Mo Qarava Vakacava Nomu Vuvale?

1. Na cava e dredre kina na qaravi vakavinaka ni dua na vuvale nikua?

“SA VEISAU tiko na ivalavala ni vuravura oqo.” (1 Korinica 7:31, NW) A volai oqo ena sivia na 1,900 na yabaki sa oti, ia sa ganita dina noda gauna nikua! E veisau dina tiko na bula, vakauasivi na bula vakavuvale. Sa sega ni matau nikua na ivakarau ni bula ena 40 se 50 na yabaki sa oti. Oqo na vuna e ka ni bolebole kina me qaravi e dua na vuvale. Ia, o na rawa ni qarava vinaka ke o muria na ivakasala ena iVolatabu.

BULA GA ENA ILAVO O RAWATA

2. Na ituvaki vakailavo cava soti e dau vakadredretaka na bula vakavuvale?

² Nikua, sa sega ni lomavakacegu e levu ena ivakarau ni nodra dau bula vata vakavuvale me qai kua ni levu tale ga na ka era taukena. Sa qai levu ga na iyaya era bulia na dauveivoli ra qai kacivaka ena yalo qaseqase na veiyaya oqo. Era cakacaka vakabalavu kina e vicavata na milioni na tama kei na tina mera volia na veiyaya era domona. E vicavata tale na milioni era saga ena veisiga yadua me bau dua mada ga na ka era kania. E gadrevi mera vakalevutaka nodra gauna ni cakacaka, se me rua sara nodra cakacaka mera bula kina. Ia, e so tale era marau ke dua nodra cakacaka, ni sa dredre sara ga na kunea na cakacaka. Io, e sega ni rawarawa na bula vakavuvale nikua. Ia, ena rawa ni vukei ira na vuvale oqo na ivakavuvuli ena iVolatabu.

3. Na ivakavuvuli cava a vakamacalataka na yapositolo o Paula? E lai yaga vakacava na kena muri ena qaravi vinaka ni vuvale?

³ A sotava na dredre ni bula vakailavo na yapositolo o Paula. Ni valuta na bula dredre oya, a vuli sara kina me vaka a vakamacalataka vua na nona itokani o Timoci. A vola o Paula: “Sa sega na ka eda sa kauta mai ki vuravura, a sa dina sara ni sa sega na ka eda na kauta tani rawa. Ia kevaka sa tu vei keda na kakana kei nai sulu, me da lomavinaka kina.” (1 Timoci 6:7, 8) Sa dina, na vuvale e sega ni gadreva wale ga na kakana kei na isulu. E gadrevi na vale mera tiko kina. Mera na vuli na gone. Me na saumi tale ga na wainimate kei na veika vaka oya. Ia, se dina tiko ga na ivakavuvuli i Paula. Ena rawarawa sara na bula ke sagai mada na ka meda bula kina e veisiga, kua ga ni iyau eda domona.

4, 5. E yaga vakacava na navunavuci kei na lalawataki ni ka ina qaravi ni vuvale?

⁴ E dua tale na ivakavuvuli yaga e tiko ena dua na vosa vakatautauvata i Jisu. A kaya: “Ko cei vei kemuni e via tara e dua na vale cecere, me na sega ni tiko sobu mada e liu ka cakacakataka na kena i sau, se na rauta na ka e tu vua me vakaotia kina se sega?” (Luke 14:28, VV) E tukuna tiko e ke o Jisu na navunavuci, me lalawataki na ka. Eda raica ena dua na wase sa oti na yaga ni navunavuci ni rau vakasamataka e rua me rau vakawati. E yaga tale ga na navunavuci ni rau sa vakawati, me qaravi vinaka kina nodrau vuvale. Na navunavuci e ke e okati kina na ituvatuva ni ilavo (budget), na kena tuvai na sala me vakayagataki kina vakavuku nodrau iyau. Oqo na sala e yalana kina na vuvale na ilavo e vakayagataka, me biu vakatikitiki na ilavo me ivoli ni ka e gadrevi ena dua na siga se dua na macawa, me kua ni vakayagataki vakasivia.

⁵ Ena so na vanua, ena okati ena tuvai ni ilavo vaka oqo na nodra tarovi ira mai na voli vakadinau ni iyaya e sega ni gadrevi, qai sivia na tubu ni dinau e lavaki. Ena so tale na vanua, e okati kina na vakayagataki vakavuku ni credit card. (Vosa Vakaibalebale 22:7) E rawa ni okati tale ga kina na volivoli vakariri​—noda volia na ka da qai sega ni vakasamataka se vinaka se ca. Ni tuvai na ilavo, ena kilai tale ga kina ni vakaleqa na bula vakailavo ni vuvale qai veicalati kei na ivakavuvuli ni iVolatabu na vakayagataki ilavo ena lomakocokoco ena veimauilavo, vakatavako, kei na mateni.​—Vosa Vakaibalebale 23:20, 21, 29-35; Roma 6:19; Efeso 5:3-5.

6. Na ka dina vakaivolatabu cava ena vukei ira na dravudravua?

⁶ Ia, vakacava o ira na dravudravua? Ena rairai vakacegui ira nodra kila ni na sega ni tawamudu na leqa ni dravudravua e roboti vuravura tu. Ena vuravura vou e roro tiko mai oqo, ena vakaotia o Jiova na bula dravudravua kei na leqa kece e bika tu na kawatamata. (Same 72:1, 12-16) Ia, era sega ni yalolailai ena gauna oqo na lotu Vakarisito dina ke ra dravudravua mada ga, nira nuitaka na vosa ni yalayala i Jiova: “Au na sega sara ni biuti iko, se vakalaivi iko.” E rawa gona ni kaya ena nuidei e dua e vakabauti Koya: “A noqui vukevuke ko Jiova, ia ka’u na sega ni rere.” (Iperiu 13:5, 6) Ena gauna dredre oqo, e levu na sala e tokoni ira kina na sokalou vua o Jiova nira bulataka na nona ivakavuvuli ra vakaliuca tale ga na nona Matanitu. (Maciu 6:33) E levu e rawa nira vakadinadinataka, nodra kaya na vosa a vola na yapositolo o Paula: “Au sa kila na vakadravudravuataki, ka’u sa kila talega na vakavutuniyautaki: e na veiyasana kei na ka kecega ka’u sa vakatavulici kina me’u mamau, me’u viakana talega, ka me’u vutuniyau, me’u dravudravua talega.”​—Filipai 4:12, 13.

VEIVUKETAKA NA ICOLACOLA

7. Ena qaravi vinaka na vuvale ke muri na vosa cava i Jisu?

⁷ Ni vakarau cava nona cakacaka vakaitalatala e vuravura o Jisu, a kaya: “Mo lomana na kai nomu me vaka ko lomani iko.” (Maciu 22:39) E yaga sara ga vakalevu na muri ni ivakasala oqo ni qaravi na vuvale. Ni sega tale ni dua e kai noda voleka duadua se da lomana vakalevu sara me vakataki iratou e vale​—o watida tagane se yalewa, rau na itubutubu kei iratou na gone, se vakacava? Mera dau veilomani vakacava na lewe ni vuvale?

8. Mera dau veilomani vakacava na lewe ni vuvale?

⁸ Dua na sala oya me ratou dau veivuketaka na lewe ni vuvale kece na cakacaka ni vale. Me ratou vakavulici na gone me dau maroroi na iyaya me vaka na isulu se iyaya ni vakatatalo ni vakayagataki oti. E dredre beka qai kania na gauna na samaki ni idavodavo e veimataka, ia e veivuke levu ena qaravi ni dua na vuvale. Sa macala ni na sega ni rawa ni maqosa tu ga e veigauna na veika e vale, ia e rawa nira saga kece e vale me savasava na lomanivale, ra qai veivuke tale ga ena sasamaki ni oti na kana. Na vucesa, mokusiga, kei na yalodredre e votivoti vei keda kece. (Vosa Vakaibalebale 26:14-16) Ena yasana adua, na yalosolisoli, na mamakutu, e vakamarautaka na bula ni vuvale. “Sa dau vinakata na Kalou na tamata e soli ka e na yalomarau.”​—2 Korinica 9:7, VV.

9, 10. (a) Na itavi cava soti e dau vakacolati vua na yalewa ena dua na vuvale kei na sala cava e rawa ni vakamamadataki kina? (b) Na rai vakayalomatua cava e vakaturi me baleta na cakacaka e vale?

⁹ Ke tiko na yalo ni veinanumi kei na veilomani, ena sega ni yaco kina e dua na leqa levu e dau basika ena so na vuvale. Sa kena ivalavala mera qarava tu ga na tina na cakacaka e vale. E qaravi iratou na gone, samaka na vale, savata nodratou isulu, qai volia na kedratou, e vakarautaka tale ga. Ena so na vanua, era teitei tale ga na yalewa, volivolitaki ena makete, se ra vaqara ivurevure tale ni ilavo ni vuvale. Ena vanua mada ga e sega ni kena ivalavala mera cakacaka na yalewa, sa ra vaqara cakacaka saumi ena gauna oqo e vicavata na milioni na yalewa vakawati me qaravi kina nodra vuvale. Sa dodonu me vakacaucautaki na radinivale e qarava vagumatua na nona itavi. Me vakataki koya na “yalewa sa vinaka sara” ena iVolatabu, e ogaoga o koya ena siga taucoko. “Sa sega ni kania na kakana ni vucesa.” (Vosa Vakaibalebale 31:10, 27) Ia, e sega ni kena ibalebale me qarava duadua ga na yalewa na cakacaka ni vale. Ni rau suka mai ena cakacaka ena dua na siga na veiwatini, e dodonu beka me colata duadua ga o yalewa na cakacaka ni vale, me wele o watina kei iratou na gone? Sega sara. (Vakatauvatana 2 Korinica 8:13, 14, VV.) O koya gona, kaya mada ke me vakarautaka na ivakayakavi o tina, ena marau ke ratou vukei koya na vo ni vuvale ena vakarautaki ni teveli ni kana, ena volivoli, se ena samaki ni loma ni vale. Io, eratou veivuketaka kece na icolacola.​—Vakatauvatana Kalatia 6:2.

¹⁰ Era na kaya beka e so: “Ena vanua au tiko kina, e sega ni dau cakava na tagane na veicakacaka oqo.” De dina oqori, ia e sega beka ni dodonu mo vakasamataka tale mada? Ni tauyavutaka na vuvale na Kalou o Jiova, a sega ni kaya ni so na cakacaka mera cakava ga na yalewa. Ena dua na gauna, nira sikovi koya na tamata yalodina o Eparama e so na italai nuitaki i Jiova, a veivuke sara ga o Eparama ena vakarautaki ni kakana kei na nodratou vakani na vulagi. (Vakatekivu 18:1-8) E vakasalataka na iVolatabu: “E kilikili kei ira na tagane me ra lomani ira vakakina na watidra, me vaka na yagodra dina.” (Efeso 5:28) Ni oti e dua na siga, rairai oca dina o tagane qai via vakacegu, ia e sega tale beka ga ni vaka kina o watina yalewa? De oca sara beka vakalevu o koya. (1 Pita 3:7) Koya gona, e sega beka ni dodonu qai itovo vakayalololoma tale ga me dau veivuke e vale o tagane vakawati?​—Filipai 2:3, 4.

11. Ena sala cava e ivakaraitaki vinaka kina o Jisu vei iratou yadua na lewe ni vuvale?

¹¹ E ivakaraitaki uasivi duadua o Jisu ena nona dau vakamarautaka na Kalou kei na nona dau vakamarautaki ira na nona itokani. E dina ni a dawai, ia e ivakaraitaki vinaka o Jisu vei ira na tagane vakawati vaka kina vei ira na yalewa vakawati kei ira na gone. A kaya me baleti koya: “Sa sega ni lako mai na Luve ni tamata me qaravi, ka me dauveiqaravi ga” vei ira na tani. (Maciu 20:28) E wacava na marau ni vuvale e saga na lewena yadua me bucina na rai vaka oqo!

SAVASAVA​—NA CAVA E BIBI KINA?

12. Na cava e namaka o Jiova vei ira yadua na qaravi koya?

¹² E dua tale na ivakavuvuli ena iVolatabu e yaga ena qaravi ni dua na vuvale e tiko ena 2 Korinica 7:1. Eda wilika kina: “Me da vakasavasavataki keda mai na dukadukali kecega ni yago kei na yalo.” O ira na muria na vosa uqeti vakalou oqo e vakadonui ira o Jiova, ni vinakata o koya “na lotu sa savasava ka sega ni dukadukali.” (Jemesa 1:27, VV) E yaga tale ga oqo ina nodra dui vuvale.

13. Na cava e bibi kina na tiko savasava ina qaravi ni vuvale?

¹³ Me ivakaraitaki mada, e vakadeitaka na iVolatabu ni na yaco na gauna me sega tale kina na tauvimate. Ena gauna oqori, o ira “na lewe ni koro ena sega ni kaya, Ka’u sa tauvi mate.” (Aisea 33:24; Vakatakila 21:4, 5) Ia ni bera oqori, era na tauvimate na lewe ni vuvale. Rau tauvimate sara mada ga o Paula kei Timoci. (Kalatia 4:13, VV; 1 Timoci 5:23, VV) Ia, e kaya na tabana vakavuniwai ni rawa ni caka na ka me kua ni tubu kina e levu sara na mate. Ena sega ni tauvimate vakalevu na vuvale e yalomatua ke ra saga mera kua ni dukadukali vakayago se vakayalo. Meda raica mada se rawa vakacava oqo.​—Vakatauvatana Vosa Vakaibalebale 22:3.

14. Ena sala cava e itatarovi kina ni tauvimate na itovo savasava vei iratou na vuvale?

¹⁴ Na savasava vakayalo e okati kina na itovo savasava. Me vaka eda kila, e tutaka na iVolatabu na itovo e kilikili, e vakatabuya na mataqali veiyacovi cava ga ena taudaku ni vakawati. “O ira na dauveidauci, . . . se dauveibutakoci, se o ira na viavia yalewa, se o ira na veimoceri vakatagane . . . era na sega ni taukena na matanitu ni Kalou.” (1 Korinica 6:9, 10, NW) Na kena muri na ivakatagedegede dredre oqo e bibi sara ga vei ira na lotu Vakarisito era bula tiko ena vuravura torosobu oqo. E marau na Kalou ke ra muria, e taqomaki tale ga kina nodra vuvale mai na mate ca ni veiyacovi me vaka na AIDS, sifilisi, tona, kei na chlamydia.​—Vosa Vakaibalebale 7:10-23.

15. Tukuna e dua na ivakaraitaki ni ivakarau tawasavasava e dau vakavu mate.

¹⁵ Na noda ‘vakasavasavataki mai na dukadukali kece ga ni yago’ e taqomaki keda mai na mate tale e so. E vu e levu na mate mai na ivakarau e tawasavasava. Dua na kena ivakaraitaki na vakatavako. E sega wale ga ni vakaleqa na yatevuso na vakatavako, e boica kina na isulu, kei na cagi, ia e vakavu mate tale ga. Era mate e vicavata na milioni ena veiyabaki ena nodra vakatavako. Vakasamataka mada; e rawa nira sega ni tauvimate ra qai mate dole e veiyabaki e vicavata na milioni ke ra kua wale ga ni ‘vakadukadukalitaki ira vakayago’!

16, 17. (a) Na lawa cava i Jiova e taqomaki ira na Isireli mai na mate e so? (b) E rawa ni muri vakacava ena vuvale yadua na ivakavuvuli ena Vakarua 23:12, 13?

¹⁶ Vakasamataka tale e dua na ivakaraitaki. Rauta ni 3,500 na yabaki sa oti, a solia na Kalou ina matanitu o Isireli na Lawa me cokonaki kina nodra sokalou kei na so na basoga ni nodra bula ena veisiga. Ni virikotora na Lawa e so na idusidusi ni tiko savasava, a taqomaki kina na matanitu mai na mate e so. E dua na lawa oqo e okati kina nodra valelailai na tamata, ni dodonu me bulu vakatikitiki mai na nodra keba me kua ni benuci kina nodra itikotiko. (Vakarua 23:12, 13) Se dina tiko ga na ivakasala ni lawa makawa oya. Edaidai mada ga, era tauvimate ra mate sara e so nira sega ni vakamuria.a

¹⁷ Me salavata kei na ivakavuvuli ni nodra lawa na Isireli, e dodonu me savasava tu ga me dau qai vakawainimatetaki na nomudou valenisili kei na valenivo​—se tiko e lomanivale se tautuba. Ke duka qai sega ni ubi vinaka na valelailai, ena sosovi lago ra qai vakadewa wavoki e vale na manumanu lalai ni mate​—rawa ni takava na kakana o kania! Kena ikuri, mera dau vuluvulu na gone kei ira na qase nira lesu mai valelailai. Ke sega, ena takava na kulidra na manumanu lalai ni mate. Ena nona rai e dua na vuniwai ni Varanise, na vuluvulu “e se itatarovi uasivi tiko ga me kua kina ni tauvi keda e so na mate ni kuli, kete, se yatevuso.”

18, 19. Na cava soti na ka e vakaturi me savasava kina na vale ena nodra itikotiko mada ga na dravudravua?

¹⁸ E dina ni ka ni bolebole toka na tiko savasava ena itikotiko dravudravua. E kaya e dua e kila vinaka na itikotiko vaka oya: “E qai vakadredretaka ga na sagai ni tiko savasava na katakata ni draki. E takavi kuvu na lomanivale. . . . E vakatubu mate tale ga na tubu ni kedra iwiliwili na tiko ena koro vakavalagi kei ira ena taudaku ni koro vakavalagi. E laurai vakalevu na wai ca kei na benu tale e so, e dukaveluvelu na valelailai e vakayagataki raraba, ra qai bula kina na manumanu era vakadewa na mate me vaka na kalavo, kokoroti, kei na lago.”

¹⁹ E dredre dina na tiko savasava ena ituvaki vaka oqo. Ia, ena vinaka ke da saga. Na sovu, na wai, kei na cakacaka e sau lailai sara mai na wainimate kei na isau ni curu i valenibula. Ke o bula ena dua na vanua vaka oqo, dau vakasavasavataka nomu lomanivale kei na nomu lomaniba mai na denimanumanu. Ke dau soso na sala i vale ni tau na uca, e rawa beka ni sova kina e so na qereqere se vatu me kua ni soso kina na lomanivale? Ke dou dau vakaivava, vakacava me dau luva ni bera na curu i vale? Qarauna tale ga me kua ni duka na memudou wainigunu. E vakabauti nira mate e rauta ni le ruanamilioni e veiyabaki ni tauvi ira na mate e vu mai na wai duka kei na sega ni tiko savasava.

20. Me rawa ni savasava na vale, o cei e dodonu me veivuketaka na kena samaki?

²⁰ Na savasava ni vale e vakatau ina lewe ni vuvale kece​—o nau, ta, iratou na gone, kei ira na vulagi. E kaya e dua na tina e walu na luvena mai Kenya: “Keitou sa vulica na neitou itavi yadua.” Na vale e savasava qai maqosa e rogorogo vinaka kina na lewe ni vuvale taucoko. E kaya e dua na ivosavosa mai Sipeni: “E rawa ni lako vata na dravudravua kei na tiko savasava.” Se da tiko ena dua na vale levu se mani lailai sara vakacava, e ki ni vuvale bulabula na tiko savasava.

EDA BULA NIDA VAKAYALOQAQATAKI

21. Me salavata kei na Vosa Vakaibalebale 31:28, na cava e rawa ni vakavu marau ina vuvale?

²¹ Ni vakamacalataka tiko na yalewa sa vinaka sara, e kaya na ivola na Vosa Vakaibalebale: “Eratou tubu cake na luvena, me vosavakalougatataki koya; a watina talega, sa vakacaucautaki koya.” (Vosa Vakaibalebale 31:28) Se gauna cava o vakavinavinakataka kina e dua vei iratou e vale? O keda na tamata eda vaka na kau e vakarau se ena vulaitubutubu ni sa cilava na siga qai vakasuasuataki. Na vakavinavinaka gona e vaka na cila ni siga. Ena yaga vua na yalewa vakawati ke kila ni taleitaka dina o watina nona cakacaka kaukaua kei na nona veiqaravi vakayalololoma, e sega tale ga ni beci koya o tagane. (Vosa Vakaibalebale 15:23; 25:11) E totoka tale ga ke dau vakavinavinakataka o yalewa vakawati na cakacaka nei watina me baleti iratou e vale. Era dau “se” tale ga na gone ni vakacaucautaka o nodra itubutubu na nodra sasaga e vale, e koronivuli, se ena ivavakoso vakarisito. Qai dua na ka na levu ni ka e rawata na vakavinavinaka lailai cava ga eda tukuna! Se cava na dredre ni kena tukuni: “Vinaka vakalevu”? E sega ni dredre, ia e vakaitamera dina na levu ni ka vinaka e kauta mai ina vuvale.

22. Na cava e gadrevi me “vakataudeitaki kina” e dua na vuvale, ena rawati vakacava oqo?

²² E levu dina na vuna e sega ni rawarawa kina na qaravi ni dua na vuvale. Ia, e rawa ga ni caka vakavinaka. E kaya e dua na ivosavosa ena iVolatabu: “Na vuku ga sa tara rawa kina na vale, kei na yalomatua sa vakataudeitaki kina.” (Vosa Vakaibalebale 24:3) Ena rawati na vuku kei na yalomatua ke ra saga na lewe ni vuvale kece mera vulica na loma ni Kalou ra qai bulataka sara. E yaga dina noda sasagataka na vuvale mamarau!