Sala Mera Vukei Kina na Nuiqawaqawa

“E dau tavatukituki na utoqu, au buno levu, e dau leka tale ga na noqu icegu. E yaco qori baleta niu dau domobula, nuiqawaqawa qai veilecayaki.”—Isabella e yabaki 40 vakacaca, e dau tavayaya.

E RAWA ni vakaibalebaletaki na nuiqawaqawa ena “lomaleqa se taqaya.” Kena ivakaraitaki, o dau taqaya ni kodrovi iko e dua na koli dau veikati? Na cava o vakila ni sa gole na koli qori? Ena lutu sara ga na nomu icegu, se vakaevei? Ia vakacava na nuiqawaqawa?

Ke ca sara na ivakatagedegede ni nomu nuiqawaqawa, me vaka na nomu se nuiqawaqawa tiko ga ena gauna mada ga e sega ni lomaleqataki kina e dua na ka, sa rawa ni okati qori me mate ni vakasama. E tukuni ena U.S. National Institute of Mental Health (NIMH) “ni nuiqawaqawa e tarai ira vakalevu e rauta ni 40 na milioni na uabula e Merika, mai na yabaki 18 lako cake . . . ena dua ga na yabaki.” Ke sega ni oti rawa na nuiqawaqawa me vaka a sotava o Mary, ena rawa sara ga ni vakaleqai koya e nuiqawaqawa tiko.

Qori ena rawa tale ga ni vakaleqa na nodratou bula na lewe ni nona vuvale. Ia e tiko e dua na itukutuku marautaki. E tukuni ena nodratou ivola na NIMH: “E tiko na veiqaravi vakavuniwai e yaga sara vakalevu vei ira na nuiqawaqawa. E laurai tale ga ni tiko na veiqaravi vovou e rawa ni vukei ira qori mera marautaka tale kina na bula.”

E rawa tale ga nira veivukei na lewenivuvale kei ira na nodra itokani. Ena sala cava?

Sala mo Veivuke Kina

Dauveitokoni: E vakamacalataka o Monica na dredre a sotava ena nona dau nuiqawaqawataka e levu na ka qai lomaleqa vakalevu: “E dau dredre mera kila e levu na mate e tauvi au tiko.”

Era dau vunitaka kina na nodra leqa vei ira eso tale baleta nira taqayataka nira na raici vakatani. Qori e vusolo kina na lomadra qai ca ga kina vakalevu na kedra ituvaki. Oya na vuna e bibi kina vei ira na lewenivuvale kei na nodra itokani mera dauveitokoni.

Kila vakavinaka na mate: E yaga na vakatutu qo vei ira era veivolekati sara kei ira na nuiqawaqawa. Qo e okati kina o ira na lewe ni nona vuvale kei ira na nona itokani.

Dauveivakacegui: Na yapositolo o Paula e uqeti ira na nona itokani ena siti o Cesalonaika mai Kirisi ‘mera veivakacegui tiko, ra qai veivakauqeti.’ (1 Cesalonaika 5:11) Eda rawa ni cakava qori mai na ka eda tukuna kei na itautau ni noda vosa. E bibi gona meda dau kauaitaki ira na noda itokani, meda kua ni tukuna eso na ka ena vakamosia na yalodra.

Dikevi ratou mada na itokani lasu i Jope e volatukutukutaki ena iVolatabu. De dua o se nanuma tiko na nodratou beitaki Jope vakailasu ni vunitaka tiko na nona valavala ca qai kena isau na veika rarawa e sotava tiko.

Koya gona, mo dau kauaitaki ira vakalevu. Vakarogoci ira vinaka. Saga mo biuti iko ena ituvaki era tu kina, sega ni nomu nanuma ga. Ni o vakarogoci koya tiko, saga mo kila vinaka na ituvaki e tiko kina. Eratou sega ni cakava qori na itokani lasu i Jope, oya na vuna eratou vakatokai kina me ratou ‘dauveivakacegui ca.’ Qori sa qai vakararawataki koya ga vakalevu!—Jope 16:2.

Nanuma tiko mo dau vakarogoci ira vinaka na nuiqawaqawa. Laivi ira mera talaucaka na lomadra. Qori na sala o na kila vakavinaka kina na ka era sotava tiko. Vakasamataka na ka vinaka e rawa ni yaco kina! De dua o na vukei koya me marautaka nona bula, me vakainaki tale ga.

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 12]

Na Veimataqali Nuiqawaqawa

E bibi meda kila eso na mataqali nuiqawaqawa, vakabibi ke dua e vale e tauvi koya tiko se dua na nomu itokani voleka. Dikeva mada qo e lima na kena mataqali.

Vuka ni Yalo Vakasamataki Mary a cavuti ena itekitekivu ni ulutaga. E sega wale ga ni vakaleqai koya na nuiqawaqawa. E tukuna: “Au dau taqayataka niu sega ni kila na gauna ena tauvi au tale kina.” Qori na vuna era sa sega ni via lakova na vanua e tauvi ira kina na mate qori. Ena levu ni nodra taqaya era vinakata mera tiko ga e vale se era na qai gole ga ina dua na vanua ke ra lako vata kei na dua era kila vinaka. E tukuna o Mary: “Ena rawarawa meda taqaya ke da tu taudua. Au na lomavakacegu ga ke tiko e yasaqu o Na; au na sega ni kila na ka meu cakava ke yali.”

Vakasamataka Tiko ga e Dua na ka (Obsessive-Compulsive Disorder) Ke dua e dau vakasisilataka na duka ena kauaitaka vakalevu me savasava tiko ga na ligana. E macala ga ni na rawa ni na savasava na ligana, ia ena cakava tiko ga qori e veigauna. E tukuna o Renan: “Au dau veilecayaki vakalevu niu vakasamataka tiko ga na cala au dau cakava ena gauna sa oti, au vakasamataka sara ga kina vakabibi.” Qori na vuna era dau talaucaka kina na nodra cala vei ira eso tale. E vinakata gona o Renan me vakayaloqaqataki tiko ga e veigauna. Ia e dau vukei koya vakalevu na wainimate.a

Veilecayaki Qai Taqayataka e Dua na iTuvaki ca a Yaco (Post-Traumatic Stress Disorders [PTSD]) E dau vakayagataki na vosa qori me vakamacalataka eso na ivakatakilakila ni taqaya ena vuku ni dua na ituvaki rerevaki a sotavi, qori e okati kina na ivalavala kaukaua se so tale na veivakarerei va qori. O ira qori era dau kidakida, cudrucudru, lomabibi totolo, era na sega ni galeleta na ka era dau taleitaka tu e liu, era na sega ni kauaitaki ira eso tale, vakabibi o ira era dau veivolekati vakalevu. Eso era yalokaukaua, era voravora, ra qai levea eso na ituvaki era na rawa ni vakasamataka tale kina na leqa era sotava ena imatai ni gauna.

Rerevaka na Veimaliwai (Social Phobia se Social Anxiety Disorder) Qo e cavuti vei ira era leqataka sara vakasivia na ka era cakava kei na ka era tukuna ena gauna era veimaliwai kina. Eso era dau leqataka nira na vakalewai se vakaraici mai vei ira eso tale. Era na lomaleqa tu me vica vata na siga se macawa ni bera nira tiko ena dua na soqo. Na levu ni nodra lomaleqa e vakaleqa kina nodra cakacaka, ka ni vuli se so tale na cakacaka, qai dredre kina me dua na nodra itokani se mera veimaliwai vakalevu.

Lomaleqataki e Levu na ka O Monica, sa cavuti oti mai, a sotava na ituvaki qo. Ena “lomaleqataka vakasivia” e veisiga e levu na ka, dina ni tiko eso na ka me leqataka se eso na gauna e sega sara ga. E levu era dau nanuma ni na yaco na leqa, ra qai leqataka kina nodra bula, na ilavo, leqa vakavuvale se so na dredre e vakilai ena vanua ni cakacaka. Na nodra vakasamataka mada ga na ka me caka ena dua na siga, ena rawa sara ga ni vakavuna na nuiqawaqawa.b

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 11]

“Moni veivakacegui tiko”