Au Daudroini
TALANOATAKA O SHIZUKO KAWABATA
“iVakadinadina i Jiova, Tamata Rakorako, Era Kacivaka Tiko na iTukutuku Vinaka e Vuravura Raraba,”
oqo na ulutaga ni dua noqu droini e tuvai tu ena dua na vakaraitaki droini mai Versailles, Varanise, ena 1999.
NI BERA toka e dua na macawa ni vakaraitaki droini oqo, era a veisoliyaka yani na iVakadinadina i Jiova e Varanise e rauta ni 12 na milioni na ivolacebaceba e vakavotuya na cala ni lewa e tauca na matanitu. Era vakacaucautaki na iVakadinadina ena noqu droini, mani dua kina na noqu icocovi. E kaya o koya e lewa na soli ni icovi: “O sa yalodoudou dina. Au doudou tale ga kina meu solia vei iko na icocovi oqo.”
E levu na daudroini era saga me vakilai ena nodra droini na nodra nanuma kei na nodra gagadre. Au saga tale ga oqo. Au droinitaka sara ga na noqu gagadre, qai vakilai na noqu marau ena totoka ni noqu droini. Se tekivu ga mai na noqu se gone na noqu dau taleitaka meu droinitaka ga na ka au vakasamataka.
Vu ni Noqu Droini
Au a sucu ena 1920 mai Morioka, Japani ena dua na vuvale rawati koya. Keirau a vakavulici kei tuakaqu ena danisi vakajapani, tuva senikau, vakarau ti vakajapani, qiri na koto (e dua na mataqali qita), taba piano, lagasere, kei na so tale. Dua na ka noqu sevaka. Au dau vuni nira yaco mai na noqu qasenivuli, ia era dau vaqarai au yani na tamata cakacaka meu kau lesu vakaukaua.
Au cata na veilesoni oqo ni sa rui dredre. O ira sara ga na tamata au se sega ni bau sotava vakadua era via mai lewa na noqu danisi, tuva senikau, kei na ivalavala ni noqu caka ti. Au vuturi, baleta ni sa vaka meu sega ni vakatulewataki au rawa ga kei na veika au vinakata. Ia, na gauna au droini kina e sega ni dua e vakalewa. E sega ni dua me lewa tiko mai vei au na ka meu cakava. Oqo sara ga na galala au diva tu.
Ni sega gona na noqu qasenivuli ni droini au saga ga vakataki au na droini, e sega ni dua e vosataka na ka au droinitaka. Toso tiko na gauna au sa qai dei mai. Au a vakatekivu droini ena neketai i tamaqu niu se qai yabaki 12. Oti oqori, keimami dau vuli cula vinivo mai koronivuli. E kidroataka na qasenivuli ni raica noqu sa kotiva veimama na mata ni vinivo, qai sosomitaka yani ena dua na isulu vulavula. Me vakataki tamaqu ga, e sega ni kaya e dua na ka.
Noqu Tadra kei na Ka e Yaco Dina
Au kaya niu na daudroini mai muri ena gauna au se qai tekivu vuli kina. E sega ni veisau na noqu isausau oqori, au via lai vulica sara ga na droini ena univesiti, ia erau sega ni vakadonuya na noqu itubutubu. Erau kaya ni o ira na yalewa ni Japani vuli oti era daudroini era sega ni dau vakawatitaki. E vakavuna gona meu vulica na cakacaka ni lomanivale.
Au taleitaka na wilika na serekali kei na ivola mai vanuatani. E dau vakadiloi me nodra ivola na meca na ivola oqori ena gauna oya. E vakarerevaki mada ga ke o taukena e dua na ivola oqo. E vakavulici au ena vosa vakavaranise mai koronivuli me lima na yabaki e dua na kai Varanise, ia ni sa veisau ga na ituvaki kei Japani sa kasamitaki tale ga na vulici ni vosa mai vanuatani. E vakatabui vei keimami na galala ni vakamacala.
Ni vakacagau tiko na iKarua ni iValu Levu ena 1943, au a marau dina niu rogoca nona digi au e dua na cauravou meu watina, ni oti nona dikeva e 40 na itaba ni yalewa e sa rawa nira vakawatitaki. Au a qai kila e muri ni o tinana kei na dua nona itokani erau a gole mai ena noqu itikotiko me rau mai vakaraici au lo. Ni oti oya, ratou sa qai lako mai vale meu mai vosaki, au uqeti meu ciqoma. Keirau sota ga vakadua ni bera na neirau vakamau.
Ni oti na neirau vakamau, e ririkotaki na neirau bula ena vuku ni vakalutugasaukuro, qai tini sara ga na kena kama yavu na neirau vale kei na koro keirau tiko kina. Keimami dro ina veiulunivanua o keimami na bula, ia se voqa tiko ga yani na rorogo ni alamu kei na waqavuka ni ivalu. E vakarerevaki dina. Keimami rarawa kece. Dua na ka na rarawa keimami vakila ni oti tale e tini na yabaki.
Ratou mai tiko e vale vata kei keirau kei na tolu na luve i keirau, o vugoqu yalewa, kei na ono na taci watiqu. E dina ga ni keitou vakatamata cakacaka, ia keitou cakacaka tale ga ena iteitei me keitou kana kina. Ena gauna oqori, au dau rarawa vakalevu, sa vaka meu sega ni lasa. Au sega ga ni dau tukuna de qai vakavuna na nanuma cala. Toso na gauna, au raica ni rawa niu vakaraitaka na lomaqu ena noqu droini.
Kilai ena Noqu Droini
Na tamata mada ga e kenadau ena droini ena sasaga vakaukaua me qai kilai kina na nona droini. Au vakavolia na ivola ni vuli droini, au qai vuli vei ira e levu na daudroini rogolevu e Japani. E sega ni bau dua e vakatura meu veisautaka na iwalewale ni droini au sa dau vakayacora voli mai.
Era sa qai tekivu liaca mai na dau vakadiloya na droini na noqu cakacaka, ia au dau droini meu vakamarautaki au ga kina sega ni o ira na tani. Toso na gauna, au sa qai vakasamataka se cava e nodra nanuma na tani me baleta na noqu droini. O koya gona ena 1955, e se qai imatai ni gauna au vakaraitaka kina na noqu droini ena vanua ni veivoli rogo kei Tokyo, na Ginza. E kena ulutaga na “Noqu Sasaga Galugalu, Noqu iVakamacala,” qai vakaraitaki tu na bula e veisiga ena droini. E toso vinaka sara na vakaraitaki droini oya.
Sotavi Ira na iVakadinadina
Ena 1958 keitou toki vakamatavuvale i Tokyo baleta ni keirau vinakata me ratou vuli ena koronivuli vinaka na luve i keirau me ratou rawata vinaka tale ga na nodratou vuli. Sa ivakarau tu ni noqu bula na droini. Sa itovo tu ni noqu bula meu vakayagataka e rauta ni lima na aua ena dua na siga meu droini. Ni bogi mai, au dau tomani ira na noqu ilala daudroini, e vaka tale ga kina o watiqu vei ira na nona ilala. Keirau sega ni kila se me ratou tuberi vakacava na gone.
E dau lako vakawasoma o watiqu ena vuku ni nona cakacaka, qai noqu itavi sara ga na qaravi iratou na gone, vakavuna wale meu sega ni yalodei. Niu a vuli ena koronivuli ni Katolika niu se gone, au nanuma kina de rawa ni vukei iratou na gone e so na ivakavuvuli vakaivolatabu. Ena tai kadua ni neitou vale mai Omori, Tokyo, e tiko kina na lotu Lutheran, au mani vakatura sara vei iratou me keitou lako kina. Ia, a sega vakadua ni keitou lako ina valenilotu oya.
Na kena mataka ga, ena itekitekivu ni yabaki 1959, e sikovi keitou yani e vale e dua na iVakadinadina i Jiova. Totolo ga na noqu vakasoqoni iratou mai na gone me keitou mai vakarorogo. E vakamacalataka na iVakadinadina nida sa bula tu oqo ena dua na gauna e kilai tani ni sa vakarau vakaotia na itovo ca na Kalou. Au mani otataka sara e va na iVolatabu kei na ivoladraudrau, au ciqoma tale ga na nona veisureti meu vuli iVolatabu vakadua e veimacawa. Au kurabuitaka ni kainaki vei au ni sega ni saumi na vuli oqo. Era duidui dina mai vei ira na qasenivuli au kila tu!
O rau na luvequ yalewa erau ciqoma sara ga na dina mai na iVolatabu, qai tekivu na vuli vakaiwasewase ena neitou vale ena veimacawa. Ia ni oti ga e vica na vuli, au sa tekivu cata. Ni ka rarawataki vei au oqo, au dau vuni se yali mai vale ena siga ni noqu vuli iVolatabu.
Na vu ni noqu leqa ni sega ni lomaqu sara meu muria na veika e kaya na iVolatabu au kila vinaka tu nira donu taucoko. Ena gauna tale ga oqori, e noqu sasaga tiko meu dua na kenadau ni droini, qai noqu nanuma meu vakayagataka vinaka noqu vakasama meu daudroini kina. E lai vakilai ena noqu droini na noqu veilecayaki. E sa dau biu tu ga mai muri na noqu droini ni caka na vakaraitaki droini.
Noqu iLakolako i Parisi
Au nanuma keu lako i Parisi, ena vakavinakataka na noqu droini. Au lako kina ena 1960, ni se qai caka vakadua mai Varanise e dua na vakaraitaki droini vakajapani. O yau duadua ga na marama mai Japani meu tiko kina. Na ka kece ga au marautaka mai Parisi, na duidui ni bula, isulusulu, na duiroka, kei na rai ni tamata. E va taucoko na siga ni vakaraitaki droini, au qai kurabuitaka ni so sara ga na iliuliu vakamatanitu era tiko e kea. Kuria oya, era taleitaka tale ga na noqu isulu (kimono) o ira na marama mai kea. Au saga sara ga meu tiko tale vakalailai.
Au volitaka na noqu isulu oqori niu sega ni kila se rawa ni vakau mai vakacava na noqu ilavo mai Japani. E rawa gona kina vei au meu tiko tale ena loma ni tolu na vula meu vulica na iwalewale ni droini era tuvai tu ena gauna ni vakaraitaki droini. Au dau nanuma wasoma na nona vosa e dua na daudroini e lili tikiva na noqu droini nona droini. E kaya: “Au droinitaka na ramase ni matanisiga. Ia, e sa rui vakamuai iko vakalevu na nodra rai na turaga ni Esia, e laurai ena roka butobuto ni nomu droini.”
E dua na veiwatini mai na valenivolavola ni tabana ni iVakadinadina i Jiova e Parisi erau sikovi au yani ena vanua au tiko kina. Ni oti tale e vica vata na nodrau veisiko, au vakadonuya meu tomani rau ena soqoni vakarisito. Ena noqu yaco yani, au drukataka na veika au raica. Au raica ni dua na marama e vakaisala damudamu, dua tale e vakavinivo drokadroka kata. Na isulu era tokara e vakaraitaka na veika era dui taleitaka, ni veisautaka sara ga na noqu rai baleti ira na iVakadinadina.
E veiuqeti dina na porokaramu. Noqu raica ni tautauvata kece na sala kei na ivakavuvuli era muria tiko na iVakadinadina ena veiyasa i vuravura, au kila ni o ira oqo kei na nodra cakacaka e duatani duadua. E tara sara ga na lomaqu noqu kila niu sa soqoni tiko kei ira na tamata ni Kalou.
Noqu Vakatulewa
Au vuli iVolatabu vagumatua niu lesu tale i Japani. Au dikeva ni solia tu vei keda na Dauveibuli na galala au sega ni bau tadra vakadua. Ena dela ni loloma, e solia tu kina vei keda na noda dui itovo, taledi, kei na galala me vakarabailevutaka kina na noda taledi. Au vakadeitaka ni kevaka e dua e mai iVakadinadina i Jiova e sega ni kena ibalebale me sa vakuai koya mai na nona taleitaka na droini.
Toso vinaka na neitou vuli vakaveiluveni. E dua na luvequ yalewa e vakaraitaka na nona yalayala ena nona papitaiso ena 1961, dua tale ena 1962. Edaidai erau se yalodina tiko ga vua na Kalou. Ia, au se sega ni papitaiso. Ena 1965, o Lloyd Barry, a dau raica tu nodra cakacaka vakavunau na iVakadinadina i Jiova mai Japani, e vakauqeti au ena nona kaya: “Sa na wacava na droini ena Parataisi nira na uasivi vakaoti na daudroini!” Au a papitaiso ena yabaki e tarava.
Veisau Noqu Droini
Niu railesuva, au dikeva rawa ni tara sara vakalevu na ivalavala ni noqu droini na veiveisau e yaco ina na noqu bula. Na noqu droini e liu e butobuto, e vakaraitaka na noqu vakila na mosi, rarawa, kei na noqu sega ni nuitaka tu e dua na ka. Ia, au qai vulici koya na Dauveibuli mai na iVolatabu, au vulica na nona itovo talei, na marau e kunei ni vakacaucautaki, kei na sala uasivi me bulataki. Ni veisau gona na noqu bula, e veisau tale ga na noqu droini.
Nikua au sa dau wasea yani vakawasoma na itukutuku vinaka mai na iVoIatabu. E kauta mai vei au na marau kei na lomavakacegu niu dau vakamacalataka na itovo ni Kalou, vaka kina na nona inaki talei me parataisi na vuravura oqo ena ruku ni veiliutaki i Luvena, o Jisu Karisito. Na itukutuku vakaivolatabu oqori e uqeti au dina, sa vo ga meu taura cake noqu barasi ni droini meu droinitaka sara ga na ka e tu e lomaqu. Sa qai levu tiko ga mai na noqu marau ni toso tiko na gauna, qai rarama tiko ga mai na noqu droini.
Noqu Vakabibitaka na iVolatabu
Au sureti mai na levu na vanua meu vakaraitaka na noqu droini —e Serene, Vienna, Lodoni, Niu Yoka. Ia e taleitaki vakalevu na noqu droini mai Urope. O ira na kenadau mai na Louvre Royal Academy of Arts mai Parisi era taroga: “E rawa vakacava me dua na kai Japani e uqeti ena iVolatabu kei na lotu Vakarisito me vakaraitaka ena nona droini na marau e se sega vakadua ni bau kune ena veisenitiuri sa oti ena droini vakalotu?”
E vakaraitaka sara ga na daunisame o Tevita ena sere na lomana, qai vakayagataka na taledi ni lagasere e tiko vua me vakavulici ira kina na tani ena ka veivakurabuitaki me baleta na Kalou. Oqori e noqu isausau tale ga. Au via vakacaucautaki Jiova. Au vinakata sara ga mera vakila ena noqu droini na marau e rawa ni noda nida mai kilai Jiova kei na nona itovo talei. E tukuna e dua e dau dikeva na droini me baleta na usutu ni noqu droini: “E sega ni laurai na ka e kaya na marama oqo, e laiva ga me vosa na iVolatabu.” E vakadrukai au nira raica rawa na kaukaua ni iVolatabu ena noqu droini.
Ena 1995, a soli vei au na imatai ni icovi vei ira na daudroini kece kei vuravura. Na icovi oya a solia na World Council of Arts, na isoqosoqo ni daudroini e tiko mai Tokyo na kena itikotiko liu. Era kaya me baleta na noqu droini: “E lavetaka na daudroini na vosa ni iVolatabu me usutu ni nona droini . . . E laurai na iVolatabu ena nona droini kece, ia e dodonu ga me vaka kina vua na daudroini e lako vata kei na Kalou.”
Na veika e tukuni oqori mai cake e vakaibalebaletaki ena noqu dau droinitaka na iVolatabu ni tadola tu ena noqu droini. Wale tiko ga oqo, au sa qai dau vola e so na tikinivolatabu ena noqu droini. O koya gona, e lauta na matadra na sarasara na usutu au digia kei na vosa mai na iVolatabu au dau vakayagataka, kei na ivalavala au okata kina na veika oqori ena noqu droini.
Ena 1999 e a vakaraitaki mai Bangkok, Taeladi, e so na noqu droini. E dua e vakatokai me “Totoka Vakaoti na Nona Bulia na Kalou o Jiova na Vuravura, Qai Solia Vua na Tamata me Tiko Kina,” e dua tale na, “Masu i Tui Tevita: ‘Jiova, me Duavata Mada ga na Lomadra na Tamata Oqo kei Kemuni.’” Au a sureti kei na so tale na daudroini me keimami rairai vua na tui kei Taeladi. E via kila e levu na ka me baleta na noqu droini na tui, qai tarogi au ena levu na taro. Au tukuna vua e so na noqu vakabauta vakaivolatabu ena gauna balavu keirau veitalanoa tiko kina. Ni oti oya, au solia e dua na droini me noqu iloloma vua.
Sa oti oqo e 35 na yabaki, na noqu lewe tiko ni dua na komiti era dau vakatulewataka na nodra droini e so tani tale. Au dau taleitaka na droini e vakaraitaka na loma ni tamata. Au na taleitaka ga e dua na droini kevaka e vinaka qai vakacegui au. Au dau taleitaka vakalevu na droini ena ivola era tabaka na iVakadinadina i Jiova, nira vakayacora sara tiko ga na nodra inaki mera yalodinataka na nodra tukuna na itukutuku mai na iVolatabu.
Noqu Qarava na Kalou Au Vakalougatataki Kina
E rawa gona vei au meu vakadinadinataka na Kalou o Jiova kei na nona inaki me baleta na vuravura ena vuku ni noqu droini. E dina taucoko oqo niu dau vakatarogi ena ivola se na retioyaloyalo. Na kena dina ga oya , se e vei na vanua au lako kina se o cei au vosa vua, au dau saga mera kila na noqu vakabauta, noqu marau kei na vakacegu e vu mai na noqu qarava na Kalou o Jiova, o koya tale ga e vukei au ena noqu droini.
Au kila ni kena sa mai vinaka cake ga na noqu droini e vu mai na noqu a sega ni datuvutaka na noqu qaravi Jiova. Na rua na vuna oqo au rawa ni droini tiko ga kina, oya niu dua na iVakadinadina i Jiova, niu marautaka tale tiko ga na noqu vulica na veika dina mai na Vosa ni Kalou.
[iYaloyalo ena tabana e 15]
Noqu tu mai Parisi
[iYaloyalo ena tabana e 16]
O yau kei rau na luvequ yalewa nikua