia keitou via veivuke ga vei kemuni e na ka mo ni reki kina.” (2 Korinica 1:23, 24, VV) E dua tale na vakadewa e kaya: “Keitou cakacaka vata tiko kei kemudou mo dou reki kina, baleta ni kaukaua na nomudou vakabauta.” (Contemporary English Version) O ira na yalododonu era bula ena vuku ni vakabauta. Ia na vakabauta me vaka na yalodina, e ka meda dui sasagataka sara ga. Ena ka oqori, ena “colata na nonai colacola na tamata yadua.”—Kalatia 3:11; 6:5.
4. Ena vaqaqacotaka vakacava noda vakabauta na kedra itukutuku vakaivolatabu na tamata yalodina ni Kalou?
4 E levu na kedra itukutuku na tamata vakabauta ena iVolatabu. De dua eda kila na ka vakairogorogo era cakava, ia vakacava na bulataki ni nodra vakabauta e veisiga, se na nodra bula taucoko? Nida raica lesu nodra cakava oqori ena ituvaki e tautauvata vinaka kei na keda ituvaki, ena vaqaqacotaki kina na noda vakabauta.
Veivakayaloqaqataki na Vakabauta
5. Na ivakadinadina vakaivolatabu cava e tiko ni vakadoudoutaki keda na vakabauta meda kacivaka kina na vosa ni Kalou?
5 E vakaukauataki keda na vakabauta meda vunautaka ena doudou na vosa ni Kalou. A doudou o Inoki me kacivaka na veilewai ni Kalou. E kaya: “Raica, sa lako vata mai na Turaga, kei na nona yalosavasava era udolu vakatini: me cudruvi ira kecega, era sa sega ni lotu, e na vuku ni nodrai valavala kecega era sa kitaka ni ra sa sega ni rerevaka na Kalou, kei na nodra qaqa era sa vosavakacacataki koya kina ko ira era sega ni rerevaka na Kalou.” (Juta 14, 15) Sega ni vakatitiqataki nira via labati Inoki sara ga na meca tawavakalou nira rogoca na vosa oya. Ia a vosa doudou ga ena vuku ni nona vakabauta qai “kauti koya tani na Kalou” ena nona vakamoceri koya vakadua. Kena irairai ni sega ni vakila o Inoki na rarawa ni se bera ni mate. (Vakatekivu 5:24; Iperiu 11:5) Eda sega ni vakila nikua na cakacaka veivakurabuitaki vaka oya, ia e dau sauma noda masu o Jiova me rawa kina nida kacivaka nona vosa ena vakabauta kei na yaloqaqa.—Cakacaka 4:24-31.
6. A vukei Noa vakacava nona vakabauta kei na yaloqaqa soli vakalou?
6 Ena vuku ni nona vakabauta, e taya kina o Noa ‘e dua na waqa me vakabulai ira kina nona lewenivale.’ (Iperiu 11:7; Vakatekivu 6:13-22) O Noa tale ga e dua e “dauvunautaka nai valavala dodonu,” qai vakarogoya ena doudou na ivakaro ni Kalou vei ira na lewenivanua. (2 Pita 2:5) De dua era vakalialiai koya ni sa kacivaka na Waluvu levu, me vaka ga era dau cakava e so nikua, nida vakadinadinataka vakaivolatabu ni sa voleka ni rusa na ituvaki makawa oqo. (2 Pita 3:3-12) Ia, me vakataki Inoki kei Noa, e se rawa ga nida vakarogoya na itukutuku oqori ena vuku ni noda vakabauta kei na yaloqaqa soli vakalou.
Dau Yalovosota o Koya e Vakabauta
7. E vakaraitaka vakacava o Eparama kei na so tale ni tiko vei ira na vakabauta kei na yalovosota?
7 Gadrevi vakalevu na vakabauta kei na vosota nida waraka tiko na icavacava ni ituvaki ca oqo. O Eparama, na peteriaki dau rerevaka na Kalou, ena wili vei ira era na “qai taukei ni veika ka yalataki ni ra a vakabauta ka vosota vakadede.” (Iperiu 6:11, 12) Na nona vakabauta a biuti Uri kina kei na kena iyau me lai bula vakavulagi ena vanua sa yalataka vua na Kalou. Erau itaukei ni vosa ni yalayala vata ga oya o Aisake kei Jekope. Ia, era “sa mate e na vakabauta ko ira kecega oqo ia ka sa sega ni nodra dina na veika ka yalataki.” Ena vakabauta, “era sa qai guta sara e dua na vanua sa vinaka cake, ko ya sa vakalomalagi.” Ena vuku ni ka oqori, ‘sa tara kina na Kalou e dua na koro me nodra.’ (Iperiu 11:8-16) Io, o Eparama, Aisake, kei Jekope—vaka kina na watidratou eratou rerevaka na Kalou—eratou waraka ena yalovosota na Matanitu vakalomalagi ni Kalou me ratou na qai vakaturi kina mai na mate me ratou bula e vuravura.
8. Na ituvaki vakacava eratou vakaraitaka tiko ga kina o Eparama, Aisake, kei Jekope na yalovosota kei na vakabauta?
8 A dei tu ga nodratou vakabauta o Eparama, Aisake, kei Jekope. Eratou a sega ni lewa na Vanua Yalataki, ratou sega tale ga ni raica na veivakalougatataki e tarai ira na veimatanitu ena vuku ni kawa i Eparama. (Vakatekivu 15:5-7; 22:15-18) Dina ga ni sivi e vica vata na drau na yabaki me qai vakavotukana ‘na koro e tara na Kalou,’ era dei tiko ga ena nodra vakabauta kei na yalovosota na tamata oqo ena nodra bula taucoko. Dodonu me sa qai vakadinadinataki sara vakalevu oqori ena vukuda ni sa dabe sara tiko ga mai lomalagi ena gauna oqo na Matanitu ni Kalou e kena Tui na Mesaia.—Same 42:5, 11; 43:5.
Na Vakabauta e Uasivi Kina na iSausau Eda Kakavaka
9. E veisautaka vakacava noda bula na vakabauta?
9 O ira na peteriaki yalodina era sega vakadua ni vakamurimuria nodra bula torosobu na kai Kenani ni uasivi cake na isausau era kakavaka kei na inaki ni nodra bula. Na noda vakabauta e mai vakainaki tale ga kina vakayalo na noda bula qai uqeti keda oqori meda vorata na vuravura e lewa tu na vunica, o Setani na Tevoro.—1 Joni 2:15-17; 5:19.
10. Eda kila vakacava ni a guta o Josefa na isausau e uasivi cake mai na itutu rogo vakavuravura?
10 Ena veidusimaki ni Kalou, a mai iliuliu ni volitaki kakana kina kei Ijipita o Josefa na luve i Jekope, ia a sega ni mai nona inaki me dua na tamata rogo ni vuravura oqo. Ni vakabauta ni na yaco dina na vosa ni yalayala i Jiova, e kaya kina o Josefa vei iratou na tacina ni sa yabaki 110: “Koi au, ka’u sa mate: ia na Kalou, ena talevi kemudou vakaidina, ka kauti kemudou cake tani e na vanua oqo ki na vanua sa bubului kina ko koya kivei Eparaama, kei Aisake, kei Jekope.” Mani kerea o Josefa me qai lai bulu ga ena vanua yalataki. Ni sa mate, e maroroi na yagona me vaka na kena ivalavala vei ira na kai Ijipita, qai biu tu ena dua na kena kisi. Ia nira sa sereki na Isireli mai Ijipita, sa qai kauta na sui i Josefa na parofita o Mosese me lai bulu ena Vanua Yalataki. (Vakatekivu 50:22-26; Lako Yani 13:19) Me vakataki Josefa ga, na noda vakabauta e dodonu me uqeti keda meda guta na isausau e uasivi cake mai na itutu rogo vakavuravura.—1 Korinica 7:29-31.
11. A vakaraitaka vakacava o Mosese ni nona isausau e isausau vakayalo?
11 O Mosese a ‘digitaka me lai vakararawataki kei ira na tamata ni Kalou, ia e sega ni vinakata me bau lai marautaka vakalekaleka na veika lasuwale ni ivalavala ca’ vata kei ira na lewenivuvale vakatui kei Ijipita. (Iperiu 11:23-26; Cakacaka 7:20-22) Na ka oqo e vakavuna me cawadru laivi kina vua na itutu rogo vakavuravura, sa na sega tale ga ni davo na yagona ena kisinimate ukutaki vinaka qai bulu ena dua na ibulubulu rogo kei Ijipita. Ia e sega sara ga ni dua na ka oya ni vakatauvatani kei na ilesilesi dokai me kacivi me “tamata ni Kalou,” me dautataro ni veiyalayalati ni Lawa, me parofita i Jiova, qai dua e bau volavola ena iVolatabu! (Esera 3:2) Nomu gagadre beka mo toroya cake nomu itutu vakacakacaka, se sa uqeti iko nomu vakabauta mo kakavaka na isausau vakayalo e uasivi cake?
Vakainaki na Bula ena Vuku ni Vakabauta
12. E veisau vakacava na bula i Reapi ni sa vakabauta?
12 E sega wale ga nira kakavaka na isausau uasivi na tamata ena vuku ni vakabauta, ia e vakainaki tale ga kina nodra bula. Sega ni vakatitiqataki ni a sega ni marautaka nona bula vakayalewa ca o Reapi, na marama ni Jeriko. Ia sa na wacava mada na nona marau ni sa mai vakabauta! A ‘vakadonui ena vuku ni cakacaka ni vakabauta’ ni a vakacegui rau na Isireli erau talai yani qai vakatalai rau lesu ena dua tale na sala mera kua kina ni toboki rau na kai Kenani. (Jemesa 2:24-26) E vakaraitaka tale ga o Reapi nona vakabauti Jiova me Kalou dina ena nona vakanadakuya na bula vakayalewa ca. (Josua 2:9-11; Iperiu 11:30, 31) A sega ni vakawatitaka o Reapi na kai Kenani tawavakabauta, e watina ga e dua e qaravi Jiova. (Vakarua 7:3, 4; 1 Korinica 7:39) Mai kalougata vakalevu kina baleta ni a dua vei ira na tubu i koya vaka vica na Mesaia. (1 Veigauna 2:3-15; Ruci 4:20-22; Maciu 1:5, 6) Me vakataki ira e so tale era vakanadakuya na ivalavala tawakilikili, ena vakalougatataki o koya ena dua tale na sala—ena vakaturi me bula ena parataisi e vuravura.
13. Na cava na ivalavala ca i Tevita, ia na yalo vakacava e tiko vua?
13 Kena irairai ni muria dei na ivalavala dodonu o Reapi ni sa biuta na ivakarau ca. Ia e so sa dede nodra yalataki ira vua na Kalou era qai valavala ca bibi tale. A veibutakoci kei Pacisepa o Tui Tevita, vakarota me vakamatei ena ivalu na watina, oti qai vakawatitaki koya. (2 Samuela 11:1-27) A masuti Jiova o Tevita ni sa veivutuni ena dela ni rarawa levu: “Mo ni kakua ni kauta tani vei au na nomuni Yalo Tabu.” Na yalo tabu ni Kalou a tiko dei ga vei Tevita. A nuitaki Jiova ena vuku ni nona yalololoma ni na sega ni cata na “yalo sa ramusu, ka bibivoro” ena vuku ni ivalavala ca. (Same 51:11, 17; 103:10-14) Ena vuku ni nodrau vakabauta, rau kalougata o Tevita kei Pacisepa me rau wili tale ga ena iyatukawa ena basika kina na Mesaia.—1 Veigauna 3:5; Maciu 1:6, 16; Luke 3:23, 31.
Vaqaqacotaki na Vakabauta ena Vuku ni Vosa ni Veivakadeitaki
14. A vakadeitaki vakacava na loma i Kitioni, ia e yaga vakacava ena noda vakabauta na itukutuku oqo?
14 Dina nida lako voli ena vakabauta, so na gauna eda na dau vinakata ga meda rogoca na vosa ni veivakadeitaki ni Kalou. Eda raica oqori vei Kitioni e dua na dauveilewai, ‘e vakamalumalumutaka na matanitu e so ni sa vakabauta.’ (Iperiu 11:32, 33) Nira sa kabai Isireli na kai Mitiani kei na so tale era to kei ira, sa qai curumi Kitioni na yalo tabu ni Kalou. A via vakadeitaka sara ga ni totaki koya o Jiova, mani kerea na ivakatakilakila e vakayagataki kina na vutinisipi e biu tu ena bogi taucoko ena vanua ni butusila. Taumada me suasua ena tegu na vutinisipi ia me mamaca na vanua. Ena ikarua ni ivakatakilakila, e kerea me yaco na kena veibasai. E dina ni nuiqawaqawa o Kitioni, ia e vakayalodoudoutaki koya na ka e raica, e yavala sara ena vuku ni nona vakabauta, qai ravuti ira na meca kei Isireli. (Dauveilewai 6:33-40; 7:19-25) Na noda qara na veivakadeitaki ni se bera nida vakatulewataka e dua na ka e sega ni kena ibalebale ni lailai na noda vakabauta. Eda vakaraitaka ga ni tiko vei keda na vakabauta mai na noda vakadidike ena iVolatabu kei na ivola vakaivolatabu, vaka kina ena noda masuta na veidusimaki ni yalo tabu ena veika eda vakatulewataka.—Roma 8:26, 27.
15. Ena yaga vakacava vei keda na noda vakasamataka lesu na vakabauta i Peraki?
15 A vakataudeitaki na vakabauta i Peraki na dauveilewai baleta ni dua e vakayaloqaqataki koya. A uqeti koya na parofita yalewa o Tepora me vakaliuliu me sereki ira na Isireli mai na lewa kaukaua i Japini na Tui Kenani. Ena nona vakabauta kei na vosa ni veivakadeitaki ni Kalou, e liutaka yani o Peraki nona mataivalu le 10,000 era sega ni vakaiyaragi vinaka qai vakadruka na mataivalu levu qai vakaiyaragi vinaka nei Japini e liutaki ira o Sisira. E cibitaki na qaqa oya ena nodrau sere o Tepora kei Peraki. (Dauveilewai 4:1–5:31) A vakayaloqaqataki Peraki o Tepora me taura na itutu vakailiuliu lesi vakalou kei Isireli, qai dua vei ira na tamata i Jiova o koya me “vakasavi ira nai valu ni kai tani” ena vuku ni vakabauta. (Iperiu 11:34) Ke da via lomalomarua beka ni ciqoma e dua na ilesilesi vakalou e sega toka ni rawarawa, ena veivakauqeti kevaka meda vakasamataka lesu na nona vakalougatataki Peraki na Kalou.
Dau Yavu ni Veiyaloni na Vakabauta
16. E ivakaraitaki vinaka vakacava o Eparama ena nona saga me rau veiyaloni tiko ga kei Loti?
16 Na vakabauta e sega wale ga ni uqeti keda meda colata rawa na itavi dredre vakalou, ia e vu tale ga ni veiyaloni kei na veivinakati. E dina ni qase sara o Eparama, e vakaliuci vugona ga o Loti me digia na vanua vinaka duadua ni vakana manumanu ni sa tubu na vala ena kedra maliwa na nodrau ivakatawa ni manumanu qai vinakati mera sa tawase. (Vakatekivu 13:7-12) Kena irairai ni a masu sara ga ena vakabauta o Eparama qai kerea na veivuke ni Kalou me wali na leqa oqo. A sega ni usuraka me yaco ga na lomana, ia e saga me walia na leqa ena sala malumu. Ke da raica gona ni vaka me tubu na veileti kei na dua tale na tacida vakarisito, meda masu ena vakabauta da qai “vakasaqara na vakacegu,” nida vakasamataki Eparama tiko kei na nona dau veinanumi.—1 Pita 3:10-12.
17. Na cava eda kaya kina ni a wali ena sala malumu na nodratou veileti o Paula, Panapasa, kei Marika?
17 Dikeva mada oqo na yaga ni kena bulataki na vakabauta vakarisito me rawati kina na veiyaloni. Ni vakarau gole tiko o Paula ena ikarua ni nona ilakolako vakaulotu, a duavata o Panapasa me rau salavata me rau taleva lesu na ivavakoso mai Saipurusi kei Esia Lailai. Ia a via kauti Marika tale ga na tavalena o Panapasa. Sega ni duavata kina o Paula ni a biuti rau tu mada yani e liu e Pamifilia o Marika. ‘A yaco kina e dua na veileti katakata’ qai vakavuna sara ga na tawase. E kauti Marika i Saipurusi o Panapasa, ia o Paula e digitaki Sailasa me rau salavata, rau qai ‘lakova na loma i Siria kei Silisia me rau vakaukauataki ira na veisoqosoqo lewenilotu e kea.’ (Cakacaka 15:36-41) Mani wali na veileti oya, baleta ni rau sa lai cakacaka vata tale tiko o Marika kei Paula mai Roma, qai vakacaucautaki Marika o Paula. (Kolosa 4:10; Filimoni 23, 24) Ni sa vesu tu mai Roma o Paula ena 65 S.K., a kaya vei Timoci: “Kauti Marika mo drau lako vata kaya mai: ni sa yaga vei au ko koya e na cakacaka.” (2 Timoci 4:11) Kena irairai ni dau masulaka ena vakabauta o Paula na nona veiwekani vata kei Panapasa kei Marika, qai kena irairai ni vakavuna oya na veiyaloni e salavata kei na “vakacegu ni Kalou.”—Filipai 4:6, 7.
18. A qai tini beka vakacava na leqa a basika ena kedrau maliwa o Uotia kei Sainitiki?
18 Nida tamata ivalavala ca, macala tu ga nida dau “tarabe vakalevu.” (Jemesa 3:2, NW) Rau a veimaliwai ca e rua na tacida yalewa lotu Vakarisito qai vola o Paula me baleti rau: “Au sa masuti Uotia, au sa masuti Sainitiki talega, me rau lomavata e na Turaga. . . . Vukei rau na yalewa oqo oi rau ka daucakacaka vata kei au e nai tukutuku-vinaka.” (Filipai 4:1-3) Kena irairai ni rau walia tale ga nodrau leqa na marama oya ena sala malumu ena nodrau muria na ivakavuvuli e volai ena Maciu 5:23, 24. Ena vakarawarawataka sara na noda dau veiyaloni nikua na kena bulataki ena vakabauta na ivakavuvuli vakaivolatabu.
Eda Vosota Rawa ena Vuku ni Vakabauta
19. Na ituvaki dredre cava e sega vakadua ni vakamalumalumutaka na nodrau vakabauta o Aisake kei Repeka?
19 Eda vosota rawa na veika dredre ena vuku ni vakabauta. De dua eda rarawataka ni beca na lawa ni Kalou e dua na wekada voleka sa papitaiso ena nona vakawati kei na dua e sega ni vakabauta. (1 Korinica 7:39) Dua na rarawa levu a tuburi Aisake kei Repeka baleta ni vakawatitaka na yalewa lotu butobuto na luvedrau o Iso. Rau sa vakararawataki Repeka dina na vugona yalewa erau yalewa ni Itaiti, ni kaya sara ga kina: “Sa ka rarawa na noqu bula e na vukudra na goneyalewa i Eci: kevaka sa vakawati ko Jekope kei na dua vei ira na goneyalewa i Eci, sa vakataki ira na goneyalewa ni vanua oqo, a cava na kena yaga vei au na noqu bula?” (Vakatekivu 26:34, 35; 27:46) Ia a sega vakadua ni vakamalumalumutaka na nodrau vakabauta o Aisake kei Repeka na ituvaki rarawataki oya. Me dei tiko mada ga vaka kina na noda vakabauta ke da mani sotava tale ga na ituvaki dredre.
20. Erau ivakaraitaki vakacava ena vuku ni vakabauta o Neomai kei Ruci?
20 Na yada sa kena marama sara o Neomai e marama ni Jutia qai kila ni so na yalewa ni Jutia era na vakasucuma na gone era na qai tuka i koya na Mesaia. Ia e sa na bau dredre dina me nanumi ni rawa ni basika ena nona vuvale na kalougata oya, ni rau sa mate na luvena tagane erau qai sega ni vakaluveni. Kena ikarua, sa sivia na yabaki ni bula me rawa ni vakaluveni kina o Neomai. Ia, na vugona o Ruci a qai vakawati kei na qase o Poasa, sucu e dua na luvedrau tagane, mai dua kina na tubu i Jisu vaka vica o Ruci! (Vakatekivu 49:10, 33; Ruci 1:3-5; 4:13-22; Maciu 1:1, 5) Sega vakadua ni malumu na vakabauta i Neomai kei Ruci ena veika dredre erau sotava, erau reki ga kina. Eda na reki tale ga vakalevu ke da dei tiko ga ena noda vakabauta ena gauna eda sotava kina na veika dredre.
21. Na cava na yaga ni vakabauta vei keda, ia na cava meda nakita dei?
21 Macala ga nida sega ni kila na veika e tu e liu, ia ke mani ituvaki dredre vakacava e basika, eda na vosota rawa oqori ena vuku ni vakabauta. E vakayalodoudoutaki keda na vakabauta, eda yalovosovoso tale ga kina. E uasivi kina na isausau meda kakavaka qai vakavuna me vakainaki na noda bula. Eda vakila ni vinaka kina noda veiwekani kei na so tale, qai dei tiko ga ni yaco na ituvaki dredre vakacava. Me dua mada ga o keda eda “vakataki ira ga era sa vakabauta ka ra sa vakabulai.” (Iperiu 10:39, VV) Me dei matua tiko mada ga na noda vakabauta nida nuitaka na kaukaua i Jiova, na noda Kalou dau loloma, qai ka me lagiti kina o koya oqori.
O na Sauma Vakacava?
• Na cava na vakabauta, ia na cava e bibi kina me tiko vei keda oqori?
• Na cava e rui bibi kina meda vakabauta na itukutuku vinaka kei na Vosa taucoko ni Kalou?
• E yaga vakacava na vakabauta meda vosota kina na veika dredre?
• Eda na vaqaqacotaka tiko ga vakacava na noda vakabauta?
[iYaloyalo ena tabana e 16]
Na vakabauta e vakayalodoudoutaki Noa kei Inoki me rau kacivaka na itukutuku i Jiova
[iYaloyalo ena tabana e 17]
Eda na guta na isausau vakayalo ke da vakabauta me vakataki Mosese
[iYaloyalo ena tabana e 18]
E vakataudeitaka na vakabauta i Peraki, Tepora, kei Kitioni na vosa ni veivakadeitaki vakalou