Nodra Qaravi na Gone Era Vakaleqai Tu

DAUVOLAVOLA NI YADRA! MAI FINILADI

Sa yabaki 20 o Markus (ena imawi). E sega ni rawa ni kana, gunu, se sili vakataki koya. E sega tale ga ni dau moce vinaka, qai gadrevi e dua me yadravi koya tiko e veibogi. Dau mavoa vakalevu ena vuku ni kena ituvaki. Ia, dua na ka nodrau lomani Markus na nona itubutubu. Rau dau taleitaka na nona yalomalua, nona yalovinaka, kei na nona dau veikauaitaki. Erau dau sakitaki luvedrau, e dina ni vakaleqai tu na kena ituvaki.

E DIKEVA na tabana ni bula e vuravura, na World Health Organization, ni voleka ni 3 na pasede na lewe i vuravura e tauvi ira na mate ni vakasama. E so na mate ni vakasama e mate ni kawa, e so tale e vu mai na so na leqa e yaco ena gauna ni vakasucu, curumi gaga ni mona ni se lailai na gone, kana vakaca, se curuma na yago ni gone na waigaga ni veivakamatenitaki, alakaolo, se so tale na waigaga. Ia, vakalevu ga me sega ni dau kilai na vuna e tauvi matenivakasama kina e dua. Na bula vakacava era sotava na itubutubu era vakaleqai na luvedra? Eda na vakayaloqaqataki ira vakacava na itubutubu vaka oqo?

Ni Vakasavuya na iTukutuku o Vuniwai

Ra dau tekivu sotava sara ga na ka dredre na itubutubu ena gauna era kila kina ni sa tauvi luvedra na matenivakasama. “Dua na ka na mosi ni yalo i keirau ni keirau rogoca ni sa tauvi luve i keirau na matenivakasama e vakatokai na Down syndrome,” e kaya o Sirkka ni nanuma lesu na gauna oya. E kaya o Anne na tina i Markus: “Ni sa tukuni vei au ni tauvi Markus na matenivakasama, dua na ka noqu leqataka se na vakacava na nodra raici koya na tani. Ia, toso na gauna au sa sega ni via leqataka oya, au sa kauaitaka mada ga na veika e gadreva kei na veika au rawa ni cakava vua.” E via vakatale ga oya na ka e yacovi Irmgard. E kaya: “Ni tukuna vei keirau na vuniwai na mate e sa tauvi Eunike, sa veiciciyaki sara ga na noqu vakasama ena noqu veinanuyaka se cava soti au rawa ni cakava meu qarava vinaka kina na noqu goneyalewa lailai.” Na cava e rawa nira cakava na itubutubu me vakataki Sirkka, Anne, kei Irmgard, nira sa mai kila ni sa tauvi matenivakasama na luvedra?

E kaya na tabana e dau vakarautaka na itukutuku me baleti ira na gone e tauvi ira na matenivakasama na U.S. National Dissemination Center for Children With Disabilities: “Mo saga sara ga e liu mo kila e levu na ka me baleta na mate kei luvemu, na veiqaravi vakavuniwai se veivuke cava e tu e rawa ni yaga vua, kei na veika sara ga o rawa ni cakava me vakavinakataki cake kina na nona bula kei na nona vakasama.” Nomu muria na ivakasala oqo e rawa ni vakainaki kina nomu veiqaravi, e yaga tale ga. Oqo e via tautauvata kei na nomu raica tiko na nomu ilakolako ena mape, nomu raica tiko na balavu ni vanua o sa lakova mai se na veivanua lelevu o sa sivita.

Kua ni Soro

E sega ni rawarawa na nodra qaravi o ira e tauvi ira na matenivakasama, ia mo kua ni soro ni o na vakila na kena vinaka. Ena sala cava?

Kena imatai, era na marau na itubutubu ena nodra kila ni levu vei ira na gone vaka oqo era sega ni rarawa voli. E vola o Vuniwai Robert Isaacson ena nona ivola The Retarded Child: “Levu vei ira oqo e rawa nira marau, veimaliwai, rogo ivakatagi, vakaitavi ena so na qito, kania na kakana vakaisaluaki, ra vakaitokani tale ga.” De dua ena lailai na ka era rawata, ra sega tale beka ga ni veimaliwai vakalevu kei keda ni vakatauvatani kei ira na vo ni gone, ia era marau vakalevu cake mai vei ira e levu na gone era bula vinaka tu ra qai rawati ira.

Kena ikarua, era na marautaka na itubutubu na veika era rawata na luvedra ena nodra cakacaka vakaukaua. Na veika vovou kece era vulica e vaka na nodra cabeta e dua na delana cecere. Ia na marau era vakila na itubutubu kei na gone e vaka ga na nodra sa yaco i delana ra qai sarava sobu na vanua yawa era cabeta yani. O Bryan, me kena ivakaraitaki, e tauvi koya na mate ni mona kei na nave e vakatokai na tuberous sclerosis, e dau manumanusoni, e sega tale ga ni dau rawata na veimaliwai. E kila vinaka tu na veika e yaco wavokiti koya, ia e sega ni rawa ni vosa, e dredre tale ga me lewa na yavala ni ligana. Ia, e sa vulica me taura e veimama na bilo wai qai gunuva me kua ni tasova. Nona sa vulica o Bryan me cakava na ligana na ka e tukuna nona vakasama e sa rawa kina ni gunuva na mena gunu taleitaki​—na sucu​—ena gauna ga e vinakata kina.

Erau raica na itubutubu i Bryan na ka e sa rawata oqo me dua tale na nona cavuikalawa. E kaya na tinana o Laurie: “Keirau okata na luve i keirau me vaka e dua na vunioki. E tubu berabera na kau vaka oqo ni vakatauvatani kei na kau tale e so, ia na kauvaro e rawa mai kina e dau taleitaki sara vakalevu. Dau berabera tale ga na nodra vuli ka na gone era vakaleqai. Ia, era vaka na vunioki vei ira na nodra itubutubu ena vuku ni ka vinaka era dau rawata.”

Kena ikatolu, e levu na itubutubu e dau vakamarautaki ira na nodra veikauaitaki na luvedra. E kaya o Irmgard: “E dau moce vakayakavi o Eunike, ia ni bera ni lai davo, ena reguci keitou kece na lewenivale. Ke sa lai davo ni bera ni keitou suka mai vale, ena vola toka e dua na ivola lailai me kere veivosoti kina vei keitou ni sa sega ni waraki keitou. Ena vola tale ga ni taleitaki keitou kei na nona vakanamata me sotavi keitou ena matakalailai.”

E sega ni rawa ni vosa o Markus, ia e dua na cakacaka levu na nona saga me vulica e vica ga na vosa ena vosa vagalu me rawa ni tukuna kina vei rau nona itubutubu ni taleitaki rau. E ulu malumalumu sara o Tia, ia e vaka oqo na nodrau ivakamacala na nona itubutubu: “E vakatetea ena neitou lomanivale na veilomani, veinanumi, veikauaitaki, qai dau reguci keitou ena nona taleitaki keitou.” Ia, o ira na itubutubu ni gone vaka oqo e dodonu mera vakaraitaka vei ira na luvedra, ena vosa era tauca kei na ka era cakava, na levu ni nodra lomani ira kei na nodra taleitaki ira.

Kena ikava, e dau marau sara na itubutubu lotu Vakarisito ni vakaraitaka o luvena nona vakabauta na Kalou. E ivakaraitaki ena tikina oqo o Juha. Ena gauna e takali kina o tamana me sa lai bulu, e vakidroataki ira kece na tiko ena nona kerea me dua nona masu. E lekaleka ga nona masu, ia e vakaraitaka kina nona vakabauta tu ni sega ni na guilecavi tamana o Jiova, ena qai vakaturi koya ena nona gauna lokuci. Sa qai kerea na Kalou me vukei iratou nona lewenivuvale ena nona cavuta yadua sara ga na yacadratou.

Na nona vakararavi tale ga vua na Kalou o Eunike e vakamarautaki rau vakalevu nona itubutubu. E sega ni rawa ni katona o Eunike na ka kece e vulica. Kena ivakaraitaki, e kila e levu na yaca era cavuti ena iVolatabu, ia e kilai ira yadua ga, e sega ni kila na kedra veisemati ena dua na italanoa se nodra bula vata ena dua na gauna. Ena yasana kadua, e kila o koya ni dua na gauna ena qai vakaotia na leqa kece ga e vuravura na Kalou. E vakanuinui tu o Eunike me na bula ena vuravura vou e yalataka na Kalou, ni sa na qai vinaka vakaoti na nona vakasama.

Uqeta me Kua Soti ni Dau Bula Vakararavi

Dua na gauna, era sa na tamata bula o ira na gone e vakaleqai na nodra vakasama. E bibi kina vei ira na itubutubu mera vukei ira nodra lalai vaka oqo mera kua ni vakararavitaka e so na ka e sa rawa nira cakava ga. Kaya o Anne na tina i Markus: “E rawarawa, e totolo tale ga me keitou cakava na veika kece vei Markus. Ia, keitou vukei koya ga me cakava vakataki koya e so na ka ena rawata.” E tomana o tina i Eunike: “Levu sara na itovo vinaka i Eunike, ia e dau yalodredre ena so na gauna. Ni sa sega ni via cakava e dua na ka, keitou dau uqeti koya me cakava baleta ni keitou na marau kina. Ni sa vakadonuya mada ga me cakava na ka oya, keitou na dau raica tiko na ka e cakava keitou vakauqeti koya tale ga me cakava vakaoti sara.”

Dau saga o Laurie, na tina i Bryan, me vukei luvena me marautaka nona bula. Rauta ni tolu na yabaki nodrau saga tiko o Laurie kei na watina me rau vakavulici Bryan ena taipa. Dua na ka na marau nei Bryan ena gauna oqo ni sa rawa ni vakau e-mail se meli ena kompiuta vei ira nona itokani vaka kina vei ira na wekana. Ia, ena gadreva me dua e tabea toka na ligana me rawa ni qai taipa. Rau sa vukei koya tiko ena tikina oqo na nona itubutubu me rawa ni yacova na ivakatagedegede me sa sega ni vakararavi soti kina vua e dua tale. Erau kila ni oqo ena yaga vakalevu sara vua ena nona saga me kua soti ni bula vakararavi.

Ia, mera kua ni namaka vakasivia na itubutubu na ka vei ira na luvedra, se mera vakaukauataki ira mera cakava e so na ka e rui dredre. Era duidui na gone, duidui tale ga na ka era rawa ni cakava. Oqo na ka e vakatura na ivola, The Special Child: “Sa vakadinadinataki ni na vinaka mo vukei koya me kua soti ni dau bula vakararavi, ia ena gauna vata oqori, mo vakarautaka na veivuke e gadreva me kua kina ni rarawa se yalolailai.”

iVukevuke Levu Duadua

Dua na ka na vosota kei na yalomatua me na tiko vei ira na itubutubu era vakaleqai na luvedra. So na gauna era na yalolailai ena levu ni ka era veinanuyaka kei na leqa era sotava. Rawa tale ga nira oca ena so na gauna. So na gauna ena tuturu na wainimatadra, se ra lomalomani ira. Na cava me caka?

Rawa vei ira na itubutubu mera masu vua na Kalou, o koya e “daurogoca na masu.” (Same 65:2) Na Kalou e dau vakayaloqaqataki keda, vakacegui keda ena inuinui e vakarautaka, vakaukauataki keda tale ga meda vosota tiko ga. (1 Veigauna 29:12; Same 27:14) E dau vakaceguya na yaloda, e vinakata tale ga meda “reki e nai nuinui” e vakarautaka na iVolatabu. (Roma 12:12; 15:​4, 5; 2 Korinica 1:​3, 4) Mera nuidei na itubutubu era dau qarava na Kalou ni sa na vinaka vakaoti na ituvaki ni vakasama kei na yago i luvedra ena gauna e sa na ‘rai kina na mataboko, rogo na didivara, ra ladelade na lokiloki, ra sere tale ga ena reki na galu.’​—Aisea 35:​5, 6; Same 103:​2, 3.

KA E RAWA NIRA CAKAVA NA ITUBUTUBU

◼ Saga mo vulica na veika e baleta na mate e tauvi luvemu.

◼ Kua ni dau yalolailai.

◼ Vukei luvemu me kua soti ni dau vakararavi.

◼ Masuta na Kalou me vukei iko mo dau yalodei, nuidei, mo yaloqaqa tale ga.

KA E RAWA NIDA CAKAVA NA KENA VO

◼ Kua ni vosa vagone vei koya e tauvimate, vosa ga vakavinaka, vosa ena yalodina.

◼ Veitalanoataka vata kei rau na itubutubu na veika e baleti luvedrau, vakacaucautaki rau.

◼ Qarauna na vosa o tauca se ka o cakava, de o veivakayalolailaitaki tale.

◼ Dau veilasamaki kei rau na itubutubu kei ira na lewenivuvale.

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 26]

Ka e Rawa Nira Cakava na Tani

Me vaka ga na nodra qoroi na vakaitavi ena cici balavu ena nodra dau vosota, ena vaka tale ga oqori na nomu qoroya na nodra vosota na itubutubu ena nodra qaravi luvedra e vakaleqai na nodra bula​—era veiqaravi ena 24 na aua ena dua na siga, 7 na siga ena dua na macawa. O ira era dau sarava na cici balavu era dau soli wainigunu vei ira na cici mera vakaukauataki kina. Vakacava, o na rawa ni tokoni ira na itubutubu, mo vakayaloqaqataki ira tale ga nira na qarava voli ena nodra bula kece na luvedra e vakaleqai na nona bula?

Na nomu dau veitalanoa kei na gone e tauvimate e dua na sala o rawa ni veivuke kina. Ena dredre beka ni o se qai tekivu, ni na vosa tiko beka ga vakalailai se na sega sara ga ni vosa. Ia, nanuma tiko ni levu vei ira na gone vaka oqo era dau taleitaka na vakarorogo, e rawa tale ga nira dau vakasamataka vakabibi na ka o tukuna. E so vei ira na nodra vakasama e vaka na yamotu e dau dromu tu ga vakalevu e lomaniwai, ni sega ni laurai e matadra na ka e tu e lomadra.a

Cava ena vakarawarawataka na veivosaki? E kaya o Annikki Koistinen, e dua na vuniwai ni mona e dau qaravi ira na gone: “Rawa ni o tekivu ena nomudrau veivosakitaki iratou mada ga na nona lewe ni vuvale, se drau talanoa wale tu mada ga. Veivosaki vakavinaka kei koya. Kua ni vosa vagone. Kua ni sivia na ka o vakatukuna, drau veivosakitaka mada ga e dua na ka, oti qai toso, me leleka tale ga nomu iyatuvosa. Solia vua na gauna me vakasamataka kina na ka o tukuna.”

Bibi tale ga meda dau veivosaki kei rau na itubutubu. O na qai kauaitaki rau ga vakalevu ke o kila na veika dredre erau dau sotava. Kena ivakaraitaki, e diva tu o Anne, na tina i Markus me kilai koya vinaka na luvena lomani. Ia, e rarawa vakalevu ni sega ni vosa rawa vua o luvena, me vakamacalataka na ka e tu e lomana. E lomaleqataka tu de takali e liu qai sega ni dua me qaravi luvena.

Se mani vakacava nodra soli ira na itubutubu mera qarava na luvedra e vakaleqai, vaka era dau nanuma tu ga nira se sega ni solia na nodra vinaka kece. E dau ca sara ga vei Laurie, na tina i Bryan, ni dua na cala lailai mada ga e vakayacora ena nona qaravi luvena. Dau mosi tale ga vua ni sa sega ni rawa ni solia e levu nona gauna vei iratou na vo ni luvena. Nomu kauaitaki ira na itubutubu vaka oqo ena nodra lomaleqa kei na nomu dokai ira ena nodra veiqaravi ena vakaukauataki ira sara ga kei ira na luvedra. E kaya kina o Irmgard: “Au dau marau niu veivosakitaka vata kei ira tale e so na veika e baleti luvequ. E vakacegui au na nodra dau tu vakarau e so mera rogoca na noqu talanoataka na noqu marau ena noqu dau qaravi Eunike, mera vakila tale ga na rarawa ni veika dredre au dau sotava.”

E levu tale na sala o rawa ni veivuke kina. Ra itubutubu, o rawa ni sureti rau na itubutubu kei na luvedrau tauvimate, mo dou mai veilasamaki vata e vale. So na gauna ena rawa tale beka ga mo tiko vata kei koya e tauvimate, mo solia kina e dua na gauna vei rau na itubutubu me rau vakacegu vakalailai.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 28]

Na veikauaitaki dina ena vakavu marau vei rau na itubutubu, vei koya tale ga na gone

[iYaloyalo ena tabana e 29]

Me vakataki Eunike, o ira na gone e tauvi ira na matenivakasama era na gadreva tu ga na veikauaitaki nira tubu tiko

[iYaloyalo ena tabana e 30]

O Laurie e sa vakavulici luvena o Bryan ena taipa, oqo e vukei koya me kua soti ni bula vakararavi