Susu Gone e Loma ni Veikau — Watchtower LAIBRI ENA INTERNET

Susu Gone e Loma ni Veikau

DAUVOLAVOLA NI YADRA! MAI KENYA

E SUCU e dua na gone ena dua na bucabuca veico mai Aferika. E tau bitalaki i ra ni se qai kida mai na rarama. Qai laveti koya cake vakamalua o tinana ena nona tovolea me va dei na yava i luvena sucu vou. Era tabili mai na vo ni tina kei ira na gone tale e so mera mai raici koya vinaka, yagoi koya qai vakaboici koya. E 120 na kilokaramu na kena bibi qai rauta ni 90 na sedimita na kena cere. E vakavumarau vei ira na yavusa elefaniti oqo na sucu ni dua tale na nodra kawa.

Vica vata tale na udolu na kilomita mai kea ena yasayasa vakamereke, e toka e dua na sova ni manumanu lailai ena dua na tabanikau. Erau karona toka kina na luvedrau sucu vou e rua na manumanu vuka somidi. E vaka ni siri na saku ni dau vuka na manumanu duiroka oqo rau qai yatedei na nona itubutubu ni cemuri ira na manumanu lelevu, wili kina o keda na tamata, nida toro volekata na luvedrau somidi.

Eda dau taleitaki ira na luve ni manumanu. Era dau marautaka na gone ni vakasucu na koli. O cei e sega ni taleitaka na qito ni luve ni pusi, eda taleitaka na raica na luve ni maqe ni kukuva toka na vuti tinana, se dua na luve ni lulu ni widri toka mai na matana ena kena sova?

Era sega soti ni dau leqataki na luve ni manumanu ni vakatauvatani kei na luve ni tamata sucu vou. E so na manumanu era sa tekivu cici nira se qai sucu. E so e sega ni kauaitaki ira tale na tinadra nira sa sucu oti, era sa qara ga vakataki ira na nodra bula. Ia, e vuqa ga na manumanu, wili kina o ira na manumanu vuka somidi, e vakatau na bula ni luvedra mai na nodra kauaitaki ira sara vakavoleka na itubutubu ena nodra veitaqomaki, veivakani, veivakavulici vei ira na dui luvedra.

Nanumi ga Nira Sega ni Veikauaitaki

E vuqa vei ira na manumanu lalai vaka na bebe, na ika, manumanu e rawa ni bula e wai, e vanua tale ga, kei ira na manumanu dolo vaka na gata e lailai sara na nodra kauaitaki luvedra. Ia, e so vei ira oqo era kauaitaki luvedra. E dua vei ira na dau kauaitaki luvedra na korokotaile rerevaki ni uciwai na Naile. Na manumanu bula e wai oqo e dau kauaitaki luvena dina sara ga. Ni sa vakalutu yaloka oti ena nuku katakata, erau dau toka voleka ga na itubutubu me rau taqomaka toka na nodrau kawa mai muri. Nira sa vakarau sausaulaki, era dau godro na korokotaile lalai e loma ni yaloka, e sikinala vua na tina me sa vakarau qeva tani na nuku mai na yaloka. E qai vakayagataka na galegalena kaukaua me kauti ira yani na luvena e batiniwai me lai savuya na nukunuku e takava na yagodra. E dau veivuke ena so na gauna o tama me lai savui ira na luvena ena wai. E vica na siga na nodra na kabiti tinadra voli ga e wai na luvena, era qalo volekati koya tiko me vaka na luveniga. E taqomaki ira na kaukaua vakaitamera i tinadra.

Eda kurabuitaka ni so na ika era kauaitaki luvedra tale ga. Nira dau vakalutu yaloka e levu na tilapia, e dua na ika ni waidranu, era dau kubuta tu ga na nodra yaloka mera taqomaki vinaka kina. Nira sa saulaki oti, era qai veiqaloyaki voli na luvedra, volekati rau ga na nodra itubutubu. Ke kilakasamitaki e dua na leqa, ena dalaga vakarabailevu o itubutubu, mera lai taqomaki tale e loma na luvena. Era curu tale mai tuba mera veiqaloyaki voli ni sa siri na leqa.

O ira tale ga na kadi, na oni, kei na kadivuka era ivakaraitaki vinaka ni taqomaki luvedra. Era kilai ena nodra dau veikauaitaki, era bula vakayavusa, era dau viribaita na nodra yaloka, era qai vakarautaka na kedra kakana na luvedra. E ivakaraitaki kilai levu na oni. E udolu vakaudolu vei ira na oni gugumatua oqo era dau cakacaka vakayavusa mera taqomaki luvedra ena nodra bure. Era tarataravaki rawa mai na vuku era sucukaya mai, era tara cake tale na nodra bure ke sa kasura, qai qarauni me veiraurau na kena katakata.

Taqomaki Nira Ovici

Era itubutubu vinaka e vuqa na manumanu vuka, ni taura na gauna kei na kaukaua na vakasaqarai ni vanua veiganiti mera tara kina nodra sova, vaka kina na susugi ni luvedra. E dua na hornbill tagane yalodina ni Aferika e dikevi ni sivia e 1,600 na gauna e taleva kina na nona sova, me lai solia e rauta na 24,000 na tikitikinikakana vei kena isa ena loma ni 120 taucoko na siga ena nona oviovi tiko!

E dua tale ga na dauveisusu vinaka na albatross, e dina ni dauveivukayaki vakalevu. Ena vukaca o tama e vica vata na udolu na kilomita me vaqara kakana, ia ena vakatawa sova toka ga ena vosovoso o kena isa me yacova nona lesu mai.

Era vakayagataka e so na manumanu vuka na iwalewale veiganiti oqo ena veivanua dravuisiga mera vakaotia kina na karamaca i luvedra. Era vuka yani ina dua na totobu, era tonisuataka na vuti ni seredra ra qai lesu ina nodra sova, era sa qai domica na luvedra na suasua ni vutidra.

Era dau veitokoni vakataki ira e so na mataqali manumanu vuka ke tarabi na itavi ni dua na tina ena nona kere veivuke me qaravi e levu na luvena. E dau levu ga vei ira na mai veivuke oqo era luve i koya ga e kere veivuke era sa ka lelevu ia era makutu ni veivuke.

Veitaqomaki ni iTubutubu

Sa dua na cakacaka levu na nodra taqomaki na luve ni manumanu vuka. Erau dau vakatetaba ena gusu ni sova na itubutubu manumanu vuka ni dau taubi na uca mera vakaruru kina na luvedrau. E dau savasava sara na nodra ivakarau ni bula na starling. Nira taqomaka na nodra sova mai na lise kei na kutu, era kauta mai na manumanu vuku oqo na poisoni mai na so na kau ra qai mai biuta wavoki ena taudaku ni sova, vaka kina ena lomana. Na poisoni gona oqo e vaka me wainimate e vakamatei ira se tarovi ira na lise kei na kutu.

E vakaraitaka na levu ni nona vuku na tina ni woodcock ni taqomaki ira na luvena. Ke dua e via vakasagai koya, ena kakuvi luvena vinaka e yavana qai vakabira e lomaserena, vakatetaba, qai vukataka yani na luvena vakamareqeti ina dua na vanua ena sega ni na vakaleqai kina. E so na itubutubu era na lasutaki mavoa mera vagolei ira tani na meca era mai via sagai luvedra. Ena sabisabica na tabana ena delaniqele o tina me vaka ga e mavoa tu me vagolea tani kina na meca mai na sova, ena qai oti ga na vakaivukivuki oqo me vuka yani me bula ni sa lako na meca. Era dau kara ena domoilevu na manumanu era tara sova ga e ra mera vakarerei ira kina na meca. Na lulu e bula ena qara ena vualiku kei Mereke e dau rorogo na domona me vaka na gata ke dua e mai vakararai ina nona qara. Nodra nanuma o ira na tauyavu e kea nira bula vata ena qara na lulu kei na gata, era sa qai dau vakayawaka ga kina!

Era Vakasucuma na Luvedra

Ena vuravura ni manumanu, o ira e tu sara ga e cake na ivakatagedegede ni nodra qaravi luvedra o ira e sucu vei ira na luvedra. Era bula vata voli ga kei luvedra na tina ni elefaniti me rauta ni 50 na yabaki. Era dau kabiti tinadra voli ga na luvedra. Era taqomaki mai na kati ni siga nira vakarurugi mai na moumouta ni yago i tinadra, ra vakasucumi luvedra vakamalua, era kana co mai gusu i tinadra nira vakademeni. E vakawasoma nira buraka na wai ina dakudra na luvedra, ra qai vakayagataka na ucudra balavu me ibarasi mera savati kina. Na susugi ni dua na luve ni elefaniti e itavi ni yavusa, nira vakaitavi tale ga na vo ni tina ena yavusa mera veivakani, veivakavulici, kei na nodra taqomaki vakayavusa na elefaniti gone.

E dua tale na manumanu vakaitamera e sucu vua na luvena na hippopotamus, e rawa ni vakasucu e lomaniwai. E sega ni dredre me rau veivakasucumi na veitinani e lomaniwai, erau lamata me rau cegu, erau qai nunu tale me tomani e lomaniwai na veivakasucumi. E rerevaki sara na tina ni hippo ena nona taqomaki luvena se qai sucu.

Era tina vinaka tale ga na maqe na vervet. Ni vakasucu oti ga, ena mokoti luvena sara toka vakavinaka ena loma ni vica na aua. Ena levu ga na gauna ena imatai ni macawa, ena kabiti tinana voli ga ni kukuva toka na vutina. E dau vakatara o tinana mera keveti luvena na maqe yalewa tale e so ena nodra vakamenemenei koya, era na vakayamoca na yagona, sauni koya, mokoti koya, se vaqitori koya.

Sa dina, e levu sara na manumanu era “vuku vakalevu sara” nira vakaraitaka na nodra kauaitaki ira dina na luvedra. (Vosa Vakaibalebale 30:24-28) Ena sega ni rawa ni ka vakacalaka nira dau tu vakarau ni sabaya e dua na leqa e vakarau yaco mera tataqomaki kina. Sa ivakaraitaki ga ni cakacaka e maqosataki e tiko vua na ivurevure levu ni vuku—na Dauveibuli ni veika kece ga, na Kalou o Jiova.—Same 104:24.

[iYaloyalo ena tabana e 13]

Luve ni lulu

[iYaloyalo ena tabana e 14]

E kubuta tu ga na nona yaloka na tilapia

[Credit Line]

Courtesy LSU Agricultural Center

[iYaloyalo ena tabana e 14]

Era taqomaki luvedra na korokotaile

[Credit Line]

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Albatross kei luvena

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Hornbill

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Starling

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Woodcock

[iYaloyalo ena tabana e 16]

Era rerevaki sara na tina ni hippo ena nona taqomaki luvena

[Credit Line]

[iYaloyalo ena tabana e 16]

Era sauni luvedra na maqe na baboon

[iYaloyalo ena tabana e 16]

Na maqe na vervet

[Credit Line]