Wase Ciwa

Vakavulici Keda o Jiova Meda Vinaka Kina

Aisea 48:1-22

1. Ni vosa o Jiova, na cava era cakava na vuku?

NI VOSA o Jiova, o ira na vuku era na vakarorogo ena veidokai, ra muria sara na ka e tukuna. E vinaka vei keda na ka kece e tukuna o Jiova, e kauaitaki keda o koya. Me kena ivakaraitaki, ena vakayaloqaqataki keda noda vakasamataka na itautau ni vosa i Jiova vei ira nona tamata e veiyalayalati kei ira: “De ko a vakarorogo ki na noqu vunau!” (Aisea 48:18) Sa vakadinadinataki na yaga ni ivakavuvuli ni Kalou. Oqo e dodonu me uqeti keda meda vakarorogo vua, meda muria tale ga nona veidusimaki. Eda sega ni vakatitiqataka na kaukaua i Jiova me vakayacora nona vosa ni yalayala baleta nira yaco kece na nona parofisai ena gauna sa oti.

2. E volai ena vuku i cei na veivosa e kune ena Aisea 48, e rawa tale ga ni yaga vei cei?

² E vakabauti ni veivosa e volai ena ika48 ni wase ni ivola i Aisea e volai ena vukudra na Jiu era na kau vakavesu i Papiloni. Na veivosa tale ga oqo era lewe tiko ni dua na itukutuku e dodonu mera kila ra qai muria na lotu Vakarisito nikua. Ena Aisea wase 47, e tukuna tu mai kina na iVolatabu ni na bale o Papiloni. Ia, sa qai vakamacalataka o Jiova na lomana me baleti ira na Jiu era na vesu tu ena koro oya. E rarawataka o Jiova na nodra veivakaisini na nona tamata digitaki kei na nodra sega ni via vakabauta na nona vosa ni yalayala. Ia, se vinakata ga me vakavulici ira mera vinaka kina. Sa virikotora na gauna mera na qai vakasavasavataki dina kina na Isireli, me lai yaco ena nodra vakalesui tale ina nodra vanua e dua na kena vo yalodina.

3. Cava e leqa ena nodra qaravi kalou na Juta?

³ Sa ra tiva tani sara ga na tamata i Jiova mai na sokalou savasava! E vakavure vakasama dina na itekitekivu ni vosa i Aisea: “Dou rogoca na ka oqo, na mataqali i Jekope, na tamata sa vakatokai e na yaca i Isireli, ka sa lako mai na mata-ni-wai nei Juta, ka sa bubului e na yaca i Jiova, ka sa daucavuta na Kalou ni Isireli, ka segai e na yalodina, se na yalododonu. Ni ra sa tukuni ira ni ra lewe ni koro tabu, ka vakaraviti ira vua na Kalou ni Isireli; ko Jiova ni lewe vuqa na yacana.” (Aisea 48:1, 2) Sa tu tu na veivakaisini! Nodra “bubului e na yaca i Jiova” e yacana wale sara ga. (Sefanaia 1:5) Ni bera nira kau vakavesu i Papiloni na Jiu, era a qaravi Jiova tu ena “koro tabu” o Jerusalemi. Ia, e veivakaisini na nodra sokalou. Na lomadra e yawa kalia sara vua na Kalou, ra qai qaravi kalou “segai e na yalodina, se na yalododonu.” E sega vei ira na vakabauta a kune vei ira na peteriaki.​—Malakai 3:7.

4. Na veiqaravi vakacava e vakadonuya o Jiova?

⁴ E vakabibitaka vei keda na vosa i Jiova ni noda veiqaravi e sega ni dodonu me caka ga me rawa. Dodonu me vu mai lomada. Na veiqaravi e caka ga me isaunitaro​—se caka ga vakarairai​—e sega ni vakaraitaka dina na “yalo ni qaravi kalou.” (2 Pita 3:11, NW) Nona vakatokai koya e dua me lotu Vakarisito e sega ni lai donu kina nona veiqaravi ena mata ni Kalou. (2 Timoci 3:5) E bibi me kilai ni bula dina tiko o Jiova, ia oqo e imatai ga ni kalawa. E vinakata o Jiova na veiqaravi e vu sara ga mai lomada, e vu mai ena loloma kei na vakavinavinaka.​—Kolosa 3:23.

Tukuna e Liu na Ka Vovou

5. Na cava e so “na ka makawa” a se tukuna e liu o Jiova?

⁵ De vinakati me vakayadrati nodra vakasama na Jiu era sa tiko oya mai Papiloni. Oya na vuna e vakabibitaka tale kina vei ira o Jiova ni o koya ga na Kalou ni parofisai dina: “Na ka makawa ka’u a tukuna e na gauna eliu sara; ka sa lako yani mai na gusuqu ga na ka oqori, ka’u a vakatakila talega; ka’u a cakava vakasauri, ka sa yaco ga.” (Aisea 48:3) “Na ka makawa” e vakaibalebaletaka na veika e sa vakayacora oti na Kalou, me vaka na nona sereki ira na Isireli mai Ijipita qai solia vei ira na Vanua Yalataki mera taukena. (Vakatekivu 13:14, 15; 15:13, 14) Na vosa ni yalayala kece oqori era lako yani mai na gusu ni Kalou; era vu vakalou. E vakavuna na Kalou mera rogoca na tamata na nona vosa, qai dodonu me vakauqeti ira na ka era rogoca mera talairawarawa vua. (Vakarua 28:15) E dau cakava vakasauri o Jiova na ka e yalataka. E Kalou Kaukaua Duadua, e sega gona ni dua ena vakadaroya na nona inaki.​—Josua 21:45; 23:14.

6. E vakacava na levu ni nodra “yalovakatani ka talaidredre” na Isireli?

⁶ Sa ra vuki na tamata i Jiova mera “yalovakatani ka talaidredre.” (Same 78:8) E tukuna vakadodonu vei ira: “Ko sa yalokaukauwa, . . . sa dali aironi na domomu, ka parasa na yadremu.” (Aisea 48:4) Sa ra vaka na kaukamea loveloveci dredre na Jiu​—sa dredre na loveci ira. Oya e dua na vuna e vakaraitaka kina e liu o Jiova na ka ni bera ni yaco. Ke sega, era na kaya na nona tamata ena ka e cakava o Jiova: “A noqu matakau ga sa vakayacora, ia na noqu matakau ceuceu, kei na noqu matakau sa vakawaicalataki, ko koya ga sa vakarota me yaco.” (Aisea 48:5) Ena tarai ira beka na Jiu tawayalodina na veika e tukuna tiko oqo o Jiova? E kaya vei ira na Kalou: “Ko sa rogoca oti, ia mo raica mada na ka kece oqo; ia dou na sega beka ni via tukuna talega? ka’u sa qai vakatakila vei iko na ka vou, io na ka vuni, ko a sega ni kila. Sa qai caka edaidai, ka segai eliu; e na gauna eliu ko a sega ni rogoca; de ko kaya, Raica, ka’u a kila ga.”​—Aisea 48:6, 7.

7. Na cava era na sega ni vakacala rawa na Jiu era tu vakavesu? Na cava mera namaka?

⁷ Se vola makawa o Aisea na parofisai me baleta na bale kei Papiloni. Oqo, me vaka sara ga nira sa tu vakavesu tu e Papiloni, era vakaroti ena parofisai na Jiu mera vakasamataka na vakayacori ni ka e parofisaitaki. Era na vakacala beka ni o Jiova ga na Kalou e dau vakayacora na nona vosa ni yalayala? Nira sa raica, ra rogoca tale ga na lewe i Juta ni o Jiova ga na Kalou dina, sega li ni dodonu mera vakatakila tale ga yani na ka dina oqo? Na vosa i Jiova e sa vakatakilai mai e parofisaitaki tale ga kina na veika vovou era se bera ni yaco, me vaka na nona vakavuai Papiloni o Sairusi kei na nodra sereki na Jiu. (Aisea 48:14-16) Na veika vakatubuqoroqoro vaka oqo era yaco sara ga vakasauri. Sega sara ga ni dua ena siqema ni sa vakarau yaco ke vakamuria tiko na ituvaki kei vuravura ena gauna oya. Na veika e qai yaco e yaco sara ga vakasauri. O cei e vakavuna na yaco ni veika oqo? O Jiova ga a parofisaitaka ena rauta ni 200 na yabaki yani i liu, o koya gona, e matata vei ira se o cei e vakavuna.

8. Na ka vou cava era vakanuinui kina na lotu Vakarisito ena gauna oqo, kei na cava era vakabauta deivaki kina na vosa ni parofisai i Jiova?

⁸ Kena ikuri, e vakayacora o Jiova na nona vosa ena nona gauna lokuci. E vakadinadinataki mai na parofisai e so e sa vakayacori ni o koya e Kalou dina, sega wale ga vei ira na Jiu ena gauna makawa, vei ira tale ga na lotu Vakarisito ena gauna oqo. Na itukutuku ni parofisai era a vakayacori ena veigauna sa oti​—“na ka makawa”​—era ivakadei ni veika vou e parofisaitaka o Jiova​—na “veivakararawataki levu” sa roro tiko mai, na bula yani ni dua “nai soqosoqo levu” ena veivakararawataki levu, na “vuravura vou,” kei na levu tale​—era na yaco dina ga. (Vakatakila 7:9, 14, 15; 21:4, 5; 2 Pita 3:13) Na veivakadeitaki oqori e uqeti ira na tamata yalomalumalumu ena gauna oqo mera tukuni koya tiko ga ena yaloqaqa. Era ucui koya na daunisame ni a kaya: “Au a vunautaka na veivakadonui e nai soqosoqo levu: Raica, ka’u sa sega ni tarova na gusuqu.”​—Same 40:9.

Vosota Voli o Jiova

9. Ena sala cava e matanitu ‘dautalaidredre [kina] mai na siga e sucu kina’ na matanitu o Isireli?

⁹ Na nodra sega ni vakabauta na Jiu na parofisai i Jiova e vakavuna nodra sega ni rogoca na nona ivakasala. Oya na vuna e kaya kina vei ira: “Io, ko a sega ga ni rogoca; ko a sega ga ni kila; sa sega talega ni rogo mailiu na daligamu: ni’u a kila ko na cakacaka vakailasu sara, ka ni ko sa vakatokai na dautalaidredre mai na siga ko sucu kina.” (Aisea 48:8) Sa sogota tu na daligana o Juta me kua ni rogoca na itukutuku vinaka i Jiova. (Aisea 29:10) E macala mai na nodra ivalavala na tamata ni Kalou ni o Juta e matanitu ‘dautalaidredre mai na siga e sucu kina.’ Sa kilai tu na matanitu oqo mai na gauna e sucu kina kei na nona bula taucoko, ni matanitu dautalaidredre. Sa matau vei ira na lewena na cakacaka vakailasu kei na talaidredre, e sega ni qai ka vou.​—Same 95:10; Malakai 2:11.

10. Na cava ena sovaraka kina vakarauta o Jiova na nona cudru?

¹⁰ Ia, sa oti taucoko beka na inuinui? Sega. Dina ni dau talaidredre qai dau cakacaka vakailasu o Juta, e yalododonu qai dina tu ga o Jiova. Ena vuku ni yacana lagilagi, ena sovaraka kina vakarauta na nona cudru. E kaya o koya: “E na vuku ni yacaqu ka’u na vakaberaberataka na noqu cudru, kei na vuku ni noqui rogorogo ka’u na tarovi au ga, me’u kakua ni muduki iko laivi.” (Aisea 48:9) Sa duidui dina! Era sega ni yalodina vei Jiova na nona tamata e Isireli kei Juta. Ia, ena vakalagilagia o Jiova na yacana, ena cakava na ka me na vakacerecerei kina, me dokai kina. Oqo na vuna ena sega ni muduki ira laivi kina nona tamata digitaki.​—Joeli 2:13, 14.

11. Na cava ena sega ni vakalaiva kina na Kalou mera rusa vakadua na nona tamata?

¹¹ E vakayadrati ira na Jiu yalomalumalumu era tu vakavesu na veivakanakuitataki i Jiova, ra lewa sara mera rogoca nona veivakavulici. O ira vaka oqo e vakayaloqaqataki ira na veivakauqeti oqo: “Raica, ka’u a vakatovolei iko e na buka, ka sa sega ni vaka na siliva; ka’u a digitaki iko e na kuro qele ni veivakararawataki. E na vukuqu, io, e na vukuqu ga, ka’u na cakava; ni sa vinaka li me vakadukadukalitaki na yacaqu? ia na vakarokoroko sa dodonu me ia vei au, ka’u na sega ni solia vua e dua tani.” (Aisea 48:10, 11) Na veika mosimosi​—e vaka na “kuro qele ni veivakararawataki”​—e vakalaiva o Jiova me yacovi ira nona tamata e vakatovolei ira qai vakasavasavataki ira, me vakatakilai kina na ka e tu e lomadra. Via vaka oqo e dua na ka a yaco ena vica na drau na yabaki yani i muri ni a kaya o Mosese vei ira nodra qase: “Sa kauti kemuni . . . ko Jiova na nomuni Kalou, e na vanua liwa, e na yabaki e vasagavulu sa oti oqo, me vakamalumalumutaki kemuni, me vakatovolei kemuni, me kila kina na ka sa tiko e lomamuni.” (Vakarua 8:2) E dina nira a talaidredre, e sega ga ni vakarusa o Jiova na matanitu ena gauna oya, ena sega tale ga ni vakarusa vakadua na matanitu oqori ena gauna oqo. Ena sala oqo, ena dokai qai rokovi tiko ga kina na yacana. Ke ra rusa na nona tamata ena ligadra na kai Papiloni, sa na sega ni dina kina ina nona veiyalayalati, ena rogorogo ca tale ga kina o koya. Ena kena irairai ni sega na kaukaua vua na nodra Kalou na Isireli me vakabulai ira kina na nona tamata.​—Isikeli 20:9.

12. Era a vakasavasavataki vakacava na lotu Vakarisito dina donuya na iMatai ni iValu Levu?

¹² Ena noda itabagauna tale ga oqo, e kilikili mera vakatovolei se vakasavasavataki na tamata i Jiova. Ena itekitekivu sara ni ika20 ni senitiuri, e levu vei ira na ilawalawa Gonevuli ni iVolatabu era a qarava na Kalou ena nodra vinakata sara ga mera vakamarautaki koya, ia, e so a duatani na nodra gagadre, era via rogo. Ni bera ni bolavanua yani na ilawalawa lailai oqo ena nodra vunautaka na itukutuku vinaka a parofisaitaki me baleta na iotioti ni veisiga, ena kilikili mera vakasavasavataki mada. (Maciu 24:14) A parofisaitaka o Malakai ni veivakasavasavataki oqo ena vakayacori ni sa na lako mai o Jiova ina nona valenisoro. (Malakai 3:1-4) A vakayacori na nona vosa ena 1918. Ra vavaca yani na lotu Vakarisito na gauna ni veivakatovolei katakata oqori ena imatai ni ivalu levu, lai tini sara ena vesu nei Joseph F. Rutherford, na peresitedi ni Watch Tower Society, kei na so na vakailesilesi ni valenivolavola liu. E yaga vei ira na lotu Vakarisito gugumatua oqo na veivakasavasavataki e vakayacori vei ira. Nira sa sivita na iMatai ni iValu Levu, era sa qai vakadeitaka ga mera qarava na nodra Kalou kaukaua ena sala cava ga e vinakata.

13. E tarai ira vakacava na tamata i Jiova na veivakacacani era sotava me tekivu mai na iMatai ni iValu Levu?

¹³ Tekivu mai na gauna oya nodra sotava na veivakacacani lelevu na iVakadinadina i Jiova. Ia, era sega ni lai vakabekataka kina na nona vosa na nodra Dauveibuli. Era nanuma dei na vosa nei Pita na yapositolo vei ira na lotu Vakarisito era a vakacacani ena nona gauna: “Dou sa vakararawataki e na dauvere e vuqa: me sa kune kina na nomudou vakabauta ni sa vakatovolei, . . . me ka ni vakavinavinaka, ka me dokai ka me vakacaucautaki, ni na rairai mai ko Jisu Karisito.” (1 Pita 1:6, 7) Na veivakacacani vakaloloma e sega ni vakarusa na nodra yalodina na lotu Vakarisito dina. E vakaraitaka ga na vinaka ni lomadra. E vaqaqacotaka nodra vakabauta, qai vakaraitaka na yalo ni qaravi kalou e tu vei ira kei na nodra loloma.​—Vosa Vakaibalebale 17:3.

‘O Yau na Kena iLiuliu, O Yau na Kena iMurimuri’

14. (a) Ena sala cava e ‘iliuliu,’ e ‘imurimuri’ kina o Jiova? (b) Na ka levu cava e cakava o Jiova ni vakayagataka na ‘ligana’?

¹⁴ Sa qai vakamasuti ira na nona tamata e veiyalayalati kei ira o Jiova: “Rogoci au mada ko iko Jekope, ko iko talega Isireli, ka’u a kaciva; sai au oqo: sai au na kenai liuliu; sai au na kenai murimuri talega: na ligaqu ga ka tauyavutaki vuravura, ia na ligaqu i matau ka tevuka na lomalagi: ni’u sa kaciva, ka sa tu vata mai.” (Aisea 48:12, 13) E sega ni tautauvata kei na tamata o Jiova, e tawamudu o koya, e sega tale ga ni dau veivukiyaki. (Malakai 3:6) E kaya o Jiova ena Vakatakila: “Oi au na Alifa kei na Omeka, na kenai vakatekivu kei na kenai vakataotioti, na kenai liuliu kei na kenai murimuri.” (Vakatakila 22:13) A sega ni dua na Kalou kaukaua e bula e liu vei Jiova, e sega tale ga ni dua ena bula e muri. O koya duadua ga e cecere, e tawamudu, na Dauveibuli. Na ‘ligana’​—na nona kaukaua​—e vakataudeitaki vuravura kina qai tevuka yani na lomalagi kei na kena veikalokalo. (Jope 38:4; Same 102:25) Ni kacivi ira na nona ibulibuli, era tu vakarau mera qaravi koya.​—Same 147:4.

15. Ena sala cava kei na inaki cava e “lomani” Sairusi kina o Jiova?

¹⁵ E vakamuai vei ira na Jiu kei ira na sega ni Jiu e dua na veisureti bibi sara: “Koi kemudou kece dou vakasoqoni vata ga, ka vakarorogo; ko cei vei ira era sa vakatakila mai na ka oqori? Sa lomani koya ko Jiova: ena cakava ga na nonai naki ki Papiloni, ia na ligana ena tarai ira na kai Kalitia. Koi au, ka’u sa cavuta; ka’u sa kacivi koya; ka’u sa kauti koya mai; ena vakayacora na nona cakacaka ko koya.” (Aisea 48:14, 15) O Jiova ga e kaukaua duadua, o koya ga e rawa ni tukuna vakadodonu na ka e se bera ni yaco. Sega ni dua “vei ira” na matakau tawayaga e rawa ni parofisaitaka na veika oqo. O Jiova ga, sega ni matakau, a “lomani koya,” oya o Sairusi​—ena nona digitaki koya o Jiova ena dua na inaki bibi. (Aisea 41:2; 44:28; 45:1, 13; 46:11) Sa raica vakayawa tu yani o Jiova na basika mai nei Sairusi, sa tukuna rawa tale tu ga ni na vakavuai Papiloni.

16, 17. (a) Na cava eda kaya kina ni sega ni dau vunitaka o Jiova na nona parofisai? (b) E vakavotuya vakacava ena gauna oqo o Jiova na nona inaki?

¹⁶ E tomana o Jiova ena domo ni veisureti: “Dou toro voleka mai vei au, dou rogoca na ka oqo; sa sega ni ka’u vosa vuni mai nai vakatekivu, ni sa qai tubu na ka oqori ka’u a tiko maikina.” (Aisea 48:16a) E sega ni dau vunitaka o Jiova na nona parofisai, se me vakatakila vei ira ga e vica. Era vosa ena doudou na parofita i Jiova nira matataki koya na Kalou. (Aisea 61:1) Era kacivaka e matanalevu na loma ni Kalou. Me kena ivakaraitaki, e sega ni vou vua na Kalou e sega tale ga ni lecava na veika ena lai vakaitavi kina o Sairusi. Se vo e rauta ni 200 na yabaki, sa vakatakila na ka oqo na Kalou ena gusu i Aisea.

¹⁷ Ena gauna tale ga oqo, e sega ni dau vunitaka o Jiova na nona inaki. E vica vata na milioni mai na drau na veimatanitu kei na veiyanuyanu ciri yawa, era kacivaka ena veivale kei na veisalatu​—ena veivanua kece ga​—na icavacava ni vuravura e sa roro tiko mai, kei na itukutuku vinaka ni veivakalougatataki ena vakilai ni sa na lewa na Matanitu ni Kalou. Io, o Jiova na Kalou e dau vakatakila na nona inaki.

“Vakarorogo ki na Noqu Vunau!”

18. Na cava e diva o Jiova me yaco vei ira nona tamata?

¹⁸ E sobuti koya na parofita na yalo i Jiova, sa qai kaya: “Sa . . . talai au mai na Turaga ko Jiova, kei na Yalona. Sa kaya vakaoqo ko Jiova, na nomui Vakabula, ko Koya na Yalosavasava ni Isireli; Koi au ko Jiova na nomu Kalou, ka’u sa vakavulici iko mo vinaka kina, ka’u sa tuberi iko e na sala mo lakova.” (Aisea 48:16b, 17) Na vosa ni veikauaitaki oqo i Jiova e dodonu me vakadeitaka tale ina matanitu o Isireli ni na qai sereki ira mai Papiloni na Kalou. O koya ga e nodra iVakabula. (Aisea 54:5) E diva o Jiova mera lesuvi koya na Isireli, mera vakavinakataka tale nodra veimaliwai kei koya, mera muria na nona vunau. Na sokalou dina e yavutaki ena muri ni ivakaro ni Kalou. E sega ni tu tu ga era muria na sala dodonu na Isireli vakavo ke ra vakavulici ena ‘sala mera lakova.’

19. Na vosa ni vakamamasu cava e sa qai tauca o Jiova?

¹⁹ E totoka na vosa i Jiova ni tusanaka na nona diva mera kua ni sotava na ka ca na nona tamata, me maravu tu ga na nodra bula: “De ko a vakarorogo ki na noqu vunau! sa na qai vaka na uciwai na nomu vakacegu, ka vaka na ua ni wasawasa na nomu cakacaka dodonu.” (Aisea 48:18) Na nona vakamamasu oqo na Dauveibuli e vakamamasu dina ni loloma! (Vakarua 5:29; Same 81:13) Ke ra a vakarorogo na Isireli ke ra a sega ni lai tu vakavesu, ke ra a vakila na vakacegu levu me vaka na drodro ni uciwai. (Same 119:165) Na nodra ivalavala dodonu ena sega ni wiliki rawa, ena vaka na ua ni wasawasa. (Emosi 5:24) E kauaitaki ira dina na Isireli o Jiova, oya na vuna e vakamasuti ira kina vakayalololoma, e vakaraitaka vei ira na sala mera lakova. Ke ra a vakarorogo mada ga!

20. (a) E dina nira talaidredre na Isireli, ia na cava e vinakata o Jiova vei ira? (b) Na cava eda vulica me baleti Jiova ena nona vosoti ira voli na nona tamata? (Raica na kato ena taqana e 133.)

²⁰ Na veivakalougatataki cava ena sobuti ira na Isireli ke ra veivutuni? E kaya o Jiova: “Na nomu kawa sa na vaka na nuku, kei na luvemu era na vaka na mata ni nuku; ena sa sega ni muduki se bokoci na yacana mai na mataqu.” (Aisea 48:19) E tokaruataka o Jiova vei ira nona tamata na nona a yalataka vei Eparama nira na tubu na nona kawa, “me ra vaka na kalokalo ni lomalagi, kei na nuku mai matasawa.” (Vakatekivu 22:17; 32:12) Ia, era talaidredre na kawa i Eparama, e sega ni ganita me vakayacori vei ira na vosa ni yalayala. Era sa rui ca, ke muri mada ga na lawa ni Kalou, e dodonu sara ga me sa muduki tani na yacadra. (Vakarua 28:45) Ia, se sega ga ni vinakata o Jiova me vakarusai ira nona tamata, e sega tale ga ni vinakata me vakanadakui ira vakadua.

21. Na veivakalougatataki cava eda na vakila ke da qara na veidusimaki i Jiova ena gauna oqo?

²¹ Na ivakavuvuli e koto vata mai kei na itukutuku bibi oqo e yaga tale ga vei ira na qaravi Jiova ena gauna oqo. O Jiova na iVurevure ni bula, o koya duadua ga e kila vinaka na ivakavakayagataki dodonu ni noda bula. (Same 36:9, NW) Sa vakarautaka vei keda na nona ivakaro​—na ivakaro oqo e yaga vei keda, e sega ni kauta tani na noda marau. Era rai vei Jiova na lotu Vakarisito yalomatua, era qara na nona veidusimaki. (Maika 4:2) E taqomaki keda vakayalo na nona ivakaro, e maroroya na noda veiwekani kei koya, qai viribaiti keda mai na yaloca vakasetani. Nida kila vinaka na ivakavuvuli e yavu tiko mai ni lawa ni Kalou, eda na qai raica ni dau vakavulici keda o Jiova meda vinaka ga kina. Eda na raica ni “sega ni i colacola bibi na nona ivakaro.” Eda na sega tale ga ni muduki tani.​—1 Joni 2:17; 5:3, VV.

“Dou Lako Tani e Papiloni”!

22. Na cava mera cakava na Jiu yalodina, ia na veivakadeitaki cava e tukuni vei ira?

²² Ni sa na bale o Papiloni, ena bau dua na Jiu e cakava na ka e dodonu? Era na vakayagataka beka na veivakabulai ni Kalou oya mera suka kina i nodra vanua, mera lai tauyavutaka tale na sokalou savasava? Io. Na veivosa e cavuta tarava o Jiova e vakaraitaka na nona nuidei ni na yaco oqo. “Dou lako tani e Papiloni, dro tani mai vei ira na kai Kalitia, e na domo ni marau dou tukuna yani na ka oqo; dou vakarogoya, vakauta nai rogorogo ki nai yalayala kei vuravura; dou kaya, Sa vakabula ko Jiova na nona tamata ko Jekope: ka ra sa sega ni viagunu ni sa kauti ira voli ko koya e loma ni lekutu; sa vakadavea ko koya na medra wai mai na vatu; ka sa tasea na vatu ko koya ka sa tovure maikina na wai.” (Aisea 48:20, 21) Era vakauqeti ena parofisai na tamata i Jiova mera biuti Papiloni ena kena totolo duadua. (Jeremaia 50:8) Me tukuni yani ina iyalayala kei vuravura na nodra vakabulai. (Jeremaia 31:10) Nira biuti Ijipita mai na tamata i Jiova, a vakarautaka o koya na ka mera bula kina nira lako voli ena vanua dravuisiga. Ena vakarautaka tale ga o Jiova na ka mera bula kina na nona tamata nira sa biuti Papiloni mera suka i nodra vanua.​—Vakarua 8:15, 16.

23. O cei ena sega ni vakila na vakacegu e solia na Kalou?

²³ E tiko e dua tale na ka bibi mera nanuma tiko na Jiu ena vuku ni veivakabulai i Jiova. Era na sotava beka na ka dredre na yalododonu ena vuku ni nodra malumalumu, era na sega ga ni vakarusai. Ia, e veibasai oqo kei ira na tawayalododonu. “Sa kaya ko Jiova, sa sega na vakacegu vei ira na tamatai valavala ca.” (Aisea 48:22) O ira na ivalavala ca sega ni veivutuni era na sega ni vakila na vakacegu e solia ga na Kalou vei ira era lomani koya. E sega ni vakarautaki na veivakabulai vei ira na tamata domoqa se o ira na tawavakabauta. E nodra ga na tamata vakabauta. (Taito 1:15, 16; Vakatakila 22:14, 15) Na vakacegu ni Kalou e sega ni nodra na tamata ca.

24. Na cava era marau kina na tamata ni Kalou ena itabagauna oqo?

²⁴ Era marau vakalevu na Isireli yalodina ni soli vei ira na galala ena 537 B.S.K. mera biuti Papiloni. Ena 1919, era marau tale ga na tamata ni Kalou nira sereki kina mai na ivesu nei Papiloni ni gauna oqo. (Vakatakila 11:11, 12) Era vakanamata yani i liu, ra qai vakayagataka na nodra galala mera vakarabailevutaka kina na nodra cakacaka. Io, e vinakati na yaloqaqa vei ira na lotu Vakarisito lewe lailai oqo mera qai vunau rawa yani kina ena vuravura ca oqo. Ia, na veivuke ga i Jiova era tauyavutaka rawa kina na kena vunautaki na itukutuku vinaka. E macala mai na kedra ivolatukutuku ni a vakalougatataki ira o Jiova.

25. Na cava e bibi kina meda muria vakavinaka na ivakaro ni Kalou?

²⁵ E vakabibitaki ena tiki ni parofisai oqo i Aisea ni dau vakavulici keda o Jiova meda vinaka ga kina. E rui bibi meda muria vakavinaka na ivakaro ni Kalou. (Vakatakila 15:2-4) Ke da nanuma tiko ni Kalou vuku qai dau loloma o Jiova, ena rawarawa vei keda meda rogoca na ka e tukuna ni dodonu. Na nona ivakaro kece eda na vinaka ga kina.​—Aisea 48:17, 18.

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 133]

Dau Berabera ni Cudru na Kalou Kaukaua Duadua

“Ka’u na vakaberaberataka na noqu cudru, . . . ka’u na tarovi au ga,” e kaya o Jiova vei ira na Isireli vukitani. (Aisea 48:9) Na itukutuku vaka oqo eda raica rawa kina na ivakaraitaki uasivi ni Kalou, oya na nona sega ni dau vakayagataka vakatani na nona kaukaua. E dina, e sega ni dua e uasivia na Kalou ena kaukaua e tu vua. Oya na vuna eda vakatokai koya kina me Kalou Qaqa, Kalou Cecere Duadua. Sa rauta vinaka me vakatokai koya me “Kalou Kaukaua Duadua.” (Vakatekivu 17:1, NW) E tawavakaiyalayala na kaukaua e tu vua, e lewa tale ga na ka kece baleta ni bulia na lomalagi kei na vuravura, e kena Turaga Sau. Oya na vuna e sega kina ni rawa ni dua e siosio me tarogi koya, “A cava ko sa cakava?”​—Taniela 4:35.

E dau berabera ni cudru na Kalou, ena gauna sara mada ga e dodonu kina me vakaraitaka na nona kaukaua vei ira na kena meca. (Neumi 1:3) E dau lewa na nona cudru o Jiova, sa rauta me tukuni ni Kalou “vosovoso vakadede” baleta ni nona bula e yavutaki ena loloma, sega ni cudru. E sega ni dau cala ena gauna e vakaraitaka kina na nona cudru, e lewai koya vinaka, qai dau yalomalua.​—Lako Yani 34:6; 1 Joni 4:8.

Na cava e vaka kina oqo na itovo i Jiova? Baleta ni veiraurautaka vinaka nona kaukaua levu kei na tolu tale na nona itovo​—vuku, lewadodonu, kei na loloma. Ni vakaraitaka nona kaukaua, e dau salavata kei na tolu na nona itovo oqo.

[iYaloyalo ena tabana e 122]

Na itukutuku ni suka lesu e vola o Aisea e vakacila e dua na rarama vou ni vakanuinui vei ira na Jiu yalodina era tu vakavesu

[iYaloyalo ena tabana e 124]

Ni cakava o Jiova e so na ka lelevu, ra qai dau kaya na Jiu ni oya e cakacaka ni matakau

1. Isitari 2. Dua na iyaloyalo ena lalaga ni gaunisala e dau caka kina na tayabe e Papiloni 3. iVakatakarakara kei Matuki

[iYaloyalo ena tabana e 127]

Na “kuro qele ni veivakararawataki” ena vakaraitaka mai se vinaka tiko na noda inaki ni qaravi Jiova se sega

[iYaloyalo ena tabana e 128]

Era sotava na lotu Vakarisito dina e so sara na ka mosimosi