iTalanoa ni Nona Bula
E Vakayarayarataki Ira na Yalomalumalumu ina Ka Dina o Jiova
TALANOATAKA O ASANO KOSHINO
Ena 1949, ni oti ga e vica na yabaki na kena mai cava na iKarua ni Valu Levu, a veisiko mai e dua na turaga balavu qai dau veikauaitaki ina vuvale au cakacaka tiko kina ena korolevu o Kobe. Na turaga oqo e imatai ni daukaulotu ni iVakadinadina i Jiova me veisiko mai i Japani. A uqeti au na veisiko oqo meu taleitaka kina na ka dina mai na iVolatabu. Ia meu tei vakamacalataki au mada.
AU A sucu ena 1926 ena dua na korolailai mai na vualiku kei Okayama. Au ikatolu ni iotioti vei keitou na le walu na veitacini. O Tata e daulotu qai vakabauta na nodra kalou na lotu Shinto e kea. Keitou dau marautaka gona kina vakaveitacini ena loma ni yabaki na veisoqo ni marau kei na neitou dau sotavi ira na weka i keitou ena veisoqo ni lotu.
Niu qase cake, e levu na ka au lomatarotarotaka me baleta na bula, ia au kauai ga vakalevu ina veika me baleta na mate. Ni dua e vakarau mate e dau ivalavala vakavanua me na mate ga e nona vale, ra qai tiko sara ga na gone ena gauna sa cavuka kina na nona icegu na lewe ni matavuvale oya. Au a rarawataka sara ga na nona mai takali o tubuqu, vaka kina na nona mate na ganequ e se bera mada ga ni yabaki dua. Sa qai dredre sara vei au meu vakasamataka na siga rau na mate kina na noqu itubutubu. ‘Oqo beka ga na bula? E tiko beka e dua na bula e vinaka cake?’ Dua na ka na noqu via kila.
Ena 1937, gauna au se kalasi ono kina ena paraimari, rau sa tekivu veivaluvaluti o Jaina kei Japani. Era curu ina mataivalu na tagane ra qai vakau ina bucanivalu mai Jaina. Era lai veitalatala vei tamadra se ganedra na gonevuli, ra qai kailavaka vua na empara “banzai!” (bula balavu). Era a nuidei na lewenivanua ni na qaqa o Japani, na matanitu e liutaka na kalou, kei na kena empara, e kalou bula.
Sega ni dede, sa ra tekivu rogoca e so na vuvale na itukutuku ni leqa mai na bucanivalu. Era sega ni vakacegui rawa na veivuvale oqo mai na nodra lolosi. Yaco kina me kadre i lomadra na veicati. Dua na ka nodra marau nira rogoca na itukutuku ni nodra ravuti vakaca na meca. Ia ena gauna vata oya, au vakasamataka, ‘Sega ni vakabekataki nira na rarawataka tale ga na meca na takali ni wekadra lomani.’ Gauna au tuvaitutu oti kina mai na paraimari, sa tarabi sara na ivalu mai Jaina.
Sota Tawanamaki kei na Vulagi
Ni keitou vuvale dau teitei, keitou bula dravudravua kina ena levu na gauna, ia a vakatara o tamaqu meu tomana tiko ga noqu vuli ke sega ni lusi kina e dua na ilavo. O koya gona, ena 1941, au a curu ina dua na koronivuli ni yalewa ena korolevu o Okayama, e rauta ni 100 na kilomita na kena yawa. A tauyavutaki na koronivuli oqo mera vakavulici kina na goneyalewa mera yalewa vakawati ra qai tina vinaka. Era dau lesi na gonevuli mera lai bula vata kei na dua na vuvale vakavatu ena koroturaga, mera vulitara kina na cakacaka ni vale. E tekivu e veimataka na nodra vuli na goneyalewa ena nodra cakacaka e vale, ra qai lai vuli e koronivuli ena veiyakavi.
Ni oti na soqo ni veikidavaki, a kauti au ina dua na vale levu na noqu qasenivuli, a tokara na kimono, na isulu balavu vakajapani. Au sega ni kila na vuna e sega ni vinakati au kina na marama ni vale oya. A mani taroga na noqu qasenivuli: “Vakacava me daru lako ina vale nei Mrs. Koda?” Keirau mani yaco sara yani ina dua na vale e tara tu vaka na vale vakavavalagi, keirau mani tabaka sara na lali e katuba. Sega ni dede, a dolava mai na katuba e dua na marama balavu, ulu sikoa. Au kurabui dina! E sega ni marama ni Japani, au se sega vakadua ni raica e dua na marama ni valagi ena noqu bula. A vakatotolo tiko noqu qasenivuli mani veikilaitaki au vei Mrs. Maud Koda ka lako yani. Au curu rerere yani e vale kei na noqu kato. Au qai kila e muri ni o Mrs. Maud Koda e marama ni Mereke, ia e vakawatitaka ga e dua na turaga ni Japani a vuli mai Mereke. E qasenivuli ni vosa vakavalagi o Mrs. Koda ena koronivuli ni vuli bisinisi.
Na siga ga e tarava sa tekivu kina na noqu bula osooso. E dau manumanunisoni na wati Mrs. Koda, au dau veivuke gona ena nona qaravi. Au a via leqataka niu sega ni bau kila mada ga vakalailai na vosa vakavalagi. Ia, dua na ka na noqu lomavakacegu ni a vosa vakajapani vei au o Mrs. Koda. Veisiga, au dau rogoca ni rau veivosaki vakavalagi na veiwatini, lakolako sa matau i daligaqu na rogoca. Au a taleitaka tale ga na veimaliwai vinaka e vale.
Au drukataka na nona yalodina ena qaravi watina tautauvimate o Maud. E dau taleitaka o watina na wili iVolatabu. E muri au qai kila ni rau a volia mai ena dua na sitoa ni volitaki ivola makawa e dua na ilavelave vakajapani ni ivola The Divine Plan of the Ages, rau dau vakaikere tale ga ina ilavelave vakavalagi ni Vale ni Vakatawa ena vica vata na yabaki.
Dua na siga a soli vakailoloma vei au e dua na iVolatabu. Au marautaka dina ni oqo e qai imatai ni gauna me dua na noqu iVolatabu. Au dau wilika ena noqu ilakolako i koronivuli kei na noqu suka mai, ia e lailai ga na ka au kila kina. Me vaka niu susu mai ena lotu Shinto e Japani, au sega kina ni kilai Jisu Karisito. Ia, au sega ni kila ni oqo sara ga na itekitekivu ni noqu na mai ciqoma na ka dina ena iVolatabu, kei na kena na saumi tale ga kina na noqu lomatarotaro me baleta na bula kei na mate.
Tolu na iTuvaki Rarawataki
Sa mai cava na yabaki rua ni noqu vuli cakacaka, keitou mani veitalatala kei na vuvale oya. Ni cava noqu vuli mai koronivuli, au lai tomani ira e dua na ilawalawa yalewa era dau cula na nodra unifomu na mataivaluiwai. Sa ra tekivu kaba vakaivalu mai na waqavuka ni Mereke e dau vakalutugasaukuro na B-29. Ena 6 Okosita, 1945, a vakalutumi e Hiroshima e dua na gasaukuro vakaatomi. Ni oti tale e vica na siga, au ciqoma na itukutuku ni nona sa tauvimate bibi koto o Nana. Sega ni bera na noqu vodo ina imatai ni sitimanivanua e lako i vale. Niu sobu yani, a mai tavaki au e dua na wekaqu qai tukuna ni sa mate o Nana. A mate ena 11 Okosita. Au sa mai sotava tu oqo na ka sara ga au dau nuiqawaqawataka tu ena vica na yabaki! Sa na sega vakadua ni keirau veivosaki se matadredredre tale mai vei au.
Ena 15 Okosita, sa mai vakavatukanataki na nona vakadrukai o Japani. Au mai sotava tu oqo e tolu na ituvaki rarawataki ena loma ni tini wale ga na siga: na kena kacabote na gasaukuro vakaatomi, nona mate o Nana, kei na kena volatukutukutaki na nona vakadrukai o Japani. Ia, e veivakacegui niu kila sa na sega tale ni dua e mate ena ivalu. Au a rarawataka sara ga, au mani biuta kina noqu cakacaka qai lesu i vale.
Vakayarayarataki ina Ka Dina
Dua na siga, a tawanamaki noqu taura na nona ivola o Maud Koda mai Okayama. E kerea ke rawa niu lai vukei koya ena nona cakacaka ni vale, ni sa cicivaka tiko o koya e dua na koronivuli ni vosa vakavalagi. Au a sega ni vakadeitaka se cava meu cakava, ia au mani ciqoma na nona kerekere. Oti tale e vica na yabaki, au toki vata kei rau i Kobe.
Ena itekitekivu ni vula ikatakata ni 1949, a sikovi rau yani na Koda e dua na turaga balavu qai dau veikauaitaki. Na yacana o Donald Haslett, e vakaitikotiko mai Tokyo ia e lako mai i Kobe me mai qara kina e dua na vale me nodra na daukaulotu. Na turaga oqo e imatai ni daukaulotu ni iVakadinadina i Jiova me lako mai Japani. A kunea e dua na vale, qai Noveba 1949, sa ra yaco mai i Kobe e levu tale na daukaulotu. Dua na siga, e lima vei ira a sikovi rau mai na Koda. Rau o Lloyd Barry kei Percy Iszlaub, a yatini na miniti na nodrau vosa vakavalagi vei ira yadudua na mai soqoni e vale. Era kilai Maud o ira na daukaulotu oqo me dua na tacidra lotu Vakarisito, a vakayaloqaqataki koya tale ga na veimaliwai vaka oqo. Tekivu mai kea sa uqeti au meu vulica na vosa vakavalagi.
Nodra veivuke na daukaulotu gugumatua, a yaco meu kila na yavu ni ka dina ena iVolatabu. E mai saumi kina na veika au dau lomatarotarotaka tu niu se gone. Io, na iVolatabu e dulaka tu na inuinui ni bula tawamudu ena parataisi e vuravura kei na vosa ni yalayala nira na vakaturi “ko ira kecega e nai bulubulu.” (Joni 5:28, 29; Vakatakila 21:1, 4) Au vakavinavinakataka vei Jiova na nona vakarautaka rawa na inuinui oqo ena vuku ni isoro ni veivoli i Luvena, o Jisu Karisito.
Marautaka na Cakacaka Vakaitalatala
Mai na 30 Tiseba, 1949, ina 1 Janueri, 1950, a vakayacori ena vale ni daukaulotu e Kobe na imatai ni soqo ni tabacakacaka e Japani. Keirau a lako vata kei Maud. A itaukei tu ni vale levu oqo e dua na Nazi, e laurai vinaka kina na totoka ni wasawasa ena cevaira kei Japani vaka kina na yanuyanu o Awaji. Ni se lailai na ka au kila vakaivolatabu, e sega gona ni matata vei au e levu na ka au rogoca. Ia, au a drukataka dina na rawarawa ni nodra veimaliwai na kaulotu kei ira na kai Japani. Era a le 101 na tiko ena vunau soqovi levu.
Ni oti oya, sega ni dede au sa vakatulewataka meu vakaitavi ena cakacaka vakavunau. Me vaka niu dau mamadua, e ka ni bolebole dina vei au na lako e veivale. Dua na mataka, a gole mai i vale o Brother Lloyd Barry me keirau lako ena cakacaka vakavunau. A tekivu vunau sara o koya ena vale e toka tikiva na vale nei Sister Koda. E vaka ga niu vuni tu e dakuna niu rogoca tiko na nona ivakamacala. Niu qai lako ena ikarua ni gauna, au sa cakacaka vata kei na rua tale na daukaulotu. A sureti keitou sara e loma e dua na marama ni Japani sa dua toka na itaba, a vakarorogo, qai keitou yadua na bilo sucu. A vakadonuya me vuli iVolatabu, mani yaco sara me papitaiso me dua na lotu Vakarisito. E veivakayaloqaqataki dina niu raica na nona toso.
Ena Epereli 1951, a veisiko mai ena imatai ni gauna e Japani o Brother Nathan H. Knorr, mai na itikotiko liu mai Brooklyn. Rauta nira le 700 era a tiko ena vunau soqovi levu ena Kyoritsu Auditorium e Kanda, mai Tokyo. A vunau kina o Brother Knorr. Era a marautaka kece na tiko ena soqo lavotaki oqo na kena a soli na imatai ni itabataba vakajapani ni Vale ni Vakatawa. Na vula e tarava, a veisiko mai i Kobe o Brother Knorr, ena soqo lavotaki oqo, au mai vakadinadinataka kina noqu yalayala vei Jiova ena noqu papitaiso.
Rauta ni sivia e dua tale na yabaki, au a vakauqeti meu curu ina cakacaka vakatabakidua, meu painia. Ena gauna oya e lailai wale sara na painia e Japani, au mani vakasamataka seu na rawata vakacava na noqu bula vakailavo. Au a vakasamataka tale ga se na vakacava keu vinakata meu na vakamau. Ia, ena yasana kadua au vakasamataka ni dodonu meu vakaliuca ga ena noqu bula na noqu veiqaravi vei Jiova, au mani painia kina ena 1952. E ka ni marau, niu a rawa ni cakacaka vagauna vei Sister Koda qai painia tiko ga.
Donuya na gauna oya, a lesu tale mai i vale na ganequ, au dau nanuma tu ni a mate ena gauna ni ivalu, vaka kina nona vuvale mai Taiwan. Eratou dau cata na ivakavuvuli ni lotu Vakarisito na noqu vuvale, ia a curumi au na yalogu e dau kune vei ira na painia, meu vakauta na ivoladraudrau kei na ivola lalai vei iratou. E muri, a toki mai i Kobe na ganequ kei na nona vuvale ena vuku ni nona cakacaka. “O sa bau wilika na ivola?” au tarogi dauvequ. Au kurabuitaka ni kaya, “Era ivola vinaka sara ga.” Rau mani tekivu vuli iVolatabu sara kei na dua na daukaulotu, a tomani koya tale ga na taciqu gone eratou vakaitikotiko vata. Toso na gauna, rau sa mai papitaiso me rau lotu Vakarisito.
Drukataka na Mataveitacini e Vuravura
Sega ni dede, au kurabui niu taura na ivola ni veisureti meu tiko ena ika22 ni kalasi ni Watchtower Bible School of Gilead. O keirau kei Brother Tsutomu Fukase keirau imatai ni sureti mai Japani ina koronivuli oqo. Ena 1953, ni bera ni tekivu na kalasi oya, keirau a tiko ena Soqo ni Tikina na New World Society a vakayacori ena Yankee Stadium mai Niu Yoka. Au a drukataka dina na duavata vakaveitacini ni tamata i Jiova e vuravura raraba.
Ena ikalima ni siga ni soqo oqori, mera na tokara na kimono na mata mai Japani, e levu vei ira era daukaulotu. Ni a yaco bera mai na kena au a se vakauta mai e liu, au mani kerea kina na nei Sister Knorr. Ni vakacagau tu na porokaramu sa tekivu tau na uca, au sa leqataka ni na suasua na kimono. Gauna vata oya, sa dua e ubia mai vakamalua na dakuqu ena koteniuca. “O kilai koya?” a taroga na tacida yalewa e duri tikivi au tu. Au qai kila e muri ni oya o Brother Frederick W. Franz, e lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa. Au vakila sara ga na veilomani ena isoqosoqo i Jiova!
E matataki mai na veimatanitu na ika22 ni kalasi mai Kiliati, era le 120 na gonevuli ra qai cavutu mai ena 37 na vanua. Dina ni so na gauna e dau via dredre na veivosaki ni keimami sega ni veikilai vosa, ia keimami marautaka dina na veimaliwai vakamataveitacini. Ena dua na siga ni Feperueri 1954, a lutu voli na ucacevata, a caka kina na neimami tuvaitutu mai Kiliati, au mani lesi kina i Japani. E dua na tacida yalewa mai Suwiteni, keirau a vuli vata tale ga o Inger Brandt, a lesi me keirau cakacaka vata ena korolevu o Nagoya. Keirau lai tomani ira kina na ilala daukaulotu era a tokitaki mai Korea baleta na ivalu. E talei dina vei au na vica na yabaki noqu veiqaravi voli kina vakaulotu.
Marautaki na Cakacaka Vata Vakaveiwatini
Ena Sepiteba 1957, au a sureti meu lai veiqaravi e Peceli mai Tokyo. A valenivolavola tu ni tabana e Japani e dua na valekau tabarua. E le va ga eratou cakacaka ena valenitabana, wili kina o Brother Barry, na ivakatawa ni tabana. O iratou na vo ni vuvale eratou daukaulotu. Au a lesi meu vakavakadewa qai proofread tale ga, kei na sasamaki, savasava, vakasaqa, kei na so tale na itavi.
Ni tubu na cakacaka e Japani, e levu tale na tacida era a sureti mera veiqaravi e Peceli. E dua gona vei ira a lesi me ivakatawa ena ivavakoso au dau sosoqoni kina. Ena 1966 keirau a vakamau kei na ganeda oya, o Junji Koshino. Ni keirau vakamau oti, a lesi o Junji me cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka. E marautaki dina na veikilai kei ira e levu na tacida tagane kei na tacida yalewa ena ivavakoso kece keirau veisiko kina. Me vaka niu a lesi meu vakavakadewa, au dau cakava oqo e veimacawa ena vanua keirau vakaicili kina. O koya gona ni keirau dau veilakoyaki, keirau na tawana tale tu ga e so na ivolavosa ra qai bibi, sega ni wili kina na neirau kato isulu kei na so tani tale na kato.
E sivia ni va na yabaki na neirau marautaka na cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka, vaka kina na neirau raica na kena tubu tiko ga na isoqosoqo. A toki na valenitabana i Numazu, qai oti tale e vica na yabaki a tokitaki sara i Ebina, na vanua sa tiko kina ena gauna oqo. Sa dede toka na neirau marautaka kei Junji na veiqaravi e Peceli, ena gauna oqo keirau cakacaka vata kei na voleka nira le 600 na lewenivuvale. Ena Me 2002, era a marautaka na neirau itokani e Peceli na ika50 ni yabaki ni noqu cakacaka vakatabakidua.
Marautaka na Tubu
Niu mai tekivu qaravi Jiova ena 1950, era a le vica wale sara na dautukutuku e Japani. Ia oqo e sa sivia na 210,000 na dautukutuku ni Matanitu ni Kalou. Me vakataki au ga, era sa le vica vata na udolu na tamata vaka na sipi era torovi Jiova.
A veiqaravi voli ga ena yalodina me yacova nona mate o Sister Maud Koda kei iratou na daukaulotu, e va na tacida tagane kei na dua na tacida yalewa, eratou a veisiko yani ina vale i Sister Koda ena 1949. Vaka kina na ganequ, a dauveiqaravi vakaitalatala, kei na dauvequ, a veiqaravi tiko vakapainia me rauta ni 15 na yabaki. Na cava na inuinui sa tu oqo e liu me baleti rau na noqu itubutubu, niu dau rerevaka tu na nodrau mate niu se gone? Na vosa ni yalayala me baleta na veivakaturi e cavuti tu ena iVolatabu e solia vei au na inuinui kei na bula vakacegu.—Cakacaka 24:15.
Niu vakasamataka na veigauna sa oti, au kila ni noqu veikilai kei Maud ena 1941 a veisautaka sara ga na noqu bula. Keu a sega ni sotavi koya ena gauna oya seu a vakasuka na nona veisureti meu lai cakacaka vua ni oti na ivalu, au a rairai vakaitikotiko tu beka ena dua na vanua ni iteitei ena dua na koro ribayawa qai sega ni veitaratara rawa kei ira na daukaulotu ena gauna oya. Dua na ka noqu vakavinavinakataka vakalevu vei Jiova ena nona vakayagataki Maud kei ira na daukaulotu e liu me vakayarayarataki au mai ina ka dina!
[iYaloyalo ena tabana e 25]
Vata kei rau o Maud Koda kei watina. Au duri tu e liu ena imawi
[iYaloyalo ena tabana e 27]
Vata kei ira na daukaulotu e Japani mai na Yankee Stadium ena 1953. Au duri tu e sau ena imawi
[iYaloyalo ena tabana e 28]
E Peceli kei watiqu, o Junji