Levu Era sa Kerea Tiko na Veiqaravi Vakavuniwai kei na Veisele e Sega ni Vakayagataki Kina na Dra

“Dodonu mera sa tekivu vakasamataka oqo na vuniwai kece era dau vakayagataka na dra kei ira na dauveisele na mataqali veiqaravi e sega ni taurivaki kina na dra.”​—Vuniwai Joachim Boldt, parofesa ni anesthesiology, Ludwigshafen, Jamani.

NA REREVAKI ni AIDS sa vakavuna mera qaqarauni kina vakalevu na saenitisi kei na vuniwai mera taqomaka na rumu ni veisele. E matailalai sara na ka e caka me dikevi kina na dra. Ia era kaya na kenadau ni se rawa ni tiko ga ena dra e so na mate. “Se mani yaco i vei na sasaga me taqomaki kina na dra,” e kaya na ivoladraudrau na Transfusion, “keimami vakabauta nira na saga ga na tauvimate mera kua ni taura na dra [e soli mai] baleta wale ga ni sega ni rawa ni vakadeitaki ni sega ni tiko ena dra e dua na mate.”

Sega ni kurabuitaki kina ni levu na vuniwai sa vaka mera lomalomaruataka na taurivaki ni dra ena nodra veiqaravi. “Vakalevu ga e sega ni ka vinaka na dra me soli vua e dua, ia keimami sa saqata sara tiko vakalevu na kena soli,” e kaya o Vuniwai Alex Zapolanski, mai San Francisco, Kalifonia.

Sa vaka mera vakila tale tiko ga na lewenivanua na rerevaki ni dra. Ena 1996, ena dua na vakadidike mai Canada, e kune kina nira le 89 na pasede na lewe i Canada era vinakata cake me dua na isosomi ni dra, era sega ni via tauri dra. “E sega ni tamata kece era tauvimate mera bese ni taura na dra e soli yani, vakavo ke ra iVakadinadina i Jiova,” e kaya na ivola na Journal of Vascular Surgery. “Ia na kena leqataki ni na rawa ni dewa na mate kei na kena yali mai na yago na kaukaua me taqomaki koya ga kina vakataki koya e vakaraitaka ni bibi meda qara e so tale na iwalewale me isosomi ni dra me yaga vei ira eda qaravi ira tiko.”

iWalewale Vinaka Cake

Ka ni marau ni tiko na kena isosomi​—na veiqaravi vakavuniwai kei na veisele e sega ni vakayagataki kina na dra. Levu na tauvimate era sa digia sara ga vakadodonu na mataqali veiqaravi oqo, qai tiko na vuna vinaka. E kaya o Stephen Geoffrey Pollard, e dua na vuniwai dauveisele mai Peritania, ni kedra iwiliwili na dau tauvimate se ra mate ena veisele e sega ni vakayagataki kina na dra “e via tautauvata ga kei ira e dau soli vei ira na dra, ia, e vakavuqa, nira sega tale ni qai dau sotava e muri na leqa se tauvimate e vu mai na mataqali veisele vaka oya o ira era sega ni tauri dra.”

E tekivu vakacava na veiqaravi vakavuniwai e sega ni vakayagataki kina na dra? E rawa nida tukuna ni sega ni veiganiti na taro oqo, ni a sa dau caka makawa tu ga mai na veiqaravi e sega ni vakayagataki kina na dra, qai muri na vakayagataki ni dra. Sa qai mai tekivu matau me taurivaki vakalevu na iwalewale ni veiqaravi e vakayagataki kina na dra ena itekitekivu ni ika20 ni senitiuri. Ia ena vicasagavulu tiko ga na yabaki sa sivi, e so era sa qai vakabi vakalevu ena veisele e sega ni taurivaki kina na dra. Me kena ivakaraitaki, ena veiyabaki ni 1960, e liutaka na imatai ni vica na veisele me baleta na uto e sega ni vakayagataki kina na dra, o Denton Cooley, e dua na dauveisele rogo.

Ni sa tubu na kisi ni hepatitis vei ira na tauri dra donuya na veiyabaki ni 1970, era saga e levu na vuniwai me qarai e so tale na iwalewale e sega ni vakayagataki kina na dra. Sa qai levu sara na ilawalawa vakavuniwai era sa veisele ni sega ni vakayagataki na dra ena veiyabaki ni 1980. Ena gauna sa tekivu ravuravu kina na AIDS, era vakatarogi sara vakalevu na ilawalawa oqo vei ira tale na so era sega ni vinakata mera vakayagataka na dra ena nodra veiqaravi. Ena veiyabaki ni 1990, e levu na valenibula era sa vakarautaka tale ga na veisele e sega ni taurivaki kina na dra ke ra digia na tauvimate me vakayacori vei ira.

Sa ra rawata na vuniwai ena gauna oqo mera veisele me kua ni vakayagataki na dra ena mataqali veisele vakatotolotaki a dau taurivaki kina e liu na dra. “Na veisele lelevu me vaka na sele ni uto, sele ni salanidra, veisele me baleti ira na marama, veisele vei ira na vakasucu, sele ni sui, kei na veisele me baleta na salanisuasua, sa rawa ni vakayacori vakavinaka ni sega ni vakayagataki na dra,” e kaya o D.H.W. Wong, ena Canadian Journal of Anaesthesia.

Ena dua na yasana, e yaga na veisele e sega ni taurivaki kina na dra ni na qaqarauni sara vakalevu o koya e veisele. “E bibi dina na maqosa i koya na dauveisele me kua ni yali kina vakasivia na dra,” e kaya o Vuniwai Benjamin J. Reichstein, na dairekita ni veisele mai Cleveland, Ohio. E kaya kina e dua na ivola vakalawa mai Sauca Aferika, ni so na veisele e sega ni vakayagataki kina na dra e rawa ni “totolo sara, savasava cake, qai sau lailai.” E kuria: “Ena levu tale ga na gauna, e laurai ni sau lailai cake qai sega soti ni vakaoti gauna na veiqaravi e caka ni sa oti na veisele e sega ni vakayagataki kina na dra.” Oqo e so ga na vuna era sa tiko kina nikua e veiyasa i vuravura e sivia na 180 na valenibula e tu na nodra ituvatuva ni veisele kei na veiqaravi e sega ni taurivaki kina na dra.

Na Dra Kei Ira na iVakadinadina i Jiova

E yavutaki vakaivolatabu nodra sega ni vakatara na iVakadinadina i Jiova me soli vei ira na dra.a Ena yasana adua, era dau gu mera vakasaqara na mataqali veiqaravi vakavuniwai e sega ni taurivaki kina na dra. “O ira na iVakadinadina i Jiova era sega ni dau tu vakasuka mera qara na veiqaravi vakavuniwai vinaka duadua,” e kaya o Vuniwai Richard K. Spence, ni se dairekita tu ni veisele ena valenibula mai Niu Yoka. “Era kila na vuniwai ni o ira oqo era tamata vakavulici vinaka duadua ena mataqali veiqaravi vakavuniwai era vinakata.”

Era sa vakavinakataka cake tiko ga na vuniwai na iwalewale ni veisele vei ira na iVakadinadina i Jiova e sega ni taurivaki kina na dra. Dikeva mada na ivakaraitaki i Denton Cooley, e dua e dau seleta na uto. Ena loma ni 27 na yabaki, e 663 taucoko na iVakadinadina i Jiova era sa mai sele oti vua kei na nona ilawalawa. E vakaraitaka oqo ni rawa ni vakayacori vakavinaka na veisele e sega ni taurivaki kina na dra.

E dina ni levu era sa dau vakalewai ira na iVakadinadina i Jiova nira sega ni via tauri dra. Ia e dua na idusidusi era tabaka na ilawalawa vuniwai na Association of Anaesthetists of Great Britain and Ireland, e kaya ni nodra ile na iVakadinadina e “vakaraitaka nira rokova na bula.” Ena nodra tudei ena ka oqo na iVakadinadina i Jiova, e lai vakavuna e dua na sasaga levu me sudrai cake kina na ivakatagedegede ni veiqaravi vakavuniwai e yaga raraba. “Ena nodra qara na veisele vakavuniwai na iVakadinadina i Jiova, era sa mai vakaraitaka kina na sala, ra sasagataka tale ga na veika me toroicake kina e dua na iwase bibi ni tabana ni bula e Norway,” e vola o Parofesa Stein A. Evensen, mai na valenibula ni matanitu o Norway.

Era vakaduria na iVakadinadina i Jiova na komiti me dau veitaratara kei na valenibula, na kena inaki me vukei ira na vuniwai ena nodra vakarautaka na veiqaravi e sega ni taurivaki kina na dra. Ena gauna oqo, era sa vakarautaki vinaka tu e sivia na 1,400 na Komiti ni Veitaratara Kei na Valenibula e veiyasa i vuravura mera vakaraitaka vei ira na vuniwai kei ira na dauvakadidike na ivola e so e yavutaki ena 3,000 vakacaca na ulutaga e baleta tiko na veiqaravi vakavuniwai kei na wainimate e sega ni taurivaki kina na dra. E kaya o Vuniwai Charles Baron, e parofesa ena koronivuli ni lawa na Boston College Law School ni “sa na rawa ni mudu na kena soli tu ga vakaveitalia na dra, sega wale ga vei ira na iVakadinadina i Jiova, ia vei ira na tauvimate kece, baleta wale ga na vinaka ni nodra cakacaka na komiti ni iVakadinadina i Jiova e dau veitaratara kei na valenibula.”b

Sa yaga dina vei ira e levu na vuniwai na itukutuku me baleta na veisele kei na wainimate e sega ni vakayagataki kina na dra era vakarautaka na iVakadinadina i Jiova. Me kena ivakaraitaki, ni sa vakarautaki tiko na lewenivola na Autotransfusion: Therapeutic Principles and Trends, eratou kerea na vola tiko mera solia yani e so na itukutuku na iVakadinadina i Jiova me baleta na veiqaravi e sega ni taurivaki kina na dra. Era ciqoma nodra kerekere na iVakadinadina ena marau. Eratou qai vakavinavinakataka e muri o iratou na vola na ivola oya: “Ena neitou vakadidike kece me baleta na ulutaga oqo, keitou se sega vakadua ni raica me tasereki vinaka vaka oqo na iwalewale ni veiqaravi vakavuniwai e sega ni taurivaki kina na dra.”

Na toso ni vakadidike ena tabana vakavuniwai e vakavuna mera sa galeleta kina e le levu na mataqali veiqaravi e sega ni vakayagataki kina na dra. Ena lai tini beka e vei? E kaya o Luc Montagnier, na parofesa e kunea na manumanu ni AIDS: “Na toso ni noda kila ena tabana oqo e dusia vei keda ni dua na siga ena oti yani na veiqaravi vakavuniwai e taurivaki kina na dra.” Ia ena gauna mada ga oqo, e se vakabulai ira tiko e le levu na wainimate era isosomi ni dra.

[iVakamacala e ra]

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 7]

Na Ka Era Tukuna Eso na Vuniwai

‘E sega ni baleti ira ga na ikVakadinadina i Jiova na veisele e sega ni vakayagatki kina na dra, au nanuma ni dodonu vei ira kece na vuniwai mera cakava na veisele oqo.’—Vuniwai Joachim Boldt, parofesa ni anesthesiology, Ludwigshafen, Jamani.

“Sa dikevi vinaka sara nikua na dra e dau soli, ia e se leqataki ga de na lakovakaca vei ira na taura, wili kina na dewa ni hepatitis se mateca ni veiyacovi vei koya e taura na dra.”—Vuniwai Terrence J. Sacchi, ivukevuke i parofesa ni wainimate.

“Sa kena ivakarau ga vei ira e levu na vuniwai mera solia na dra, mera solia vakalevu ra qai solia vakaveitalia. Au sega ni dau cakava ya o yau.”—Vuniwai Alex Zapolanski, dairekita ni veisele me baleta na uto ena San Francisco Heart Institute.

“Au sega ni raica se cava me vakayagataki kina na dra vua e dua e sele na ketena, e tu vinaka tu nona bula.”—Vuniwai Johannes Scheele, parofesa ni veisele, Jena, Jamani.

[iTaba]

Vuniwai Joachim Boldt

Vuniwai Terrence J. Sacchi

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 8, 9]

Veiqaravi Vakavuniwa kei na Veisele e Sega ni Vakayagataki Kina na Dra

So na Kena iWalewale

Wainimate: Ringer’s lactate solution, dextran, hydroxyethyl starch, kei na so tale era vakayagataki me kua ni lutusobu kina ivakarau ni dra, de na sega ni vakilai koya o koya e sele (hypovolemic shock). So na wainimate sa vakatovotovotaki tiko oqo e rawa ni veikauyaka na oxygen.

So Tale na Wainimate: Eso na protein era bulia na saenitisi e rawa ni vakatotolotaka na buli vakalevu ni sela damudamu ni dra (erythropoietin), na blood platelets se na tikinidra e dau vakacevatataka na dra (interleukin-11), kei na vica na mataqali sela vulavula ni dra (GM-CSF, G-CSF). Eso tale na wainimate e dau tarova vakalevu na yali vakayauyau ni dra ena gauna ni veisele (aprotinin, antifibrinolytics) se tarova na drodro vakasauri kei na drodro vakalevu ni dra (desmopressin).

iTarovi ni Drodro Vakayauyau ni Dra: Na isoso se ilati tali(woven pads) me vaka na collagen kei na cellulose erau dau vakayagataki me tarovi kina na lako ni dra. Na drega waicala kabikabi na fibrin e dau vakayagataki me bonoti kina na tikina e mavoa se me ubia e dua na iwase levu ni lewe e dra tiko.

Vakabula Dra: E tiko na misini e rawa ni vakabula na dra e drodro tani ena gauna ni veisele se ena dua na mavoa. E sega ni cavuka na lako tu ga yani ni dra ina misini, lai vakasavasavataki qai vakasukai tale vei koya e sele. Ena so na veisele lelevu sara, ni vakayagataki na iwalewale oqo, e rawa ni vakabulai kina e vica vata na lita na dra.

iYaya ni Veisele: Eso na iyaya ni veisele e seleta qai bonota na salanidra ena dua vata ga na gauna. So tale e rawa ni ra bonota e dua na iwase levu ni vanua e dra tiko. Ni rau taurivaki vata na misini ni iloilovi (laparoscope) e vakacurumi ena kete kei na iyaya ni veisele ena lailai ga na vanua e sele, ena rawarawa sara na veisele ena sega ni yali kina vakalevu na dra me vaka e dau yaco ena so na veisele lelevu.

Vakavakarau Vinaka ina Veisele: Na lalawa kei na vakavakarau vinaka, wili kina na veitaratara kei ira na vuniwai era sa kenadau, ena yaga me kua kina ni tubu na leqa ni ratou sa yavala na timi ni veisele. E bibi me ratou tarova totolo sara na drodro ni dra. Ke vakaberaberataki na tikina oqo, me sivia e 24 na aua, sa na via dredre me bula o koya e sele. Ke vidavidai na veisele lelevu me vica na veisele lalai, ena lailai tale ga na dra e yali.

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 10]

Veiqaravi Vakavuniwai e Sega ni Vakayagataki Kina na Dra—“iVakarau ni Veiqaravi” Vou?

Na Yadra! e vosa vei iratou e va na kena dau me baleta na yaga ni veiqaravi vakavuniwai kei na veisele e sega ni vakayagataki kina na dra.

O cei tale era sa kauai tiko vakalevu ena veiqaravi vakavuniwai e sega ni vakayagataki kina na dra, me vakataki ira na bese ni tauri dra ena yavu vakalotu?

Vuniwai Spahn: Ena valenibula au cakacaka kina, o ira na kerea me kua ni taurivaki na dra nira qaravi, era tamata kilaka ena vuku ni veiqaravi vakavuniwai cava era vinakata.

Vuniwai Shander: Ena 1998, e laurai ni lailai tale na kedra iwiliwili na besetaka na dra ena yavu vakalotu, e levu o ira na sega ni via tauri dra ena so tale na vuna.

Vuniwai Boyd: Me kena ivakaraitaki mada, era tiko eso era mai qaravi ena vuku ni kenisa. Ena vuqa na gauna e laurai ni totolo sara nodra bula vinaka na sega ni taura na dra, e tu yadua tale ga me qai kakana vei ira na kenisa.

Vuniwai Spahn: Era dau mai qaravi vakalevu na parofesa ni univesiti kei na nodra vuvale vei keitou, ia keitou sega ni vakayagataka na dra. O ira mada ga na dauveisele era tukuna me kua ni soli vei ira na dra! Dua na dauveisele e lako sara ga mai vei keitou me mai raici keitou me baleta na watina ena sele. E kaya: “Dua ga na ka mo dou raica me kua ni soli vua na dra!”

Vuniwai Shander: O ira na lewe ni noqu tabana, oya na tabana ni veivakamoceri, era kaya: ‘E vinaka, sa totolo sara nodra bula vinaka o ira na sega ni soli vei ira na dra. Na cava me rua kina na ivakarau ni veiqaravi? Ke sa o koya oqo na iwalewale ni veiqaravi vinaka duadua, e dodonu me taurivaki vei ira na tamata kece ga.’ Keimami sa tovolea oqo me sa kua ni taurivaki na dra, me sa ivakarau tudei ni veiqaravi vakavuniwai.

Mr. Earnshaw: Sa macala levu tu ga ni dau caka vei ira na iVakadinadina i Jiova na veisele e sega ni vakayagataki kina na dra. Ia, na kena ivalavala oqo e dodonu me caka vei ira na tamata kece ga.

E sau levu beka se sau lailai na veiqaravi e sega ni vakayagataki kina na dra?

Mr. Earnshaw: Na veiqaravi oqo e vakabula ilavo.

Vuniwai Shander: E bula e 25 na pasede ni ilavo ena iwalewale e sega ni vakayagataki kina na dra.

Vuniwai Boyd: Ke sa o koya ga oya na vuna vinaka me taurivaki kina, ia me sa taurivaki sara ga.

Sa kala sara mada i vei na toso ena veiqaravi vakavuniwai e sega ni vakayagataki kina na dra?

Vuniwai Boyd: Au nanuma ni toso vinaka sara tiko. E se toso tiko ga. Voleka ni veigauna kece ga, ena basika e dua na vuna vinaka me kua kina ni vakayagataki na dra.

[iTaba]

Vuniwai Donat R. Spahn parofesa ni anesthesiology, Zurich, Siwitisiladi

Vuniwa Aryeh Shander ivukevuke ni parofesa ni anesthesiology, Merika

Mr. Peter Earnshaw, FRCS, consultant orthopedic surgeon, Lodoni, Igiladi

Vuniwai Mark E. Boyd parofesa ni obstetrics and gynecology, Canada

[Kato ena tabana e 11]

iTavi i Koya e Qaravi

▪ Veivosakitaka kei na nomu vuniwai ke o rawa ni qaravi me kua ni taurivaki na dra ni se bera ni yaco na gauna ena vinakati kina mo lai qaravi. E rui bibi oqo vei ira na yalewa bukete, itubutubu era se lalai na luvedra, kei ira era sa qase sara.

▪ Biuta sara ga vakaivola nomu gagadre, vakuasivi ke tiko na kena ivola vakalawa.

▪ Ke sega ni via qaravi iko nomu vuniwai baleta ni o na sega ni taura na dra, qara e dua tale na vuniwai ena rokova na nomu gagadre.

▪ Eso na isosomi ni dra e taura na gauna me qai cakacaka, ia ke o kila ni vinakati vakatotolo ena vukumu na veisele, kua ni lokuyara kina.